renas aliquando fignificare videantur, fècundum tarnen
moralém fènfom, fpiricualem habentaliam fignificatio-
nem:qure vtiqiic fublimius ,atquemelle&fauodulcius
ab homineinterioredeguftantur. Quarammoraliumfi-
gnificationum, Rabbi Moyfès de j£gypto,iri primo libro
iuo cui nomen, Maddahach, maximam partem in leétio-
nibusde pcenitenria, cap. 8. defcribit, vbi fic sdv.Pramium
quo nuüum fublimius eft, & bon um poft quod nullum ä--
liud bonum eft,quod quidemomnes Prophet«defide-'
rauerunt, mulrisnominibusilludfacraScripturavöcat,
fcilicet monsDeijtabernaculum Dei, voluntas Dei,tem-
plum Dei,domus Dei,porta Dei,&c. Do ft ores autem,pran~
jdium vocantiüud, nee non & mundumfuturum:Hzc ille.Item
habentur in Talmuth in locisdiuerfis: Ieriifalem inferior eft
inpari,velin fronte,Terufalemfuperne. Et Rabbi Salomon, in
glciTa,inlibrodeSanhedria, capitulo quod incipit: O-
mnis ifrael, dicit quod illa Ierufalem quamfpiritupro-
phetico ^dificauit Ezechiel Propheta in fine fu? proppe-
tiae, intelligitur de coelefti Ierufalem. ItenrhabeturinGe-
nefiRabba(ideft,Gencfimagna)in quadam authoritate
quasexpreflabiturvltt:a,in 8.cap. qupd dicicRabbi Ofha.
quod iftud nomen Syon, quod nominatiir Tyfaia, fignifi-
cat paradifom ,vb i ai t: Etjedempti d Domino ,conuertentur,&
venientinSion cum laude, & latitiafempiternafuper caputeo-
rum. De ifto ypcabulo manifeftum eft qtród fignificat
gloriam jeternam, per illam authoritatemquxeftinSen-
hedria,in prindpio vltimi capituli,. vbi fic habetur: Onwis
ifrael habet partem in gloria sterna: quodprobaturnofiis ex ifaia
Propheta, cap.ao.fic dicentis: Populusautem tuus,omnes tufti in
perpetuum hareditabunt ten am. Item, quod iftud nomen,
ifrael, dicatur moraliter, propter Gentiles ad fidem Dei
venientes, patet per quandam authoritatem qua: eft in
quodam libro vocato, Meheltha-, & in libro vocato , Ab-
both, de Rabbi Nathan, foperilhid Ifaite 44. iftc dicit Domino,
ego fumy& illevocabit in nominelacob, & hieferibetin
manu fua Domino, & in nomine ifrael aßimilabitur. $it Rabbi
Salomonen g\oßk:lfie dicit. Doming egofinmhoc di citur de
fommeju ftis: & Ule uiuocabiti» nomine lacob\hoc dicitur de
paruulis filiispeccatorum : & hieferibitinmahufua Domino
, hoc dicitur de peccatoribus qui peenitentiam ege-
mnt,&in nomine ifrael aßimilabitur, hoc dicitur de Genti-
J>us quae venerunt ad fidem, & Dei cognitionem habue-
runr. Eft ergo manifeftum per iftam authoritatem,quod
ofones.qui receperunt vel receperint fanótam fidem ca-
tholicam,habent nomen lfiael. Dcmum itaque minime
dubito quod cum Iud*ustextus Prophetarumiuxtafpi-
ritualem fignificationem confiderare volueric vocabu-
locum prxmiflbrum, ftatimargumentoruhifoorumvi-
dcbitfolutionem , itaqubdnonimpugnabitargumenta
illa, necaliquid impediènt in re fopr&dióke conclufionisi
Ad prpbationem formaliter di&a:conclufionis : vnam
talem ficiam fätionem fiue fyllogifrtium ; Horn© ille in
quo vniuerfi Prop hetaruma&us & condiriones tangen-
tes Mefiiam,coneordant:ille verus eft Meflias:fèd in Domino
Saluatorè noftro Iefo Chrifto , omnes fine falfb
concordant & concurtunt: ergo Dominus Iefos Ghri-
ftiis & Saluator nofter, verus eft Meflias. Maioreft mani-
fefta & concefla per omnes: Minorem vero , proböfèu
probabo. Sedanteomniavidereoportet, quot&quas
cpnditiones in Domino Iefo Chrifto reperimus: quibus
per fäcram S,cripturam bene confideratis, ego reperip vi-
ginti quatuor conditiones:videlicet,
Primam, in tempore afßgnato, quande M effias venire
debebat.
/«£ Inciuttate Bethlehemfipfumfuißenatum.
U I. DepuelU V irgincfkijfenatum.
iP . Tilitim Dei, & nttUiue hominis carnalis.
V. Verum Deum fecundum dininitatem, & verum ho-
minemficundumhumanitatem.
V I . J$upd Reges Orientes de ßtrpe Sabba,ad eum ve.
nerunt cum muneribus adadorandum, & eins ad-
uentum ciuibus Ierofolymitanis annunciauerunt.
V I l. ^ u od eiu sa
Vraconem in defirto.
V III. £>uodomnes humant generis anima ab Adam
vjqu eadipfum , propter ipfimprimiparentispecentum
deßendebant in infernum.
I X. ^ u o d principalis aduentus eius in t ent io fu it v t
animas in v it am atern am & (piritualem faluaret,
non tantum corpora in v it am temporalem.
X. Jdfüodreceperit mortem & paßtonem, v t animas
iußorum qui anteipftm fu eru n t,fa lu a r e t, & omnium
illorumquipoft eum erederent, ilium v idelicet,
vtfitium D ei,Iefum Chr ißum.
X I. Poß mortem die tertia reß rrex iti afien dit incce-
lum ,(jrfielet à dextris B ei.
X II. Jgu od mox poft eius aduentum, fu it deftru&io
Templi & captiuitas ludaörum.
X III. £>uod Iudaorum captiuitas propter incogmtio-
nem quam contra ipfkm habuerunt fa c ia eft, qua dich
ur, odium gratis.
X IV . Jpu od dédit L egem, & nouam doBrinam.
X V. dpuodpoft eius aduenßtmfacrificia (excepto Spants
& vin i fin t omnia annihilât a.
X V I. £>uodpoft eius aduentum, omnia qua in Legeprohibit
a er ant (v t cibaria, caterac^ huiufinodi ceremo-
n ialia)gratiofefin t in vfum hominum licenttata.
XVII. Jguodpoß eius aduentum, idololatria de mundo
fib lata ^ ft, (jr omtiesgent es credunt in B e urn.
XVI I I . £htodfalu atio eius, prom aioripartegentibus
fa iïa é ft , ex quibus, vna cum lfiael,creauitpopulum
nouum.
XIX. Jjlu od ex gentibus tilts qua venerunt ad fidem ,
facer dot es Eccleftapro cultufideiconfierauit,
X X. ijjln od mult afecit miracula & m ir a bi lia.
XXL Jifio d eius confiruatto fu it humilis & pacific a,
in maximapaupertate.
X X II. £>uodfaluatio gentium , poft eius aduentum fit
p er baptifmum aqua & Spiritus fin c h . .
X X III. Jguodpoft mortem eius, Deus ne orationes Iudaorum
audiret claufit ccelum,neque m ir urn, quia ei
fu n todiofi.
X X 1 V £>uodquamuis porta cceli claufit fin t Tie Iudaorum
orationes ingrediantur,p/>rta tarnen conuerfio-
Conditione%iftæ viginti quatuor , in aduentu huius^
hominis reperiuntur, qui qùidem Iefus Chriftus vocatifs
eft: quod fi hafmet conditiones haberi ©nines in Mef-
fia debuiflè, conflit : quas quidem, neminem reperimus
habuifloprætereum : fèquicur, me recte conchififle, di-
6tum Dominum Iefum Chriftûm fuifiè verum Meffiam
in Lege promifliim. Probatio huiufinodi, perdi&aPro-
phetarum fieri debefet: verumtameh eo quod eorum va-
ticiniain quam plurimis locisbreuifllma funt & obfcura:
ita quod quamuisveri fènfus eiufHem darentur & expôfï-
tionès,expers rame veritariS fbdçus,eafdem veras noftras
(pto vt frequenter facere- confueui t ) declarationes nega-
rec,&eiufdemPropheriis,fecundum peruerfam eius aftu-
tiam, alias^alfàs fingêret gloftàs&interpretationes : Id-
circo diuina gratia mediante, verificare intendo prxdi-
'das 14 . conditiones in vero Meffiain Lege promifTo hâ-
beri debuiflè : perauthoricates & gloffas, per Magiftros
Iudîèorum arque magiftros Talmudiftas nihilominusfa-
âras : quorum vtique verba, nemo ludæorum aufusefïèt
quoquo modo negare.Item per Galdaicastransjationes,
quas quidem Onkelon, & Ipnathas, filius Ozielis fêeè-
rdnt , qui fiierunt témpore deftruétionis templi fècundi,
quos ipfi lüdçi au thenticos habent in maxima reputatio-
ne. Item per modernos gloilàtores eorü : vt fiint magiftér'
Mofès de Ægypto, Rabbi Abraham, Aben Ezra, Rabbi
Salomon
B
■H
Salomon G^licus, Magiftér de Zirônda : quorum oriJP-
nacionibus & diétis, in Legis obferuatiohe omnes Iu-
dæi hodie rëguntur. De authpritatibusnouiteftamentï,
Ôcfiihâorum Ecclefiæ Dodtorum prodqfta probatione
lud.xis faciérida : nullo modo, ad prasfèns, meii.üareintendo.
Scio namque quodifli probationèm huiüfihodi
non admiteefent, quia ipfamomnino fufpèdtam ha’be-
renc : fed intendo duntaxat ab eifdem Iudæbrnm Dbifto-
ribus deducere teftimonia & probationes : quibus quidem
intentio mea plene piobatâ erit vt in fequentibus
capitulis continetur.
C A P V T I I .
' Quodternpus Aduentm Méfia fignatum er at, iüfine templi
fècundi lerufalem, paulo ante templi
Deidtfiruâionem.
H Oc patet per Malâchiam : Ecce egà mittam Ângelum
meum, &praparabit viamante faciemmeant, &fiatim
venietadtempltim fuumÀominator quem vos quaritis, & Angélus
tçftamenti quem vosvultis, ecce verlit, dicit Dominus exerci-
tuum. In hac Prophetia, funt tria vocabula, quae huius
aduentus appropinquacioi&m fignificant. Primum: Ecïe:
per quod' vdcabulum, ea quae nobis fùnrpropinquade-
monftrantùr,imo praefèneia. Secundum, Statim .-quodfi-
gnificattemporisbreuitatem. Tertium, Eccevenit: quod
aduentus corroborât vçlocitatem. Et ob hoc quod. dicit
ad ,'rfd templtim fuum ; oftendit quod in tempore aduentus
eius, templum habebat efle -in fua çonftruâfiôùe tràn-
Mefiia pax eït,fcriptum eilentm, pacer futurifàeCüli, princeps
pacis. Itemhabetur in Sanhedrin; capitulo, col Ifrael,
dicit.1 Rabbi tanbu, qua eft ratio quare quahbetMem qua eft in
medio vocabuli, fit apert a : & ifia Mem, de, muliiplicabttur eius
imperium, eft claufa. Réfiiondet: quia Deus voluitfacere vtExfi-'
chias effet Méfias: & tenir vïrtus iitdicialis, atfydixit coram Deot
Domine mündi, Dauid qui. cor Am te tôt carmitta cetintt atque
laudes, nonftciftiMefiiam, & Ézechiam cuitot miràcula fècifti,
nec carmen vnümtibi cecinit, faciès ideo quia Deus claufit Mem:
eadem horaexiuit quadam voy, dicens; Secretum meum mihïfe-
cretüm meum miln. Et Rabbi Salomon dicit, qupdhoc fc-
cretdm aduentus Mefliæ, 'Deus dicebât; mëum eft: &
quo'd Prdphetà'refpöndit; Va mihii id eft,affe<ftahs quan*
do veniat Meflîàs ille. Dico’ érgo,quod àb hacauthorîta-
te poflumus concludërë tria. Primo quod Meflias eft
Deus, quiadidi titùli hequeunt prater quam in Deo iu-
ftificârf. 'Secundo,quia Meflias eft de beàta Maria virgine
natusVipfà in fua virgitlitatemanente.Illa énim litera Me,
iiamerffuum oftehdit:& fiue in A rabico,quia dicit miria:
fiüein Latino Maria: vcrumquenomenincipic in Mem.
Verumtameh fècundum veram ôrtnographiam li, lemar^
ba;& multiplicabitltri debuit fcrïbi cum Mem aperta: fèd id-
eo hic fmgularitër pofîta eft Mem çlaufà,in medio didio-
hisfVt huius, virgihis Mariæ, virginitatis eflèt prænuncia-
tiua. Tertio , &magis facit ad propoficumtibi; quod di-
dâMeni èlkufàjfui aduentus tempus punduaUter often-
r dit. H oc eft,quod ifta prophetia in quarco anno Regis A-
chaz didafiiit ; & ab eodem anno vfq; ad annum templi !
deftrudionis ; quæ anno vhdecimo regis Sëdechiæfa-
.dâeftjCëntum & quinquaginta anni lapn font. Item,du-
raliit Babylbnica capfiuitas fèptuagintâ arinis; & tem-
- plum quod ædificaitit Nëerftias, annis qu’adringentis&
quinquaginta. Summa annofumfexcentorum & fèptua-
girttà. A blatis vero indetriginta annis,ÿël circiter quibus
vix itC h iÿu s, deinde quadraginta annis:, quibus paffio
Chriftiantë deftrudionem Templi fadaëft, rëftaht anni
fèxcënti. Qui fuir numerus annorum, ab hora qua dida
quilla : quod eft çpntra Iudæos qui dicunt- quod teiîi-
plum habebawlefolaii , populus eius in captiuitate va-
ftari, antequam Meflias veniret. ItemIfàias Hac dicit Do-
mmm \ Cuftodite indicium & facite iuftitiam, quia iuxta eü
fains mea, vf veniat : & iufiitu mea, vtreueletur. Et habetur
fuperhocin'Brefit RabiMoyfe praïdicatoriô j quodTioc
dicitur de Rege Mellia, deqüP quidem Daniel-dicit :
abducatur iufiitia fempiterna. kem Lachanasi Exulta fatisfi- Prophetia prolata eft,vfque ad paflionerh Ghtifti: & tan-
lia Sion, iubilafilia lerufalem : ecce Rex, turn vend iibi iuftus &
Saluator, &ipfe paüper afeendet fuperàfinutn &pullum filium
afina. Ob hocquod-dicit, Ecce, âduentiis breuitatem fi-
ghificat: Cætera omnia in ifta ptophetia concerta; tan-
quam digito, verumMelliam Domihum noftriim Iefom
•Ghriftum oftendunt. In tali namque habitu , ipfe Dei
filius lerufalem ciuitacem ingreffus eft. Valde ftupen-
dura quoque eft , quod omnes îfti P|pphetæ , concordes
& pari voce vnanimiter veloeitàtem huius aduentus
vaticinati font. 'S i tam prolixa temporufn fpatia ante di-
'idum Meflise âduehtum futura étant: quia nempe ab vlti-
imo didorumPrqphetarum triunlvfqjin ho^ieinüm die,
vitra millè fèptingenti anni dilapfi funt. Quod fi dicatur,
quod cæteri Prophetæ de huius adiientu-ncl'oqui Côn-
foeuerunt 1 contra ; quia eccë, Balaam in libro numerum
Idiëic; Videbo eum, fed non modo -, intuebor ÿlum ,fed nonpropè.
Qupd quidem (fècundum Iudæos-] de DauidRige pro-
phetabanr: vfquead eum, quadringenti anni feu pluies
llapfurifèu fluxuri erant : ea proprer neceflario èx præmif-
•fis prophetijs concludètur fine conclüditur, quod poft
modicum temporisa Prophetis eildem, vëruS Médias de
quo agitur venturus erar. Imo etiam fi Iudæus concefle-
rit veritatem eflè ; quod ex âiéfcis propllérijs Mefliæad-
vuentus breuicas rëfèretur ; quomodo probate pocero, aduentum
huiufinodi ih fine templi fècundf ex èodem tem-
pôre quo Dominus nofter Ielus Chriftus venir, foiflè ?
Refpondeo,quod valde bene,DëÔ dante: përmültasau-
thenticas prophetias & rationes. Et primo per Efàiarh. >
P aruulus (inquit) natus est nobis, & film dam eft nobis, &fa-
etm eft, princïpatus fuper humerumeius, &pocabiturnémen e-
ius admirabtlu1c,onfiliariusfortis,pater futursfaculï, priticepspa-
cis'.Multiplicatur eius imperium, & pacts non erit finis'. N emo
dubitat quod ifta Prophetia, de verb Meflîa loquatur. Effet
namque impoflibile credere, quod homo carnalis cui
diuina non eft coniunëta natura, tam excellentiflimis ti-
tulis nuncuparetur: & potiüs quia habetur in Prologb la-
mentationis MagnæRabbiloæ, Galienus, & cit. N omen
tum defignatMem claufa in computum literarum per or-
diriém Alphabetic Sequitur ergo, quod in claufora hü-
ius Mem, tempus redemptionis& aduentus Mefliæ nobis
foie prpgnöfticatum. Item probatur hoc per quandam
authoritatem , in gloflà Pfalterij contentam, vbi fic
habetur : Dixit lobdnna ,per ires annosCum dimidioftetit gloria
Dei in monte Oliueti, praednifando (hcew^Qu^riteDorrtinum
duth iriiieniri poteft’,! iniibcateèumd'unrprôpe eft. Item
habetur in Genefi magna, de Rabbi Moyfe prædicatore,
foprailludCanticoriimprimöjÈjcttf/rttowJ« & latabimur in
te: Ou an do erit hoc (Ouando pedes Deifieterint in monte Oliueti,
turic& ms erimtts gauifuri. Dico, quod quia palam patet,
fbre ’iftbs très anrios cum dimidio illa media hebdoma-
da,quando dixicDanièl propter Mciïiztrv,Confirmait au-
tem pactum mult is. Ira etiam reperimus fatSfcum fuiflè: Sal-
uàfbr enim nofter cum eflèt æraris trlgthtaannbrum, fuit
Bapnzacus V & d e in ^ vfquè ad templis pafïîoniSsqùod
fuît trium annórumcurn dimidio vélquah,per Galilæam
prædrcautt.&pèt mbritem'bliueti, cbttuocâns homines
ad hcènitèhriàm'; propter quod prædixerâc Ifàias il ia verba
quæ Rabbi Ionanriâ ittduXit; fcilicet ; quarite Dominum,
&c. ' ' ; ' "
Item , poteftliquîâéprobari, quod Mefliæ aduentus
in eodem tempore debuit efïè, per quandam authoritatem
quçëft inSanhedrin, capitulo CollfraehÔc in Abodo-
zära,capitulo prirrio légitur in ftudiö Eliae : fex miUianAno-
rum mundustft , duo tnillid vaHitatis, duo milita legis, duo tnillia
dierum Mefita. Item dicit Elias Rabbi Iudæ. Munius non eft^
mms 85. lubildorum: Invltimó idtilao veniet films Dauid. Et
glbifat Rabbi Salomon, quod huius fümmâeft,qùatucfc-
millia ducenti quinquaginta ànni, quiaquilibet Iubilçus
eft qüinquagihta aiinorüm,In-Vltimö qüoru,veniet filius
Daüîd. N otbfium eft,qüod paffioGhrifti foit circatëmp9
iiludqitb èrantqUatûbr milliaànni elapfiàfnündièrea-
tione.Et qiiauis pundtalitcf non ^epirct Meïïîasinjîne il-j
lorum quatlibr milliurti anfiorûà niünai creatione prÇte-
rirortihŸ, non eft mirùm ; quia in minori numero, txiaiôr
Alii alleglt
hoc caput
Hillec*