3* 8
C a p XI .
I c . Epïfi . I
domui pacem ; Ingrediens Chriftus in mundum ,pacem
fecit inter Deum & hominem:deinde proftratus orat pro
sâdificationedom9: & Çhrift9 ad palfioné humiliât9 orat
,p difeipulis fuis,& pro crediturisomnibus.Defcriptio alphabet!
De origine n pE r tiustitilla s Ecclefiæeft, cuius originemex fctiptu-
idedicano- A ris poflumus inuenire.Feftiuitates enimannuasde-
nisBcdefiç dicationis eccleliarum in Eüangelio ïoannis legitnus,
Jmm.io. vbi dicitur. fad a funt encoenia in Hierofoly mis, &:hyems
|crat. Encoenia enim folennitates dedicationis erant
j templi : vnde&græcè K<uv»t appellatur nouum. Ilium
I enim diem, in quo tcmplum dedicatum«rat, Iudæi foT
[ lemniter celebrabant, &vtdiemfeftum agebanr:fed
I nunc longe aliter eft. Cum enim iam careant templo;
, iam careant &cultu diuino jc^md mirum fi careant il-
lokfto,curaà nobis nunc Chriftianis mosilleprimarius
cuftodiatur, quia ad nos translata gloria comprobatur:
Tabernaculum primum Moyfes Domino condidit, de-
indeSalomon templum inftituit, quod Efdraspoftmo-
dum reparauit: fèd cum fides Çhrifti enituit, pia Chrifti-
i anorum deuotio per totum mundum Chrifto e ^ e fia s
I confecrauic. Diebus autem od o feftum illud extendi-
tiir; quiatot diebus àSalomone feftum dedicationis ex-
plebàtur. Vnde legitur, quod Salomon od o diebus ce-
lebrabat dedicationem. lbi cqnueniuntfideles,vt ora-
tionesfuasfondant domino, &effedum reportent,ficut
fignatum in oratione Salomonis iam fundato templo.
C a p . X II.
A Ntequam Ecciefia confecretur, viglliae fiuntini-
pfa node in honôrem fandorum,quorum reliquiae
3^ ° ' j ibi condend® funt : dë quarum vigiliarum fciendum,
amequam' quqd carumantiqua fuit inftitutio -.Efaias dicit.: Ani-
Ecclefîade ma mëa defiderauic te iri node,&c. quae fèquuntur. Di-
rijcetur. j cit&ProphetaDauid: Medianodefurgebam adconfi-
! tendum tibi, &c. Hoc namque tempore vaftator angélus
I tranfiens Aegyptiorum primogenita confumpfît : & hoc
tempore feventurumdominusreproniittit.Beati ergoill
i , quos, cum venèrit, vigilantes inuenerit, nifi forte
Lpropterincertitudinem voçet tépusipfius nodem. Qua
enim hora nefcimus, Dei fiîius eft venturüs, fed fiue fie,
fine fie, fiuefero jfiue media node , fiuegallicantu.fiue
manevenetit. Beatus, quivigilauërit. Ad hoc pertinet
quod Ieius node pernodabat in oratione. Sic Pau-
lus & Sylas in euftodia pofiti cârceris orationibus va-^
cantes , folutifunt à vinculis , concufsis çarçeris-fun-
damentis. Erubefcant igitùr Hairetici, qui didi funt Ni-
dizantes, quos latine (omniculofos dicimus , q u i, vt
fingula quæquæ locum teneant fortita decenter, de die
afférant vigilândum ÿ & de node dormieridum, &non
vigilandum, neiuratemerentur diuina : qui nodem ad
requiemficut diemconftituit ad laboreroi Sed cum ex
phantafmatum fuorum erubelcentia mens eorameffici-
atur ebriîu & fuppetat eis fomtii materia, impieturin éis
illud, id eft, adTheflàtonicenfes : Quidormiunt, node
dormiurit, & qui ebrii funt,node ebrii funt.Igitur fratres,
non dormiamus ficdr&ipfi ,'fed vigil emus & fobrii fi mus.
Non enim fumusfiliinodis& teuebrarum, fedfilij lucis.
Éf*.z6.
Pfl.112.
Exoci.iz.
Luc.ii.
I C Acier.
TbiJf.U
Myfticc
exponitea;
qiueab E-
pifeopo inj
dedicatio- 1
nibos géra'
tur latiujq;
jpfequitur
lingula.
I.Cor.}.
Philip.z
C a p . X I I I .
P Rofequenda funt breuiter e a , q u ® ab Epifcopo in
dedicationibusgeruntur,vt eorum vfis fignationibus
fpiritualis fenfusaliquis habeatur.Notandum ergo,quod
ea qusin Ecciefia fiunt vifibiliter, in anima Dcus opera-
turinuifibiliter, qu®V ere Dei templum eft, ficutfcriptu
eft,TemplumDei landum eft , quodeftisvos: ybifides
fiindamentum iacit,fpes erigit, charitas conlummat &
perficit.Ecclefiaigiturdedicanda, anima fandificanda,
aqua, pcenitentia,fal,fapiens,trinaa{perfiq,trinabaptif-
miimmerfio,luminaria,t2.Apoftolicrucismyfteriumpr5
dicantes, Pbhtif6xChriftus,virga poteftas cius,trina per-
cuflio, coeleftium , terreftrium, & infernbrum domma-
tioferuituta Chrifto, yc in nomine Iefuom/iegenu fle-
datur, &c. Interrogatio inclufijignbrantiapopuh, a-'
pertio oftii, cuacuatio peccati/inttans Pontifex precatur
inpauimento, (implex dodrina fideieft in corde
humano, verlus àfiniftro anguloOrientis, dudus in
dextrum Occidentis, Sc altéra dextro angulo Orientis,in
finifttum Ocçidentis, cruçem repræfentant, 8c colledi-
onëm vtriufque populi figurant. Vnde Iacob cancella-
tismanibushliislolcph bènedixit. Çhriftusab Oriente
tranfiens,in finiftra reliquir Iudaços, venit ad gentesrquç
cumprius effent inOccidente&infiniftra: dediteflein
Oriete,&indextra,&tândéàgétib.in dextraOriétis vifita
bit ludxos in finiftro anguloOccidentis:DeindeftansEpif
copus ante altarcinuocatDeüin adiutoriüjfignificans eos,
qui percepta fidefe préparant ad pugnam tentationum;&
quiaadhucin certamine fu n t, quafi inter fufi>iria, non-
dum adhucadiungitur Alleluia. , Poft hæc aquabene-
dicitur cum faie & cinere, addito vino mifto aquas. A-
qua populus,Sal dodrina, cinis memoria paifionis Chri
fti, vinumiucunditas diuinicatis, aqua, paftibilitashu-
manitatis: quæ duo coniunguntur , quia iftæ duæin
Chrifto vniebantur. Afperfarium de yfopo, quo Ecciefia
afperfa mundatur, humilitas , per quam anima fan-
d i f^ tu r : funditur aqua benedida ad bafim al taris, quia
DeÄumiliter committendum eft, quod excedit vires
humanas in diuinis myfteriis. Altatelinreo extergitur,
quia caro Chrifti, & etiam cuitislibet Chriftianiad glo-
riam immortalitatis per multas paffiones perducitur.
Offert Pontifex thus fuper altare accenfum in modum
crucis in medio altaris , & per quatuor angulos eius de
oleo fandificaro.crucem facit: 8t deinde tres cruces per
fingulos parïetes Ecclefiæ deeodem oleo, &c ficconfe-
cratione, albo velamine incenfum, orationes. oleum,
gratia fpiritus fan&i. 'Crux per quatuor angulos fada?
Çhrifti pafiÎQ per quatuor climata mundi declarata. ve-
lamen album,immortalitatis gaudium.
Ç a p. X IV .
POftfolemnitatem vigiliarum fe.quitur de impofitio-
nereliquiarum; .Vnde canon dicit, quod altaria e-
uertantur, in quibus reliquiæ null® probantur, &c. qu®
fequuntur. Sandorum enim membra &c corpora vera
Dcifunt animata templa, per q u ® diuina accipimusre-
fponfa coniugis , ÔC deuota agitur in cordibus eorum
memoria. Et ideo Ecclefiätledicatä intrantes, vt oremus
dignum &iuftum eft>yt eos, quorum ibi viget memoria,
prsfentçs in cordibus habeamus , vt per eosvelad votü,
vel ad meritum impetremus : Vnde & in lege, qui tingebat
mprtuum immundus erat. & in Canone prçci-
pitur, vt Eçclefiam , vbi paganus fepultus eft , confe-
crarenon licéat : & fiue fidelium fiue infidelium corpo-
ra ibidem fepeliantiir,exponantur,&eiiciantur,&poft"
modum ficutmoris eft , fandorum reliquiæ immittan-
tur. Non enimdicendum eft èpsefle mortuos,quorum
anim® funt in manu Dei. Et de quibus fcript.um
eft : Corpora fandorum in pace fepulta fijne, öc yi-
uênt nomina eorum in æternum. .
C a .P. X V,
SEquitur de officioMiiT®, fine qufnon funt Eccle-
fi* dedicand®. Et quia fatis apparer,.yndc, fumun-
,tur illaVqu® inipfa Milfa cantantur, ideo.generâliter
aliquid indedicatur. Imprimis igitur fepræparat E p i-
fcopus ad celebrandam mjflam ; præmittens Pfalmös
quofdam & confeftionem, (ècundum. confilium Pfalmi-
ftæ dicentis; præocçupemusfademeiusin cpnfeffione&
inP(âlmisiùbilemusei.Suntautemhipfaimrqdinqjfëcû*-
dumconfuetudinemcuri®Roman®:Quamdileda,&c.
Bcnedixifti,&c.InclinaDne,&c.Credidi,&c.&depfofh-
dis, &c. Vt q u id q qid i m miind û co ntradu m e ft tranfgefii-
qne quinqueïènfuum,totum fpluatür, oratione quinque
Piaimorum.Qupsfiqùis diligenter attenderir, infjsiciet.
Solemnit
remrigili
ruinfeqa
rurimpol
tioreliqu
arum.
De prçpa
rationc E
pifeopi a
qua n
funtEcck
fix d e d i-
oaàdç.
Pfalm.
PfaLS.}.
Pfal.U.
ïyW.85.
Pfalfliï.
PJatiis-
ImSlatus.
A
r/d *!■
tfum.io.
b ;
De accemi
Epifcópi 'j
ad Alcareif
Hebr.9.
'Luid,
loan.zo
Bent. 18.
C
Efa.7.^1
Deconfef-
lione&thu
rificaricmc
Altari*. -
' « I
Prou.8.' -
Liit.iS.
Apoc. 8.
! D .
'■W-Tb
Iàm. i j .
Nnm.i6.
Thob.6. '
qliam bene congtduhÉr'celébratlifis Eucharifti® Sacra-
mentum. Ecadduritur orariOnés fpécïales adimpetran-
dum muhditiam cordis &'Corporum. Lauat etiam ma-
nus corporaliter, vtintelligatur adis mundarifpirituali'-
ter. ficut fcriptumeft : Lauabo inter innocentes manus
meas, & circundabo altàrë tliutn Dominei Qüisenim i
corde polluto ad alcare accedit,carnemChrifti confecrat i
contiredat,6ccothedit,nifi qui fibi iudiciuin manducat&
bibicî Signa autemquæpulfanturinMiff®prihcipio,tu^ i
bas argenteas fignant & dudilcs, quibus cbnüpcabatut !
populus inveteri Teftamerito. Vndë in libto Nümerpr»
legitur: Factibi duas tubas argenteaS} quibus cottüocàre
poftis multitudinem. Et quod diftinguebatur antiquirus
m clan gore tubarum & differentia fonituum, hocidem
repræfentatur nuncih Ecciefia, cum aliter pulfetùrinfé-
ftis, aliter etiam pro mortuis,&aliter in conuPcatiohlbuf
faciendis.
C A P. X V E
PRæparatüsigitur Epifeopus ad celebtandam Miflâm
folemnibusindumeritisadaltare p'rocedic. Etfecüm
dum morem Romain® Ecclefiæ præceditSubdiaconus,
- qui portât librum Euangélii claufum vfquead altare: quo
ibidem aperto ofcUlàtur Epifeopus librum, ducuntEpi-
feopum Sacerdos & Diaconus, alter hinc,alter illinc concomitances
Epifcopum. Epifcôpus ifte Chriftus,aftîfteris
futurorum bonorum pontifex.: quoniam Ioannes Ba-
ptiftapræceffit.Qui cum prçdiçarct pcenitentiam,librum
-Euangélii ante Chriftum portaùit î vnde & Euangelicam
prædicationem incoepit : E t quiaChriftüs difeipulis fuis
lëniumaperuit, vtfcripturâsihtelligerentpaffionistem^
pore. Ideo liber claufus aperitür ad altare, quem Epifeopus
ofculatur : quia pax in Euangeliopr®dicatur, & à
Chrifto pax vera nobis relinquîtiir. Sacerdos ôc Diaconus
ducunt Epifcopum': quialex & Propheti® annunciatie- j
runt, 8c promiierunt Chriftumefleventurtim. Prophe-
tam, in quit, Moyfes , fufcitabitvobis Deus de fratribus
veftris. Et Efaias : Ecce virgo concipiet & pariet, &c.
C a p. X V I I .
■ Ræueniens Epifeopus ad altare antequam officium
incipiat vt digne introeat hune Pfklmum enunciat:
ludica me Deus, &c.confefiionem faciens peccatorum:
quia iuftus in principio accufator eft fui : percutiens pe-
6tus fuum: vbi tria conctirriinr; I6tus,vt cordisfignifi-
cetur contritio : foeius vt orisconfeffio: taâus vt ope-
ris fatisfaôtio. Sicenim Publtcanus percutiebat peâus
fuum dicensi Deüs,propitiuseft6.minipeccatori. Dé-
inde thusimponit thutibulo fignificans Chriftüm, qui
- orationes noftro infpirat animq. Vnde&inApoc.de-
figharur fub'figura Angeli,quiftetit antealtare habens
thuribulum aurcum , quod impleuit igné altaris, quia
corda munda Chriftus implet deuotione & feruore o-
rationis. Tuncaccedens Epifeopus ofculatur altare,fi-
gnificans quod Chriftus fibi ëopulauit Ecclefîamex a-
more. . Vnde in Canticis : Olculetur me ofeulo oris
fui. Deinde Epifeopus Diaconum : fignans pacem adue-
nifiè, quam promiferant Prophet®ante Chriftiaduen-
tum. Vnde feriptum èft: Orietur in diebus eiusiuftitia,
&abundantiapacis. Inclinansfe diaconus ofculaturpe-
» <5tus Epifcopi, fignificans quod infpiratione diuina de
pace iam d iâ a fanétiP rophetæ domini funt loqputi.Vn-
de Ioannes fupra peôtüs domini recumbensfluentaE-
uangelij de facto domini peâ:oris fonte potauit. Dein-
de Epifçôpus facrum incenfat Altare.-Vnde in lege feri-
ptumêft, & diôtum eft ad Aaron :Tblle thuribulum, &
hauftô igné de Altari mitte incenfum de fuper. Perhanc
autem thurificationem fign ificat omnis dæmoniac® pra-,
uitatisexpulfionem. Vnde &fumum thuris quidam æfti-
mant valere 'ad dæmones effugandos , afiumentes pro
teftirttonio, quodfcribiturin Thobia; Cordis eiuspar-
ticulam fi fuper carbones ponas, fumus cius extricat o-
mhe genus dæmohiorum.
G /a .p. X V II î.
STahte Epifcopo âd altare chorus inripit officium j
jpræmittens antiphoriam quàndam, quath appellant
Mifr®introitum,fump,tàm in cönfecratiöne Ecclefiæ de
Gcriefi: Vidit in Spirltü prophetieqeiteitâtus Iacob qüàfi
dè graüi fùmtto,ait,Terribiliseft locùs iftë»reüerentil anhüncians,
qu®dcbetufeçclefi®. Qui fcilicet ihtroitusrç
petitur interpofita gloria Trinitatis ,& Verficulo pfalm
Dominus regnauit exiiltet terra; Vbi primo feiendutri
eft chorum appeilari multitudinèm cahentium, à aotoha
dieftum, quia in fiimilitudînè coron® faâutri. Vnde ab
Éccleftafticojîgregras ille facerdös deferibitur ftaiisante
arcâtri'&:in Circuitu ëiuS corona fràtrum. Chorosau- !
têmMoyfes poft tfanfitüm maris tubri priftiUs inftituit/'
ëum feorfutnviris,feotsûmülierib.laudes diuinasvtrofq; ;
pronünciàre docüif .Ahriphonas autem àpudLatinos be-
atiffifriiis Àmbrof. inftituit primus Græcoi imïtàtùs, qui
Afttiphonàs primitus Cômpofüétuht duobus choris alter
iiàtim concinerttibuS, qitafi düb Seraphim ad inüicem
fibi conclatnantia, & quafi duo teftàméhta fibi coticor-
I diter refpondentia. Vnde ahtiphona ab é f f î quöd eft
’ cotttrâ , , quod eft fonds j nomén accepitjqùafi
I côneordià foni adfonum. Iftë eft ergo Introitus, qui
præfîgurâtin ântiqüis patribus dëfiderium C h r i s t !
àduentus: hoc ergo dëfiderium iritroitus repræfeii-
tet nori Temper infeîîedtu litter® , fed iubilo. canti-
len®. Vnde & chorus dilatât cor fuum in iübilàrionê:
fignificans , quod mid i reges & prophet® defîderabant
Chriftum yidere; vnde ex eorumperfona cântamus in-
troitum, per quosintroiuit Chriftus in mundum. Anti^
phonçrepetitio, deuôtionis exaggerätio. VndeProphe-
ta,Manda* remanda: Expe«fta,reexpe£ta. ÈtaliusPro-
phâetâ : Si moram feçérit, expeétâ eum.In terpofitio glo-
riæ.-captatio beneuolentiæ.Vt n. obtinerentfacilius q?ex-
pedabat âd tota trinitatem clamabat.îhterponitürin officio
dedicationis verfus de pfaL î.Dfis regnauit, &c.qüod
côgrüitei,qüod âlibididum eft de èiufdem Ëcdefiæfiih-
datione: Fundatur exültatione vniuerfæ terr®. GèlêftinusenimPapäinftitüit,
quodpfalmiDauid.iyö. anièfàcrifidum
canerentur ântiphonatim eX omnibus, quod
anteanoft fiebat: fed tarnen tantum ËpiftoIa& Euangeliùm
legebantur, ficut habetur in geftis pontificalibus.
Vnde&adhuc in vigiliisPafchæ &Pentecoftcs hiciilos
rètinetur, vtMiflààledioneincipiatur. Quod tarnen ira
intelligendum e ft, quod ex omnibus pfalmis, quædam
excipiuntur, quæ pro introitibus, gradualibus, offerto-
toriis , communiönibus frequenter canuntur. Pfal-
mosautem Dauid inftituit , qui in eis modulandis præci-
puusfuit ; non propter temporalem deledàtionem, fed
propter fpirituaiem deuotîonem,.
C a p . X I X .
DEinde fequitur Képtt ïKintrov, quod à choro conci-
nitüt. D u ® enim funtdidionesinGræco,&non
didio compofità, & , Domine mifererc, interpretatur.
Vnde pfalmns: Domine miferererioftrijteenim expeda-
uimus. Et cum nouem modis peçcemus , nouies illud
dicimus quia contra infamem nouenarium Dei mifèri-
cordia indigemus, Eftenim peccatum Originale,Adu-
ale, Mortale , &veniale. Serpens mulïer,&vir.Serpens
concupifcentia e f t , qu® fuggerit originaliter : Mulier,
rieledatio, quæ comedit venialitèr : Vir, ratio, qui con-
fentit mortaliter. Eft iterum peccatum cqgitationis in
corde,ficut mortuusindomoloquutionis: In ore,ficut
mortuus in porta perpetrationis : In opéré , ficut
mortuus in roonumento. Eft iterum peccatum frà.
gilitatis per impofitionem fimplicicatis, perignoran-
tiam malignitatis per inuidiam : hoc eft, peccatum
in patrem i dçfilium, &fpiritum fandryn : & ideo miferi-
cordiam petimus, ter ad patrem, ter ad filium, ter ad fpi-
ritum fandutn. Velideo nouies dicimus, vt nouem ordi-
nibus Angelorum fociemur. Quodcantari in Ecciefia à
' cleroB. Greg.præcepit, quod à confuetudine Græcoxum
Sequitur
imroitus
Mi ifei
Gen. 28.
Exàd.if.
î?
i Àiati.ï}.
ÏEfa.zSi
\ Abac.ii
pfii.9 i. I
G
, Pfal.48.1
Explicat
quid figni-
ficet Kuie
H '
elei(ôn,&
cur dicatur
gloria in
cxcdfis.
Pfalm. ,