gittis,~& areu, &omni armanira ^ordum pölfcnt ingredi,
& ftare pro defenßone fandæ matris Eçclefiæ î & ex ad-
uerfoafcenderc, poaere fe munira prpdomo îfraël, dum
fidemroborant, virtutes inftruunt, ftatutaEccicliae docent,&
collaudant, vitiahorainum & prauirates redargu-
unt,&caftigant. Nihilominus fedi Apoftolic*in omnibus
obedinnt à qua autoritärem præcipuam tcaliunt.
Hoc Vrfbergenfis,quaetiamrecitatIoannes Azorïus Tom.i.In-
ftitut.Morahum lib.u.cap.i 34.7. Needubita clarißimosiüos Or-
dines D. Erancif i & D.Dominict ,fiügulan Deiprouidentia oppo-
I fitosfutffecum alijs, tumpracipue Waldenfiumfeäts in quibus
j rtfutandis, oppugnandis, & extirpandis duo ilia Cbriftiana Eccle-
' fi*lum»a,tam perft,quamperpofterosfuospraclaram opérant po -
i fuerunt. Et deDomimco quiiem idabundedocet Auctor, qui ems
I resgtfias literis confegnauit ; qua emm pericula non adijt, quos la-
I boresnonfubijt, vtAlbigenfesadfanammentem redticeret ? Quo
nomine S. Dominicas Hareticisnoftraatatis per quant imifus&
exoftts efi ; adeo vt eum conuicijspaßimprofeindant, & Carnifi-
: ccmAlbigenfiumnomïncnt.
I iUyricus quoque inCatalogo Tefiiumper quamnafutefubodoi
ram eft, Deum & Satanam ; fub idem tempus, eadem
j confiiia inftaurandi, eonfirmandique fuum cæcum & rc-
ligionem agitafie i nam ante quadringentos annos, à Ca-:
I codæraone, quatuor Apoftolos , veiut quatuor impie-
j taris coluranas, excitatosefle , qui Antichriftuni', eiuf-
que abominationes egregie confitmarint. Quatuor iftos
Apoftolos faille Gratianum, Petrum Lombardum, Fran-
ciicum & Dominicum : Apoftolum autem Chrifti, Pe-;
trum Waldum & Cimiicserrorum & faftionum architettos.
Ouam Illyrici ajfertionem cum vero non concinere, omnis iüe affirmait,
quiperpenderit, qua & quanta miraculaper Dominicum,
&Erancifcum, eorumque difcipulos,inipfis etiamHarettcotum
prouincijs,patratafint,cum Petrus VValdus, eiu[que tot yô'in tot
fruflra dijfeäi affecla, ne claudum quidem canem fanauerint,
I mortuamvemitfcamexcitauerint.
Expofter'tsporroS. Dominiciegregia Opera aduerfus Hareticos
libro fuo contra Cathares ", quia maxtmam partem er ant
opifices.
Igitur quocandorePlejftus VValdenfibus eruditionis laudem
tribuit,eodem tandem largiripoffet hodiernis Anabaptiftü j VVal-
denfiumpropemoditmgemeüis. Certeprac'tpuiinter Albigenfes,qui
AnnoM. CLXXPI.&,M. CLXXVIII. caujfamfuamTolofitdice-
re debuerunt, Latina lingua rudes & imper iti er ant. teßeRogero,
in Annalibus Anglic unis, nififorte P lejfaus inter Do ftoresillosnu-
merandoscenfei, de quibus Jüyricus in Catalogo,exquodam vtait,
libelle In quificorio perueteri. Anno Domini M. C G C .
XC I. die quartomenfis Septembrisinfrafcriptifuttt er-
rorespro nunc feâæ Waldenfium. Primo, Nicolaus de
Polonia > Ioannesde Polonia Filius cuiuldam Ruftici,
Conradus de Saxonia de Villa di<5ta Dubun prope Weif“
fenburg, filius cuiufdam ruftici, Walncus de Härdeck,
exartificio Sutor, Conradus de GamundiaSueuus,filius
cuiufdam Ruftici, Simon de Salig Vngaruis ex artifieio
Sartor,HermànnusdeMiftelgenBauarus, exartificio fiber,
Ioannes de Drenna Bauarus ex artificiofaber.Prædi-
6ti nominan cur in ter eos Apoftoli, Magiftri, Angeli,&fra-
tresj&c. Si Apoftoli, Magiftri& AngelihorumVVaiden-
fium,fuerunt ex rudiumopificum tribu &ccetu, quid dedifeipulit
& audit or ibits talium Apoftolor um Magiftroriim & Ange-
lorum exifiimandumeriu
III. Concilijs,potißtmum Concilio Lateranenfifub Alexandre
III. Anno falutis M.CLXXX.Etalio Later anenfifub Innocentioill.
AnnoChriftiM.CC. XV.
IV. Conftitutionibus Pontificum,exquibusextra,deHareticts,
duo Capitula,nepe X111.&XV.proprie in iftos hareticos dirigutur.
V. PradicationeCrucis,&armata mam,ImmedicabHeenim
malum enfereddendum erat. Idfaäum Innocentio III. fummum
Pontificatumtenente, Anno ChriftïM. CCX. vteftapud Godefri-
dumin Annalibus-Et exiftat bodietf in Concilio Lateranenfi, & in
Decretalibus tit.de Haretictsforma Indulgentiarum, quas aduerfus
Albigehfesfeu VValdenfesdimicaturis Pontifex impetttl Ca-
tholici,inquit Pontifex,cpii Cr ucis aflumptochara&eread
hæreticorum exterminiuni fe accintennt, ilia gaudeanc
Indulgentia,illoqj f'anëfco priuilegio fint muniti, quæ ac-
cedentibus in terræ fandlæ fubfidium concèduntur.'!
Nec défuit Deus dèfenforibus ac propugnatoribus Ecclefia fila,
quam emm illuftres vtâorias àperfidagerne retulerint,doce\bunt te
cum alijferiptores, turn Rigordiu de Geftis Philippi AugufttEran-
■ nauata claruerunt Petrus Märtyrin Italia, & Conradus de Mar-
purgo in Germaniaj nerquefiueab Hareticis,fiueab Hareticorum
fautoribus, interfeäus. Quamquam Godefridus infuis Annalibtis,
■ ad Annum M.CC.XX.X11L&buncfecutusTritbemiusm Cbroni-
coHirfaugienfi, Conrado Marpurgenfiparum aquus eft. Necfcio,
\quamprobabilefit,quodTritbemiusÄnnoM.CC,XVl‘ deeodem .. . _ . I ...
Iq k t f e i o ä m m i m & fmatiaüiamerM : ioniiomihiAlußtoArmfK,qm[e. ami .A'l1h'g ew«f iuvm&n.tub&a\-
Conradus, quam vt ad vulgarem hanc& afacris Canonibusimtusin
! probat am prob ationemdefenderet.
Quibus mo dis feci a V Valdenfium nimium fefe dijfundenti
obuiamitumfit.
HOc l.faäum eft aßiduoftudio & indefeffa opera doctor urn
vtrorumprafertimS. Dommici & Sodalium, quiconcioni-
busypriuattspublicifque Colloquys, miraculis,&librorum monu-
mentis perniciofahuicfed a viriliter reft iterant, & multos iam in
naftam Hareticam pertrados, aprafenti perniciefalubriter eripue-
runt.
II. Inquifittohibus & dijputationibus -, nam paftim, Epifcopo -
rum,pracipuefummiPontificis,audorirate,inftttutifuntQuafi,to-
resfidei,quibus ex officio idincumbebat, vt hareticos inueftigarent,
eofquevelad meliorem mentemreuocarent, velin erroribus conr
tumaciter perftft entes debïtüpoenis afficerent. Ex quorum numero
vnûs itidemfuit Peiner us ifte,quern nunc in publicum exire iube-
mus. Duoilluftrialnquifitionis & dtjputationum exempla babes
apud Rogerumin Annalibus Anghcanis, exquoeodemmTomum
XU. Annalium tranferipfitIlluftrifiimus Barontus Anno Chrifti
Pag.'rfitf MCLXXVI. & MCLXXVIII. Duo Colloquia cumijfdem
3JX- mftituta commémorât Plejfaus in Myfterio I n iqui tat is Caluiuimanæ;
qui maldenfibusvbiqueprïmas eruditionis tribuit-, cum
omnium Htftoricorum temporis illius teftimonio conftet, pierof-
quefuiffe indodos, & idiot as, fahr of que mechanicos •i -hinc&
■ Catbafia Gallis mminabantur îextores, vt teftatur Ekbergarotüinfignirefolet.
PeridemtempiiSji»^ttir,Bulgatorum
Hærefis execranda,error um omnium fex extremaî multis
fèrpebat in locis tanto nocentius, quanco latentius.B«/g<*-
rifciliceteam ob caujfam dicebantur, quod inBulgariamqiio^pe*■
_ netraffent, & indefidttium Papamaccepiftent, vtfupr'aex Mat-
j tbaoParifioaudïuimus.DeHareyctsïftismultaledu ¬atudi^
gna inueniesapudcafarium temporisiüiusfcriptorem lïb.^.cap.ii.
&feqq.
Porto legibus nemo aertus V Valdenfium ftdas infedatus & de-
teftatus eft,quam Tridericus II. Imper. Ex quibus fandio deftatutis
& confuetudinibus contra libertateEcclefia editis inCorpusIuris ci-
uilis relata eft,in qua I. Gazaros,Paterenos, Leoniftas, Spe-
niftas, Arnaldiftas^ircumcifbSj&omjBcs Hæreticos vtri-
ufque fexus,quocunqv nomine cenfeantur, perpétua damnât
infamid.
II. Diffidat. Eft autem diffidare nihil aliud, quam hoftem
publicum deciarare.
III. BzniÛi,quod Germant dicuntJZx tf)Ut if)U in» ben C2ßfl»/ober
inbic‘2Icf)t.
IV. Précipitât bona talium confifcentur.Nec ad cos vl-
terius reuertantur.^
' V. Vtfilijàdeôrumfucceflîonénonpoflintperuenire.
VI.In Conftitutione,qua eft c.i^.l.:.Epift.Pétri de Vitieis ftatuit
idèImperator,\t hæretici cuiufeûqjnominis,vbicüq; per im
perium ab Ecclefia, hoc eft, à ludice Ecclefiafttco, damnati fue-
rînt,& feculari Iudici aflignati,boc eft,bracbiofaculart traàiti,
débita animadaerfione,bor eft,mortisfupplicto, puniantur.
VU. Vt fi qui de El aretiçis p o ftqu ä d epr ehenfi rerr iti m etu
mortis redirevoluerint adfidei vnitatem, iuxta Canoni-
câs fan£kioncs,ad agendam poenitèntiam jil perpetuum
carcertmdetvudantur.
VIII. D„ m uaf.i6.wimmHtrtfitsiacecfab\iaaiminanumeretur.
r •
IX, Vt horribiliusæftimccur, quam crimen lçlçMaieftatislmperatoriæ.
.
X-EafdemiÜispanasftatuit, qutifl perducllioms reos tam
olimfancitafinit. .
XI. Vtuinerrorisconceptainftantiaperleuerent, vi-
ui inconfpe&uhominum,coniburantur. j
incap.r.7.Patarenos,Speronifias,&altos quofeume^ ha-
reticos perpétua infamia inurit.
XIII. IubetyVt fujpedt deharefi,nifi ad mandatum Eccle -
fiæjiuxtaconlîderationem fufpicionis,ac qualitatem perfonæ,
propriam innocenriam, congrua purgation eprobauerint,
tan quam infames, & banniti ab omnibus habean-
tur* ira, vt fi fie per annum manferint» damnatis hæreticis
acccnferi debeant. Quod etiam habetur in cap. Excommuni:
camus iytxtr.de tiarette.
XIV. Ctedentespraterea, receptatores,defenfores &
fautores Hæreticorum banno fubijett ,ftatuens, vtft,pofiquam
quilibettaliumfueritabEcclefiaexcommuntcattonenotatus, fa-
tisfacerecontempferit intra annum » ex tune ipfo iure fit faétus
infamis» . . .
XV. Ita vt ad publica officia feu confiiia admitti nequeat.
.
XVÎ. Necad eligendum aliquos adhuiufmodiofficia
vçl confiiia.
XVII. Necaddicendumteftimonia.
XVIIL Necteftandiliberamhabeatfacultatem.
XIX. Nccin vllahæreditatefucccdat.
XX. vt nullus ei teneatur refpondcrc fuper quocun qjne
gQtio,fedipfe alijs refpondere cogatur.
XXL Si iudex fuerit, vt eius fententia nullam habeat
firmitatem.
XXII. Neccauflæadeius audientiam perferantur.
XXIII. Siaduocatus» eiuspatociniumnullatenesâd-
mittatur.
XXIV. Si tabelliojinftrumenta per eum confe&a, nullius
XXXI. Eofdem Prafeflis& Magifiratibusfedulo comtnenda-
uit.Vniuerfitati veftræ mandamus,»«^« ir imperator, quate*
nus quocunq*, & ad quemcumqjveftrumperuenerint benigne
poenitus fint momenti.
XXV. Omni infuper proclamationisd'' appella'tionis be-
neficium Hareticis3receptatoribus,&fautoribus eorandern poenitus
admit.
XXVL Hareticorum, Èeceptatorumfautorem & aduocato-
rum haredesaepafieres, vfque ad fecundam pro^eniem cun-
âisbeneficijs temporalibus,publicifque offieijs & hono-
noribuspriuat.
.XXVIï. Statuit,vtpoteftates, confules» feu redores,
quibufeunq-, fungantur officiis, pro defenfione fidei præ-
ftént publiée îuramentum, quod de terris fuæ iurifdidio-
nifubiedisvniuerlos hæreticos ab Ecclefia denotatos.
bona fide pro viribus exterminare ftudebüt: ita quodam.
modo qùandocunque fuerit quisinpotettatem fiue per*
petuam,veltemporalemalfumptus, hocteneaturCapi-
tulumiuramento firmare i aliôqui nec pro poteftatibus,
neepro confulibus habeantur,& eor um fententias irritas i
ex tune decernimus>& inanes.
XXVIII. Si Dominus temporalis requifitus& admo-
xiitusab Ecclefia,cerramfuam purgare neglexeritab hçre-
ticaprauitatejpoftannum à tempore admonitionis ela-
pfo,terramilliusipfisexponimus Catholicis occupanda,
qui eam,exterminatis hæreticis, ab fque v lia contradi&io-
ne poffideanr,£dn fidei pietate confcrucnt,faluo iure Domini
principalis :dummodo fuper hoc nullum prçftet ob-
ftaculum,nccaliquod aliud impedimentum apponat, eâ*
dem nihilominus lege feruata contra eos,qui non habent
Dominos principales.
XXIX. Quicüq-,Hçretici reperti fuerint in ciuitatibus,
oppidis,feu locis Imperij »pcrlnquifitor es aliquos,ab Apo
ftolica iede datos,& alios Catholicæ fidei zelatores,i j, qui
Idrifdidioném ibidem habuerinr,ad Inquificorum, & a*
liorü Cacholicorum viroruminfinuationê eos capere te-
neantur,&eos captos ardius euftodire,donee per cenfura
Eçclefiaftiçam damnatos,damnabili morte périmant,qui
fidei Sacramenta,& gloriam æternæ vitæ damnabant. .
XXX. InquifitoresdeOrdinibusPradMatorum &Minorutn
contra eofdem Hareticos inftitutt.
reçipiatis eofdem, &c perfonas.eorû ab inc^rfu h-æ-
reticorumeisinfidiantium conferuantesindcmnes,om-
neconfilium,ducatum,&auxiliumimpendatis,pro acce-
ptis coram Deo negotiisexequcdis.Hæreticos veto, quos
vobisoftenderintjipfiin iurifdidione veftra finguli capi-
entes,diligenti cuftodiâdetinete, vt poft Ecclefiafticæ dâ,
nationis judicium, poenam fubeant, quam merentunfei-
tur i,qu od in ipfius executione negoti j ,gratia m Deo,&lau
dabile nobis exequium conferetis, fi ad expellendam de
partibus noftri Imperij nouam & infolitam hæreticæ pra-
uitatis in famiam,op em & operam,vna cum eifdemFratri-
bus præftiteritis efficace : Et fi quis exinde foret négligés,
vel remifl us,ac inutilis, coram Deo,& in confpedu uoftro
poterit m erito culpabilis apparere.
XXXÎI, Deinde illudetiamftatuit, vtfi qui fimulateabiu-
•affent harefin -, deprehenfi & harefeos & hypocrifeos fua capitalem
poenamfubirent.
Omnesiftapoenaaduerfus hareticos exftant in quatuor Conftitutionibus
Eridericiyquarum tres reperiunturad calcem libriprimi
Epiftolaru Petri de Vineis : Quartum adfinem librorum de Eeudis.
Quam bonorius quoque Pontifex approbauit. Et quibus manifefius
fit zelus Eriderici centra fcâarios,eo faltem tempor e,quo iftos Con*
fiituttonespromulgamt.
C A P- V I I .
Vtritm Lutherani & Caluinianifint Eratrum Walden-
fiumfratres.
A EfitmatPetrusWefenbecciuslureconfultusin Orationedé
VValdenfibus , & Albigenfibus exeufa Seruefta Anno
M.DG.II1. Amandus Polanus in dijputationefua deconfeßioneAu-
riculari, &alijpaßim, qui VValdenfes vocant Fratres, non tantum
quod ipfi Waldenfes inter fe Fratres vocenturj fedquia illos
etiam pro jw/yfratribus habent.
Verum,fi hóe ita eil, cauffa nihil babemus, cur illis hostampul-
chros&formofosfratresinuideamus j quos lus tam Canonicum,
quam Ciuiledeteßatur, quos FridericuslI- Imperator feuerißimis
legibusviuo cotnburioaddixit-,quosvtbUtnanigenerispeftes, int-»
mnibus angulis indagari, repertofque exterminari iußit. Quosom-
nesfuperioris memoria Hißorici , & Scriptores, qui ex prof ejfo
Waldenfium dogmata refellenda fufeeperunt, ita depingunt, vt
nullus,cuicor fapit, eos in fratrum fuorum numeru cooptarepoßiu
NamquodWefenbeccius,lllyrictUyPlejfaus,&fimilesvociferatur,
talia dogmata VValdenfibus a Cucullaüsafftftafuijfe, abfit, vt
fidem inueniant. Qutsenim eredat, Eridericum Imperatorem,tot
Pontifices,aliquot Synodos, tot fidei Quafitores, totviros doclos, e-
minus&cominuscum VValdenfibus congreffos, totHiJhricos, &
Annalium feriptores, doftrinam VValdenfium ignorajfe , aut eis
quidquamperfraudem & impofturam affinxiffe ? Tametfi non i-
mus inficias, V Valdenfes, eorumque multiphcem progeniemfecif-
feid,quodnofiriHouatores hodiefaäitant j nempe, horribiliora
fua plaat a in meliorafubinde mutaffe j vel etiam id , quod corde
abditum tenebant -, quamuisplenum impiaabfurditatis, ore ne-
gaffe y licet animus ab ore tantum, quantumfalfumàvero ,dtßi*
deret.
Praterea, non video,quam prudent er Luther ani & Caluiniani
VValdenfiumfraternitateglorientur.cumftfratresfint,eo ipfo, in
communionemomniumpoenarumveniant,quasEridericilmp. le*-
ges VValdenfibus conftituerunt,prafertim cum EridericusfuisCon*
ftitutionibus,Hon tantum VValdénfes,fedcuiufcunquealteriusfor»
tts&nominis hareticoscompltäatur, licet VValdenfibusfraterni*-
täte non uingantur. Quanto magisigitur, vnanimes Waiden-
fiumfratres,poenis 'afefancitis vibnoxioseffevolet ? nam hic locum
habet ÂxiomailludTopicum-.QuoâinvnoûmiUum\a\ex,va*
let in cæreris.
Adhac, fi Waldenfes funt L u th eranorumfratres ,nonetunt
ergofratres Galuiniftarum, dut fifunt fratres Caluiniftarum, non
eruntfratres Lutheriftarum-, quia fi Waldenfes effent fratres Caluiniftarum
& Lutheriftarum, tum Caluiniftaetiam & Luthers*
fta effent fratres inter fe-, iuxtaillud omnium PhilofophorumoK*