Uel.1. ùi
à-fill-
Ifd.6j.io.
■ Zach. J. Z.
is- 4. <s.
X4ch.Il. IC
B
rfil.ioj.30.
tTfil.i42,ïl.
Exod. 3. 1
Cen.30 37-
c
Ezeih. 34•
f V erb a«-«
trotimf.fu
c ap . j j . n o n
teperin cu c.
Gm.iS. 3.
t H z c .E g o
fum D eu s
b ib l. h a*
b e n tu i c.
18 fed c.
Gcn.17.1tf«
fec u n d um
L X X .
Gen.it. ro.
Çcn.15. tf.
ÿ«MS.7*
Dcin'otiriam döcet homines, àtque ad peffeftionem ad-
miniculacur; Agite,dicite. . - • ^ .
lud. N e nos« obeeftamur, vatidnarum voenm inter-
pretationem p o f e i fed tute potius ad nos èxplica.Nam fi
ànoftrisVatumdiaaceitoexponetentuf.quçftionesplane
nec ingreffi quidem eilemus. à '
Chtiftian. Ioelfcnpnim reüquit: Etmtfofibtct iffim-
damSpiritum mmmfupcromnmcarnmt & pnpbitabunt fini
rtfiri ,.&filuvtftra :fines vcftrifmmiafimnubum, & «boots
rtftn vijiones videbunt. Scd & juper firuos meos &uncil-
lasmdubm illii tfiunümfimtnm meant. Et dabapradigia in
etelcfurfum, &fignain teera dearfitm, fiefiguintm, & ignem,
I (j-vapeteinfitmi: SolmmerumrmtentbrM.&lunamfaHgui-
nent, antequam ventât dus Domini magnus & ntanififitu. Et
Prit ; omnis ttuicunqtte inuocattetit mtnten Domini, faluus et it.
Et ifàias : lpfi ad iracundiam prouocaùcrmt, & ajftixeruntSpi-
( ritumfanâum. àf cornier fut est eisininimicum. Et Zacharias,
I expetfonaChrifti: InmpetDominusinteSatbanx fiiinjpi-
! ritumto. &l. Idettiqueruritis: Effundamfitperdomuttt Da-
’’ 'ttid, dp fitper habitâmes terufalm . p r itum gratta &pre-
j cam. EtBauidi Emittc fpiritum tuant d? creabantur . & re- I miubisfacurntim. EtiKhm-.Spiritaetausbonasdtdacetme
in ten am rcElam. Etin Numéris : J monte mfifpiritu Deij
ait Balaam.
C a P v t X .
Similitudines Sanft am T rinitatem ex-
htbentes.
id ab ea didum accepit. Clamor Sodomorum & Gomorrha
multiplicatus eft, & peccatum eorum aggrauatum eft ni-
mis. Defcendam & vtdebo, vtrum clamorem, qui venitadme;
opéré compleuerint -, an non eft ita, vt feiam. Iam & Moli im-
perantis Dei hæc fentencia eft. Ego fum Deus Abraham,
&Deuslfaac, &Deuslacob. Nec dixit: Ego fum Deus A-
braham, Ifaaç, Iacob : Sed addit, & , Copulam, t ne & Filius,
& Spiritus fandus indefignati eflèhti fed velut copula
Abrahamiim, Ifaacum, Iacobum, tres homines o-
ftendit, ita & Deitatis triplex vfurpatio tres perfonas déclarât.
Ego fum Deus Abraham, hoceft,Pater, & Deus ifaac,
id eft, Filius ex eogenitus, & Deus Iacob, fcilicetterfan-
dus ac viuificus Spiritus, t ex Patre manans, & in Filio
cônquiefcens.Cçeleftès autem copiç CherubinorumSe-
raphinorumque iifemilFa voce, prodente Ifaia, clamant:
Sanftus j Sanft us, San ft us, Dominus Deus exercituum : ter in-
geminando Sanftus, tres perfonas ; femel Dominus exercituum,
vnam Deitatem notantes. Eft enlm vere vnus Do-
minus, & vna Deitas Patris,& Filij, & Spiritus fandi.
Iud. Per Deum rerum omnium architedum, verte hæ
Vatum voces funt, eoque fine ab ijs prodicæ -, patres vero
noftri,fruftra in nuda occupait litera,errarunt.
! Ch riftian. Ades vero Mofes, refer de Spiritu fando,
quid ih Numéris tecum locutus fit Deus : Congrega mihi'
feptuaginta viros de fentbus Ifrael, quos tu nofti, quodfenespopu-
h fmt ac magiftri : & dûtes eos adofiium tabernaculi foederis ,fa-
ctesque éifiare tecum, vt defcendam & loquar tibi-, &auferam
de Spiritu tuo , tradamqueeis, vt fuftentént tecum onus populi,
& non tufolus grauer is. Er congregauit Mofes feptuaginta viros
\ Tque fie po'rro pariter, fi placet, Vatum voces atte-
jTVxanij vnius naturæ Trinitatis vim defignantes. Sa- I ne 8c Ifraelitajum ex Ægypto exitus, qui tridui iter pro-
1 greift, Deo operâri peterènt; ea, inquam,res Trinitatém
j innuere mihi videtur. Ettres virgæ, quasPatriarcha la- r[fnt Remanferant autem in càftris diiovirt, quorum vnusvo-
cob, detra&a parte corticisinaquam Conijciebac, ouibus cabatnrEldad,&a terMedad,fuper quosrèquieuit Spiritus-, nam
Laban adaquandis : q uemadmodum& nu ncSa luaror & ïpfidefcriptifuerant, &nonexïerantadtabernaculum. Cum-
nofter Iefus, oues ratione prapditas, id eft, hominesfa- qUepropbetarentincaftris, cucurrit puer&nunctauit Mofe, di-
cro baptifinate illuftratos, feruauit, v t per Ezechielem (gns & Medad prophetant in cafiris. Statim Ioftie fi-
Deus a it: Ecceegoipfe requit am ouesmeas, é ’ vifitaboeas; .& J ƒ N«b , minifier Mofi, & cleft us èpluribus, ait: Domine mi,
' feient quia ego Dominus Deus eorum.Qmn & Niniuicæ,trium ,y0fiSt prohibeeos. At ille : Quid, inquit, amulampro me} quis
! dierum atque no&ium iciunio falutem confecuti iunc.< I#£#4* } vt omnis populus prophetet, & det eis Dominus Spirt-
j Qu* res non fruftra erat, fed effigies quædaii} terum fu- WfR r{Um ? pu<jeat eos f qui Spiritum hune altèrius na-
turarum. Nam adorandà SS. Trinitace omni hominum turæ r ^uam £>ominum cenfènt. Kfam fi id in hominibus
de fenibus Ifrael, quos flare fecit circa tabernaculum. De-
feenditque Dominus per nubem, & locutus eft ad tum, auf trens
de Spiritu qui erat inMofe, & dans feptuaginta viris. Cumque
requieuijfet in eis Spiritus, prophetauerunt, nec vitra cejfaue-
, nedicam defingulis animalibus , impoffibile eft,
mulcomagisinDeo. Quidagimus?creditis?Vxinamo-
culorum mentis veftrae lippitudinem elueretis aqua veri-
cacis, vnigenumque DeiFilium videretis faluris hurna-
næ cauflà coelo degreflum, de Spiritu fando çx Maria vir-
gineincarnatum, Ôc hominem fadum, acpro nobis fub
PontioIJt>laro crucifixum, paflum, &fepultum, tèrtia-
que die fecundum fcrîpturas fufeitatum, in coelum reuer-1
fum, Patri dextrum alftdentem, & magnifiée olim iüdi- i
candis viuis arque mortuis rediturum,imperio nunquam
firiiendo.
Iud. A tfiM o fisDeum inte r ra inc a rna tum , & homi*
nèm fad um de Dauidis progenie, atque virgine prædi-
dicatis, quo p a d o n o s , ludaeos, feuSynagogan>reiecic,
quam per Mo fen àtqué legem fibi vendicauit ; maxime
quorum è flirpe hominem fad um corpus fiium af*
fumpfiffe perhibetis? Nam fi feruando hominiim gene-
ri homo fad u s e ft , multo magis no s , quam alios admittut,
^eneri falus quteritur. Elias aqua tertium inftruem effufà,
ignem in coelo deuocauir, ôchoftiamconfumpfir. Daniel
ter quotidie domus fiiæ foribjis'âpertis compreca-
tus, poftulata accepit. Atque hase vero, nequaquam te-
mereerant, fèdquaegefta fàndteTrinitaris arcanum notaient.
Nihilominus fi craffiora variCinia, vtpote craifiores
requiritis, agite fane, & cralfioratrademus. Itaque Iobi
htec funt verba : Viuit Deus, quiabfiulit iudicium meum-, ô"
Omnipotent qui adamaritudinemadduxit animam meam : quia
donee fupereft habitusinme, & Spiritus t Dei, qui fecitroe.
Abraham parens vetter tres Angelos epulis accepit, qui-
! bus Domini ex aequo nomen vnum tribuit, dicens. Domine
fi inueni gratiam coram te : & quae fèquuricur. Deum
vero quod Abrahamus exceperit non Angelos, eui-
dens eft non folum ex rifus Saras praefènfione -, fèd ipfè ad-
eö Deus eipoftepulas confirmât: f fèciusefïè Deum: Re-
uertens veniam ad te tempore ifio, & habebit filium Saravxor
J .« , eh- j Suoqne1, fi v o le b S ^ J’h^m'Sitare fuà afcifccrc. Hoc e*
mm-,EgcDcmmm,clmtiux>uitVrCbMmum.Envobis qimqnosvclin„riohsihaucit.nehuncèfltiUumMohs
SS.Tnnicatcin.- Prioeum,inquic,E^/amDn«t«»:Etex |
Saradabotibifillum, cuibcncdiétumsfiim : Rcuertensvt- ^ crinl«arcamur. - -
tlum ad te temport itlo. & Inhibitfilrni Sara vxortiu. \ Chtiftian. Sciendum vero eft, Del donaeüeimiruua-
Deindecoforascduab, icnra ftçllamm numerora biha:Namcumfimplcxfic,fimpliciaquqquciuabcneir-
confequi nonpoffet, nntdecôû ppfteritatc ci condiûaj| cialocârcfolec. Atqueidveramel&jCXiritiairibibbusrc-
addit: Cnidit Abraham Dca. Actcttio. EgoDammm, qui \ büs conicauram fecere, & pcrlpicçre eft. Nam& coe-
cduxi tedcVr Chaldaarum, vc pér Triadem hanc, triplicem I lo percnnem,mobditatemi & Soli fplcndorcm, ac Lun*,
in ditunicate perfonara doccrimmï. Vidcte rarfum tres j nefingulapcrfcquar, eSolclumcn hand fane obnonns,.
perfonas in vna natuta velut vnam , dilfeentes. Eté- j largimseftjeaque tot iam states nnmota durant Fumige- j
nim Abrahamus, qnum fanaam Trinitatemcomitate- I nio autemparentielufqueppftensmunus, arbltri)liber- |
tatem
■ Dtalogus contra ludseos. ^
A tatem dédit. Huius gratia Abélisdonispropitius , Cain fent efFedli, ex senigmacis ad diuinum fplendorem erige- E
defpexit,pro vtriufqüe ingenio. Atque ex èo hadenus,ne rentur.Itaque infrudtuofum fit ea vos doccre.
fatietatem dicendo afferàm ( fatietas enim orarionis, ini- Iud. Imovero rogamus, diflere nobisea qux funt ex
mica eft auribus) & malos male, & bonos benigne , acci- Mofe defumpta. Nam 8c principcma Deo VatemMofen
pit, vt cuiiifque adioncs & fàda merentur. Id quod per accepimus, 8c is ex dEgypco edudtos, in Dei notitiam invirum
Dei,qui Heli filiorum fceleraexprobrabat,his ver- duxit.
bis teftatur : Quicunqueglorifieauerit me, glorificabo eum, qui Chrift.Igitur a primo Dei amantc homineid eft,Abraautem
contemnunt me,erunt ignobiles. hamo, ordiamur. Ei duo erarit nati; vnus ex ancilla, alter
ex libera. Nam caeteri fine nomine funt, atque a felicitate
C A P V T XI. alieni. -Horum Ifaac duplicem geflit figuram; vnam ordine
nafeendi; eledfciim exgenribus populum, Ghrifto ad-
Dediuina proüidentia. hxfurum referebat;mod 0 autem nafeendi,& immolatione,
Chrifti Domininatiuitatem & mortem figurabat; If-
/ ■ \ Vid igicur? commune hoc humanitatis donum pro- mael contra typum expreffic Iudaicxgenris: atque id ve-
V^ptervosludæos tollendumerat, neebonis praemia rum effe, audi Deuifl Ofee mandantem: Sumetibivoxorem Ofee i.l
cribuenda,nec malis fupplicia irrogandaî fornicationum,&fac tibifiliosfornicationunr,quiafornicansfor- Ofii-2.1.
Iud. Minime. nicabitur vniuerfitas ludaorum a Domino: quamobrem ip fa non
Chriftian. Quod fi id adeoabfiirdum cenfètis,vtifane vxor mea, &ego non v.ir eius. Quibus verbisSacerdotium
B iudicàcis, qute alia opifici Deo adhibenda erat, nec adhi- quoque abrogandum innuebat. Cum enim meretricata F
bica eft procuratio .î-Annon apud Abrahamum epulari, elfet (Synagoga,) mulrata eft Regno&Sacerdotio poll
qui nullius egerec,fuftinuit?Àn non deinceps petIfaac,& Chrifti aduentum, qui princeps verus eft acque redlor.
Iacob, ac duodecim Patriarch asVnigeniti Filij incarnationem
varie detexit; vti turnin Geneli&Exoda,câquam C a i v i X I I I .
in æriigmate, clamat Mofès ? T uni autem qui vos crafftores
(cirer, craffiores etiam folutiones per Vaces adhibuir. Iudaic&gentis a Deo defeftio.
•Baruch. ï. Quid enim his * Ieremiæ verbis clarius ? Hic eft Deus nofter,
i7-3*- Ar no aftimabitur alius aduerfus eum. Hïcadinuenitomnem viam T Gitur fi non eft in iis Sacerdotium, vr certe non eft, euidifciplma,
& traddit iUam Iacob puerofuo,& ifrael dilefto fuo. 1 dens eft eos meretricari: Nam quorum illegicimx funt
Poft hoc in terris vifus eft, & cum hominibus conucrjatus eft. A ut nuptix, ij adulterium commitmnr. Quod fi iam omnes
lf‘ 1- '4- illis Efaiæ quid aptius ? Ecce Virgo conctptet & pariet filium, & fornicantur, atque ex adulterio nafeuntur, omnes fpurij Dent.1.3.1.
vocabit nomen eius Emmanuel j quaii dicas : nobifeum Deus, func.Dtffcorto autem natusjzit Mofis 1 ex,non ingredieturEccle|
&quæreliquafiintclarioraVatumpræconia. Demumi- fiam Domini.
Md MS.14. pfèquoqueortusSeruator : Non JùmmiJfus,inquit,nifiad Opene pretium eft autem quterere, curaDeo feedus
perditos oues domus Ijrael. Proditus vero, & fepülcus i atque circumcifionis padum fit in Ifinaele,& non in lfäac? Ego
fufeitatus, tuui difeipulisgentium qiioqueeruditionem affirmo cauflam fuilfe,quodcircumcilio erat defitlua: ac-
Ud-.t. 1I.19. mandauit dicens: Euntes do cete om nés gentes t baptisantes eos m que id verum e ffc,ex his Dei ad Abrahamum verbis appanomine
Patris & Fi/«, & Spiritusfan ft 1. ,Id quod & Salomo.- rer: Tu ergo cuftodies paft um meum & fernen tuum poftte in ge- Gen.lJ.il.
Prw.1.14. nis Sapientia prasd'ixit : Quia voeaui, &renuifiis : dejpexiftis 0- nerationibusfuis.Et iterum: Omne mafeulinum ingenerationi- G
C mne con filium meum,& inirepationes meas neilexifits, Ego quofy bus veftris circumcidetur. De Ifäac autem rion ita Deus paciin
intentu veftroridebol& fubfannabo,cutn vobisid,quodtimtba- feitur, fed: Confiituam paclqtn meum ifliinfiedusfempiternum. Grn 17.19.
tis aduenerit. Itaque varie Deus fàluriveftræ procurandæ Obferuate, vt ïfinaeli, quiSynagogam referte putätur,
.ftuduit; eoque nomine , quod renueritis, gentes vos da- qüippe primogeriius, firmaturum fe feedus duratura eius
mnabunt ; quod ipfæ, Iudxorum adiumentis, quæ Deus pofteritate repromittät: cum Ifaac vero * qui nouum po-.
olim per Mofen,qua m Geheli,quain Exodo,vt diximus, pulum reprxfentat, fempiternuminiit foedus. Ancilla con- Gen.16.4.
obfcure propofuit, ac poft etiam dilucidipribus Vatum cepiffe fevidens, defpexitDominant fuam: Synagogafcilicet.
oraeulis acceptis, iuftiriæ lumen admifèrunc; Vos quo- accepcalege, acbyftbpurpuraque, regnoinquam,acfirum
cauflàhxc omnia confcripcafunt, quibufque Vates mul pontificatu orna ta,heram contempfit fuam,manum
fuiim fànguinem fuderunt, vos, inqüarn, reieéto Sole te- contra Dei omnipotencis mäieftatem 8c dextram fuftulit;
nebraspro pérenni luce elegiftis-, quibus ramen illumi- eiufque vultum omnino effugere conabaoir,dum occidere
nandis ipfe quoque demufri Vnigcnirus Dei filais & lux Prophetas,&lapidare ad femijfos moliebatur.
æternæ lucis, fuuni quoque lânguinem fudit.
Iud. Si vere nobis oftendes, Molen, turn inGenefi, G a p v t XIV.
turn in Exodo de his locurum, 8c tecum fènriémus, 8c
credemus. Comparatio Jjnagoga & gentium.
Chrift.Si craffiores prophetarum prædiâiones,aperce
Deifilium prædicantes,veftriMaiores non audieruntjfci- pRxpoteosautemDeus exiliis(vt qu$ primo fpontefu- Çen.lS.9.
D liebt, Mofaica vobis f etipea, quæ non palam, fed obleure A giflet) Syiiagogam male multans,tanderii'veltitancil‘r H
omnia produnt, vobis facient fidem. lamduriushabitam propitiusper prophetas iuffit ad heram
fuam, id eft, Hierolbly mam reueiti, & eius fe manui
C A P V T XII. fubmittere; adorarevidelicet in Bethleem natum,& S eruatorem
Deum Chriftum confiteri» Cumque reuerfäSy-
Cur Deus arcana fidei homines initio celauerit.il. nagoga non modo non confiterecur, fed etiam Ifäac, feu
recensnatumChriftumilluderec,eumpoftchlamydea- (
TVd. Et cur autem non planiusaperuic? miciret,& contextamèfpinis coronamcapiti imponeret> 1
* Chrift. Erat turn inïêmpeftiunm, vt dicebam,id pro- tum vero audiuit Chriftum ad Pattern fuum clamantemî
dere.Nam ft deCherubinis atque Seraphinis,atque omnf Eiiceancillam, id eft, Synagogam, de domo mea,neinihi thus ÿem.»ï.ft
coelefti fatellitio propheta nihil pfrodidit,quas res apüd fe adóleat ? neque enm ancilüfilius erit hares cum filio libera : nam
explorate cognitas haberet.fed exafpe«ftabilibus,fub fen- non æqueludæi atque gentes paratum regnu m poffîdefumque
fubiedfiserigere nos primutn adDei notitiam vo- bunt; quotum illi Chriftum, ceu facinorofum in •
luit;quango magis depereiini,ôc de temporis experteTri- crucemegerunt jgéntes vero cum facinorofis
nitate, aut Filij incarnatione ? quæ & tot Vatum indiciis crucifixum confpicatæ, Deum
J patefa&a, ÔC'porro exhibita ac perfefta, hadtenus à vobis confeflæfunc.
i negatur. Sed nimirum quæcunque, vt aiebam, obfeurius
dixit, duabus his de cauilis fecit; turn vt diuina fe noticia
J plenum ofténderet; turn vc qui poft fe eodem fpirituef-
D 4 C a p . XV.
M iM i