32_____ ________ ____________________E_th_ic a B_arlaami.
Eft itaque manifeftum , quod obfeuratio mentis eft
malum mend & vituperanduimdiquabilitas vero eft bonum
& laudandum.
Item cum animus nofter habet appetitum , vel com-
mittendi quod non decer, vel omittendi quod decet; ap-
pelletur Malefica voluntas. Gum autem appetitus tendit
ad agendum quod dccet,& relinquendum quod non de-
cetjappelletur Benefica voluntas.
Eft itaque manifeftum , quod Malefica voluntas eft
fimpliciter malum & Vituperandum: Benefica autem voluntas,
eft fimpliciter bonum & laudandum. Ex tribus ta-
men fegregatis malis , fi oportet vnum fine duobus e*fle in
animo:miriimum malum eft Mentis dbfeuratio. Quam-
quam enim ipli mend,vt mens eft,malum eft,tamen aflbeiata
cum vera in agendis fententia & benefica volunta-
te, quoad exteriores adboncs ,&maxime,in quibus con-
tinetur hominunt focietas; fi tantumadfitcis Mediocri-
tasaion rnodo non malumjfed magnum bonum eft.
Maius Vero malum eft opiriionis in agendis error. Hoc
enini non tantUtnipfi animo perfe malum eft; fedetiam
fine obfeuratione mentis & malefica voluntate ;teterri-
mas exterius ailioncs , & maxime in puniendo gignere
poteft.
De notatis vero tribus,peflimum eft,fepatatum ab aliis
Malefica voluntas.Qu*enim ita malefica eft,vt inhsereat
animo,etiam fine repentino 8c turbido motu mentis,atq;
fkl£a opinione,vt allegare ignorantiam nequear.oranium
malorum eft pe fil m um, & minus aliis fanabile.
C a p v t I I L
Malefica Voluntas, quotuplex.
r \ V plex quidem eft MaleficaV oluntas. Aut enim eaU-
' faturarependna obfeuratione mentis. Qua ceflan- i
te,recedit & ilia, ficut in ira faepe conringit. Aut infita eft,
in animo, & fine rependna mends caligadone, quag mul-
to tetrior eft; quam ilia; quae fimul obfeurationi mentis o- j
ritur,& intent. Quare fi oportet de malis minima eligere;
multo eligibilior eft, Obfeuratiomentis, cum Benefica
voluntate : quam Malefica voluntas fine Obfcuradone
mends.
De notads autem bonis, vnum comparando fine aliis:
minimumbonum eft,mentis ^quabilitas.Haec enim licet
per fe bonum fit mend, vt mens eft: ramen feparata a vera
de agendis fententia & benefica voluntate, quo ad exteriores
a&iones:nullum bonum eft.
Verumautemiudidumde bonis & malis, aliquantu-
lummaiusbonum eft Separatum a reliquis duobus bonis.
Nam etiam exterius aliquid boni, interdum per acci-
dens efficit. Omnium vero optimum eft Benefica voluntas.
Et per fe enim bonum eft animo, 8c feparata a reliquis
duobus bonis : multas tamen bonas a&ioncs exterius gignere
poteft.
C a p v t IV .
Benefica voluntas quotuplex.
ES t autem duplex Benefica voluntas. Vnaquscau-
faturab aliquo repentino, caliginofoue animi motu:
qua: fimiliter oritur & occidit, ficut in lastiriis mifericor-
diifque fepe accidit. Alia eft animo infita & permanens,
&dviuaatq;efficacirarionependens: qua: de tribuspro-
pofitis optima eft.
C a p v t V.
Blum tria pradida, Verunt iudicium, AEquabilitas mentis,& Benefica
voluntas fimul in animo, aut appetitiua v 't concur
terepofiint 2
CVm itaque ex fiiperioribus diuifionibus ttia fint no-
tatafimplicirer bona, 8c laudanda in animo nqftro:
fcilicet Verum iudicium bo nor u m 8c malorum,&A:qualitas
mentis, & Benefica voluntas T poteft fieri,vt cum appetitiua
vis , fit in agendo: fimul praedida tria bOna in animo
concurrent: vt quod placet,vel difplicet,& vere iudi-
catum fit, & mens aliquamCaligationem non incurrat,
&Benefica voluntas in animo fit.Quod cum fit,Conftan-
tia appellatur. Poteft autem fieri, Vt oppofita iftis contin-
gant:vt 8C male de obiedis fentiat, & acieS mentis obum-
bratione obtundatur,& voluntas maleficainfit.Poteft vero
fieri.quod duo fint ex malis & Vnum ex bonis.quod tri-
pliciter variari poteft, vel e cbnuerfo:duo ex bonis, Ynum
ex malis:quod fimiliter tripliciter fit.
C a p v t V I .
Pradittorum feptem Compltxioms.
PRster igitur Conftantiam feptem horumfiuntcom-
plexipnes.Conftantii nempe,quia ^quabilitas mentis
in adit appetiriua:,cum vera ooiedi fententia, & benefica
voluntate, non dubium eft, quin fimpliciter bonum &
laudabilefit.Et quia ficut in prima parte pr?definitum eft,
beadtudo eft cumulata complexio omnium bonorum
hominis,vt homo eft:Eft autem 8c ipfa conftantia, fecun-
dum aflignaturii fenfum, bonum hominis, vt homo eft:
Illeergo quern quserimus, quern perfede beatumintelli-
gimus,nequaquam carebit conftantia: bono. Semper igi-
turconftanserit.
C a p v t V I 1>
Depertftrbationibus:&qua perturbationes appeUentur ?
DE feptemcomplexionibusull?,quibus compraehen-
ditur obfeuratio mentis . quod quadrupliciter con-
tingit:perturbationes appellantur. Quarum quidem pef-
fima eft,cum itaplacet,autdifplicet nobis ali.quid:vt cum
obfeuratione mentis, fit in animo & falfa opinio obiedi,
8c malefica ad agendum volUntas. Minus vero mala eft,
quando cum obfeuratione mends, vnum reliquorum |
malorum ineft, 8c alio animus vacat. Quod dupliciter fit: j
Ilia Vero perturbatio, minimum malum eft,in qua obfeu-
ratio mentis cum vera lentenria illius quod placet vel of*
fendit,& benefica ad adionem voluntate, coniunda eft.
Quare fi quis, cum effet ita difpofitus, vt incurreret illam
peilimam pefturbationem:mutauit fua eiufmodi difpofi-
tionem ad hanc perturbationem : quam minimum ma-
, lumefle diximonparummeliorauit ilium animum. \
C a p v t V I I I .
Tres Complexionesreliquaad quid v tiles}
REftant tres complexiones , praeter conftantiam &
quadriparti tarn perturbationem.
\ Vna,cum aequabifitas mends fit aflbeiata, cum falfa o-
: pinione, & malefica voluntate, qua: appellatur Cly-
j chiotes.
Secunda, cum xquabilitas mentis falfa opinione ca-
ret:maleficavero voluntate non: qua: appellatur Malitia.
Tertiaeft, Cum aequabilitas mentis, caret malefica vo -
luntate: habet tamefc de obiedo falfam opinionem: qua:
dicitur Afelia.
C a p v t IX.
Perturbationum diuifio.
DE pertitrbarionibus autem, quoniam quadrupUci-
tervariantur, vt didum eft:primafit, qu* eft obfeuratio
mends, cum vero iudicio obiedi boni vel mali,&
benefica voluntate. Quae quantum ad exterioresadio- ;
nes;fi modo in eis conferuet mediocritatem , magnum
bonum eft.
. Secunda fit, quae eft obfeuratio mentis cum falfa ppi-
nione 8c benefi ca voluntate.
Tertia fit, quaeeft obfeuratio mentis cum vero iudicio,
& malefica voluntate.
Quartafit,qu§ eft obfeuratio mentis cum falfa opinione
&
pi I ne & malefica voluntate. Quae omnium perturbationum
eftpeflima,ficut fupra notatura eft.
G a ç v t X.
harundem diuifio altera*
ITcm fecundumaliam diuifionem,quatuor genera per*
turbarionum funt. Quia enim omnis perturbatio eft
obfeuritas mentis, fufeepta ex opinione boni placentis*
vel mali ofFendentis : Bona vero vel mala, quae nomini €-
ueniunt; aut funtiam praeterita, autpradentia, aut futura:
Ilia quidem perturbatio', quae percutit8ccaliginatanimum
ex opinione praeteriti, vel præfèntis mali, dicitur
Ægritudo. Quae fi nimia eft,dicitur Angorrfi veto ex opinione
fufeipiatur futuri; dicitur Metus vel Timor.
. Item, u opinione praeteriti vel præfèntis boni èonrin-
git:multa quidem nomina, parum differentia,vt Lætirîa,
Iucünditas,Deledatio & alia,fed fumatur Laetitia: fi vero
ex opinione futuri boni, dicitur Cupiditas, & Libido,vel
Denderium. Vertitur etiaminopinatis bonis Diledio &
Amor.
C a p v t XII,
Conflantidquid.
/'"■ 'Onftantia itaque, quia efttranquillitas, & æquabill-*
V-'tas mentis in eo quod iudicata bona vel mala acce-*
ptantur, & placent, vel dilpliceht, cum vera fententia, &
beneficavoluntate,: varias &ipfàfècundum temporalem
Varietatem boriofüm & mal orum, & uonnullas aliaseo-
rundem differendas partes habet. Non tarnen propriis
nominibus omnes aflignan tur ;fed vt plurimum eifdem
cumperturbationibus.Namfimala,quæconftanter(iif-
plicent, præterita funt, &dfe edmmifla, dicitur fimiliter
I1 cenitentia : fi ab alio_ ; dicitur Ira : fi vero mala præterita
velpræfènria aliis eieherun t, 8 c pafti fuerunt,vel patiun-
tur: dicitur Mifericordia. Siipfc paffiis eft, velpatitur ma^-
ia; fi animi : dicitur fimiliter Pcenitentia vel Mifericordia:
fi corporis, & externa;dicitur Patientia. Si vero futura &
■ impendenria flint, dicitur Catitio vel Metus & Timor æ-
quiuocé. Non autem differt, fi in iftis, quæ incommoda
S toici dicunr,mala yfu communi appellantur:nihil enim
iftadiftindiointereftpropofitæquæftiortiî}. *
Item cum animus nofter fèntit fe conftanter fruitum
vel firuentem aliquo bono,vel vehementer acceptât alio-
rlim bonum: dicitur ContentiojPlacabilitas, Gaudium;
ac etiam æquiuôce did pofTunt, quæ in tertio genere per-
C a p v t,; XI.
Perturbationum definitio.
_r__ t t J turbarionum dicebantur. Si autem conftanter appetirus
eft perturbatio animi,ex opinione præfèntis vel præ- tenditadfuturum bonum, dicit?ur Voluntas, vel Defide-
D
Ejfinianturigitur ifta quatuor genera fie: Ægritudo
teriti, mali ; mordens anim um & demittens. Me’tus, eft dura æquiuoçe, in quibus eft & Spes. Eft autem in bonis
Îierturbario animi ex opinione impenderitis mali; humi- fimiliter Diledio & Amor; Charitas vero fpccieseftvo-
ians atque frangens animum , & reççflum qucndamöc. ; luntads.
fugamanimi efficiens,&ad declinandum illud quod me- ‘
tuitur,hominem impellens. Laetitia eft perturbatio animi
ex opinione pra:teritivèl praéfèntisböni; quafi cum animus
effufè exultat, quidam voluptas geftiens&elata,
C A p v t X III.
Perturbationum & Confiantiarum differentia.
perfufatphilaritatem efficient. Libiad eftpertuibatióa-
nimi, ex opinionefuturi boni, cum ad id, quodvidetur
bonum, in§ammatarapiatur.'Suntigicurfingulorum ge- * . t
nerum mult* & varia: fpecies: quas non eft neceflarium j bus; vt Amor. Ametur igicurprimo aliquid; ita vt veré iu-
\ 7 T autem pateat,quid intereft inter conftan das &per-
V turbationes æquiuocas ;fumatur vnum pro omnrpræfènti
opere difeutere ; fèd. tantum in eis notandum fit,
quod funt quædàm quæ nonpofliint variari,per quatuor
gradusfupèrius affigriatqs; fed invnùm tantum cadunt,
in quoobfcUrado mentis eft aflbeiata, cum fallâ opinione;
& malefica voluntate ; quimodüs omnium eratpefli-
mus. Taies pertùrbadpries itaque funt,vt in genere Ægri-
tudinis,Inuidentia, & Obtredatio : & în genere Lætitiæ,
Maliiioîentia, Iadatio, &Superbia. In genere Libidinïs,
Inimiciria, Difcordia. Hæ enim ex opinionis errore, fèm-
per,& malefica vpluntate animum perturbant. #
b Suntitemaliæ,quæper,omries varianturgradus:vtMi-
fèricordia, Poenitentia, Ira, Amor,& innumerabiles aliæ.
Nam,vt prb omnibus de vna dicam, eu m fit Mifèricordia
ægritudo animi ex opinione mifèriæalteriüs iniurialabo-
ranas, poteft fieri, vt qui pèrturbatur, née vere opinatus
fit de tnalo alterius ; nec beneficam ad adiuuandum, cum
pofïèt, voluntatem habeat. Ppteft autem fieri, vt in opi-.
nione illius quidemquodperturbât, non falfèturin opi^
nando,habeat tamen ad adiuuandum beneficam voluntatem.
Poteft vero fieri,vt obfeuratio mentis, in hbcaçd-
denti,& ex vero iudicio penckat, & bonæ voluntati corn
iunda fit. Quod fi in adionevaleat mediocritatem con-
fèruarè,magnum bonum eft. Idemde Ira,dé Poenitentia,
de Amore,& de aliis intelligendum eft. Nam quælibet, fi
obfeuratio mentis, nec ex errpris opinione concitatur, &
malefica vacat voluntate ; &in adione mediberi tatem
confè qui tur : magnum bonumeft. Habet enim in animo
duobona; fcilicet, veritatem de oBiedare, 8c$.àadionem
beneficam volijntatem; gighitque extra optimàm a-
dionem. Cur vero non dixi maximum eflè bo-
nûm; fèd magnum: apparebiccum de
conftantiis dixero.
«•S3®* x
¥
dicatumfit bonùm,&acies mends ad intelligerîdum non
obtundatur, & benefica voluntas fit in animo; quamdi-
cebamus eflè appetitum faciendi quod, & non commit-
tendi quod nondeçec. Et ifte amor dicatur primi gràdus
defiiper incipienribus, p oftmodum relidis in animo vera
fèntentia & benefica voluntate caliginationem quan-
dam., & obfciirationem mends in amando incurrat : 8c
hic amor fèeundi fit gradus.
Item relida in amando benefica voluntate,infit in animo,
cum turbido motu mentis,etiamfalfum iudicium,de
eo, quodamatur : &,fithuiufmodiamor tertij gradus. Si
vero in amando iudicium quidem fapum eft,de illo quod
amatur; fèd cum obfcurationemeritis,eriamineftada-
gendum mâleficavoluntasiquæeràtappetitus amittendi
quod decet,& comrpittenai qùod non aeCet:dicaturhu-
iufmodi amorquarti gradus. Sivero.&in tribus animüs
amando deficit, cum eft in animo obfeuratio mentis, .&
malefica ad agendum voluntas, & falfum iudicium de eo
quod amatur: fît huiufîn odi amor quinri gfadus.Mânife-
ftum itaque eft, quodprimjgradus’amor, eft fimpliciter
bonus & omnium oprimus, 8c cadit ih aflïgnatam fupe-
riüs conftanriæ defimtio ncm. Reliqui vero quatuorgra-1
duum ; quoniam in quolibetponitur obfeuratio mends:
comprehenduntur in genere perturbationum,fècundum
quod perturbatio fuperius definita'eft. ,
Eftigituromniùmperturbafionum optima, quæ fè,*
cundogradu pofitaeft: déficit tamen àconftantia in tribus
: vnoquod non confèruat claritatem mends, in fuo
rigore; ficut conftantia.
Secundo, quod çonftantiæ quidem facile eftpropter
mentis claritatem imponere exteriori aClioni mediocri*-
tatem :ipfî vero perturbationi , propter mentis turbidam
commotionem,idipfum itafaciîe non eft.
Tertio fuperat conftantia, quod in ea benefica Voluntas
, cum à Claritate mentis & viua ratione péndeat, eft in
animo