Cant te.î. i.
B
innafeens.
Cam.
Detriplid
Ofculq jj|
(Corporali,
[Spiritali&
Intellectual!.
off.aut.re-
cip.eit.G).
c
vtrid.illisi.
Cam.D
I
Pfal. ijz.i.I
ine ait o
CcaloCam.
deledter.
Cam.
quieicam.
Cam.
Cantic.z.6.
iM ______________ ______ D.A'èlredi
diligimus,qui nobis oneri funt & dolori: quibus licet ho-
nefte,non fide,non fimulate,fed vere voluntarieq; con-
fuliinus,ad fccreta tarnen eos amicitisnoftrs non admit*
cim us. Quo circa in amicitia coniunguntur honeftas &
fuauitas,veritas & iucunditas»dulcedo Sc voluntas, affe-
dus & adus.Quaepmnia a Cbrifto inchoantur,per Chtir
ftumpromouentur, inChrifto perficiuntur. Non igitur
videtur nimiumgrauis velinnaturaiis afcenlus, de Chri-
fto,amorem inlpirante quo amicum diligimus, ad Chri-
ftumdemetiplum amicum nobis prsbentem, quem dilh
gamus ; vt luauitas fuauitatfidulcedo dulcedini,affedus
fuccedataffedui. Itaqueamicus,in fpiritu Chrifti adhs-
rens amico,efficitur cum eo cor v num,& anima vna;& fic
per amoris gradus ad Chrifti conlcendens amicitiam,
vnus cum eo fpiritus effi citur inpfculo vno. Ad quod ofeu
lurn atlima qusdam fanda fufpirans,0/c«/ef«r me (mquit)
ofculo or is ful. Confideremusifiius ofculicarnälisproprie-
tatem,vt de carnalibusad fpiricalia.de humanis ad diuina
tranfeamus. Duobus alimentis vita hominis fuftenta-
tur,cibo&aere. Etfinecibo quidem aliquamdiupoteft
fubfiftere,atfine aere nevna quidem hora. Itäquc v t vi-
uamus , ore haurimus aerem & remittimus. Etipfum
quidem quod emittitur vel recipitur , fpiritus nomen ob-
tinuit. Quocircainofculoduo fibi fpiritus obuiant, &
thifeenturfibi, & vniuntur : ex quibus qusdam mentis
fuauicas *näfcens, ofeulantiummouet&perftringitaf-
fedum. EftlgiturOfculum Corporaie,ofculum Spiritale
, ofculumlntelieduale. Ofculum Corporate impref-
fionefitlabiorum; ofculum Spiritale coniundioneani-
raorum;ofeulum Intelleduale per Dei fpiritum, infufio-
pe gratiarum. Ofculum proinde Corporate non nifi cer-
tis, 8c honeftis caufis aut* offerendum e ft, aut recipiendum
: verbi gratia in fignum re con ciliationis, quando fi-
unt amici,qui prius fueran t inimici adinuicem.In fignum
pacis,ficut communicaturiin ecclefia, inferiorem pacem
exteriori olculo demonftrant. In fignum diledionis,
ficutinterfponfum & fponlam fieripermittitur; velficut
abamicis,poftdiuturnamabfenriam, &porrigitur & fu-
feipitur. In fignum catholics vnitatis, acut fit cum h o t
pes fufeipitur. Sed ficut plerique aqua, igni, ferro, cibo
& aere qus naturaliter bona funt, in fuscrudelitaris yel
yoluptatis fatellitium abutuntut-, itaperuerfi gcturpes, i
etiam hoebono , quodadeafignificanda qus diximus,
lex naturalis infti tuit, fua quo dämm odo fiagitia co n dire
nirunrur; ipfum ofculumturpitudinetantafasdantes,vt
fic ofeulari nihil fit aliüd quam adulterari. Quod quam
fitdeteftandum,quäm abominandum, quamfugiendü,
quamaduerfandum, quilibethoneftusintelligit. Porro
ofculum Spiritale proprieamicorum eft,qui fub vna amici
tis lege tenentur,non enim fit orisattadu , i e d mentis
affedii : nonconiundionelabiorum, fedcommixtione
fpirituum, caftificante omnia Dei (piritu, 8c ex (ui partici-
patione csleftem immittente laporem | Hoc ofculum
noninconuenienterofculum dixerim Chrifti, quod ipfe
tarnen pÖrrigit non ore proprio fed alieno, ilium facratif*
fimum amantibus infpirans affedum * vt illis videatur
quafi vnamanimam in diuerfisefle corporibus : dicant-
que cutn Propheta, Eccequambonum & quam iucundum ha-
bitdrefiatresinvnum. Huicifgö ofculo aftuefada mens,
& a Chrifto totam hanc dulcedinem adefle nonambi-
gens, quafi fecum reputans & dicens, O fiipfemet accef-
fiftet,ad illud intelledualefufpirat,& cum maxirao defi-
derip damans, Ofculetur * me (dicit) ofculo oritfui: vt iam
terrenis aftedibus mitigatis, & omnibus, quae de mundo
funt,cogitationibusdcfideriifquefopitis.in folius Chrifti
*deledetur ofculo,& * quiefeat amplexu,exultans & di-
etns,Laua e’mfub capttemeo, & dextera ittius amplexabiturme.
Grat. Amicitia h sc ,vt video,nön eft popularis,nec qua-
lem earn fomniareconfueuimus. Nefcio quidhic Galte-
rus hadenus fenferit; ego aliud nihil amicitiam eftecre-'
didi, quaminterduos tantam voluntatum identitatem,
vt nihil vefit vrius, quod alter holit j fed tanta fit in ter
vtrofque in bonis mafifque confenfio, vt non fpiritus,
non cenfus,nonhonor,necquicquam, quod alterius fit,
alteridenegetur adfruendümpro voto , Scabutendum.
G a l t . Longe aliud in priori dialogo memini me didicif-
fe,*vbi ipfadiffinitic amicitiæpofita Stexpofita, merito
ad eius frudum altius inlpiciendum me vehementius ani
mauit.. De quAfùfficienterinftmdi,ccrtamnobis ractam,
quatenus debeatamicitia progredi, cum diuerforum di-
uer fa fenten t ia fit, pe tim us præfigi. S une nam que quidam
qui contra fidem, contra honeftatem, contra commune
bonum.vel priuatum,fauendum putant amico. Quidam
folam fidem detrahendam iudicant, estera npn cauenda.
Aliipro amicoçontemnendam pecuniam , expuendos
honores, maiorum inimieitiâs fubeundas, exilium etiam
cenfent non fugiendum j feipfum, in quibus non obfit
patriæ,nec contra fasaliumlsdat, etiam in inhoneftis &
turpi bus exponendum. Sunt & qui hanc metam in amicitia
conftituunr, vt vnufqùifque, fiçuterga feipfum,fie &
afiieiaturergaamicum Quidam amico in omni benèfi-
cio vel obfequio vicem rependere, fatisdare amicitiae cre-
dunt. Mihi fane nulli horum èfle*cedendum,hac noftra
collatione fktis perfuafum eft : vnde aliquam certam mihi
in amicitia metam à te opto co n ftitui, maxime propter
hune Gratianu m,ne forte fecundum nomen fuum,ita ve-
lit efïè gratiofus, vt incaute fiat vitiofus. G r a t . Haud
ingrate hanc ruam pro me accipiofollicitudinem : nifi ta-
men fitis audiendi prspediret,forte iam nunc ribi redde-
remtalionem. Sed quid potius adtuasinquifitiones re-
fponderevelit.pariteraudiamus. A e l . Certam in amicitia
metamChriftusipfepræfixit: Maiorem (inquiens)
bac dileftionem netnohabet, quant vtahimam fuamponatquis
proiniieisfuis, Ecce quoufque tendi debet amor inter ami-
cos , vt fcilicetvelintproinuicemmorii Satifne vobis
iftud? G r a t . Cum maior elle non polfit amicitia, cur
nonfatisfit? G a l t . QuidfipeflimiqüiquevelEthnici,
in confenfu facinorum & fiagitiorum fie fe.diligant,vr ve-
Jintpro inuicem mori, eofneadlummam amicitis con-
feendiffe fatebimur ? A el. Abfit.curainterpeflimos amicitia
efTe nonpoffit. G r a t . Defcribenobîs,quæfo»inter
quos vel oriri poteft vel feruari. A e l . Breuiterdico :
inter bonos oriri poteft, inter melioxes profiçere,confum
mariauteminterperfcâos. Quamdiu enim qüemquam
ex ftudio malum dcledat, quamdiu ei voluptas gratior
eft puritatCjtemeritas moderatione, adulatio correptio-
ne ; quomodo ad amicitiam vel afpirare eum fas eft,cum
ortus eius ex virtutis opinio n e procedit ? Difficile igitur,
imo impoffibile tibi eft vel initia eius deguftate,fi fontem,
de quo oriri poteft, nefeieris. Fcedus eft enimamor, nec
amicitisnominedignus , quo turpe aliquid exigiturab
amico; quod necefle eft eum facere , qui, needumvitiis
autfopitisautdepreflGs, adquslibét illicita velillicitur,
velimpellitur. Vnde illorum deteftanda fententia eft,
qui, contra fidem & hojieftatem, pro amico sftimantfà-
ciendum • Nulla enim excufàtio peccati eft, fi amici caufà
peccaueris. Protoplaftus Adam falubrius prsfumptio-
nis arguiftèt vxorem, quam, gerendo ei morem, vetitum ;
vfurpaftet. Multo etiam * melius fèrui Regis Saul fidem
Domino feruauerunt,contra eius imperium manum fan-
guinifubtrahentes, quamDoegldumsus.quiRegis cru-
delitatis minifter, Domini facerdotes facrilegis manibus
interfecit. lonadab quo que amicus Amnon laudabilius
amici prohibuifîetinceftum, quâm, quopotiretur opta-
to, confilium præbuifTet. Sed necamiços Abfalonamicit
i s virtus exeufat, qui, perdu ellioni prsbentes affenfum,
contra patriam arma tulerunt. .. Et vt ad h sc noftra tem-
pora veniamus,multo certe felicius Otto, Romans C ar-
dinalisEcclefiæ.abamiciffimofuo receffit Guidone,qua
Ioannes fuo adhæfit in tali fchifmateOdtauiano. Cernitis
■ igitur,nifi inter bonos amicitia ftare non poftc.GsA.Quid
igit nobis eu amicitia qui boni non fumusFAEL.Egb bonû
non ita ad viuum refèco vt quidam, q. neminé volunteflè
bonum,nifieum cuiadperfedionénihildefit.Noshomi-
né bonum diciraus.quifcdmmodum noftrç mortalitatis
fobrie & iufte,& pieviuens in hoefseulo,nihil à quolibet
inhoneftü petere.necrogat9 velit præftare.IntertaleSjpfe-
éko amicitia priri, à talibus perfici pofle nôambigimus.Nâ
q vel fidêjvcl patris pcriculü, vel alterius contra ius & fas
lsfionem excipientes.femetipfos amicorumexponunt li_
bidini,
] ib•i C*am.
F
forte cre-
dendum.
loan. ij. 13,
Inter quos
poifit oriri
amicitia&
perfici
G :
me. illius
Cctm.Cam.
z.Reg. 2Z.IS1
z.Reg. 13.J.
H
z.Reg,i6.zi
17.1. %
De Spin Amiiittà Liber. I I . m
B
illius.
àDedRihi
Cam.
bidini, eos non tam ftultos dixerim, quam in<ano5 : qui
patcentw aliis,fibimet non asftimant effe patcendum;&
aliorum prouidentes honeftati, fuaminfelieiter ptbdunn
Galt. Fere'ift illorum cadofencentiam j iquiamicitiam
dicunteflecauendam, rem videlicet pleriamfollicitudi-
nis attfue curarum, nee timoris vacuam, multis etiam ob -
noxiam doloribus. Nam cum vtiicuique fatisfuperque
fit fui curam gerere,incautum dicuhtfe ficaliis obligate,
vt necefte fir eum multisimplicari cutis &afiligi moleftiis.
Nihil prsterea difficilius sftimant, quam amicitiam vfq;
ad diem v its extremum per manere j turpeque nimis fit,
poft initam amicitiam,rein incontrarium verti.V nde tu-
tius iudicant fic qliemquam amare, Vt poflit odire cum
velit; fic amicitiS laxandas habenas, quasvelaftringat ■,
cuin velic5Vel remirtat. Gtat; Fruftraigitur tu in loquen-
do,nos in audiendo laborauimus, fi tam facile ab amicit
i s teftiierimus appetitu j cuius nobis frudlum tamfan-
£tum, tam vtilem, tam acceptum Deo, perfeftioni tam
vicinum, tam multipliciter commiendafti. Sit*illiifta
fententia, cui placet fic amare hodie» vtcrasdderit; fic
amicus omnibus efle,vt nulli fitfidus;hodie laudans,cras
tonfideraciorie. H sc ad tempus veheméter afficit,*ftrih “
git, blandiüsallicir. Sed affe£tusfine rätione motusbe-
Itialis eft,ad quæque illicita promis, imoincer licita & illicita
difeernere non va lens. Licet au tem plerumq; amicitiam
àffeâùs prsueniat * hunqiiam tarnen feqüendusi
nifi cum 8c ratio ducat, 8c honeftas temperet18c Legat iu-
ftitia. Igitur h sc amicitia, quam diximus puerilem i eo
quod in puéris magis regnet affe<ftus,vt infida, 8c ihftabi-
lis,&impurismixtafemperamoribus,abhisquosfpirita-
lis amicitiç dulcedo dcledtat.ömnimodis caueatur;quam
non tarn amicitiam,qtiam amicitis dicimus eile venenü,
Cum in ea amoris nunqüarn modus poffit feruari legitimus,
qui eft ab anirhoàdanimum; fedhorieftameiusve-
nam, ex carnis cöncupifcenciafumus quidam emergens ;
Obnubiler & corrumpàt,&negleâ:o fpiriru, ad cafnisjde*.
fidefia trahat. Eapropter primordia amicitis fpiritalis,
primumintenrionishabcantpuritatem i rationis magi-
ftrü, cemperantis frænum; 8c fie fuàüiffimüs acCedens af-
feäus ita profetfto (entietur dulcis, vt efte n unquam de fi-
nat ordinatus. Eft & amicitia quam peffimorum fimilif u-
E
arótius
ßringir.
do morum conciliât, de qua dicerefuperfedeo, cum ncc
vituperans ; hodie blandiehs, eras mordens,hodie para-1 amicitis nomine digna, vt fupëriüs diximus, habeatür.
tusad ofcula1, eras ad opprobria promptus -, cuius amor Éftprçtereaamicitiajquamconfideràtioalicuiüsvtilitatis
vili precio corriparaturi leuiffima récedit offenfav G a l t , àccendit, quam multi ob hanc Càufani & àppetendàm 8c
Felleputabam carere columbas : veruntamen h scifto- coleridam,&conferuandam exiftimant. Qüodfiadmit-
rum fententià,qus fic difplicet Gratiano * qualiterrefelli timus , quam multos omni amore digniffimös cxcludc-
poffitedicito. ÄELi PulchfedehisTulliuv. Solem fin* müs? qui cum nihil habeant, nihil poffideahhprofe<fto
quit J è mundo tollere videntur, qui amicitiam è vit* toi- nihil commoditemporalis àb eis vel adipifei poterit quisi
lunt, qua* nihil à Deo melius habemusi| niliftcundiuS. ycl fperare. Si Véro intbi cbmmpda duxeris confilium in
Qualis fapientià amicitiamdeteftari,vt follicitudinem ca- dübiis, confolacionem in àduerfis, 8c esterahuiufmodi -,
ueaS, cutis careas, exuaris timoré i quafi Virtus vlla fine j h s c vtique ab ämicö fexpedanda fiitit j Ted feqüi debent vult eit
follicitudine vel acquiripöffitj Vel feruari. Itahe in te,fine. ifta amicitiam,non prscedere.Necdum enim quid fit artii cam.
tu4ttiagrtafollicitudineiäutprudentiacönträfel*rbres,äut fcitiadidicit ; quialiam*eius vult èffe mercédem qùàrii 1
temperantia cohtra libidines -, aut iuftitia contra maliti- ipfam ; q u s tune plané merces drit colehtibUs earn * fctiih
am j aut fortitiido contra ignauiam pugnat? Quis rogo. tota translatàin Deum, in eius contemplatione fepelit
hominum, maxime adolefcentiüm, fine dolore maxim o quosvniuit. Nam ciim multas 8c magnas vtilitatês pariat q
Vel timoré tUeri pudicitiam, vellafeiuientemrefrsnare1 amicitiafidabonorumjnonillam tarnen ab iftis,fed abilla [
max. effe
cted.Cami
a160.I1.19
b Rom.9.1.
c Gal. 4.19.
di Tbepi.'j
cColojf.i.ii
fi.Cw,n.j.
LCw.i.4.
i.Co.uhi
,Re.i6 .jZi
conferuarc
Cam.
valet affedum ? StultUs Paulus j quineluitfinealiorüm
cura & follicitudine viuere •, led intuitu charitätis, quam
virtutem^maximämeredidit,a infirmabatur cum infir-
misjVrebatur ciimfcandalizatis; Sed b 8c triftitiailli magna
erät, 8c ciOfttinuUs dölor cotdi eius i pro fratribüs fuis
iecundütn carnem. De ferenda igitur illi charitas erat,ne
fub tof timoribus ac doloribus viueret, nunequos c ge-
nuer« herum parturiens,huncdfouensVtnutrix» nunc
iftasixöcederenönambigimus. Ncqjénimàbeneficiis ; 'ï .r^.17.17
qui b us Berzellai Galaadi tes Dauid parricidam filium fu- & W-
gienrem 8cfufcepic 8Cfouit,8cmuneraüic amicum, inter
cantos viröS par tam credimus amicitiam, fed ab ipfapöti-
üs tantam gratiam procélfifle non dubicamus.Nam quod
R e x viri illius prius eguerit,nemo qui cogitet. Verüquod
ipfe vir magnariim opiim j nihil pro his mercedis à Rege
fperauerit.hincaduertereperfpicuum eft, quodomnes
vtmagifter cörripiens,nunc ftimensnefenfiiSLllorutp à j delitiasdiuitiafqiieciuitatisproniusofFerenti,nihü fufcifidecorrumperentur,
nuncS ciiin multodolorejtnultifq;
lacrymis adpoenitentiam prouocans, nunc*1 éos,qui non
Êgerunt peenitentiam, lugens. Videtis qüomodo virtu-
tesauferre nitUntur è mundo, qtii comitemillarum follicitudinem
è medio tollere nonformidant ï Sculte Chu-
fai Arachices amicitiam,qus erat ei cum Dauid,tahta fide
feruauit vt follicitudinem fecuritati prsferret, malletque
amici participate doloribus, quam parricidsgaudiis, ho-
noribufque diffolui. Ego cos non tam homines quam
beftias dixerim, qui fic dicunc effe viUendu m, vt nulli cpn
folationi fine,nulli etiam oneri vel dolori, qui nihil dele-
äationis ex alterius bono concipianc, nihil amaritudinis
fua aliis peruerfitate inférant,amare nullum, amari à nulÿ
lo curantes. Abfit enim vt eorum quemquam amare con-
cefTerim, qui amicitiam qusftum putant, tune fe folis la-
biis profitentes amicos, cum fpes alieuius commodi temporalis
arriferit, vel cum amieum cuiuslibec turpitudinis
minifteriu m facere centauerint. G a l t . Cum igitur cer-
tum fie multos amicitia; fimilitudinefalli, exp one qusfo
cuiufmodiamicitias cauere.quas appetere, colere &*ferpere
adquieuit j fuisvolenseffe concencus. Sic&foedus 11 ei zo lx'
iilud venerabile, quod inter Dauid 8c Ionacham non fpes
futursvtilitatis; fed virtutis contemplatio confecrauit,
multum vtrifq; nouimus contuliffe; cum iftius induftria,
vita fed alterius conferuata,illius beneficio, huius non fic
pofteritasdeleca. Cum igitur in bonis femper prscedat
amicitia,fequatur vtilicas; profedto non tam vtilitas parta
per amicum,quam amici amor ipfe dele&ac.Vtrum igicur
de frudu amiciti^ fatis dixer i m us, v tr um etiam cert as per-
fonas,inter quas&oriri,& feruari poftic,& perfici, iucide
dixerimus; vrrum prsterea afTencationes, qusfalfo ami-
citisnomine palliantur.manifefteptodiderimus; vtrum
quoque cercasmetas, quoufque tendi debeac amor inter
amicos,oftenderimus;vosiudicate. G r a t . Hocvltimum
non fatis recordor enodatum. A e l . Recolitis vt credo
eommmerefellifte fentenciam, qui metas amicitis in fla-
giciorum 8c facinorum confenfu confticuunc j illorum
quoque,qui vfque ad exilium progrediendum putant,& ,
fine alterius lsfione,quamlibet turpitudinem. Nihilomi-
nus & illorum, qui fecundum fperats vtilicacis modum
uaredebèamjis. A e l . Cum didum fit earn, nifi inter bo- ! quanticatem amicitis metiuntur. Namduasearumquas
nos non poffe fub After e, facile tibi eft peruidere, nullam propofuit Galterus.necmetionedignas exiftimaui. Quid
amicitiam qu s bonos dedeceatrecipiendam, Gr a t . Sed enimineptiusefTe poceft, quam amicitiam hadenus ex -
nos fortafleinhaediferetione quid aeceat, vel non dece- tendi, vtinofficiis vel obfequiis vicem rependat amico?
accaligamus. A e l . Geram vobis morem, & qus nobis cum omniaillis debeant elle communia,quibus nimirum
occurrerinc fugiends breuicer annotabo. Eft amicitia eftè debet & cor vnum.de anima vna. Quam turpe & il-
puerilis, quam vagus 8c lafeiuiens créât affedus, diuari- lud.vtnon aliter afficiatur quis erga amicum^ quamerga
cans pedes fuos omni tranfeuntijûneratione,fine ponde- feipfum? cum vnufquifq; defehumilia,fublimiafentire
re,fiuemenfura, fiuealicuiuscommodivelincommodi debeatdeamico;Hisigiturfalfisamicitiçfinibusexplofis,