,0 / ^ _____ _____
Confiât autcm ex praemiffis,quia ingCMti,genaiqjimcx~
pater à filio non proprie difeernitur. 'Neq> eo qup.d eft
nafci,& non nafcLHaecenim quafi contradictio fibifoui-
cemoppofîtafont. Dùftum eft autem affirmationcm , &
negationem, nullapofle ratione difeemere, fed, fequiea,
quçiam per alia difereta Tunt,cum fit diferetionis fignums
ficutiingenit urn quod dicitur, iam fobfiftetttem pattern
affirmatiua.id eft.fobftanriali proprietate,paterriitatefci
pater, neque pater fpiritusfoh&usrttCq; fpirituspatereft,
propter neçefiàriam fcilicet cauffie cauilalifqj oppofitfo- j
nem, nullainhis conuerfione, fiueomni commUnione
fubrepenre. Nam fijiullarricommunitltc fecuridumdiC-f
cretionemconuertendointelligcrecoqueniti neceueeft '
duas fubftantiasadinuicem verbö fimul âcdpi, conuer-
fionifq; feruarè dignitatem : çottuertienim in duobus di-
citunneq; enim patremquidem,& filium,quomodo halicet,
fequitur. Itadue ingemtumfr genituih patris,& filij ad beut ad inuicem ,infpieere oportet; filiüm Veto, &foiri«
inuicem diferetionem non facit, fed fubfiftentes lam, at- tum noii oportet.Itaenim Coriüerfiomsdignitas perlonis
que diferetos fobftanrialibus eorum proprietaribus fe- cq'mmuniternonredderetur. f ^ ^
. . j Qupniamvetocommunitertedderertecefleeft,fed &
cundum caufiam, & cauflale 1 paternitatc, ac natiuitate
,difcerni.fignificat- Similiter 5^deco , quod eftnafci, & , , *
non nafci dicendum. j fam,&caufole a filio fpiritum difeerni,neq; cbnuerfione,
diferetio necefforia eft.nifi dicat quifpiamfecundum cau-
ifeerni.
Conftat autem ex his, Sceos, qui dicuiitoporterepri- ; neq; diferetionem eis redder, peribitqjilli filij foperfob-'
mum eflepattern, & filium, deindealium quidem gigne- j ftantiale liomen, &res, diferetuma filio &fan<ftb fpiritu;
re , longfeadecc^ti cqnfieflione faniheTrinitatisaberra- J nulla quidem conuerfione, fol^vero eomniunitateiub-\
rfe.Nul&eniminfc eft alia diferetionis differentia, prater j intrante; atq; ita, vriaperfona erit filius, & fpiritus, lion
cam, qua: fecundum caufiam, 8C cauflale ex proceflibus ad inuicem difereti: fed hoc abfurdum eft. Neq; enim efo
apparet.rioc ipfom enim,quod alius fit Cauffo,alius cauf* fetTriiiitasDeus, conftfioq; perfonarum feqiieretiit.'&
file; h o i eft,alms quiclem fit pater,alius filius,perfonas fi- fi quid eft huiufmodi. Filiusicaq; a fpiritu caufTa:, caufla-
mul, 6C diferetionem fignat. Itaqite, fi quidem proceflus .1?% ratione difeernitur. S ed , fi hoc eft, etiam cxfilipeft.
noneflet.ytdi&iuneft, profedfo, neque numerusperfoT Filium enim de fpiritu efle, id prohibet, qubd ipfe per fi-
narum eflet; confequentervero,necTrittltas. / Iiumeft. Verum fpiritus profefto fpiritus non eflec, pro-
Ali j etiam fine proceflibus, qui furitfedundumcauf- pfiecate iljius.qua: eft fecun^pm proeefomionem, mo-:
fam,& cauflale , tria ppnunt efle Dcum i & ita ,nihil ptp- . tasquomodo enim eflet rubftanda,fiibftan£iaUipfius pro-
hibebit eos, tria cum fint, in b eo confiteri, fecundum fe prietace mota?quomod^ autem eflet proprietas,quae mo-
fine relatione ad altcruttum, quod^ cum eflenti* vnfta- uetur,acde<^dit,vt ait TheoR)gUS Gregorius?
(tem tollat, Arianorumpropohtio eft. | Simuletiamapparetrecundumconuerfipnisrationcm
Non folum ergo non oportet primum efle pattern, 1 ipfius magni Dionyfij intentio; qui,principali deitate pa^
deindegenicoremi vetum, tic cogitari id quidem conue- trem adfilium & fpiritum fan«ftum difeernere videtur, yt
nit. Namfiipfum gignerepatrisperfbuam fignat, quo- i quidam aflerunt. Nam fi conuerfio quidem in duobus
midp fublato eo ipfo gignere, iam erit pater ? Aut ettim J terminis infpicitur s didlum eft autem, ita diuinas perfo-
ndicerefaseft, aut certe confufio, a.ut j nas ad inuicem difcemi,vt nulla tamenconuerfio ^fiibri-
■ ' 4 + ~ . r , ,- -r piatj non aliter conuerfionisratioieruatur,nifi duaj fimulpetfbnsadinuicem
infpiciantur. Itaque principali
deitatepatrem ad folum filium conferens, ipfum d filio
diftingui t.Nam fi pater& filius,vt fe ad inuicem habeant,
infpiciantur^ pater quide m filij fons, fili us vero,rtonpa-
tris fons eftjficutineqj pater filiiis,neq-, filius pacer. Ex pa-
tre enim filiuS, non tamen ex filio pater: maxime, cum Sc
diuinageneratio gignendo ad id,qtlod gignitur,habitum
habeat, fed non ad id, quodprocedit. Atquehocindicac
etiam,quod foquitur,c«»/filius pater nonfit,neque pater film-,
quod quidem indicat fuperfiibftantialem illam diuinam
generationemnon conuerci ad inuicem, pattern fcilicet,
ac filiiim* Et quoniam conuerfionis dignitas diferetionis
caufla Com munifer perfo nis neceflario reddenda eft; ea-
demprofedto couerfionfs ratiortedicere pofliimus, cum:
jnon fit paterfpiritus^ neque fpiritus patef tquoniamille
.quidemfons, & radix eftfili j ,aC fpiritus. Qu*enim filij,!
ac fpiritus funt,ad ilium referuntur. Spiri tus autem patris
cauflanonelt. Similiter&in filio, & fpiritu dicendum.
Neque enim filius fpiritus, neque fpiritus filius eft. Neque
enim corner tit, .inquit Nyflenus, habitus tfta confequentia.
Hoc autem feSundum aliquant omnino oppofidonem
contirtgit: atque ea eft,quae cauffie cauflalifq-, ratione red-
ditur, fecundumquarn didumeft, afludquidemconti-
nenter ex prirno, aliud per id , quod cft'contmemef ex
neque pater ent ,
tertium erit aliquid feCündum fé, ÔC abfolutum, diuifum
ab eflçndàfilij,&' fpiritus.Idipfum auteffl & dé làn dofpi-
ritudicendum. Sediftafane phantafiahomiffhmeorum
eft,qui fandamTrinifatem quafi très homines ad (êipfàm
habere ppnunt, eique indigne applicant, q u i in materia j
contiugunt, eamqj nihilinfenfibilibus pf£Cftare fentiuiit. |
Pprrbhæc opinio de.Deo noftro indignifltme,ac demen- :
tiffimepraefumicur.
, Magnus praîtereabionyfius difereta dixitpattisfuper- |
Ribftantiale n,omen,& rem, ôt filij, & fonda fpiritus, cum
nulla in his conuerfio, fiue omnino cOmmunitas intro- ;
dueâtur. Bafilius item in Epiftola ad Gtégorium fratrem,
dé differenriaeflentia:, atque fubftantiæ ait: QupciYcainefi*
fentkeommunitate, notiortesqu* iitfynftd Trinitateconfinciuti*
tur,nuUum accidens&ullmque confortium admittefe dtcimus,per
qudsproprietas commtndatUrperfonarum, qua in fide traduntur,
cumJînguUpropriii nottonibus difireteintelligantur.
Quoniam igituraccidens,confortiumque non admit-
tere dixft ea,per quæ cuiufq; perfonarum proprletas çom-
médatut*>& per quae fingulat illarum diferete accipiuntur,
de pfoprifofecundum fe, fubftantialibufqucnotionibus
proprié diflerit. Iraq; poffibile non eft,ineadeni perfona,
^lteriuS etiam proprierate infpici. Nulfo enim in his com-
’muniras, âut Conuerfio inducitur. Hoc etiam fecundum
quandaim oppofitionemcontingit, per quam nonefty-
niim, quod eft alteram, fecundum fciliccc oppofiribnis
rationem, fecundum quam neq; ad inuicem Conuertunr.
Quoniam igicur in fola caufla,& cauflali diuinæ perfb-
næ dlfcernuntur; i ftudq; vniuerfaliter,& di ffini te di dum
c ft,&ipfa praetereanatura didante; rtcq; enim eflepoflet
fine ordine T rinitas, maxime Cum etiam tertius ex primo
naturaliterper medium procedere pro cofeflb habeatUr:
tria tamen efle fine proceflu,& ordine, pofnbilé eft: cum-
que & fidesperfonârûindicet diferetionem : Conftat pro-
fodo, fraifoernendi fintad inuicemfilius, &foiritus, non
alia difercrione, quam fecundum caufiam,& cauflale ne-
ceflario difeernédos efle,qualem in epdemgeilere,etiam
in pâtre ad filium & fpiritum fondum'deprehendimuS:il-
lam quidem generationis -, hanevero proceffionisratio-
ne: fecundum quam, neque filius fpiritus eft,neq; fpiritus
filius: quemadmodum, neque pàtetfilms eft,neque filius
primo. •'
Pr*tetea & filius fons fonda fpiritus i SS. tëatribus ap-
pellatus eft:neq,hoc folu&, verum etiam folus filius fons
eflè fandi fpiritus afleritur : ficut in confoqüenribus mon-
ftrabitur : quod etiam pluseft , qüam requiiatur ad id,
quödpfopofiiimus.Et certe pofliojle non eft,iiixtacum,
qUern quidam introducunt, fècüdum fandi fpiritus pro-
ceflum, filium fontem eflè fondi fpiritus. Eos enim, qui i-
ta ponunt, plurima neceflarioablurdafequi, fuptamon-
fttatum eft. Nonigitnr ex fola conuerfionis ratione fondi
viriclaretintcntio;fèdetiam exeo,quodfuperfubftanria-
lemdiuinamgenerationem patrem appellaueric. Diuina
enim generatio, ita patri, ficut genitori congruens, ad na-
foentem filium redaitur.
Porro, fi quis illttd etiam ad foiritumreddete conetur;
primum quidé etiam fpiritum filium eflè dicere cogecur.
Diuina
** fort, fut
repatj
V I L
Diuina quippe generatio, vt diximüs, genitori congniit,
geni torque ad filium refertur. Deifide eefi fpiritus a pacre
diuinsegenerationis raribnc difeeraitur: difefcrneturqui-
deTn&ab hoc pater: non tamen in quantum fpiritus eft
proprie iuxfa fubftantialem proprietatem foam, fed in
quantum folummodo ex patre,atque ita folum,vt caufo-
le-difcemeturäpätre, non tamen fecundum proprietär1
tern foam. Sic autemeundem habebitad pattern habi-
cum, quemetiam filius.Atque ita, norierit,quam qu^ri-
mus perfonariim propria diferetio,fecundum quam,nulla
dem filium , &fpiritum'fendüfii ordinehi habert ac d if
cerni cpnccdens,noneriamad inuicem ordinem habere,
atq-, difeerni concederet: neque ad inuicem perfedas elfe
fobftätias cöfiteretur.Sedenim fili usDeuscum fit eixDeo,
de fondo fpiritu nö eft,propter illa,quç fequûturab fur da.
commünitas infertur, & quam accidens, confortium-
que non admictere magnus voluit Bafilius dicere.
Sed neque', vc quidamiddidum e'xponunt, filij ad fpi-?
ritum diferetionem nobis cradidjt.Et certe cum eflet pol-.
licitus, omnimodam fe diuinarum perfonarum diferetio-'
Effigitur Deus ex Deo filib fpiritus fondus : quando-
qüidem etianfper ipfom^procedere afleritur i folaq; caufo
& caufoli diuinas difeerni perfonasipro confeflb habetur.
Et quoniam fecundum id,qùôd Deus eft,non difeetnitur
afilio pater : näm, fi vterque Deus,non tarnen duo dij: y-
nus enim Deus eft : conftat ex patre, & filio, veluti ex vno
Deo,eflè fpiritum fandummon fecundum quod duo,fed
fecundum quod vnum font, produGendi ratione fcilicet
feruatis proprieratibus gignendi, ac nafeendi : Deus yero
eft & fpiritus fondus produdus, fiue procedens fecun.-
nem traditürum: Et addid.it; ita nos diuina & vnire verbo, & , dum foam fobftantialem proprietatem. N on aütem pof-
difeernereßudemüs : ficut diuina ipfa & vnita, & difereta funt.l- . fibile eft, idem.effo, quqaproducit, & quodproducitur,
taq- iuxta conuerfionis rationem,&: per id,quod addidit,. proprer immobilem proprietatem.
perfedum diferetionis coniundæ, vt didum eft, tradidit Praeterea, fecundum eandem rationem,quoniamDeuS
mödum;caufe&caufalis fcilicet, fecundum quem expa- ^ totus, ex toto in diuinis perfonis à Theologis afleritur,
tre per filium procedere à caeteris Dodoribus diuinis ra- Deus enim partem n on habet : & non magis quæcun que
v i n .
tionibus monftratur.
Praeterea quoniam omnia, quæin Deo dicunturcom-
muniter,& incommutabiliter petfohis iredduntur; vbi re-
lationisoppofitio"nonobftît:DiciturautemDeusexDco
eflè; itifpiciehdum,fi non omnibusperfonis^er aliquam
oppofitionem congruit. Quoniam igiturDeus ex Deo,
qubddicimr, proccfliimexaliquo defignat: parervero,
non proceditex aliquo: neque enim caufolis eft:cæterum
Défis quidem eft,ex Deo autem non eft:aliter quippe fine
principio nonpflèt:principium foi prççogitatum habens,
qùemàdmodum & filius : neque radix , & fons filij, fpiri-
tufque diceretur Sed filius,Deus cum fit,ex Deo pâtre ef-
fe dicitur : & fpiritus fondus Deus cum fit, ex Deo itidem
patte prædicatur: ateeftâturq; his etiam fideipofitiocom-
munifqüe Ècclefiæ opinio : ita quoniam Deus ex Deo:
fiîbftantia minus eft Deustotus.àtq; perfcdus,quam tota
fimul fonda Trinitàs, fècundum fidei pofitionem : aliter
enim ex imperfèdis eflècDeus, atque ex partibus confia«
ret : quod auré diciturtotusex toto, à caufo eflè fignificat.
Quaprbpter pater quidem totus eft,ex toto autem nô eft,
à nulîo erjim eft. Filius autem totus ,-ex pâtre toto eft : &
fpiritus totus, ex toto patre fïmiliter. Neceflè eft èrgo, fi i-
nitia fidei fèruare volumus, totus cum fit filius Deus, to--1
tufq; fit Deus fpiritus fânâus:quoniam,vt diximus,nulla
relationis obftat oppofitio, aut filium totum ex toto foi-
ritu efle,aut fpiritum forum, ex (ilio toto fobfifterc: quie-
nim hoc negar, auttotam vnam perfonam,filium & fpiritum
fondum confitebitur , aut non totum ex toto eflè fi-
lium,neque totum ex toto eflè fpiritum fondum, aut,né-
que filium Deum totum efle,quod dicitilt, filio & foiritui fondo eonuenit: atque hinc aut aliud rot_u_m_ e(fTle- Cfill:i_u_m_ neq; fpiritum D eum totum, , & aliud totum fpiritum fon-
caufie caufolifque rationred patre difeernuntur: füb-iritel-, dum: fed ifta profedo inepta & abfurda fonr. Neq; enim
ledis fcil.icerdifferentibus fobfläntia; proceflibus:Deus , Trinitas,nequeeflentijevnitasicaferuaretur. _ .
autem eft filius y Deus item &foiritus fondus: necefle eft, I Enimuero quoniam proprer illa, qu * dida funt, filius !
fi fidei principia feruare inuiolate volumus , aut filium totus ex toto fpiritu non efh reftat> vt fpiritusrotus, ex to-
Deurn ex Deo fpiritu efle, ^ut fpiritum Deum efle ex Deo . to fit filip. At nlij totum, & patris totum, vrium to tum eft
filio:non enim magisDeum deDeo ad patrem vttumque,
eflèntiara ,fèruaca fcilicet oppofitione gignen-
quam ad inuicem eonüenit dici. r
di,atque nafcendi.Itàqae totus expatre toto,&filio,quafi
i Nam relationis oppofitio non hoeprohibet. Etenim
ex vno cotofpiritus eft, veluti ex pâtre,& filio,vt ëx vno
paternitasquidem ad natiuitateni opponitur, vtgignere,
Deo: fècundum quidem fignmçàtionemeiùs,’qu.pd eft
quod dicitur, ad id ; quod eft nafci ; &producere, ad id,
totns & Deus ; & , fi qifid aliud eis adinuicem commune
quod eft produci. Nafci Verb, &pr®çederead inuicem
eft, relatione npn obiuftente j cumvnüm fint, feèqndum
non ppponuntur. Si enîm opponuntur & difeernuntur,
rem: fecundum vëro paternitatém, &hatiuit^m,^fob-
ompino etiàmgignere, &producere, ad inuicem oppo-
ftantiis, yt diétum eft, difoernafttur: quoniam’înhis quidem
néntur. Atque ita'ericpater duæ perfonæ, cranpofitaqtie
oppofitio infpicitur : in his autem nominibus, Deus
fubftantia, maximeq; iuxtaeos, qui,vt did|im eft,produ-
& totus,fcilicet vnitas. Igiturà filio fècündum caufæcaq-
ceré fubftantiale ponunt. Aut igitur du x fub ftan tiæ pater
folifqueracionem difeernitur fpiritus fen&us.Quod fi tp-
erit,.quas feilicétgignçre &producere fignabir, ytad duo
tusex toto pâtre dicitur, ïèd ex patreper filiû eflèa Theo-
eriarn, & quodnafcitur, & quod ptoducitur proprié té-,
logisafleueratur: fie enirti Ecclefiæ magiftri complexam
ferri poffit : aùr, quod gignitur, & quod producitur, vna
prpeeffioriis fariéli fpiritusdefinitionem illius fobftanti*
perfonaerir: quippe, &patergignéns,acproducens, vna
explicuertinc: & fecundum illos cum ex pâtredicârür,aut
perfbna eft. Sicüt enim neqVparer ad fe ipfum, fècundum,
expatre totointelligëreconuenit, fi curienobiseftiuxta
quodgignere & producere dicitur,difcernitur:fta, neque
illorum traditionem, ÔC fimul initia fidei fèruando, fecundum
quod gignitur,atque producitur,ad eà difeeme tu î ,ad quç
ordiriem differentium procefluum, atque coo-
gignere âcproducerereddicur. Nfhilitaqueprohibetce.-.
rientemabhis6aufoî, caufolifque diferetionem, diuinas
lationis oppofitio, Deum ex B eo eflè dici, ad muicem fi-1 diftinguere perfonas :, maxime , cum patris totum non a-
lium & fpiritum. Nifi autem hæcfit, çommuniseflèntiâ J liud fit jquam totum filij:vnum enim eft totum,fi ctot&il-
relinquitutÿfècuqdum quam nulladifcrètio filij,8cfpjri- • lorufnvnâ eflèntiaeft : vbi fcilicet non obftat relationis
tus infpicitur. Ideo etiam neceflàriofèquitur, .filium, & oppofitio : fpiritus autem totus quidem eft, eiufHemque
fpirirum,vnam perfonam eflè, nu lia felatiuaoppofitipne j eflènfiæ cum p‘3tèê& filio,totus vero produélus.fiue pro-
obfiftente: ncutrique horum, yt ad inuicem Deus e î Deo cedens eft, fècundum foàm fobftantialem proprietaterm
dicatureflèjconcedetur. nonpoteft autem idem efle qupdproducit, & quod pro-*
-, Nam, fi qüishocneget, necefle erit ; vtfimülneget-vel ' ducitur: nihil eft enim quod foi,ipfius caufo fit-: & fimul
DeiimexDeoeflèfiliumjvel Deum eflè filiunv,velDeufn immobilem proprietatemfêruari neceflè eft, propter im-
.atq; ex Deo eflè fpiritum fonâumraut aliumDeum eflè fi-V mobilem beatiflimàeTrinimtïsbrdinem.
lfom, alium fpiritum fonélum* Si enim ytrumq; filium & I Pr£etereâ,omnium nominum,qu3e Deoaflignàhtiir,ea
fpiritum fanâum fcilicet ad patrenî' quidé, Deum ex Deo quidem , quæ quomodolibet rèlatiue in eb. diçi poflunt,
dici concedet, non,autem etiam ad inuicem ; exdimidio. perfbnâsfignant:quædâ vero,vnü Deum indïfèÆte,com-
iJlisDeuméxDeoeflè,reddcc. Veluti, fiàdpatremqui- mendani.Prbrfosverp,vbinon obfiftitrélatibriisoppôfifècundum
'hypoihS