mus Cbriftum,Jicut quidam illorum tentauerunt ,&aferpentibus
perierunt. Cui peilimo vitio fiquis confenfcric, cxnimia
mentis anguftia,cum compos non fucrit voti,vel laqueos
dcfperationis, vel facrilegium incurret blafphemiæ.
C a p v t X X Y .
Trafansdefuperbia vita,primoagitde vanitate.
REftat noxiæ radicis tertiusramus, quem fuperbiam
vitslandus Apoftolusnominauit. Cuius cum mul-
ta line genera, ad præfentcm quæftionem deduobus per-
tinet difputare. Et primum quidem eft, quod amoré vans
laudisinfunditjfecundü,libidineminferit domina ndi. Ex
his ergo quantus oriatur labor, quâta metis anguftia,quis
facile dixerit? Quoties plane correptus vel iniuriatus con-
turbor, vel qualibet detradationevel oblocutione cófun-
dor,aut,cp eft lugubrius,tri ftitiae pefte cófumar.-fi velim la-
boris huius caufas exprelïïus indagare.inuenio in ipfis ani-
rnç recefiïbus radicem vanitatis alciuslatitantem,qua animus
de fe magna praefumens, talem fe dclufa depingit, qui
nqn modo non corripi vel obiurgari, fed infuper laudari
ab omnibus, &honoraridcbuerir. .Vel certe cum mens,
veneno huius nefandæpeftisinfeda,inaliorum exiftima-
tione fandum fe finxerit & mirandum, ftacim vt à fua vanitate
alios diflentire perfpexerit, gloria fua gaudioque
fruftratus, quod videlicet in aliorumæftimationefalfa o-
pinione locauerat, neceife eft rriftitiæ dimu 1 is corrodâtur.
Exhpcquoque peflimo morboprima; cathedra:, faluta-
tioncs prims, prima vox in conlïliis, primas in conuentu
fedes turpiter appetuntur; qua; omnia quantum oblata
vel acquitta deledant, tantum negata vel ablata con-
turbant.
C a p v t X X V I .
De dominandi libidine.
ATfimentemlibido dominandicórrupit, quantum
eilabonsimponit, (olusille nofle potuerit, qui huius
peiïimæ paflionis expertus tyrannidem, Dei tandem
auxilioab eiuseftdominioliberatusJ Sratim enim vtno-
xium hoe virus mens infana concepcrit ,• ei à quo defideri j
fui aucupatui aftedum , degen er i vilitate fubfternitur, 6c
antequam il Ie alijs p rxferat ur, i ple om ni urn, quos fibi ob-
eflè vel prodeffe poflè perfpexit, abiedi fïimus feruus eöi-
citur.Inde obcorum timorem veritatis fuppreflio, ob e-
orum fauorem turpisadulatio ? itaque ei tota vocis liber-
tas admittitur,vtlaudare cogaturquaccófcientiaviderit
arguenda, arguere quæipfaïudicaucrit approbâda. Deni-
que fi quemlibet eius cuiinnititur familiaritati, propius
acccdcrcperfpexerit, moxfufpitiouura iaculis mens ca-
ptiuaconfoditur,neisadeos,quosipfèambir,honoresci- I
tius alfumatur, ægritudine timoris afficitur : itaque inui-
diæ virgisferreis catditur, vtnec cibus ad vtilitatem, nee
ei fomnus proueniat ad quietem.Tune ad detradionesfii-
furrarionefqne co nuertitur, ac quiequid in eo perfpexerit
guendum, prodit&publicat ? quiequid publiéearguere
non poteft,finiftrainrerpretatione commaculat.
V E R .V M fitota fuafpe fruftratus, alius prouehatur?
qua; tune illi aniraae cruces, quæ tormenta? Confunditur,
conteritur, cont urbatur,di Ifipat ur,in ter nofq ue x ftus ferre
nón fuftinens, aut è congregatione,tot pafiionum id i-
bus arietatus, excutitur j vel fi humano pudore deuindus
in congregationerefederit, totus incontrarium vertitur,
conceptamque femel ambitionis flammam ferre nop va-
lens,anhelat,adhiat;cruciat:itavtinfilenrioeiusamaritu-
doappareat,&in verbis indignatio,&vafisteftei inftar,
ad vim fornacis occultæ,per exterioris hominis motus in-
£elieiter crepat, mordaciter loqués, truculenter afpiciens,
6cad omnia, quaeobijciuntur, turgidainflations refpon-
dens. T une quib us prius turpiter adulabatur.aperta honte
relïfttt, contradicit, obloquitur jclam malitiofa detra-
dionccorrodens, palam fine omni reuerentia 6c honeftate
obiurgans. T une omnia feniorum iuorum verba male
curiofusattendens, fingulis infidiatut fyllabis, explorât
fad a ,& omnes, vt ira dixerim, motus ÔC itineraimpudicis
oculis perluftrans, enumerat omnia,de omnibus iudicat,
ac pro malitiæ fuae liuore omnia interpretatur. Quod fi
forte,vt fc habet humana infirmitas, exceflu aliquo præ-
ucntusfènior fuerit,iamTuncillenadus locum, fuæ,vt fi-
bividetur, iniuriævlcifcendæ, erigitfupercilium,rugat
frontem, labia importunis dilatât cTamoribuSiVerum vt
lèDei zelo agi intuentibus mentiatur, quafdam^fibiali-
quando extorquet guttulaslacrymarum, dolofaproducit
fufpiria,queru lis fatis vocibus charitatem deferi quer i t ur,
puritatem tranfgredi, con cul cari iuftitiam ingemifdtVdi-
cas,fî nefeias, eo fpiritu agi eum, quo quondamiejsmias
propheta flammafcens,F4<3«f e/î^inquit )fermoDomïni,quafi
ignisâftuans in ofiibus mets, & defect ferre non fuftinerif. Sic ille,
ignezeli Deiinteriora fua depafei proclamants, fe proiu-
ftitia erigi, certare pro ordine, pro charitate ctiâ odia fub-
ifle mentitur.
Quidplura? Ita tandem rçbellis ac contumax experi-
tur, vt vel expelli eum extrema neceifitas yrgeat, aut ccr-
tealiqua propriæ voluntatis libertate leniri. Hinc mira
quaedam ortaabufio eft. Cum aliquando ftatus religionis
pure admodum tra6taretur,ûcut fe habet régula veritatis,
quicunquehumiliores , quietiores ad obedientiam,ad
opprobrium promptiores, in omnibus bonis feruentio-
res, qui honores maxime non appeterent, hi tales velad
alios regendos, vel ad àliquas adminiftrationes,non dico
promouebantur,fedcompellçbantur: nuncè contrario,
dum quorundam timeturinfolentia. vel cauetur rebellio,
velimprobitasformidatur,quiaquetulofi,quiairacundi,
quialeues &accidiofi,nô valentesin domo confiftere pe-
dibus fuis,nuncforiSjnuncintùs; quiadenique timentur,
promouentur, & quæ illis debuitefie caufa diledtionis ÔC
humilitatisjfit fomes turnoris. Sedde trimoda hac cupi-
dirate hacc fatis fint. In quibusomnibus fi quis animæ fuæ
yulturn, quali inquodam fpeculo diligenter attendent,
inueniat nifallor, non modo quid habeat deformitatis,
fèd &ipfius deformitatis caufàs occultas fub veritatisiucç
cognofeet :ac fie non Dominiiugiafperitatem,qux nulla
eftjfèdpropriam arguer peruerfitatem. His ergopaffio-
num radicibus,quafi totiuslaborisnoftri caufis, euulfis
penitus, ac mentis noftræ humeris charitadsiugo fuppo-
fitis.difcemus àDomino Iefu,quia miiiseft &humilis corde,
ÔC inueniemus requiemanimabus noftris, fabbati-
zantes non cum Iudæis fabbatum carnale,fed in d ulca dine
chantatis sternum & fpiritalé.
E x p l ic i t l i b e r s e c v n d v s .
Incipiunt Capitula libri
tertij.
I. Lex defabbatorum difiinttioneproponitur.
II. Quod in dileäionetriplici, tßorum fabbatorutn fit qtureth
dadißinäio, & qua fit in triplicis dileäionv dißinüione
complexio.
III. Quomodofabbatumfpiritale infuidile£tionefentiatur.
IV. Quäle fabbatum exfraternadileäionecapiaturi&quomodofex
anni, qui pucedunt feptimum, thantaticoaptentur.
V. Quomodo vtraque hac dileäio Dei dileätoneferuetur.
VI. Quomodo perfettum fabbatum in Dei dileätone reperitur,
& quomodo quinquageßmus annushuic dileft ioni compa-
retur.
VII. Quid fit amor, quid Charitas quid Cupiditas.
VIII. Quomodo in eleäione, in motujnfruäu.amoris reäus vfus
confiet,fiueperuerfus.
IX. Quid nos oporteat adfruendum eligere.
X. Quodadaftum&.defiderium amor nofter moueatur, &
quodaliauandoaffeäu,aliquando ratione ad hacduomoueatur.
XI. Qgidfit aßeätus, & quotfint affeäus declaratur,&quodß>i-
ritalisaffeftus dupliciter accipiatur, attenditur.
XII. Deaßectu rationali &,irrationali.
Compendij
tap.%
Ltuit.iy 3.
X/II. DeafiHuofficiali.
XIV. Deafeélu naturali.
XV. De affeétu carnali dupliciter accipiendo.
XVI Quid de bisaffeftibusfentiendumfit.
XVII Quomodo ad Deiproximique dileiïiohem ratione moueatur.
XIlX Difiinftio gemini amoris, inter quos animus jluttuat proficient
is.
XIX , Quid fit quod homo beneuo/us ac fuauis,, quamuis mitius
perfeftu5,maiori,quamaufiem&perfettior,&dulcioridi-
ligatur ajfeftugemina compa%Mione probaturt & quomodo
vtr'tufqueamor nonfit periculofus oftenditqr. ,
XX. Quadtreefuntamores * exaffeftu jxratione, ex vtroqué.
XXL 1 ’ Recapitulatio eorum quadiftafunt, & quomodo veraDei
cognofcatur dileétio. ,
XXII. inproximidileftionequafithabenda confideratio.
XXilL Qui affeftus admittendinon funt,& quantum finitalisi
qui txDeo eft,fit fequendus affettus.
XXIV. Do rationaliaffeftU, inquantum & ip fe fequendusfit.
XXV. Qffdalis affettus in qud cauendusfit, inqyoadmittenduti
XXVI. Quis modus in naturafifitferuandusaffeftu , ; &quidfit
diligerein Deum, & quidpyopterQeum, ,v ,
XXVlh Deaffeftu carnali quodpecomnino refpuendus, uecplcne
,fitadmittendus.
XX VIII. Quod affettum nonfolupiprigo, fedet'tamproceffus&finisferutetur
,& quodaffeftustranfeat inqffeftum exempts
ofienditur.
XXIX. Quoddiuerfi affeftus invna ftpius tnente luttentur, &
quis cuipraponendusfitexetpplis mantfefiatur.
XXX. Inafffftibusquafitquarendavtilitas.
XXXI. ■ Quibus affeüibus nos oporteat ad Deuip tendere, quibus
nobis proximifque confulere.
XXXII. De modo humana vita tra fare incipient, quafit in naturali
ordineferuanda fobrietasoftendit.
XXXJll.Modum fatisfaélionis in ordine neceffario pugationifque
deferibit.
XXXIV. Quidfit or do voluntarius,& quis in eoferuadusfit modus.
XXXV. Difputatiocontra, cuiufdam epifiolam, demonachorum
régula &profeftone.
XXXVLItem modus in ordine voluntanoferuandus deferibitur.
XXXVll.Quid homofibi,quidproxtmo debeat ofteditur,&vtrum
feproximo,anproximumfibipraferre debeat declaratur.
XXXXVIlI.lnter ipfosproximos,quis cuipraponendus fit difttngui-
tur. ’ .
XXXIX. Qupfint,quibus inhaevitafrui valeamus.
XL. Quomodo inuicemfrui debeamus.
XLÎ, Epilogus totius operis \ & auftoris excufatiofui.
DIVI AELREDI
S P E C V L V M CHAR
I T A T I S
’ L IBER TERTIVS.
LexdeSabbatorum diftinclioneproponitur.
E GIM v s in veteri teftamen to quafdam fab-
batorumdiftindUones, quorum confidera-
tioni libri huius dedicam9exordium. Habes
nempe in lege tria tempora fabbati requie
confecrata, feptimum videlicet diem, feptimum
annum, 6c poft fepties fèptem quinquagefimum
annum. Primum ergo fabbatum dierumyfecundum an-
norum,tcrtium non immerito dicitur fabbatum fäbbato-
torumj conftat namque ex fèptem annorum fabbatis,ad-
ditovno,vtfeptenarius numerus in vnitate concludatur,
qui & ab vnitate progreditur,&in vnitate perficitur.Natn
& omne opus bonum ab vnius Dei fide inchoatur, quod
fèptenario Spiritus fan&i munere prom oue tur ,v t ad ipsu,
quivere vnuseft, veniatur, vbi totum quod iumus,vnum
fitlbi pet diucrla tnentis effafio, fed fit Vnum in vqo.curt
vno,per vnurti circa vniim> ynum fen tiens, vnum fapicns>
& quia femper Vnuriii temper reqmcfeenSi Sc ficpcrenue
fabbatum fabbatizans.Interim habes fabbatum dietum,
fabbatum annorum i & in quôdârn præguftü fabb^tü fab-
batorum.Quis itailltiminatuS eftDei fpiritu, vt hasf^bba-
torum diftiniripftçshori ex àliomni verbis mutiiet, mer
moriamediantei fedinfeipfoagifcntiensjloquaturnoq
folumcxmemoria,fedctianLexfenténriâ? Adefkçtubp* Luc.16.ii.
iieIefu,adeftohuicpauperculotuo, mendiçaati^onini-
cas diuitis pürpürati j fed inftar catuli mieasj qux caiunt
de menfa dominorum meorum filiorum tuorum. Magnus
enim illè filitis tu9 j & quiafilias rutls.Dornin^mensi
fandlus feilicet Moyfes, admiflus nimirum ad menfam
tuam, epulat9 in ferculo Salomonis.pànem tuum. Et fcio,
mi flulcis Dominé, dixifti enim.Non efibonumfumerepattern Canttc.j.ji
filiorum & mattere canibus. Sed quià.datéllj edune dé mios Wf *'**’*k
quæcadunt de menfa dominorum fuotum ,tufrangeca-
tulo tuo panem iftum ^ vtmicascolligat, qui non fufficit
adcruftulam. i; J&jai 1 * '' ■ , : / ,
... su ii !( ui-isiC-àî p V T ,...'iLn ,., 0 nts ..o';
Quod in dileftionetripM, iftorum [abb at or um fit quarendadi-
fiinftio : & qua fit ih triplets diletttoms dtfimcliom
Vl complex
A V n i A M y s ergo frangentem.i)i/^;«,inqüit,I)owi-
num Deumtuum extoto corde tupt&ex tot a anima tfta,& |
ex omni mente tua ,.&proximum tuumtanquamteipfum. mhis
duobus pracept-is ma lexpendet & propheta. Siigitur credimus,
imp quia credimus Vfsritati, necefle eftiiji his âuofiusprs-
ceptis has fabbatorutn quæramus.dijkin&iones, nam 6c
ip& cx lege funt. Pqrro naecduo prscepta fi diligenter in-
fpicias,tria quædam inuenis diligenda, te videlicet, proxi-
mum,Deum. Vbi çnim dicitur. Diligesproximum tuumtan-
quam teipfum, manifeftü eft quia düigçrcdebes&teipfum.
Hoc tarnen poneft prxeeptum, q^ianatur^eftinfitum.
Nemo enim vhquam ( tefte Apoftolo) carnem fuam odio jpa?
buity&cCi noncaçnem , multo minus y tique mehtein,
.quam quilibet hojnp, ctiam nefeiens, magis diligit quam
carnem. Nemo eft enim qui non.malit infirmus c^çne,
quaminfanusviuere mente. vSiçergp.hominidileâipfui
fabbatum primum , dileûio proximi fit/ecundum, Dei
autem dile&io fabbatum fabbatorum.
, Eft autem, vt fuperius diximus, fabbatum fpiritale tc-
quies animi, pax cordis, tranquiflitas mentis. Ethoc.fab-
batumnonnuqquam in propria diledione fentitur, ali-
quando ex dulcedinçfraternædiledionis hautitur,int>ei
autem diledione abfque vlla am bi gui ta te pèrftcitur.Hoc
fane prouidendum, vt homo ficut oportet diligat femet-
ipfum, proximum tan quam feipfun>, Deum autem fupra
fei pfum, quia nec fe , nec proxi mum,nifi propter feipfum.
Scdhaecdiledio, quemadmodum vel fibi j vel proximo
exhibenda fit, fi Dominus voluerit, poftea adnotabi mus
Nunc vero confiderandum eft , quia licet in hac trina.di-
ledione manifefta fit diftindio,ineft tarnen eis mira qtiæ-
dam complexio ,ita vtfingulæiq omnibus, & omnes in-
ucnianturin fingulis, nec voa fine omnibushabeatur,&
yna vacillante,ab ompibus reccdatur.Nam neque fe dili-
git,qui yel proximum, vcl Deum non diligit, neeproxi-
mura diligit tanqu^mfeipfura, qui no diligitfemetipfum.,
Porro Deum nonamace conuincitur, a quo proximus no
amatur. Quicnim non diligitfratrem, quem videt, Deum quem
non vtdet,quomodopoteJldiligere}Vtxcedit ergo quodammo-
dodiledionem Deidiledio proximi, diledionemvero
proxi mi diledie fuijprgcedi t( inquamj ordine nondigni-
tate.Prscedic, fed illam perfedam, de qua didumeft,Di-
liges Dominum Deum tuum extoto corde tuo, & ex tota anima
tua,& ex tota mentetua. Nam profedo qusdam huiusdi-
ledionem prscedat necelTe eft,fine quaytraque illamor-
tuaeft»acproindenullaeft.
; Vide tur enim mihi Dei diledtonem,quafi aliarumdi-
ledio num animam elle, quæ & in feipfa plenilfimc viui t,
cumipfoefficiatur. Et quia in vnitate nulla diuifio, nulla 6c aliis,fua prçfentia,eiTentiam vitalem impettit, abfentia,
Comp.c. 10.
Mat. 11.3 7
G
Epbtf$. %9.