g $ 53-7-
7 «
fostentis carnis deledatio no Tordefcat ? Inde fuaucs quq-
damlachrym£,fa£ileoriuntut , quibusomnisconcupi-
fcentiar u m aeftus extinguitur,tepefcit caro,gulae voracitas
temperatur,omnis vanitatum titillatio fedatur.
Porrb ad inimicorum dilcdionem , in qua Fraternae
charitatis confiftit perfedio, nihil nos ita animat,vt illius
mirae patienti*grataconfideratio , quaille fpeciofus forma
prae filiis hominum , venuftam faciemfu&m impiis
prasbuit confpucndam jqua qculos illos, quorum nutu re-
gunturomnia, vclaminifubdiditiniquorum ; qualatera
ilia fua flagellis expofuit •, qua caput tremendum principi-
bus & poteftatibus, fpinarum alperitati fubmifit; quafe-
metipfumoppiobriisaccotumeliisaddixit; quacrucem,
clauos,lanceam,fel,acetum patienter fuftinuit, in omnibus
lcnis,mitis, tranquillus.'Denique tanquam outs adocci-
JioYicmdutius eft,& quafi agnus cor am tondentefeobmutuit , &
nonaperuitosjuum.C6nCiden,6 humana fuperbia,o fuper-
baimpatientia,quisfuftinuit, quarefuftinuit, quomodo
fuftinuit. Cogitentur rogo htec,non feribantur. Quis eft,
cuiusadhuncmirabilemintuitum, ftatim ira non defer-
ueat?quisillamaudiensmirabilem vocem, plenam dulcedinis,
plenamcaritatis,plenamtranquillitatis , Pater i-
gnofceiUis:non ftatim omrii affedu fuos ampleditur inimi-
cos?Pater( i n quit J ignofee ///».Quid lenitatis,quid charitatis
huicaddipotuit orationi? Addidittamen. Pacum fuito-
rare,voluit & excufare. Pater (in quit J ignofee illis,non enim
[aunt quidfaciunt. Putant legispraeuaricatorem,'putant di-
uinitatispraefumptoiem, putant populifedudorem. Ab-
fcondiab eisfaciem meam, non agnouerunt maieftatem
mearo; IdeopaterignofceilHs,quianejciunt quidfaciunt. Igitur
vt homo fe diligat, nulla fc carnisdeledatione corrupat;
vt vero carnali concupifqentix non fuccumbat, omnem
affedum fuum adfiiauitatem dominies carnis extendat.
Porro vt perfediusaefuauius in fratemscharitatis deledatione
quiefcat , etiam inimicosbrachiisveri amoris a-
ftringat. Sed ne diuinus hie ignis iniuriaruflatutepefcat,
Domini acfaluatorisfuitranquillam patientiam, oculis
mentis Temper afpiciat. 4
C k p. XV.
In quibus amorem Dei confiare credendumfit.
DEusinEuangelioaitQui habetmandatantea, &feruat
ca,illeeft qui diligit me.Non enim Tecundummomen-
taneos affedus Dei sftimandus eft amor, fed potius Tecu-
dum continuam ipfius voluntatis humans qualitatem. |
Suam enim voliintatem Dei voluntati coniungere , vt
quslibet voluntas diuina prteferibat, his voluntas humana
confentiat; vt nulla fit alia caufa,cur hoc aut illud velit,
nifi quiahocDeum velleeognofcit, hocvtiqueDeuma-
mareeft. Nam ipfa voluntas nihil eft aliudqttam amor;
necaliud dicends funt b on s, aiit m&laeyoIunrates,quam
bonivel maliamores. Sane hsc voluntas fetundumduo
qusdamiudicanda eft, paffionem videlicet & adionem;
fi videlicetea, quae Deusintulerit,velinferripermi{erit
patienterfuftineat,&ea qusiuflerit,feruenteradimpleat.
Caterum vt ait beatus Gregorius, Nemo credat quicquidfibi
mensfene operibiisde Dei amore rejpondeat. Cuiufcun que ergo
voluntas Dei voluntati concordat, eaqtfe qus Deus intu-
leritfuftinetpatienter,&eaqusiufleritexequiturferuen-
ter,quiquantumcumque poteft infiftit vtDeum habeat,
mandatis videlicet illius obremperands, fobrie,&iufte,
& pie viuendo, Deum diligerc fine omni cundatione di-
cenduseft. Eius enim eft fententiaquinonmentitur,j2«i
habetmandata mea&feruat eajUeefiqui diligit me. Habetfc
quidem amor ifte inchoationem fuam, profedum fuum,
peefedionem fuam. Intereftfane quantum fuerit quis in
hac diledione affeduofus,difcretus,fortis. Affeduofus,
vtdulciter;difcrerus,vtprudeuter; fords,vt diligat perfe-
ueranter. Affeduofus,vt quod elegit,in defiderio fapiat;
difcretus,ne in adu mpdum excedat;fortis , ne inde ali-
qua eum tentatio auertat. A ffedus prodeft contra peruer-
fasdulcedines; diferetio contradeceptioncs ; fortitudo
contra perfequutiones. Si quis autem in his tribus nofei-
rur efle perfedus^on folum feliciter,fed &fuauiter amat.
Sane fi nonpoteritaffeduofus, fit tamen difcrctus &fortisi&
finonadprsfentemfuauitatem , non minus tamen
ad futuram proficiet felicitatem»
C a p . XVI .
in quibus (onfiet àmor retins fiueperuerfus.
C Onftat autem amor ifte in tribus, in eledione
motu,infrudu.Eft autem eledio exratione, motus
in defiderio & ad u , frudus in fine. Habet nempc amor
Temper comitemrationem , non qua Temper rationabili-
lirqj; amer,fed qua e a , quseligit,abhis,qusreprobat,vi-
uacicircumTpedionedifcernat.Dcniqueratipnis eft inter
creatorem & créâturam, inter tcmporalia& sterna, inter
amara Scdulcia,inter afpera & deledabilia difeernere : a-
morisautem,quod volueritadfruendumeligere. Nam fi
experientia cuiuslibet delcdationis illeda,vel certe quolibet
errore deceptamens, e a , quibus minime fruendum
eft,eligatad fruendum,profedoinTeliciteramat.Frui autem
dicimus,cum deledatione ac gaudio vti. IpTam lane
eledionem ftatim Tequitur , vel etiamcomitaturipfiusà-
moris motus occultus,excitansquodammodo& mouens
animum in illius reidefiderium x quam eligendam puta-
uit;atfieamrem, quamadfruendumelegerjt , eledam
defiderauerit, pro votoadeptus fuerit , in illius moxvfii
cum gaüdio, ac deledatione quiefeit , quern vfumfeu-
dum vo camus.
In hisigitur tribus charitas, fua cupiditasconftarevi-
detur,inanimi Tcilicet eledione, in motu,in frudu.Sede-
ledio,amorisfiueboni,fiuemalieftinchoatio ; motus a-
moris ipfius curfiisjfrudus amoris ipfius eft finis.Si itaque
mens ad fruendum eligat quod oportet , fiadidfiemo-
ueaturvt debet,vel eonuaturvtdecet ; &tam falubrise-
ledio,& tam competens motus, & tam vtilijSfrudus,non
immerito charitatis ccnferivocabuloiudicatur. Sedin
hac eledione charitas inchoatur,motu extenditur,in fru-
duveroperficitur. At fi animus eligat infipienter,per de-'
fideriummoueaturindecenter , turpiterabutatur ; his!
quafigradibus cupiditatem confummari facile aduerti
poteft. Hi funt duo fontes,bonorum Tcilicet Scmalorum
origines, quandoquidem radix omnium malorum eftcupidi.- z.Tim.s.io
radix omnium bonorum charitas. Hoc (anedicen- G
dum,quianon omne quod invfiim noftrumeligimus,di-
ligere dicendiTumus,Ted To Turn id quod ad fruendum eli-
gimus. ADeus
igitur nobis præ omnibus eligendus eft , vteo Quid de-
fruamur,quod eft amoris inchoatiojipTe pr* omnibus de- beatmis
fiderandus , quod eft ipfius amoris quail curTus quidam, a<lfruen.
atquepromotio.in cuius adeptione , quia perfedi boni
• dumeli-
l .gerc.
perfeda erit diledio,perfedaerit & beatitudo. Patetigitur
duo nobis eligenda ad diligendüm, Deum Tcilicet &
proximum.quanquam diflimiliter. Nam Deus diligen-
dus,vt eo fruamur in feipfo,& propter ieipium.Proximus,,
vtipfofruamurinDeOjimmo&Deofruamurin illo. Nâ
licet verbum hoc fruidiftridiusfoleat accipi,vt videlicet
nulla re alia,fed folo P e o fruendum efte dicatur, ad hominem
tamen loques Paulus, ltafrater(inquk)ego tefruar philemo:.
in Domino. Cum igitur hæc duq ratio eligenda peripexerit,
&caeterisomnibus horum contemplatione contemptis,
mentis confenfus elegerit,inchoata eft profedo Dei pro-
ximique diledio, quia ad id quod debet, fit ipfius amoris
conuerfio.
C a p . X V I I .
Quodadatium &defiderium amor no fier moueatur, & quod ali-
quando ajfeftu,aliquando ratione ad bat duo
moueatur.
F it autem motus amoris ad duo, vel interius ad defide-
ri u m ,vel exterius ad adum:ad de fiderium, cum ad id,
quo fruendum iudiçauerit animus,(e motu quodam interne
& appetitu extendit; ad a du m, cummentemadid
etiam exterius agendum,amoiris ipfius visquaedam occulta
compellit. Proindeinueftigandumarbitror, quaenam
fint ilia,quibus quafi ineen tiuis, amor ipie ad hæcduocx-
citetur ac moueatur ; quæque ei curfum fuum ordinent
quodammodo,atquc prçTcribant.Deinde quid eorum fe-
qui debeat,y el quâtu Tequi debeat, quid relgpere, qd ad-
mittere,quidminuere.qdaugerc oporteat,vtipfe motus
competens fitdubciliusmquirendum.Suntautem duo,vt
H
mihi videtur,quibus animus ad duo illa,quç prçmifimus.
moueturac excitatur,idcft affed ds dc ratio. Aliquando e-
nim affedu tantum, aliquando tantqm ratione amor no-
fter vel exterius ad adum , velinoccültum fuccenditur
appetitum. Vt igitur dé omnibus motibus j quibus amor
noftermultiplicitervariatur, quis maximqfequendusfit
videàmusiprimo de bifarià ipfius mötus origine, id eft dé
aifed u,& ratione breuitcrexequamur.
z.Reg i}. n
q/ê<c, 4. X»
Ephe[$‘X9‘
Ifai.49.15;
i.Tim.yi
C A P. X V I I I .
Quid fit afietius, & quotfintaffetiusdeclaratur,; quodfiiritualis
affetiusduplicitcracctpiaturoftenduur.
ES t igitur affedusfpontanea quædam,acdulcisipfius
animiadaliquemiticlinatio.Affedusautemj autfpiritaliseft,
autrationalis, autirrationalis aut officialis, aut
naturalis,vel certe carnalis. Spiritalis affediis dupliciter
poteft intelligi. Nam fpiritali quidem affedu animus ex-
citatur,cumocculta,&quafi improuifa Spiritus fandi vi-
fitatione, indiuinaediledionis dulcedinem, velfràternae
charitatisfuauitatem,mens compupdarcfoluitur. Item
fpiritalis affedus dici poteft , quiex diaboliimmiffione
gencratur. Hocàffedii Amnonfilius D aûidin propriae
lororis exarfit amplexus. Hoc quoque affedu ad quam
turpia confiât illedos, de quibus prophera , Épïritus(iti-
q\iiz)fornicationisdecepiteos. Gemino enimtormento, fan-
dormn pudicitiam , immundiifimus hoftis infequitur:
nunc camera intolerabili flamma fuccendens , nunc
mentem pernitiofae dulcedinis affedu difToluens.
C a P. X IX .
D eaffetiu r/ttionali&irrationali.
RAtionalis affedus eft , qui ex confideratione aliénas
Virtutis oboritur, videlicet cum oculis noftris cuiuslibet
virtus, vel Tanditasexplorata, velfama diuulgante,
|lbl certaledione cömperta , mentem nofttam quadam
dulcedinis fuauitate perfundit. Hie eft affedus qui nos,
audita triumphali martyrum paflione ,4uauiflima deuo-
tionecompungit, acmemorabiles praecedentiumadus
quafi Tub oculis, deledabilimeditatione depingit. Hutc
affedui contrarius eftirrationalis , quoquilibetergaali-
qucm,comperto eius vitio, quadam mentis inclinatione
mouetur. Multi enim vel pb vaniflimam philofophiam,
vel ob ftultiffimaminnegotiomilita« audaciam, vel ob
quamlibet nequitiam , aliquorum fibiilliciunt Sc inclinant
affedum.
C A p. X X ."
Deaffetiu officiait. ,
a Fficialem affedum dicimus, quimunerum velob-
fequiorum gratia parturitur. Multi enimvél vtilita-
te munerumimpenforum, vel obfequiorum exhibitione
quorumdam fibi animos in clin ar unt.
C a p . X X I .
De affetiu natural*.
NAturalis affedus ineft cuilibet ad carnem fuam, ma-
tri ad filium,homini ad domefticum feminis fui. Nemo
enim carnem fuam odio babuit, Sc Nonpoteft mater obliuifei
infàntisfui, Sc Qui domefticorumfuorum cur am non habet,fidem
negauit,& eft infideli deterior.
■ C a & X X I I . '
De affedu carnali dupliciter actipiendo.
E A rnalis affedus duplex eft. ' Plerumque enim non
quidem virtus aut vitium , fed quadam exterioris
hominis habitudo, animum fibi intuehtis inclinat.Facile
quippe alicuius Sc forma elegancidr, Sc fermo fuauior, &
maturusinccflus » 8c venuftusaTpcdns, etiam ignorancis
qualisipfe homo fit , prouocat Sc perftringit affedum.
Hac adeo in Moyfe puero gratia relucebat , vt contra
Pharaonisimperium , aparentibus tribus menfibus fer-
uaretur,vtait Apoftolus,quod vidiflentinfantem> Expo-
fitus quoque periculo ; fprma elegantia etiam filiaPha-
raonisfibipietatemillexit , cui adoptarus infilium,ma-
gnus effedus eft coram vniuerfis quoque feruis PUarao-
nis.. Porro quem ad nbxiam voluptateih in quamlibett
fpeciem, fuauitas male blanda compugit,carnali motum
affedu,nemofani capitis dubitabit. Hie carnalis affedus
ambulantem in folario domusTuajDauid ad fpeciem
Berfabee praiuenit in cautum,praeuentum difloluit,ob ruit
diftolutum. Hie affedus fapi etiam Salomonis abforbuit;
& carnali libidine diftolutum , in fpiritalisfornicationis
barathrum, nefandilfimaidolorum cultura deiecit.
- c a p. x x i i i .
Quidde hisaptiibus fentiendumfit. *
Hiaffedusintetimmeditaritioccurrunt, quosamoris
origines quafdam dixerim, fiue radices , nona-
mPrem. Non enim his affedibus ex cicari, vel pulfari val-
de laudabile exiftimamus j fi bonifunt, nec exitiabile, fi
mali.Nametiam carnali affedu,quiceterisformidabilior
iudicatur,aliquando virioptimiadprobationis meritum
titillantur. Quo.circa non his affedibus moueri,fed his
affedibus informari, autv.tile iudicamus , aut noxium.
Quando enim hi affedus mouent animum, aut vifitatio
in bonis eft, aut tentatio in malis.-quando fecundumhos
affedus difponitur, plena eft ipfius voluntatis confenfio.
Confenfio autem aut occulta e ft,aut manifefta. Occulta,
cumexconfenfudefiderij agitatur interius. Manifefta,
cum ipfiim defiderium ad adum prorumpit exterius. V-
trum autem fecundum hos affedus moueri debeat amor
nofter,vel quantum moucri debeat, inueftigare conabi-
mur;fi tamen prius de ratione -, quam aliam amoris cau-
fam diximus,paucaprsemiferimus.
C a p . X X I V . -
Htbr. 11.13.
Exod. 1.5.
.Reg.11. i.j
Reg n. 4-
Quomodo mens adDeïproximique diledionemra-
tionemoueatur.
NAm animum, quem ad Dei proximique diledioné
nullus mouet affedus , plerunTque mouet.ratio,
tantovtiqué facratius,quanto fecurius , quanto defieca-
tius;tanto autem defæcatius, quanto rationali amore ni-
hilvtilius potefteffc vel purius. Suadet ergo ratio primo, j
vt à rationali creatura creator ametur, fine quo neceffe eft j
earn Temper miferameftè:cum quo non poteft nifi beatif-
fimafemperdfle. Huicigitur rationifi mens confenferit, !
& in Dei defiderium fefe excitauerit, profequitur ftatim
ratio negotium fuum. Neceffarium probans illius præcer jq
ptisadim'plendisY grauitérinfiftendum,'fi adipifei volue- * Forte
rit defideratum. Sic innatum internis vifeeribus defide- gnauiter.
rium,ratione compellente,procedic ad adum. Quia vero ,
inter Dei prseceptaidinaximum inuenitur, vt proximus, ^ .
diligatur;inftat ratio, vt ad beneficium proximo impen-
dendum animus moueatur. Omnis autetil proximus aut
amicus eft,aut non inimicus/vel etiam inimicus. Amicus, j
quia prodeft, vel profuit ; non inimicus,quia nonnocet,
necnocuit;Inimicus,quiaöbeft,velobfuit. Amicus,ex [
fanguine vel gratia; non inimicus,ex innocetia; inimicus, j
ex iniuria.Igitur vt amico feimpendat homo,tria quçdam j
proponi£ratio;vtnoninimico,duo;vti'nimico,vnum.A-.
mico debetur beneficium ex natura, ex ofticio, ex praece-.
pto.Ex natura,quia homo,vel eti^m domefticus eft;ex officio,
quia amicus eftjex praeceptô,quiaproximus eft.Non
inimico vero,ex natura, quiahomoeft,exprsecepto,quia
proximus eft.In imico,tantum ex præcepto,quia vt inimi- Matt.y 44-
eus diligatur^piaceptum Domini eft.______________ _ 1
■ G 5 a • His