A
B
Freu.g. z».
WfÛ4-
•XXX.
créauicpro
v jd e S . Hic
r o n h ic-é - inc. *6. If*.
&,c-Sc n o ta
s a d L X X .
c
ExuLz. 10.
ica XXX.
p y 7*"#-
Gn.i.1.
l o i J » . 7.
itaLXX.
Pro«.#.2ji
fec u n d um
L X X .
Pro«. 8. 28.
*9. JO. a
D
runt -, fciixnt quanto his dominator eorumJfeciofior eft. Specieie-1
nim generator hac omnia conflituit. Aut fi virtutem& opera eorum
miratifunt', inteütgant ab ïllis, quoniam qui hac fecit ,for-
tioreft illis: àmagnitudtne enim (peciei&creatura, cognofcibïli-
ter poterit creator borum videri. Videte vt póft peccarum
Deus non coram cum honùnibuS, yt cum Adamo, collo
cutusfit, fed eos ex operumpulchritudineadfuinoti-
tiam erigi permiferit. Qupd fie os meritov^woj Salomon
appellauit, quanto magis vaniores vos appeliaret, fi ho-
die fupereflèt ? Nam illi fortalTe habent, quo venia digni
fint. Qujdita? quodDei notitiam veftigantes, ad igtiora-
tionem compulfi fimt. Vós in tanta Vatum corona, Sc
ïcriptorum multitudine , adep non veftigatis, vt eriam
quæ fcripta funt adulteretis.
lud. Per Mofen, qüi mare rubrum dextradiuifit > vera
pmnia narras. Qüamobrcm dum hic apud te adfumus,
fcripturam euoluamus. Tu, quod ante cucebamus, nobis
commonftra,quis noftrorum Vatum generationem Dei,
genitumve Deum vfiirpet. ld enim magis animos noftros
m ftuporem atque dubitationem rapit.
C a p v t VI.
Ex Prophet is oftenditur Chriftum à Patre
genitum.
CHriftian. Audite porro Salomonis verba. Qupd fi
quid melius feitis, docete fane. Neque enim vere-
cundor propter Deum hominem lefummeum, difcipu-
li perfonam induere. Dominus t pojfeditme in initio viarum
fiuarum, a ntequam quicquamfaceret aprincipio. Ab aterno ordi-
natafum, &exantiquis, antequam terrafieret. Nondum erant
abjfii, & ego tam ccncepta er am ; needum fontes aquarum eru-
perant : Nee dum montes graui mole conftiterant ; ante omnes colles
ego parturiebar. Hic creauit ( quod ponitur à L X X.) non
moliendi, fed gignendi vim habere, intelligendum eft.
Solenne eft enim facræ feripturæ vicina pro vicinisvfur-
pare : Vt cum dé Mole ait. Adultum puerum tradidit filia
Pbaraonis,quemillafecitfibifilium.Atcimnori fecit,(tätmn-
cupauit fibi filium. Item Dauid: Eaftifumus in opprobrium
victnisnoftris, pro, fuimus. Iam vero ante coelum & terrain,
Moles nullam aliamrerhcreatamextitiflè, reuela-
uiv.Principio, inquiens,crt4«if Deus ccelum & tenam. Qupd
fiquidantiquiusextitiflèc, id dubio pro cul prius trafta-
turusfuifièt. Etfifunt, qui intelligentes fiibftantias prius
conditas, éxiftimenr, veluti altéra quædam lumina, &
Deo magis coniunftas.At tenet me Deiad lob fermo,
dicens. Cum aflra conderentur, laudabant me magna voce o-
mnes Angeli met. Aftra enim omnino die quarto conftituta
font. Igiturfideaftrorum creatione eum Angeli collau-
dabant, multo magis de coelo, terra, aqua & luce. Sed
hancinfànam multorum exiftimationem perlpicuefiran-
gehsSalomon, paullo poftaddit: Ante omnes colles gignit
me. acpaidlatimquæfcriberet,illuftransfobijcit: (Ruanda
athera firmabat furfum & lib rabat fontes aquarum ; quan-
do circundabat mari terminum fuum, & legem ponebat aquis,
ne tranfirent fines fitos » quando appendebat fundamenta terra>
cum eo er am cunfta componens. Videte vt fenfim focium Patri
opificem Filium'declarer. Quid enim aliud eft. cum
eo er am cunfta componensj qiiam vna archite&ans, atque or-
dine componens,& volenti Patri molitionis confers? ,
Iud. Cur autem fi de Filio nosdofturus erat, non dixit
,aptator ,fed aptatrix ( ita ex L X X. verfione dicendum
pro illo,)C«!» eo eram cunfta componens.)
Chriftian. lam dixi ; Vates de Deo, non quantum eft,
idixenmt, fed quantum cogitando alfequereutur, feri-
pferiint. Quo enim modo comprehendafur, quod com-
prehendi non poteft? Nam cum arenas maris, &ftillas
pluuiæ, ftellarumque multitudinem nequeat numera-
re , lcilicc.t Deum principij atque finis expertem compre-
hendet? Itaque alius Dei lapientiam Filium vocauit; a-
lius mentem, alius lucis fimulachmm ; alius exprelïàm
quandam forrrtamj alius vires-, alius Filiumjomnes vnum
& eundem. Sin autemfecusProphetarum voces accipi-
tis, vercornefplendidam SS. T rinitatis lucem refiigien-
tes, inprofunaumplurium deorumvos præçipitctis.
Igitur denuoiaudite Salomonem palani vociferan.-
tem : Omnibus mobilibusmobilior eft fapientia -, attingit autem
vbique propter fuam munditiam : Vapor eft enim virtutis Dei>
& enunatio quadameft claritatis omnipotent Deifincera: &
ideo nihil inquinatum in earn incunit. Candor eft enim lu-
cisaterna, &fpeculumfine macula Dei maieftaiis, &imagobo-
nitatis illius. Sed omiflis, quae apud Sapientem funt, ima-
ginemfolam perfequar. Sunt, putatis, inccelopi&ores
ac colores ?
Iud.Minime.
Chrift. Et quæ eft porro hæc Dei bonitatis imago ? nec
felum imago limpliciter, fed per omnia fimilis ? Aut ergo
imaginem concedite ; aüt mecum vnius naturæ & fub-
ftantiæ-cumPatre Filium fàtemini.
Iud.Fatemur,fed,amabo, idem nobis ex alio prophetâ
edi lfere. ,
' Chriftian. Ifaiæ verba funt. Paruulus natuseft nobis, &
filius datus eft nobis, & fa ftus eft principals fuper humerum
eiusy & vocabitur nomen eius magni confilii angélus, admira-
bilis, Confiliarius. Videtis Parris confiliarium? V idetis ma-
grii confilij Angelum ? Eft enim Filius ayyihfgp, vt quia
î-'atre arcani ab omniætemitate occultiabdita ad homines
pertuleritac promulgarit. Confiliariuseft, qui aPatre
audierit ; Tactamus hominem ad imaginent & fimtlitudi-
nemnofiram. Etrurfum. Ecce Adam quafivnusex nobis fa ftus
eft. tlunc ergo ne forte mitt at mdnumfuam, &fumat etiam et*
iam de ligno viu,& comedat, & viuat in aternum,eum paradi-
fo exigamus.Etiterum. Venitedefcendamus, & confundamus
ibilinguam eorum.
Ceterum, Deum elfe, eum Confiliarium , non Angelum
, ipfe dubium di ftolui t : non enim dixit ; erit ei nomen
Angelus, fed vocabitur, id eft, qui Deus eft, is, quod
iam olim confilium cepit, AngeluS vocabitur. Quin
ne quis id de vi quadam inçorporea ditftum fingeret,
Deum nominat, paullatimque quod obfeurumerat, in
lucein proferens ,ait; Eortis3 potens ,princepspads,pater fu -.
tttri ftculi.
C a p v t VII.
Ex Pfalmis idem ofienditur.
DAuidis qùoquehæc fententiaeft: AnteSolemperma-
net nomen eius. •
Iud. Iniquum nobis videtur earn fententiam refer-
ri ad Chriftum.Dicimps quippe feptuagefimum primum
plalmumdefuofilio, Dauidem cecinilfe. Quareomitte
hoc teftimonio abuti, Sc ad àlium tranfi Prophetam.
Chriftian. Deum immortalem. Verum Vatis atque
Regis Deum, teftor j abfit vt me ad aliam dilputationem
conferam, nifi pfalmo omni peruoluto, fentenciæ eius
confirmationem certifllmam dabo. Nobis quidem dubium
non eft, quin hæc : Deus iudicium tuum Regi da, & iu-
ftitiam tuamfilio Regis: iudkarepopulum tuum in iuftitia, &
pauper es tuos in iudicio. Sufcipiant montes pacem populo, & col- ;
les tuft it tarn. lu dicab it pauperes populi, & faluosfacietfilios pau- \
perum, & humtliabit calumniatorem : hæcinquam, Ompia :
adChriftum quin Ipedfcent, nobis dubium non eft ; quæ :
vos detorquetis, & pèruertitis, rati de Salomone dici^ :
' nec, dum veritatemlæditis, voslædere arbitramini: eft
! enim , quifquis lædit, àd defenfionem.promptus. At-
I que ego vobis nihil fuper his refpondebo, fed ipfe pfal-
I mi autor Dauid, cuius femini promiftus Chriftus , ly-
I ra Spiritus fanfti, vobis os obturans , fic porro pfel-
I mumpertexensferibit: &permanebitcumSole. NumSa-
i lomon igitur tarndiu durauit, quandiu Sol? &quomo-
j do ? qui nec patrem ànnis regni luperauit. Et Dauidis
I alio pfalmo hæc funt verba : Dies annorum noftrorum tn
I ipfis feptuagmta ann't ; fi autem in pptentatibus dftoginta an-
j ni, &lius eorum labor & dolor. Quare.poteftetiamplu-
j resannos viui. Videtis, vr Dauid filium ab hoc noftro f j
pfelmo remouear ? Nam fi Salomonis vita ad o&ogin-
ta annos non peruenit; qui tandem, & qiiamdiu Sof, Sc
præ Luna durabit ? Neque vero id obiter dixit, fed ad-
didit : in generationem & generationem -, Salomon autem
medijs
E
p W l
F
GeHl.it.
GetI.J. u.
Gra.il. 7.
'ttgxaUmC
S.tafcb4.
I fit. 9. t.
G
PfitMH
VfiLjÛ.
Pfil.to.
Im o lo fe -
p h u * n on
o fto g e n a -
r ium fed
n o n a g en a
liu tn .m o r*
tu um Sa*
jlom o n em
o fte n d it.
medijs temporibus ab orbe condito natus eft. Defcendet fari, dicendoque confequiaufit, autpolfit ? Nam vbinec
fient pluma in vellus, & fiicut ftillicidia ftillantia fuper terram. tempus, nec æuum interuenit, non fpc&ator affuit, non
llle non felum ex adulteries, fed etiam per Cædem fufee- j præfto eft interpres,qui poteft veritas in alpedum lucem-
ptus eft. QUod Deus flagitium per Nathan arguit ,ac pa- ■ que proferri?
lam fecit. Neque equidem hæc animo infeltandi Dei no-
minis maioribuSjfedreprimendæ contumaciç veftræ cau-
fe, àme pröferuntur* Orietur in diebus eius iuftitia, &abun-
dantiapacis, donee auferatur Luna. Ille nöh modo, vt hominem
par eft, dilapfus eft} Sed& eoregnante cædesnon
paucæ, SC captiuitates,quales nunquam ante, confequu-
tæ fu nt. Et dominabitur a mari vfque ad mare\&aflumine Euphrate
vfque ad terminos orbis terrarum. Coram illo procident
JEthiopes. Ille folius paterni regrli feeptra moderatus eft}id
quodfeiuntomnes, quiludaiciimperijmeminerunt. Et
mimici eius terrant Ungern. Illius hoftes adeo puluerem non
linxerunt, vt etiamlerpboam, eius feruus, regnum ab eo
auertens, illudfibivfurparit, & óccuparit. RegesTharfis &
infula munera ojferent: Reges Arabum & Saba dona adducent.
Aut reges, fi placet, qui fint édité, Sc dona profertote
( quanquam etiam diu multumqUe agendo, aôlumàge-
tis) aut quod fequitur, &adorabunt eum omnes Reges terra.
C a p v t VIII.
Generatio diuinamentecomprehendinequiti&
quomodofiat.
Sin illi Salomonis parebitismonito: a magnitudinefpe-
ciei & creatura cognofcibiliter poterit creator horum videri;
facile &hanc fUmnftm difficultatem ex rebus conditis,
& probe aflequemini. Nam fi in hac condita Sc fenfilina-
tuta ortum citra perpeflionem damus, multo magis con-
ditor Filius abfque fluxu ae perpeflione a Patre genitus
eft}quemadmodumdmetefermo,autaSolelumcn.Ho-
minum amator Deus & Dominus, qua: terrenis noftris
arque infirmis ingenijs comprehendi pofle praefeijt, fin-
gula detexit: qua: non poflent, eä fubiedis fub fenfum ex-
ertiplis quibufdam oftenditi Atque huic noftrx fenten-
tix teftimonium dicit Salomon : jQuodfivirtutem & opera
Commentum amensarguet. Omnesgentes feraient ei. Illi creator arum miratifunt, vt Deos putauerint, intell'tgant ab tills,
adeo non feruierunt,vtpoftquamvetitalegibusirt Deum \ quoniam qui hac fecit, fortior eft illis. Itaque fi& vos ex ijs
admifit, ac di js fana excitauir, A dadldumæus, Sc Razon . quæ creata funt, atque his fub fenfum fubie&is rebus ma-
Damafci regulus ab eo defecerint : tantumquè abbft vt nuduâi, Dei generationem abfque perpeflione admitti-
eum gentes coluerint, vt de paterno fuo regno adfiuc fu- tis jjlaneque cohfitemini} quam bella hæc veftra eft con-
perftes à Deo audierit,ruptum reuulfumqué eius regnum felfio?Sin adhücantiquum obtinetis,phyfædam veftram
feruo.non filio donandum. De quo igitur pfalmodus, arrogantiam, qua ex alijs in alias quæftiones ac defenfio-
! pfàlmum edidit ? quæ enim diximuS Salomonem plane nesreuoluemurî.Vnde putatis , luxignitur , omnemcis
j repellunt, | coelum orbempéruadit?
Iud. Quodin Salomonem fcriptanon fint, probeiam Iud.ExSole.
Sc explorate tenemUs-, in quem alium nefeimus.
Chrift. Vtrique, fi videtur,Dauidem.percontemur.
j ' Iud. Dauidem,tôt annos iam mortuum hodie refpon-
j dere ?
j Chrift.Rcfpondebitfane,miIii crédité, fi ftudiofe quæ-
ramus. Cedo Dauid, quis hic eft, de quo dixifti? Etperma-
] nebit cum Sole & ante Luriam. Et illud. Ante Solem permanet
nomeneius. ceteraquequæeo pfàlmocecinifti? Quis Do-
minus Iftaelitarum Deus prædicandus:Be«fditïJ«enim Do-
Chrift.Et aliquane inter Solem atque lucem perpeffio
intereft,cum dSole lux emanat?
Iud.Minime. •
Chrift.Qujd vero radius,vnde,creditis,oritur?
Iud.E foie itidem per lucem.
Chrift. Radij. porro ab Sole effluentiam citra perpefe
fionem fieri confiteniini ?
Iud. Sane itarem habere confitemur?
Chrift. Quoniam fic habere confitemini, addatur&
minus Deus ifrael: & benediftum nomen maieftatis eius in ater-t alterum exemplum hoc. Mens cogitationem gignit, qua
num, & replebitur maieftate eius omnis terra,fiat fiat. j genita per ar ticulatam vocem fenla palam facit. Eft au-
Quid igitur?.H£EC lufticiunt ,an & pluraaddimus? Au- j tem impatibilis,.& mens, Sc cogitatio, &vox} quantum-
dite dicentemlfaiam. Quis ex vobis timensDominum , audtet uisidtus aervox efficitur: vox animi feirain lucem pro-
vocem ferui fui. EtSapientia. Cum meum filiumnonau- fert. Atque id veriftimum eife, explorate iudicium facite
dierint,ego quoque eos non exaudiam dicit Dominus o- ex muto.hic namque Sc mentem,& cogitaponem,& vo-
cemhabet-, fed cumperarticulatamnonpoflit (neque e-
him habetaudiendi fenfum impatibilem ) induftrie imi-
tatione quadam atque geftu feitaprodit.
Iud. Grates Deo opt.max.nihiliam ambigimus,neque
de Deo, & Patre, neq} de eiufdem naturæ Filio.hæcenim
belle planequedemonftrati. Itaque &deSpiritu fandto
differe fedes.& quis prophetaeum increatum,atque eiufdem
naturæ indicet.
C a p v t IX.
De Spiritu fanfto eiufdem cum Tatre
natura.
CHrift. Etfiante omnes id& perfpexit& fciuitMo-
fes} hic tarnenad Confirmationem vltimo locofer-
uetUr} vt quemadmodum V atum princepseft, ita difpu-
tationem claudat. Ifàiæ, inperfona Chrifti hæc funt verba:
Spiritus Domini fuper me, eo quod vmierit Dominus me: ad
annuntiandummanfuetis mifitme,vtmederer, contritù corde,&
pràdicarem capt inis indulgent iam, & claufis apertionem. Et lob
dicibSpititus Dominifecit,&fpiraculum omnipotent is viuifica-
fcfime.Et quid autem vobis dehocSpirimvidethr?Cuiuf-
nafn Spiritus vis inopibus læta nunciat, mente haft is me-
detur, à diab olo mancipatos in antiquam felicitatemxe-
ftituit} cads, -J* id eft, quibus mens ealigae, aiîînii ocu-
los illuftrans, Deum quoad eius fieri poteft, fpeftan-
mnipötens. EtOfee, experfonaDei: ExJEgjptovocauifilium
meu.Sc Dauid. Dixit Dominus, Domino meo.Dc hocigi-
tur quid cenfetis? Quis alius Dominus Domino dixit?aut
ciii alteri Domino, quam Dominus Deus Pate», Dominoed
eft, eiufdem natura: Deo Sc Filio? Nemoenim alius
Deo Sc Patri dexter aflidet, quatneiufdem naturae Deus
& Filius. Quod veriflimumefle, aqcipite exDauide, fic
paulo poft feribente: Exvtero anteLuciferumgenui re. Cur e-
nim non ex vtero felum, aut ante Luciferum dixit ? Vt vnius'
natura: cum Patre Filium oftenderet. Nam quodex vtero
ait,nihil aliud, quam natura viribufque parem, atque co-
gnaturn palam innuit. Qui namque po lfit aliud ex vtero
gigni, quamgignenti cognatum & confentiens ? Quod
ante Luciferum, comperennem,, expertem sequeprincipij.
Sc «ui autorem Filium defignat.
lud, Deum immortalem! ita nos obruifti, y t qu« dixifti,
facile fatis fint,nec vel minimum fit,quod contra dica-
mus." Sedreligip eft nobis, vel cogitare Deum genitum.
Gignere enim perpeflionem notat} Deum yero pmnes v-
no ore Vates,impatibilem,& incorruptum predicant.
Chrift.Iam.vos feripturas iuffi fcrutari}nec quod in lit-
teraeft eräfium atque pingue, intueri} fed dubia Vatum
& obfeura difta tanquam manu capere, omniaque ad
Deum referre. Ifaque legite,vt intelligatis: quod fi intel-
ligere non vultis, ne legite quidem} ne, quse legitis abfiir-
de intelligentes,damnemini. De hocenim prophetaprae-
dixit; neque enimidegodlco} aliquem vnqitam Sanftoiap.
^ ^ duin præbet? Quæ vis fpiritualis omnes ccelorum copias
rum Vatum ad diuinæ naturæ cómp’rehenfionem pene- conftabiliuit,vt ait Dauid: Verbo Domini coeli firmatifunt, 1,
trafic. Et quifquam igitür Dei æternam generat’onem ef- ' & Spiritu oris eius omnis virtitseorü.Qm ille eft Spiritus, qui I
Bibliotb. Vet. Pat. Tom. 14. D 3 , Dei®
it A
I I I
îliSI