E c c l e f i a c ft
t u t r i x p e p -
f o n a r u m |
n d e f e n - >
quaefiintreales, debet confuetudoferuari: quodfinulla
confuctudo fuper hoc, dicebat diólus Epifcopus, ius feri-
ptum cflein talibus fequendum. Et adhoC probandum
allegant. G. depr&fcrtpt. 3 0 .1^ 4 0 . annorum. I. cum notifimi.
extra deiureiur*ndo,fi vero.
Ad 1%: qui loquitur de perfortis hofpitalium , dixit,
quod fi tales përlbnxfint perpetüo donar« holpitali,
huiufmodi quidem fa&a funt de foro eedefiae, & talium
cognitiopertinctad Prxlatos: Dealijs vero quae non e ffent
taiis conditionis j nifiius, priuilegium, velconfue-
tudoaliud daret ccclefijs, Praslatos de hoc non veilefe
/intromittere. Ad 13. qui loquitur de tonfiiris dandis
indignis : dicitquodquando plures digni hint in Dei
feruirio conftituti, tanto melius poteft diuinumfemi-
tiuin celebrari. teE| bene cauebunt domini Pradati^Deo
ducente, quod non conferent perfbnis infiifficientibus;
. & indignis: Nullus enimPraelatus bons confcfentfefa-
ceretea quaeindicSto articulo continenmr: &vere luper
huiufmodi tonfiuris conferendis Domini temporales,
plutes Sc importunas requeftas Prariaris facere confue-
uerunt.
' Ad i4.qui loquitur de viduis,pupillis, & inte ftatis: di-
cit idem Epifcopus,quod de iure diuino Sc human o, gar-
dia talium perfonarum ( quantum adviolentias Sc faifi-
nas) pertinet ad Ecclefiam, & fic de confuetudine obfer-
uaturin EcclefijsGallicanis: quantum vero adboftain-
teftatorum, &pupjllorum : diciturquodin ccclefijs vbi
confiietudoefr luper hoc Ipecialis, debet eadem confiie-
tudo feruarnvbi autero non eilet, quantum tangit perito-
•riam cognitionein , eccfefianolebatfe intromittere, nifi
hoc haberet ex priuilegio vel. confuetudine Ipeciali. Et
adhaecindiixit. 14.9.3. C. Siquis de potentibus. Extra de foro
competenti, Ad 25. qui loquitur de impofitionibus quas
officiales faciunt laicis fiuperfide, dicit quodhoc eftir-
rationabile, fi alicui tale crimen imponerctur malitiofe,
prout in articulo continetur : fed vbi aUquis habetur
iufpe&us fuper articulis fidei ,a d Ecclefiam in hoccafu
debet eognitio pertinerc, & per confequens, propterin-
queftam& alios proceffiisfaciendos.oportetiudicem ec-
clefiafticum de perfona fäifitum elfe , & lata fernen tia,
contra earn expediri brachio feculari: quare in hisnuHa
iniuria irrogatur, maximein locis vbi ficobferuatur a tanto
tempore qüod in contrarium h o min um memoria non
exiftit. Ad 16. qui loquitur de officialibus currehtibus,
dicit quod Praia ti pofliint habere in quacumquè parte
lux dicecefis,tam de ratione,quam de iure feripto & con-
fuetudine, officialesfiips 1 ecundum quod luperiüsell o-
ftenfum: quare nullifit iniuria.
Ad 17 . de pcenis pecuniarijs quas officialesin luis mo- ,
nitionibus apponunt dicit, quod licitum eil eis talespce-
nasappqnere, tani de confuetudine quam de iure, qua ex
quo licetapponére fententiam excommumcationis, qux
eftmaior, licet apponerepeenam pccuniariam, quteeft
minor. Item ex quo tali iudici ecclefiaftico fubditi exi-
1hmt-, & fi eil eorum ordinarius, iudexipfe poteft in tali
cafu eis apponere p ecuniariam velaliam fecundum quod
fibi videbiturexpedirc. Et ad hoc ,ius diuinum &hümamulti
polfenc fingere notorium, quôd non effet. Etàd
hoc probandum induxit : Extr. dedotepofi dïuortium refiïtu.
c.de pruden. extra de regulis mis. caufaprincipalis, lib. 6. Ad
5.0, de clerieis non coniugatis , captis in habitu laicali:
diçic quod tales pro eo quod non déférant tonluram,
vel habitum clerieis eongruentem non amittunt priuilegium
cjericale, vndefifit notorium iiidiei Eeclefialli-
co talem elfe dericum vel fama fit publica fuper hoc,
idem iudex, fine cuiufcumque in iu^p o te ft ad reftitu-
tionem taiis cleriei iullitiam compellere lecularem. Sed
fidubium effet, talem clericum elfe vel non * & captùs
fiuflèt in habitu laicali: ad ecclefiam pertinet cognitio,
& detentioad iudicemfecularem, fecundum quodiura
dicnnt extradefent. no.fiiudexlauuslib.6. G, de fabric. l.fi.C.
de aqua duc. l.vlt.
v .Ad^i. qui loquitur de clerieis captis per laicos, Sc red-
ditis officialibus : qui fi non expediuntur, dicit quod male
fit, fimaleficiaeisoppofitanotorialùnt: Sedcommu-
niter aeddit , quod cumlaid acdpiunt quendam clericum,
licerhon fit eis licitum de iure, pollquam ipfiim iu-
dîci Ecclefiaftico reddiderant,de nullo malefido didum
iudicem ecçlefiafticum informabuntipropter quod, cum
caufam rationalem detentionis non receperit iudex non
potell eum in bona cdnfeientia detinere.
{ Ad 3*. qui loquitur de monitionibusquaîdanturcon-
tra Ipolian tes, & iuramenta qüæ exiguntur: dicitidem E-
pifeopus, quod taies monitiones non coneeduntur com-
muniter periudicesecdefiafticos, nifi fuper faélisnoto-
rijs, vélin calù vbiilli contra quos taies monitiones dan-
tur,elfent fuper aliquo crimine diffamati. Vndequotiens
iudicès Jtnemoratiâut eorum commiflàrij talibus fie dif-
famaris iniungunt quodfatisfaciant,au t veniant leper iu-
ramentum/uum coram eis, fuper impofitis fibimaleficijs.
purgaturi : ipfi non obediunt iudicibus aut eorum
commillàrijs in pra*di6lis , nec allegant caufam rationa-
bilem, quare adhoc minime teneantur; taiesfeint de iure
conui&i , quare nulla fit eis iniuria, maxime quia caulà
fpoliationis probata debetiuramento aéloris niper p r i-
di&isfides plena adhiberi.
Ad 33.qui loquitur de captionibusclericorUm: dicit
ficutàd 3 o . fuperiusiam didüm. Ad 34. qui loquitur de
clerieis malefacientibus, quos offidales Prælatorum de
facili expediunt pro pcenis peainiarijs : quod hoc effet ir-
rationabile, vbi maleficium effet notorium vel manifè-
ftnm ,•& taie vel tantum propter quod perpétua poenaei
debçret imponi : fi vero poena pecuniaria tale crimen
tranfirer: fed nullum eftinconueniens,fipro caulà iufta,
diéli officiales poenam corporalém in pecuniariam con-
uertânt, quianocetiam voluntiuratam canonica quàm
ciuilia. Ad 35. qiii loquitur de clerieis coniugatis: dicit,
quod fi cldticUs coniugatus déférât tonfuram & veftes
cléricales, &intaliliabifu capiatur per iudicem fecula-
rem, cum.de iure & confuetudine notorijs, taies clerici
(quantum ad deli(fta)fint de foro ecclefiæ, officiales prte-
didinullam faciuntiniurialn dominis temporalibus, fi i
compe Han t eos per fententias cxcommunicationis vel a-
lias , ad abftinendum à cognitione talium delidtorum,
n u m c o n c o r d a n t . . A d h o c p r o b a n d u m a l l e g a u i r depcenis. ■ q u i a q u o c u r a q u e m o d o d e l i n q u a t u r , c o g n i t i o p e r t i n e t
c.Licet:deoffuio.cu.c,dikttus.i$.q fCc.fivosii.q. 4. c.Quif- l a d P r a ; l a t o s : : , & l a i c i o f t e n d u n t , c x a & i o n e m f e u p c e n a m
9 « f e D c u s e t i a m i n f l i g e b a t p c e n a s t a l e s a l i q u a n d o , i e « i f . 3 . p e c u n i a r u m a t a l i b u s e x i g e n d o . D e i l l i s a u t e m c l e r i c i s
&$.c.Exod. 2 3 . ca. Si quufuratusfierit, a d h o c f a c i t . 2 3 . 9 . 5 . c o n | u g a t i s , d i x i t i d e m E p i f c o p u s , q u o d i n n u l l o c a l u c o -
prodeft. A d 2 8 . q u i l o q u i t u r d e l a i c i s q u i v o c a n t u r e x o f i - g n i t i o e o r i i m p e r t i n e t a a l a i c o s , f e c u n d u m q u o d i u r a d e -
f i c i o a d f e r e n d u m t e f t i m o n i u m , n o n f o l u u n t u r e i s e x - L d a r a n t : l a l u a c o n f u e t u d i n c I p c c i a l i i n p l u r i b u s e c c l e f i j s
p e n l a e : d i c u n t , q u o d t a l e s q u o r i c f c u m q u e v o c a n t u r a d I R e g n i F r a n c i« e e x i f t e n t e . -
f e r e n d u m t e f t i m o n i u m , t e n e u t u r v e n i r e : a l i a s n o n p o f -1 A d $6. q u i l o q u i t u r d e a l f e c u r a m e n t i s l a i c o r u m , & ’
f e n t e x c o m m u n i c a r i d e i u r e : & q u i a y e r i t a t e m . c c l a r e e f t ‘ i n h i b i r i o n e q u a m f a c i u n c o f f i r i a l e s p e n d e n t e c i t a t i o n e -
p e c c a t u m m o r t a l e : . e i s t a m e n d i . c u n t c x p e n f a s t r a d i , ^ 1 - j a l f e c u r a m e n t i , d i c i t , q u o d f i t a l e f i e r e t p r o l a i c o c o n t r a
u i s c o n l u e t u d i n i b u s l p e c i a l i b u ? , v e l v b i p r o f e d i t u r c o n - I l a i c u n v m a x j m e v b i e c c l e f i a h o c h a b e r e t d e c o n l u e t u -
t r a f u l p e d o s i n f i d e , y e l i n a l i j s ’ c a h b u s I p e c i a l i b u s ; y e l n i - j d i n e I p e c i a l i : n u l l a f i e r e t i n i u r i a , f i e c c l e f i a p r o h i b e r e c
f i a l i q u p d i u s c o u f u e t u d o c o n f e r r e t . A d 2 9 . q m l o q u i - f u b p c e n a e x c o m m u n i c a t i o n i s , n e p e n d e n t e c i t a t i o n c
t u r d e r c b i t s f u r a t i s d c I e r i c Q , d i c i t , q u o d c u m a d e q e l e - ; f a c e r e t e u m c o r a m a l i o i u d i c e c o n u e n i r i , q u i a p o l f e t a -
f i a m f o l u m p e r t i n e a t c o g n o f e e r e d e c l e r i c i s , l a i c i n o n l i a s m a g n u m f e a n d a l i i m o r i r i . A d 3 7 . q u i l o q u i t u r d e
p o f l i m t n e e d e b e n t f c i n t r o m i t t c r e d e r e b u s f i i r a t i s , q u i a c i t a t i o n i b u s q u s e f i u n t c o n t r a p a r r i c i p a n t c s g a m c x c o m -
c u m p e r t i n e t a c c e l f o r i u m i a d q u e m p r i n c i p a l e ; l i e e n i m m u n i c a t i s d i c i t , q u o d « r a t i n t e n t i o n i s P r * l a t o r u m ,
l a i d h a b e r e n t i n d i r e & e c o g n i t i o n e m c l e r i c o r u m : & q u q d , e a q u a e c o n t i n e n t u r i n a r t i c u l o p r o u t f i i n t . p r o - .
pofita.
pofita, Ecclefia inftituerit: nëceredunt quod Officiales
eo modo procédant : maxime quia, aliqui Pradati in fuis
dioecefibus llatutaediderunt, per quæ talia fieri prohi-
bentur. E talijquinondum fecerartt, erantfuper nis pa-
ratipro temporefeilubriterprouidere ? bene enim debet
de iure, partidpatio cum excommunicatis, ablque ta-
men populi grauaminç per radicesEeelefiafticos puniri
& prohiberi: ideo,ôec. Ad 38 .quiloquiturde impofitio?
nibus quas fiiciunt Officiales laicis, feraer vlurariis, dicit
quod fi in his,officiales eorum alias quam fecundum for-
mamiuris procédèrent,vel pro exadioneiniuftaà talibus
exigenda, maxime vbi perfona contra quamproceditur
non elfet diffamata: nullus Prælàtus vellet quoquomo-
do talia fullinere. Et fiquis in Ipedali vellet eonqUeri fuper
iftis, ipfi erunt parati quod aftum effetj facere iufte &
debite emendari.
Ad 3 9.qui loquitur de adulteris,quae laids per (jffida-
lcs imponuntur dicit, quod nunquamtaliafadunt prout
loquitur articulus memoratus, nec fieri dèbent talia, nifi
luper fedis notoriis vel manifeftis : aut vbi taleis contra
quosprocederctur elfent publice diffamati,feu in aliis ca-
fibusàiurèpermiflis: &nihilominusparati erant Praelati
praecipere fuis , quod alias in talibus nullo modo proee- |
dant. Ad 40 .qui loquitur de multicudine procuratorum !
& de abufionibus quasfeciunt : dicit quantum ad multi-
tudinem, quod quilibet Praslacus in luà dicecefi debite
prouidebit: quantum ad abufus, didt, quod nullo modo
talcsabufiis fieri perniittent, quinimo fill qui abufifue-
rint(cum ad eorum notiriam peruëherit)iufte punient,fecundum
quod alias ad eorum quemlibet pertinebin Ad
4i.qui loquitur de abufibus religiolorum in'eitationibus,
dicit quody aide dilplicct Praelaris,fi religiofi praedidi faciunt
aliquid indcbitum vel iniuftum , &quodlibenter
apponfcrentremedium in fubditis luis Quilibet, proutad
eum percinebit. Ad 42. qui loquitur devxpribus clerico- 1
rumconiugatorum : dicit didlus Epifeopüs quod in locis
vbi de conluerudine Ipeciali vxorclcridelfet deforo Ec-
clefis,quia eciam adhoc, iuslmperatorisconcordat, nulla
fit iniuria, fi pognirionem ipfarum mulierum Ecclefia
repnet:quantum ad cognitionem iniuriarum inter laicos,
quidam emendæ pro iniuria petunturperviam adionis
pcrfonalis, y q n 3. articulo luperiuseftre^>onfiim, & ad
praemiffaprobanda induxit. digefi. de iurifdtftiotu l. Presb.C.
de interdict.l.vltim. digefiatd ininuci. l.ca.qua. C.deepif.&ck.l.
4.ideo,&c. ^
Ad 43. qui loquitur de viduis trahentibusdebitores«
fuos ad curiam Ecclefiafticam^dicicquod Praelati non in-
tendebant fullinere didum articulum,prout iacet,nifide
confuetudine fpçdali aut priuilegio fuilfetaliquibus Ec-
clcfiisius' aliudacquifitum. Ad 44.qUiloquiturde appel-
lationibus volagiis,dicit ficut ad 41 .articulunf. Ad 45-qui
loquitur de captisindelidocIericiS“,& laicis, dicit, quod
. fi lint laici qui Capianturintali delido, tales appellatio-
nes de quibus ibi fit mcntio, non elfent pet Ecclefiam ad-
mittendæ, nifi de confiietudine, vel priuilegio aliquibus
Ecclefiis elfetin hoc,aliquod ius acquifitum. Sed fi inde-
lido huiufmodi clericus caperetur per iuftiriam fiecula-
rem, quia ad.nullumpoteftpneterquam ad ecclefiam eius
captio pertinerc, officiales poffimt, immo debentproce-
defe contra iuftiriam fiecularem, alias perderetur priuilegium
: necpolfimt etiam tales captionesfieriabfque fen-
tentiaexcommunicationis, à canonc propter hoc incur-
renda.v
Ad 4(7 .qui loquitur de impofitionibus, quas officiales
faciunt laicis, fiipervfuris &arreftis corporum, dicit prae-
fatus Epifcopus, quod fi talia fierent prout in artiado
proponuntur,male fierent, & Prælatis dilpIiceret:Et fi ef-
! let qui irilpeciali vellet cos informare luper his ,erant pa-
rad maleada facere corrigidc emendari, quantum adeos
pertinet. Sed vbi laicus elfet fuper vfttrà diffamatus publice
y officialispoteft&debetad inquifitionem contra
ralem procedere. Et.fi requifitus coram dido Officiali,
contumaciterneglcxerit ad oppofitum relponderec poteft
officialis donee fuffidenter relponderit, per arreftum
corporis procedere contra ipfiim. Sed pollrelponfionem
fadamj debet fieri recredétia corporis : nifi alia caulà fub-
lit rationabilis quare deberet vlterius detineri.Ad 47.qui j
loquitur de captionibus clericorum in terris Baronum,
dicit quod de Sure diuino & humano, licitum eft pr*latis '
ÔC eorum iudicibus càpere dericos vbique, quiafecun- \
dum quod didum eft fuperius i non eft dare locum 3 vbi
non fit iurildidio fpiritualis ficut temporalis : vnde taiis
captio cfericoram quae eft Ipiritualis & deforo ecclefiafti-
ed,poteft & debet fieri per iudicem ecclefiafticum.&non
per alium quetneunque. Et nifi ita fieret quod capi pofe
fent cfericiper iudiceS ecclefiafticos vbique, fçpiffimedc-
lid a clericorum remanerent impunita , cum per laicos
non pdffint capi abfque fententia evommunicationis à
canone incurrenda propter hoci
Ad 48. quiloquitur de laicis capientibusclericos, qui
excommunicantur, dicit quod nulli Domino vel iuchci
feculari licitum eft in quocunque. calu clericos caperet
quare fi talés capientes clericos declarentur per iudices
ecclefiafticos/entcnriam excommunicationisincurrere:
nulla fit iniuria. Et contra illo s Ipecialiter dicebat Dominus
Epifcopusgrauiufëllè procedendum qui clericos, &
prelby teros capiunt ihdifferentcr,malitiofe ac in ecclefiæ'
contumeliam & contemptum;
Ad49 .qui loquitur de torifuris qùæ conferuntur indignis
, dicit, quod fi ita fieret ficutin articulo continetur,
non elfet vtique fuftinendum : necaliquis Prælatus vellet ‘
facere quæ proponuntur ibidem : in quacuhquevëroæ-
tafe poteft prælatus pfonisliteratis,omni fraude & impe'-
dimento canorilco celfanribus, tonfuras conferre. Sed
qui hunc articulum fecerunt, dëberent Prælatum qui
talia fecit nqminatutii exprimere&fîqui forfen feciflent
(quodabfit)nondeberetimponiomnibusPrælatis.
. Ad 50.qui loquitur dé pcenis pecuniariis quæ exigufi-
tur ab excommunicatis, dicit, quod*cum fententia ex-
communicatioms fertur propter peccatum mortafe, d -
portet quod .^communicate (fipetatabfolui ) iniunga-
turpeenitenria & poena pro peccato, quia non remittitur
peccatum nifi Deo & Ecclefiæ fiat fetisfadio Condigna*
Vnde * ite quam abfdlui mereatur taiis excommunica-
tus, debet fetisfecereposna corporali autpecuniaria* Et-
hoc in fbro poenitentiæ obferuatur Ipecialiter , quia in
qùibufdam locis fimt emendæ taxata:, & in aliis lunfe-
mendæ arbitrariæ,ideo,&c.
A d 51. qui loquitur de hæreditariis contcntiofîspofi-
tisad manum lai corum propter debitum paftium , di-
cit, quod fi duoad inuicem conren&entes elfent laici, 5c
fieret fine fraude & non pro impediendo iurîldiâionem
Ecclefiafticam , Prælari non negarent articulum lùpra
didtum, nifi de conluetûdine vel priuilegio.aliquæEc-
cleûæ hoc haberent, aut fi^clfent ambo aerici vel alter
eorum.
Ad 52; qui loquitur de iniuriis &grauaminibUsilkris
gentibus Regis per officialesEpifcopôrum, dixit, qüod
Prælati nullo modo permiteerent quod pèr Officiales
; fùos gentibus fegiis damnum laboram yel expenfarum
aut aliud incommodum inferretur. Nec eft verifimile
quodfintvera quæm didlo articulo proponuntur, quia
femper Prælati habent in fiiis agtbilibus, recurfum ad re-
gios Officiales : tamen fi aÜquis vellet in Ipeciali aliquid
fuper hoc declarare, paràti erant Prælaticorrigeremfia a-
<5la,&c. & iniuriàm paffis emendamfàcère fieri.
' Ad 53. qui loquitur de hæreditamsclëricorümpofitis
propterfieSitum in manu iudicis fecularis , dicit quod
fi hæreditaria elerieprum fine caufe rarionabili, aut ma- -
lic iq fe au t impediendo iurififiéhonem Ecclefiafticam,
ponünturin manibusiudicisfecularis , fpecialiter cum
ntper violenriam, & de fàdlofinecaufecognitione, aut
alias in calu perlbnafitatis : nulla fitiniuriadoministem-
poralibtis fi Ecclefia fiiperhoc fe intromittat. Nam alias
•Iaici omnem iurifdiélronem clericorum haberent, quia !
vbi non poftènt clericos compellere, ipfi præcederent
adeaprionembonorum : & fic quantum adhoc , peri-
ret priuilegium Ecclefiafticum. Ad 54. qui loquitur
de negandafepulturavfurariis, dicit quod de iure, vfu- g
rario manifefto debet denegari Ecclefîaftica fepultura: