lAAMaxi)
U j . c. U
B
priumSpirieus fin<fti,quianeque ipfcgenituseftj nèqüe
genuic ftd folum ex patre filioque procedere.Idem ad G-
roliurri :Spiritum nequeingeniriim effe,heque genitum,-
quæin confeffb fîdes eft manifefta;namfi dixerirnqs, in-
genitum,duospatres aflètere vidëbimur.*fi geniramduos
filios credere nos accüfibunt } ftdvteaquæin cpnfélïo
fides eft tenet, nèqüe ingenitus, neque gënitus eft ,ftd ex'
.vtroquë procedit.fcilicetex patrelSt filio.Et vçid teftibus
oftendam, Domimun noftrum Iefjjm Chriftum <ii£cipti-
los fuosdôcentémaüdi-, Quandb venerir, inqüit,para-
cletus,<füem ego mittâm vpbis à pâtre,fpiricum’vericarisj
qiti-àpâtre procedit* ille tëftificahi tür de me. Èt rürfüs I-
dém Domînüs nôfter ieftis Çhriftus poft refiirre&ionem
ïu am ,v tóftenderet;ex eb procedereS piritumfinétüm,
ficittèxpâtre, inftifHaïut indifcipulbsluos, 8c dixit : A c-
; cipite Spiritutif fanôfcümyVnüs ergo Ipiritus eft pa tris & fi-:
( lq, vnus Ipiritus vtriufquei I dèm-in libro adiierlus Maximum
libro tertio : Q ^ r is àm e ftdefubftantia pâtriseft
filius,de fubftâritia patrisèftetiamSpiricus fin<5lus,curv-
nus filius fit,& alias non eft filius? Eccë rëfpôdeo, fine çà-
pias,fînënpn capias,de patrë eftfilius,dépatré eftSpiritus|
,îàüdhis rftd ille’genirits,ifte^prpcêdenydeoilleEliusëft
patris de qao geriitus, ifte autem fpiri tus.vtri û fqûè, quo-
niàm dëvtroqiproceditrfedideo ciimdeillo filjus loqüe-
retut ait,deprat'réproredit?qùÔniafft parer prb celfionis e-
ftp eft auctor, quiraleipfilium genuit, 8c gigrièhdo ëi dédit
vüetiamdé ipfoprpcederetSpiritusfândus;,nam nifi
jptöcederet, & de'ipfp ,nohdiceretdiftipulis/ Accipite^
1 Spiritum (anÉtuüâiëumqde infiVlftando darët,Vc'dÆqLidp
que procedcrefign^fi cans>àperte oftederet fländöt quod'
fpirando dabat occulté. Quia ergo fi nafcerérar non tare'
tum de pâtre,nec tantam,dëfiiiq,fedde ambobüs vtique
nàfcëretür ,fitie dltbip filius di ce ret ur%m b o ru m :,ac pet
ÎT'odquiafiliusamHoramnullomÔdornbnbpportuitna-
fcièum deambpbus.Idem ineodèm rfitîslit ergon obis,
quia non eft à feipfo filins, led ab illo de quo riieus eft.
non d fëipfö $piritus fan%us,fédab illo, dé qdo prpeedit:
8c qùia de vitroque proqedit ,.ficiit îam oftëndimüs i'vndë’’
& fpiritüs p atris^ fil i joicftns eft | & reliquat idem in ëo-
dem libro, Quod lit Spiritus finëti fous films, ergo quan-
cumbônitàtis ipfiihabet tantumfilibdedit.Et quiànatü-
ra eft, non gratia filius, nafcenti- non indïgenti dédit, &
plenus plénumvfpns bonitatisfpntem getmitbonitatis,
acperhocnechaufi.rinfehic,quodaccepit,necminuit^è'
illequoddedit,quianonhabetiramutaDilitasvndëdeii-
ciat, non-habef plenitudo quo crefcat. Qmd'èftauçem i-
pfk bortitasYnifi yiKi yiuificans'l proindeqüia fonsfon-
tem;génuitdicut pater (ufeitat mortuos^c viùificatific&
filius-quos vult viuificat,hocipïè filius dixit,nonego,vn-
de'mërito Dëb patri dicicur : Qüoniânti apüdteèftfonS
vitætquiseftaa^cm^ftefônsvitæapudDettmPatïem,nifi
de quo.dicitur: Inp!rincipiôëratVèrbûm& Verbumerat
apudDëùtü, 8c Deus erat Verbum i HoPerät inpiincipiö
apüdDeumïdé quo eüam paulo poft diélfimeft.Et yitk
eràt lux nóminümïhaéc vita'fpns vitç éft,& lux: iftü;lux lü-
cis eft;Vndè pum diiäümiflet jdpüdtebftfbns yitæ ,con-
tinuo lubiundtum ëft : Inlumine tüo vi.debiraüslutneh;
hoc eftin filfp tu öS pir i turn làn 6tum, queintu quoq^efle
illuminàtoreminçôllationisnbftræprimaparteprôfefi-.
fiis es. Fons êrgode fonte, filius depatrè j &fimulämbö
fons , vnus, lux de luce-filius depatrè, & fijüül ambö lüx
vnarficutDeusde Deo, & fimul ambovtiqj Deiis vnus,;
8c hoc.totum noii pnè (piritu amborumex höcfbnte'vi-
tæ.Idem in quinto de Trinitate, câpite decinroquarto in-
quit: Si ergo, & quod dätür principi um habet eu ma quo
datur,quia non aliunde accipit illud.quod ab lpiloprocés
fii^fetendumeftpàtrem,&filiumprihcipiumelïeSpin-
tusfàn<3â,nofiduo principîa, led ficutpater,& filius vnus
EfeuSj&adcreariiranirelatiuevnuscreatpr,&vnus'Do-
minus rfic relariue âd Spiritum^ànâüm , vnumprinci-
piiim. Adcreaturam veroPaterfFiliiis,'6cSpintus mnbl.us
vnum prinôipium,ficutAÿius creator-, & vnùs Domimis.
Eadejn ôehorùm fimüiai&inlèqttentii & in aliisplerifqj
arguriiento cöhfcripfitJvèfüm hæeiatis funt ad cuiuftjue
animurnèrnölliepdum , & vtfentiât fuadendum, quôd
Spiritus fandus, filip procédât, quemadmbdum & à
patre. 1 ; ■ ■ - ■
S e c t i o V I I I .
AT quisaduerfariorumforfalTedieet,noshuicâdhæ-
rere norf'ópüs efle,neque ipfius fcripïuraslèqiü,èiin^
'oecideritalis fit dodor,&latinus ,& fi aures noftras multitudine
libforum eius önerafti.^d quos rè^ondendumi
fiopéra eiüs ab cecumeniealynödo comprobata nö fuifc
, fèntjbené lè habëret,quod dtcis; led quöniam qècumeni-
t cafynodusëa feruati iub et, idq; ciim imprecationibns 8c
' anathemate , non rede dicis,<|uod ita Ie fes habéat,aüdi.
Exadisland3e , ôc oecuménicæ fextsè lynódi; Confentit
lane in omnibus,fandifqvpacribus , & dqdönbuslandaf
Dei Ecclelia: , Athanafio, Hilarió, Bafilio, Auguftino,
ThcophilojCyrillojIóariniCön'ftaritiriopoiitanqiLeö-
ni\proclô,3çuhddqjeorumfcLiptaderedafidë'&ad,hæ-
' rëncomnidamnacronem rccipimus. Simili ter& exfepti-
ma.Reiicientibus Sandortim Panum fententias,prq do-
gmatibus Dei Eccleliæ conlUcuendis promulgatas, Atha-
nalïj,CyriUi3 Ambrofij, Amphilochij, diuini Lconisfan-
dilfimi *iKiquæRomæArchteDifcopj,Aüguftini3&: rein
quorum.^æterea, & cecuménicórum adaconciliörüro,
quarti dico&lèxti non amplë&eritibüs;anathema. Audis
vr anathemdifubiicit'urjöuiAugivftiniféntentiasnóure-
dpiV? fsfon ergo in pofteïüm ambigas p^o fando & dö-
• dofe habere Augÿiftinum, cuius gloria magna eft in Ëc-
.clefia Dei. Nolli ergo qüomödo, ô^pccidèntâlesfrodo-
re^in-cMnnibüs^ónentalibüs'corilènriunt, quailieodem
Ipiritu afflatis,& quod etiam ex filip Spiritusiandus proj:
ced{t3datur,mitriciir,irnraicritur,profluit,inFundirur,pro
dit,fcatünt,emanat,^ fpirat:quæ ômniafëmpirëfnâ'me-
iùs proceiïïonem demonftrant ,Tx patre fimiïiter&filiö;'
qüodqv apetcius occidentales orieiitalibus.clamant cla-
• re,exvtroq-,procedere3patreVideficet & filio:nèqi diffe-
runnnterfe, fëdptæc%eÿ8c diüiné cönlêhtiünt:hec po-
teseos renCere^lynqdispalamclamantibus aduerfiiseos,
qfti ftntèfin^ iUörumnó recipiünt, Anathema eftö. Vn-
déigitur ex iólo Patre Spiritum fandum pöteftis oftefi-
dere?dodoribus omnibus clamantibus ex filio: &re-
? liqüai ne' fingulaènumerem. Crédité igitür hisdodori-
bus^&acquiefcitënobisqüi rede vobisconlülimus.
S È t T-iV I X»
•> g! / i
Hls igituranobisexpöficis, adiüinifq; &ftcriseccle-
fiæ dodoribus co llédis , operàspretiüm êlft èxiftï-
vmàüimus3^dehoftroâiiaquædamadiüngerè;quseàmul
tisaudiendöf'& intrànosexaminando 3inueftigauimus3
I quïbüs fuafi huió landïelynödónbs lubié.cimüs.' Audite
fane;5c voS*Spiriturn præterèa hli| dici S piritumft riduin:
ipfefiliimdicit3rpiritufh veritatis vocandöéum'ieft autem
ipftyëinus, & magimsDeus Ipiritum filij füi in cördavë-
ftra.Et fi qüislpiritum Chrifti non habet,hiejnon éft eius,
hqc verbum, 8c fblum fratres ad omnia oftendendalatis
eftjnamlpiriturri filij'diciv'ftihil aliüd denorat i qua quod
ex eo eft. Quodenim quidam dicunt Veritate m deuitan-
teS,quodfilijTpiiÏtum atci efleipiritum, CQnfubftatialem
oftenditi araneitelà cft:quippè cum fi pröpter eofiibftan-
1:ialitatem dieefetür Spiritits eius, proptérea.ndém ipfam
filiiïse dâtndi cëretur ipfiuS fpiritus,patèrqUqq\& filij 8C
’ Spirifüslandi, atid nüfqtiam'reperiès3reftat igitur vtÆ-
mitte^tisj&producentispatrisïit.quodproduciturinam
aliudcogitare fas non eft. Præterea Spirituslàndus vel ex
folopröeedit, velnbn exlólo patte : nmilenim medium
I eftin contradidorii's,atnohexfolo patreprocçdit,fi hön
ëxfolb,ërgo & ex-filib. Quod verbh’onex folbpatre pro-;
cédaefiin c mariîfeftù m e ft, primümn ullibfapud ftcram;
ftripturam,neq; apud dbdöres itluenitufid aidir/qnocf
I à neriiineSandorum didumëft,nemini dicereftseft.De-
öidë cum pfoducere operatio patris elftnrialis fit, non'
tradaabus ,& libtis.cheol<^Ç!sTçribitbèatüshicpâter. 1, primâ£&immediatafitjfëdperpriraam,quægënerarëfï&
Sed quispoterit vnqüam in ynuiii Völligere,- ^qu'g'de hoe ' ^ënératioantea dida eft. Quatpobrem eriam filinmhu-r
lüs ope-^
!Bafi!.aduer-
fus Euno- .
imiüm.crtat,
hue locum
’[rhoma8.;CiV;
lus opërationis elft conlbrtemméccflèëft^pereüm Spi- ^
i-kumfandampfoqëdere.Præterea ap^d omnesdod,QJ
res in confeflb eft;,Spiritum fandumprpdire exfilio? Si
fergöproditëxëo jomninonaturkliter prodit; nihil énim
in Deo prætet naturami& aduentitiüm eft,nam créatüra-
rum eft non prodire e* Deo.natüra.Si ergo fecundumna^
turam ex filio prodit iritus , proceflionem vero ftcun-
■ dam ,naturam in diuinis dupltcite'r oporretelft , vel per
generatiönem,Vél perprodudionëm {pergenerationem
autern nbnprodit ex eo:profedö enini'e fletfi liusfili j fpi-
ritus^iprodit ergo pei'pröceftibneni :itaqvfpiritusexfijio
proceflio prit tan quapi eius qui pro cedit ex: e o. Præte jéa
Spiritum fandutn cx fub liant ia pat ris elle .&filij -, omrits
d bdblës orientales pariter.&ÇpcçidentaLes>çlaniant: f t i
qbicftioi
njbus ad-
ucrfarioru..
lelpQfldet.
é| hypoftafi
eiüseftjcurn èrgoSpiritus rahdusdicatureflèexlub-
ftancia filij, eft etiam ex ipfiushypoftafi. Qtmd fi qui^aü-
deät dicerê ea proprer co nfubftantialesqflë prolaca, ac vt
fpiritus eiüfdem elft ntiae oRendäcur elft cum patre 8c fi-,
liOjidquidem eft? Sçquantp magis verura eft3canco magis'
adiuuat nos,nam fic magis€ftconfübüanrialis patri & fi-
liofpintus,quafi exeoruiiïélftntia3& ,exiisprodieiis,fiue
procedcns.-qüiafi confubftandajitatemtantum'limplici-
cërrlenotat, vt ipfi volurit ,neceflèelftt, etiam patrem ex
elftritia filij, 8c ipiritus, ^ filiiim ex elftntialpiritusdici.
Sédid hucüfqüe nëmo diepte auluseft', neqüeaudebit, fi
ChriftianuseiftvolueritiPrçtereaamagno Bafilib&ple-
rifqjftndiSifiliUsimagO'pjätfisdicicur3fpicitusirnago.filij^
& filius Operatio patris’, Ipiritus op^fatio filij, &: films patris
verbum )fpidtus filij eloquium ,6c hliusilagrantia patris
,,'tpitirus Âagrantiâ filij, ied omhia filius.patrisdici.tu r
tanquam dë patre procedens- : ergo 8c Spiritus fandus ea
dicitur filij elft , vt quiex filio fit. PriBtërea fi fpiritus non
eftexfiliOj& ab ëo nunquam perfönalitèr idiftinguitur:ai:
idäbfurdüm didueft:nara.jtaT;rinitasin duàlitatëm ter-
minabicur,eft ergo exfilid'lpiritus,fi perfonaliter ab eo di-
ftinguibportuerit.Item dicit Chriftüsdiftlpu' is, Cüye-
neritpafaeietus, quem ego mirtä vobis.:Et li abiërq rnit-
tamë.um ad vos, quia nfitciin Deç à caülàelft demofttar.
TeftijS D.Chryfoftomus ad Ariaiîos,qui dubitabat, quo-
mödp éiufdefti elftntiæ fitqui tpittit'Sc quftnittitur. 59.
homilia,cum dicit; Riitfnsad humana’ oratiqnem tràdu-
cis jnèc intèlligis omnia hæc ob nihilaliuddida elïè, nifi
vt caüfarn fciamus , neq; in Sabellij morbum inddamüs,
ftd fpiritus ex filio mittittir : ex eq ergo eft. Item quod àli-
çuius eft natura i & ëx eo eft ft cundum id quod eius eft,
dlcitür eius efïè:led Spirituslandus eft filij,& omnino na
turamon efteniifi præcer naturam,neq; vtlèruuscft,ergo
Spiritu$landüs, quatenus Spiritus landus,id eft',quate-
rius diuiniCpérlbna in T rinitate èx fi lio. 'Ad hæc Spiritus
fandüs rejatiuumefticlaruinq; eft fpiritunlpatrisi>&
ritum filij dicii&refertü&tanqüam ad fpftantem, vel pror:
*ducentëm : lpirantes’Vero luritpater& filius, eft ergo Ipi^
ritus ex patre öf filio tanquam Ipirantibus » &r producen-
tibus eum.PrçtereàSpiritus làndus â^iIiohccipit;is enim
dicit, De meo acçipiet ; Quod autem accipit,elrentia eius
eft, neqj.aliüd eft eïftnriaéiüs,aliud quodacëipittelftte-
nim fane compofitùm ; léd eft in fiimmo fimplieiratis exceiru,
tanquamDeus3efientiametgofiiam&efieaccipit,'
etiam ex filio.Sünt& alia multa teftinuhua ex ditiina Icrj-
ptara.vëluti id,Quem ego. tçittam Vobis à pa trë j vt illitd,
de meo accipiet,& annünciabit vobis,vt ifiiid, Quæcun5
que audiûçrit loquetur,& illud,piritum meum,&patris
(mittatn, in quo confirmabimini, & aliafiqiilia,qua?par-
tim latédeclarauimus, partim pröpter prolixitatt^i præ-
tërmitririiüs. Sed adhuius concliifionis veritatem' often-
dendam,quod Spiritus fandtis ex pntrë & filio procedar,
cum multa fint,qüæàddudpoflènfjlatishæc inprçfentia
fint. S E C :T I O ^ X. 'r'
C Éd qUöttiam contradidiones qualdam in medium af-
u férurltaduerfuS eös, qui Veritatem lianepræ lè ferunt,
etiam àd êas pro viribus relpondebimüs i eorumlophi-
fmata dilÏolüendó, lècundüm dodrinam a dodöribus
tradiram. Primum dicunt ^ quö pado Dominus dië^nsi
fpiriuim veritatis', quiéx patre prOcédic, non adjdidit et-
'iam lèipluift ? lèdneq; negauit de fc relpondebimüs ups,
ficittirialüsfacitVriamid forte coUdtUs fuerit, quamuis
ne^id fatiseftad id coroprobandum , .quod ij intendunt
quippe qui de die 8c:hör^‘illa, nelcki{nq'uft,neque arigéli
neq|filius,nifi folus pater,& rü r fus: Mea do dri na n oii eft
mea',fëd eins qüimintmè parris, nqsVamen red^ ratipne
cöntrarittmcredimu^, diemqj illum, & horamfic aperte
iplumfcirefiditi patrem, eumque cbgnofcere,& dódri-
nameius fuperomniaHüselïè decerniuius. Sier go qu<e
nianifeftp negauit,noscumlaudcEsjContrariacredimus,
quo. padp non etiaifi hic,quae Uon negauit pie credimus?,
Pr&terea patrem j 8c filium arbitrdhnir vel iri ynam coji-
iungi perlonam', fi quis ex anibabus dixerit fgiritumlan-
dtim procede.re; vel firionid, duo tanienprincipia, vel
daas eau fis inde conftquï: quodquïdem non minus in-
conueniens eft priore: hos vero ad id quod alferuntde
Cbniuiidibnëjita relpondèbimUs:quödü peribnale,fiue
hypoftaticum pctlona: patris, a cl 11 m p to cl u cc n.d i ponere-
müs, t-unc vtique idineoriueriiépsXequeretUr vereqj elftt
filius vnacumpatrëpérfonacóftitutiuxpioprietarisCum
èo communicans. Sed quia peifóhaë.patris conftitutiua
próprietas,patei:nitas&generatfbdidaeftelft:prpduce-
re vero proprietaSiliue notiö qü^^quitürpërlbriamcon-
ftitucam ipiius,qua: necelfitas;eft , eum qüi cum illo com-
munemhabet eamproprietateL'n,q,uaÉperforiXeiuscon-
ftitutnianönèft, vnamelftcumeöpetlonam ? riarh'ficUtL
communjcans eufn patre filius |fcilicet fpiritum eius elft
quemadmodurri & patrfs,& mitti ab eb quemadmbdum
& a p atre: ra trien n on cum e o perlonat cpmmupi cat,quia
Ipiritum dici patris , vèl: ab' eo mitri, nön eftpaternae për-
lönx conftitutiuurn': fic neq; quiptodudiönemcü.nipa-
tre communem habet , in vnam perfonam coïiiungitur:
q u ii prpducere n4n eft paterna; perIbnte cönftituriuuni:
quamoftem quömq-, óftenfum nonfuerir,produ;cereef-
ft perforia; paternae cónftitutiuum ^nëqV cbhiuridiönem
perlbnarufti potërit demóftrare Quod li mitum eft diias
përfonas vnurhelft principium & non coniUngi : magis'
mirum%rir,quod trespcrkmjE lint vnum principium,nec
coniunganrtir. Poft h«c 4up principia nobisatrribüiinr,
dicendo duo principia non polft èos vitare, qüi patrem,
& filium ptincipiumSpiritus fandi faciftnt ; ftd primum
Latini qui 'ab iis accufanturi duo principia diceréridh au-
dent:vel primum vel ftcundum prinetpium, vel vnum ex
duobus ëonftans principium , immo anathema ti ita; ftn-
tientesfiibiiciünt:AcfiquiseosinEerrogauërif, an filium
etiamfaciantprincipium fpiritus,'Vtique dieeht; quod li
patrem: maxime, quod fi quis hin c iriduxerit: ergo dub
dicitis lpiritusprincipia,'riequaquam il lidieeht; ftd exte
idcpftcludis,nam noshancdi|tioriëm,duo non apponi-
müsis Qeinde Cum nos vna cum Grëgbrib the o logo dici—
musprincipiumde principio,d.udprincipia iqtéllirfmusJ
&Deam deDeo,duos de os in tel ligr fn us ? nequa cjüa m D.
autem Auguftinus,pater 8c filius dicit,rionidüofiin^prfri-
cipiaSpiritusfiri,<9;i,ftd ajnb o Vnumprincipi umeiifime^
qUe quatenus duo,ptoducunt Spiritum fin£tum rrtéc
quatenus duo Spitit-nsfindi principia funtrfiEutiGfeatU^
rënontrkpriricipiapater,&nlius,6cSpiritusfitiélüs,ftd
ynüm ejus principiUm, T rinitasDeus.Erstërëaqüia vna
& eadem nuriiero virtute ipfi creantjex vna ac ëadem co-
muniterdeitatéprodeunti: idcirco iüre vrius D eus,&; aix-
ëtör dicicur vnus non tresthocq; fitis addëclarandumiisj
qüi dubitant dè pröeémQhe fpiritus ex pattê,& filiöjham
quia vha &^adc yirtütê umül pater & filius Ipiritum pfo-
dtlcuqt : &quiaa patre accipit filius hanc Virtutein pree
cëlïïonis caufiriuam,idèo pröprié,5ê vere vna caufij63^ - .
num principium eft proceffioiMs SpiritHs finëri;Itaq; hul-'
la CX patté eofèntanea eft tatio eorum,qui h os dëduomis
principiii repreneridünt.Sedqpponunt; vel perfeëlaèft
expatreproeemo,&inahiseaqua:eftexfiliö:vëllïnece£
firia ea quaï eft ex fifio,impèrfëJtaca qu*,eft cx patrë.Sed
contra intèrrogentürd nöbis qui h^c afferiïhCïian pfrrfedfca
fitmundiex patre.creatio,vel nön:n pèrreélaftutfiliusi&
fpiritus, caufi' eius funt: At fiirrtpérrefta , & ideo filius &
K k 4 ' v Ipiririis