Ifiti. ij.il.
Sap.'yG.
Pfd. 44.10.
huchabcmusinmanibusjplüribusiamnosdiebustenue-
maximäque nobis facraraentoram abyffiim, qaali de
__jo iam incipiat aperire, dicente Domino pet Propheum,
EtvfltabvfafcrvrbesmaU,&[iyontttmquvsmquiutcs
eorum. Etrtqmefcerefaciamfuperbïdm'mpdelmm, tyarrogAn-
tiamfortium humlubo. Sedquoniamhsc,fiea,qu*iamtn
aliisfermonib.dixhnusjteaoluamus.lätlsmanifeftalunt,
breuieaepilogotranleamus. Tempore igiturAmichnlti
vifirabit Dotninus fupecvrbesmala, eorumfeilicet, (jUi
fpeciempietatismhypocrifidetinent.conuenricoladiflipandovifitabiti&
cotraimpiosiniquitarem eorum, illos,
qui manifefte mali fuerint inuenri.vel tormemis vel errolibuspuniendo.
Quiefcereeriamfacietfupcrbiaminndelium,
potentes ffleculi,quosfidesChriftianavulnérar, de-
ptimendo; butniliabit Sc attogantiam fortium.eos.qui in
vittutibus fuls gloriantur, tentationibus Sc perfecutioni-
busfnpptimcndo., Suntenim quidam, qniptoptetteligionishabitum,&
communis vit®focietatem,in manltefto
quafi boni funt, peflimiiii occnlto j quos vtbium nomine
fignificatosaccipimns. Suntalij[i],quiin faeie hominumvideripeflimin5
etubefcunt,quosiniqu0s,&impios
a Propheta vocatosarbittamur. Sunt Sc multia qde
Chriftianaalieni, ipfam fidem fuperbe irridentes,quos
inHdeles [4 ] nominandos effe cenlemns. Sunt&allj
nonfolum fideles, fed etiam vittutibus ftudentes , quia
tarnen confidunt in virtute fua , 8c in fe, non in Domino
gloriantur i eos arrogantes non immento appella-
mus-, quosomnesvelindieiudicijpenitus contcre'ndos,
vel tempore Antichriai prodendos coelefte oraculum
declarauit. , - '
S e qv 1 t v r.- P retiofior tritvirauro, & homo mundo obrt-
zo. Vir!virtutenoroénaccepit, itäque rationem virtu-
tum Propheta. commendaos, [ftfritiofior trit, inquit,
vir tun. Omnia rata pretiolh fnnt, metcesanrem vltro-
neie putent. Quoniam autem erjt tatqs illo tempore, qui
vittutibus ftudeat, qui virilia, id e ft, fbttiaagat j rarus,
qui acerbam mortem , vitre huius illecebris, prseferat;
rarus, quimalit proChtiiloimundocontemni,&äcar-
nideibustorqueri, quam mundihuiusiuennditate per-
frui: profe&o pretiofior erit vir auro ,id eft, rarior, 8c£«]
hombfcilicet,q fecundnmrationem,noniecundum fen-
fnm moré beftue viuat, mundo obriio. Poffunt 8c per
autum, vel mundum obriauro petFcfti, qui in Ecclefia
fuetünt primitiua, h onf7 ] inconuenienter fignari,quos
tanquam aurü in fornaceprobatos, 8c examinaros, in ve-
ftituillo deaurato, in qua aftitit Regina ädextris Chrifti,
decentiflime nouimus collocatos. Quiveroinilla vlti-
mä perfecutionc inuetïtus fuérir v ir , nec rormentis ce-
dena, nec promiffis cqnfehtiens, nec fignis 8c prodigijs
credens;iicucaurumintetcseterameteU»pretio acdecore
pracellit, ficprofettoille.inter caecerosSanäos, lpecia-
li quadam prserbgatiöä fpléndefcet. Sahequodäit. Homo
iMndoobrtzo. Repetitio e ft; qüern ptius virum, poftei
hominem; 8c quod priusaurum, hoc poftmodum-obp-
xum appellans, EtaddidW, rrifttrbKailkmtmbebv,&
nmubuta ttrrt de luffiu.- Ccelum illius tempötisEcele-;
f i a v e l in ipia Ecclefia petfefli qüique dicuntur, quos
mmirutn eo tempore rlicit clTc turban d o s, cernchtes iin-
pios,8ciniquosaduerfusSanékos[R]ttiplicizelocercan-
res , promiffis vtiilicianc , mitaculisvtfallant, tormen
tis vt frangaht. Quis , togo , tarn pOretit effe perfeäus,
v tp o flif nóh in tanta tentatiöne turbari, qnando fur-
Am.z4.14 gCnc pfèiidó-apóftoli , 8c pieudo-prophet®, Sc dabunt fi-
gna8cprodigia,tavtinerroren:inducantur>fißeriporeft,
ethirti eièéfci. • 1 • ’ v,f £
Etmouebiturterradelocofuo. Qmeterra! lila[yjfortaffis
terraeportio,què,qüdnSaffeétuterr^ inhiret,terra nun-
cupatnr; cuius profefto locus nnnC vel fides, velipfaEc-
ctefia e ft; dqno vel tortnenta declinans ,,yel admirans
ptodigia, vel blandirijsaCquiefcetisl'mbdebirur, autfi-
dem ipfam deferendo , aut ab Ecclefia recedendo ,.aut
alicubi interim,'donectranfeaciniquitasvdeliccfcendp.
Multi enim deceptifignisemendacibus fidem deferent,
multiviftifupplicqsab Ecclcfia[to] re ced e « , mültife
fubtrahenres periculo, 8cin abdita quaique tocafeferecipient.
Qui om«es in eorum comparatione, qui, otn"
nibuspericulis viriliterobuiantes, coelidiâi funt, terra
non inconuenienter appellaUtui;. Verumquia tanta erit
paucitas Do&orum, tanta etiam ipforum, qui tunc erunt,
aduerfitas, vtnecdifperfoscolligere, neclapfos erigere,
nee corrigere delinquentes, nee püfillàmines eoniblari
fufficiant ; protinusfubdit. Eteritquajîdamulafugkm , '&
quafiouis, &non erit qui congreget. De terra loquitur, quæ
erit quafi damulafugiens, & quafiouis. Damula pauidu m animal
eft, ouis (implex. Mouebitur itaque terra de loco fuo,
fugiet à perfedorum confortio, vel propter perlecutiortis
paüorem perterrita, vel propter miraculapropriafimpli-
citatedecepta. Ait ergo. Ef eritficutdamulafugiens[n ] &
Jicutouis. Sicut enim damula canes latranres , venato-
resinfequentes trepidafugit , &pâuida; ficprofeâo
multi , qui tunc cotdepauido bella Domini præliari non
poterunt, inftantia pericula deciinabunt, aut cedendo
loco, aut perfecutoribus confentiendo. Sicut etiam oues,
irruentibus in gregem beftiis, fugatis[jii]percuffi(quèpa-
ftoribus , hue illucque difperfæ fugiunt; ita fimplices
quiquein Ecclefia , expul fis DoCtoribus vel occifis,per
deuia errorum vagabundi ferentur , non exiftente qui
manum opponat, quidiiperfos co.ngreget,vel reducat errantes.
Sequitur. Vnufquifque .idpopulumfuum corniertetur,&fin-
guli ad ten amJuamfugient. Eia [i j Jfratres duo" po puli funt,
&duægcrttes,& duo régna, bônorum (cilicet & malo-.
rum, fapientium & infipientium,ele^orum & reprobo-
rum. Hoc autem tempore, quo omniacommixta funt
& coufufa, quis cuius gentis, &populi fit , deprehendi
nonpoteft, cum multi, fpecietenus boni, fint in late-
bris confcientiæ peflimi j [14] m im qui fidem, quia aliud
. non audent, verb o tenus laudent, quam perdit is moribus
impugnant. At cum tempus ventilationis aduenerir, V-
nulquifque ad pOpulumfuunb conuertetur, palcaadpa-
leam , granum ad grànum, bonus ad bonum, pef-
fimus ad[i5]peflimum.Reuelabunturenim tuncexmul-
! tis coirdibus cogitationes,quado quinunc hædifunt, hx-
dis fociati, apparebit quid fuerint : & qui nunc oues funt,
ouium tunc cotilortiô infeserentur. Sicut enim-hodie/cu
Euangelium legeretur, audi ftis. Cum veneritfilius bominisiri
fedemaieftatisftu,&onwes Angelieiuscum eo,congregabuntur ad
eunffimnes genres,&feparabiteosad inukem. T uncvmufquifc
que adpopulum (hum couettetur. Eftquippe quafi vnus
populus eorum, quifeftiiri funt, & iudicacuri cum Domin
o , alius Angelorum obfequentium Domino', aliuso-
uiumremunerandus à Domino, alius hcedorum auditu-
rüSjàDomino, Difced(tek m emaledicti. Haectcmpore
1 A ntichrifti incipient fieri » qùàndo h i , qui infitmi (tint,
apparebuntinfiCmi: qui peffimi (unt,inuenienter & pef-
fimi: quifortesitifide, vclinbonoopere confiantes, e-
mergenfe perleGutione oftendent fe efiè perfeâos. Et
finguli ad tenam fuam fi-rj fugietitlh\i)S v e îbis, vt mihi
videtur,ead'em eftrepetita fententia. Quod enim prius
dixerat, Vnufquifque hocpoftmodum 5t«g«/irepetendo
fubiunxit j & quos per Fopulum, eos per Tenant fignifi-
cat quod prius pet Conutrjionem poftmodum Eugam
appellar. Si aliquis fubtiliter hxc indaganda contenderit,
geramusmorem, dicamufque efle'tcrram viuerttium, &
rerram morientium ; terrain fenâorum + & terrain im-
piorum. Terra viuentium paradifus, terra morientium
mundus , ‘ terra fanCto r u m Ecèlëfia , T erra impiomm
Babylonia. Credo ('inquit Propheta ) videre bona Domini
in terra viuentium fin paradifo enim nemo moritur , vbi
vita in-veritàte e ft, veritas in «ternitate. Mundus autem
ifte , ' ift quo nihil (labile , nihil sternum eft ^ v-
bi ip k vita hominum ymbra mortis eft , -terra mo-i
rientium conuenientiflime appellatur. - A t Ecclefia
Chtifti terra fanCtorum eft , de qua dicit fctiptura. Mt-
fereatur impioï& mn-jüfcetfaém ittfittiam-yinjùrrà funüo-
rum iniqudgefiti Meritb terra Saliéliôrum Ecclefia; ex-
tra quam in haC vitanullüs kndlus , nulla iuftitia, nul-;
la fanâificatio. Poteft etiam caro [i&] San&orumdici
terra fanCtorum , de quadicitur. Beotimites, quoniam ipfi
f ofidebunttenant.
Ifdu^.17.
Tfd.n9.Jf.
Similiter ciuiias ilia confufionis [19] terra poteft did
impiorum; nihilominus tarnen caro eorum, terra eft eo-
rumj Itaque myftenuminiquitatis,quod nunc régnante
ecclefia, àtenebrofis mulcorum cordium antris interim
non audet procedere; cum cæpetit i£fa ecclefia per- ;
fecutionibus contèrii auda&er prorumpet; & qui nunc
delitefcunc inea, manifeftofugientabea, finguliadter-
tam fuam , errorum fuorum fibi focios conrungentes.
Quo enim fugient qui de terra (anftorum fugient, nifi ad
terram impiorum, quseft ciuitas Babylon, ciuitas confufionis:
vbidiuerfa funt dogmata diuerfique errorës, alijs
catnisvoluptatem, alijs mundi honores , alijs diuitias
& [ n ] deliciaspro fummo bonofedantibus. Itaque lu-
xurioforum terra eftcarnis voluptas, ambitioforum ho-
norum[i2]cupiditas, eorum qui vagi funt, &inftabiles 1
propria voluptas. Ecclefiam proindedeferentes,&tribu-
lationes,quas tunc pa(Turaeft,abhorrentes, ad ciuitatem
fe conférer perditionis, finguiisad fuam terram fugienti^
bus, ideftprolibitufuoearne fua[2jljvtentibus. Verum
quia Antichriftus regnum fufcipiens,Baby lonicis multos
inuenief erroribus implicatos, multos etiam a focietate ;
Sanâorum fefcparantes, quafifuperuenientes (ufeipiet, !
rede fubiungitur. Omnis quiinuentusfuerit occidetur, & 0-
mnisquifuperuenerit cadet in [24] gladio. Quicunqueenim
teproborum.ab Antichrifto fueric in eiuitate confufionis
inuentus écciderur, ideft e.ins erroribus & do&rina
peflimaimp'licabitur; & quifuperuenerit, ideftadipfum
deecolefia confugerit,à fide, quam tenere videbitur,gladio
oris percuftus. cornier. Ec quoniam multis ex his infantes,
domus, vxorefquenon deerunt, In/dWfttCinquit)
eorum allidtntur in oeulis eorum, diripientuf domus illorum, &
vxoreseorumviolabuntur. Eiafratres rnei non folumimpe-
ritum valgus illius erroribus implicàbuhtur, (çd etiam
plures, quibus ecclefiarum regendarum cura com mi (la
eft, illi impij(limo manus[ iyjdabunt. Quprum infantes
dicipoflùnt fimplices, quos ecclefiafticis lacramentis im-
bueruntjdomusecclefis,quibus præfueruntjVxoresPro-
phetica Euangelicaquc dodrina,,ex qua in fide Chrifti
filios genuerunt. Sed ipfis tunc àvera fide ad errorem
conuerfis,iîîÂl»tes eorum allidentur in oeulis eorum,id
eft ipfis Confeiitie.tibus fimplices quique,fuadentibusAn-
tichrifti difcipulis,& Domini noftri do6trinam& fidem,
quad vilem &abie6tam irridentibus, offendentinla-
pidemoffenfidnis, &petram fcandali (icut feriptumeft,
Qui decidit fuper lapidem ifium conteretur. Cadent quippe
tunc multi fupet lapidem iftum, & conterentur : quan-
do à fide Chrifti corruentes, in Chrifto fcandalizabun-
tur. Ecficdiripientur domus eorum, quan do multi de
Ecclefiis ,.quibus præerant, abducentur. Violabuntur
& vxores illorum, quando dodtrina Chriftiana, quae
eatenus (implex.ecat & pura, perditi illius feedis erroribus
maculabitur. Et quad quæreres à quibus fièrent
ifta, fubiecit Dominus loquens in Ifaia .Ecce egofufeitabo
fuper eos Medos, qui argentum non quarant-, necaurum velint,
fedfagittisparuulos interficiant, & laüentibus vteri non mift-
reantur,&fuper filios non parcatoculus eorum. Per£i<>] Medos
contrarios (piritus, vel Antichrifti præcones arbitror
defignatos. Manifeftum quippe e ft, quoddeceptoriae
poteftates non mundi huius [ 2 7 ] diuitias quærant, non
ptetioforum metallotum aggeres appetant,vrpore quae
ad animas tantum diripiendas, internciendafque intiigi-
lanr.;
Poteft & per auriargentiue contemptum, antichrifti-
anorü difcipulorü hypocrifis figurari, qui ad omniafimu-
latida ac diifimulanda callidi,reputabunt aurü lutum, vi-
liftimam autem tèftam argentum, ad hoc foliim animum
dantes, vtfagittis paruulosinterficiant.Habent[28Jenim
verborum dialeékicorum fagittas.argumen torü verfutias,
quibus paruulos quofque, fimplices feilicet, quibus défunt
fagitrae potentis acutae cum carbonibus defolatoriis,
à re&à fidé auertant. Et laäentibus ( inqüit)vteri non m'i-
fereantur. L a ten te s vteri funt [29] fideles in matriseccle-
hx vtero procreati, quibus adhuc ladte opus eft,non
folido cibo ; quotum teneritudinis nec falfi do61 ores
miferentur, nec [30] dæmones ; porius à maternae ca-
Biblioth.Vet.PatTom. 13.
F
Matth. 7.4
riratis ladle[3t]äbftri&osj errbrüm venehb & porant, &
[32]nccant. Nec mirum, cumfupef filios(iiös, quos
videlicet in erroribus genuerunt, lion parcatoculus eorum
I cum eosfemperde malis in peioradciiciant, de vi-
tiis minoribus ad maiora compellant, defceleribustra-
hantad fcelera ,donecin proftindum malorum ruentes,
etiam ad ipfiusdiuinicatis contemptum protumpant. Saue
quod a Domino fufeitandi perhibentur j iufta Dei
permiffio ex diftridri(fimoeius iudiciocomprobaturi ficut
fetiptum eft, Dabo éis Reges in furore meo. V nde & [33] p/2-e.ij.ri;
Mediconuenienter aquodamMedai nomeri accipiunt,
quodinterpretätur d potente, vel fo r t i, vel menfura',
quoniaibd potente vel forti Deo, iufto iudiciÖ[34]con-
tra fortitudines, vel pefliroi quique hómiqes deputan-^
tur j vt ficut bonis per bonos angelos; fecundum bona
opera retribuit, ita & per rhalös malis reddat fecundum
opera fua. Vnde [35] certa impijs menfurä jmefigitur,!
quam veladtentandosbonos, velpuniendosmalosexeederenon
finuntur. Velideö Mediinterpretanturmen-
fura , quia fecundum menluram culpa: mehfurapeen»
[jójextenditur, ficutineamenfurä hobis metieturborii
remuneratio, in quad nobis bonorum óperum frudus
metiuntur. Sane omnium horum, quidcMedis fufei-
tandis didka funt, inbonam partem poteft expofitiode-
duci, qua quia mihi fas non eft veftram defraudare auii-
diAtem, breuireripfa verba propherica explanando re-
petenda funt. Sed hocalteriüs (ermonis exordio com-
modius referuabitur, vtinterim ea, quaeditäa funt, fe-
dulameditatione animis veftrisarétius imprimantur, &
ad pertimefeenda diuina indicia filentij interpolatione
praeparentur, per[37]Do.minumnoftrum iE svM C h ri-
ftum Amen.
VAR.IAL L E C T IO N E S
1. Cum maximam nobis.C. Cam Cum hocprimumSc qux fequuntur
vfque ad maximamque nobis.
2. Contra ini quos C.Cam. Contra impios.
3. Qui in facie C Cam.Qui e/M»j in facie.
4. N om inan dos effe cenfemus. C. G am. Nominandos cenfernst*.
j. Pretiofior erit,inquit. C.Cam.Pretiofiormr.
6. Homo feilicet qqi fecundum tat. C.Cam. Horno qui videlicet
. fecundum rat.
7; Inconuenienter fignari .G .Cam.Inconuenientcr intelligi.
8. 1 ripUcitelo cercantej.C.Cam.Tripiicixefo certan,
9. Fqnaffis terratpörtio.C.Cam.Fortaffisi£ec/e/Keportio.
10. Recedent, & in abdita. C.Cam. Recedent, msdtififubtrahentes
periculo in abdita. _.
11. Et ficut ouis.C.Cam.Et ^w^ouis,
11. PercufIifquepaftonbus.C.Cam. Precuffi/uepa.ß.otihas. -
13 Fratres.duo.C.Cam .Fratres charifßmi duo.
14 Multiquifidem. C.Cam.Multi.vtheßernadiediximtu, quifidem.
ij. Peflimum.Tunc. C.Cam. Peflimum Reuelabunturenim. Etre-
liquavfque ad. Tune.
16. Maledifti.Etfineuliad.C.Cam,Maledi6H.H<ectc/»/tf«.&cete-
. raad Ec finguli inquit ad. .
17. Fugienr.Si aliquis fubtiliterhxc indagaida contenderit, geramus
morem. C. Cam. Fugient Alijs verbis, & qu* Te-
quuntutvfquead. Si tarnen aXiqmsfubtilius hateindagan-
da contendcrit,geramus ei morem.
18. Sanftorum dici tcria.C.Cam.Samfforum terra diet.
19. Terra poteft dici.C.Cam.Terradici.
io. Eorum; quo enim fugient.C.Cam. Eorum. Itaquemyfierium^
& quae adiecimus vfque ad Quo autem fugient.
zi. De\xc\aspso.C.Casa.De]iex3a,idifspropriavolMUatisGbertatem,
pro.
zz. Cupiditas,eorum qui vagi funt & inftabilet propria. C.Cam.
Cupidicäs, auarorum diuitia, eorum qui vagi inßabiles
funt propria.
23. Vtentibus.Sequitur.Omnis qui C.Cam. V rentibuj, Vertun quia
& qua; infexuimus vfque ad. Omnis qm.
24. Gladio.Eia fratres. c.cam. Gladio. 6}uicunque enim & cattera
vfque ad Eia Fratres. '
•' 23. Dabunt.Etquafi quaerens a quibus fient ifta.c.cam.Dabunt.
Quorum infantes & qua: adiecimus vfque ad.Et quafi quare-
w.ä.quibus.
26. Medos contrarios. c.cam.Medos Wcontrarios.
27. Diuitias quatrant.c.cam.Quarantdiuitias.
28. Enim verborum dial- fägit. arg. verfutias. c.cam.Enimfagittas
verborum didle£licorum,verfutias'argumentorum.
29. Fidc esinmatris.c.cam.Fideles.»(?«/reriumatrij.
30. Datmoncsjpotiuj.c.cam.üxmoncs-,quosporius.
31. Abflraékoserrorum.c.cam.Abdia^tos.fciliceterrorum.
32. Necanr. Sane quod, c.cum. Necanr. Hue mirum. Et qurefequuntur
vfque ad Sane quid.