I
Y ® U
Ri
cauûc fint
'fori Eccle-
fiaftici.
H
fine,eius eftiudicare de ordinatis ad finem; quia ratio eq-
rumqusordinanturadhnem, fumitur ex fine: cum igi-
tur corpus ordinettir ad animam, Sc temporalia ad fpiri-
tualia tanquam ad finem;ecclefia , qus habet iudicare
de fpiritualibus, poteft & merito de temporalibus iudi-
care.Et hoc fätis deduritur, Extra de luduxa.Etouit. Et con-#
Armatur ex eo quod acceflorium fetjoitur natura m prin-
cipalis; quod fätis apparet exemplo:cum eniih ifts dus
iurifdidiones comparentur duobus luminaribus , foli
fcilicet Sc luris:& tota claritas Sc luns, fitäfole & in fole,
formaliter & virtualiter: non autem claritas folis a luna,
nec in luna: patet quod iurifdidio fpiritualis qua: com-
päratur foli; habet in fe formaliter vel virtualiter iurifdi-
dionem temporalem qus comparatur claritas! luns;&
none contra.Multsalisrationespoflunt adduci ,fed o-
mitto caufa breuiratis. Tertio , probatur-de iure ciuili:
dicitenim lex, qubd fi Iudex laicus fueritfulpedus, ad-
iungaturei Epifcopus ciuitatis ; fi autem fueric negligcns,
totum iudicium ad Epifcopum refertur, vt probaturin
corpore authendcorum, vt diffe. iud.f..fitarnen Co. 9. Prs-
tereaTheodofius Imperator, talem legem condidit: qui-
cunque litem habens,fiue petitor fueiit fiue ador,fiueab
initio litis vel decurfis temporum periculis, fiue cum pe-
-ioratorfiue cum incceperit petimi fententia;fi iudicium
elegerit-facrofanda: fedis Andftitis »illico fine aliquadu-
bitatione ceflet;fi alia parsrefragatur, adEpifcoporum
iudicium1 cum fermone litigantium dirigatur. Quam legem,
poftea , Carolus Magnus quieratrex Francis, ita
confirmauit; Volumusatque pracipimus,vt omnes noftra ditioni
fubiecli tarn Romani quam Er and caterique nobis fiub'iefti; fiue
vinculo legis videantur difirifti, fiue .confuetudinario connexi,
hancfientehtiam perpetua lege teneant,vt quicumquelitem babent
& cat. vt fiipra ; ficüt reritatur. 11. q. 1. quicumque &c.fe.
Sed dices quod ita lex eftabrogata; vtvideatur tangere
glof ibidem, fed hoc nonvalet, quia licet ifta lex non fue-
ritin corpore iuris redada , tarnen propter hocnon eft
abrogata; imo eft priuilegium honorabill”, toti Ecclefis
conceflum, quod Imperator tollere non poteft, vt nec
alias Ecclefis liberates ; vt notatur, Cod ego Ludouicus.
Item hoc priuilegium confirmatum eft per ius canonicum,
extra de iudic. ca. Nouit. Secundum Innoc. & hoc
etiam videtur die confirmatum per ius ciuile. (f. de fact.
ff. & c. 1. priuil. licet non fit ibiexpreflenominatumfed
generaliter,, vt ibi patet. De iufe ergo ciuili eft darum,
quod talis iuiifdidio in perfonam ecclefiafticam cadit.
Hoc etiam de iure canonico poflet probari perinfinita.
iz.diftinft.cap. omnes Patriarcba 1. qu. ycap.fiquit Presbyter n,
qu.i.relatum i^.dift.ecce: extra de tudi. nouit.de fbrocompet. &c.
licet & in ipulcis aliis: imo in tantum proceduntiura ca-
nonica,quod quicUnque talem iurifdi&ioriem haben-
temde, confuetudine nititur impedire : fententiam ex-
communicationis ipfo fado incurrit, ficut probatur in
cap. cum tntelleximus, de immunit. ecclef. lib. 7. hoc etiam patet
de confuetudine notoria&approbata,& tanto tempore
obfcruata quod memoria in contrarium non exi-
ftit, & temporibus regum Chriftianorum & fandorum.
Talem autem confuetudinem violare facriiegiumeft,n.
quaft. 1. tituL 1 .&cap. eft. Conluetudoautem,fecundum
iura, dat iurifdidionem: maxime, perfons capaci: imo,
cönfuetudp(de cuius contrario,memoria non eft) habetur
loco Conftituti iuris , inter omnes perlbnas : &
Item multum confirmatur adhuc ifta confuetudo,
quia fuit in contradidorio iudido obtenta. Frequenter
enim reclamantibus Baronibus, relponfioneprslatorum
audita, fuit per prafdecefibres veftros Reges Francis con-
fiie tudo eiulmodi, Ecclefis firmata&per Ecclefiampa-
cifice obtenta. Sed adhuc poteft, hocfibivendicâteex
prsfcriptione, &c, A d prsfctiptionem enim non requi-
runturnifittia; titulus, bona fades, & continuitas tem-
poris. Certum eft autem quod Ecclefia iuftum titulum
nabuit; ficut priuilegium conceflum à Theodofio impe-
ratore i 8c confirmatum à Carolo , & mandatuminuio-
labiliterobferuari. Item habuit titulum exiurediuino,
naturali,& humano ; ficut fuperius eft exprefliim, & alle-
gatum. Habuitetiambonamfidem,cui nofcuntur,tot
& tanti & tam clari tituli luffragari. Concurrit etiam
continuitas temporis,& tanti,quod fufiicit adprsfcri-
ptionem, etiam contra fifcum. Non enim fuit çontinui-
tas folu m centum annorum ; imo etiam lexcentorum, &
vitra. Necetiamhoceftverum, quodiftudius fitimprs-
fcriptibile ; maxime ab Ecclefia, qus ( quantum ad fpiri-
tualitatem )non eft fubdita Regi, imo nobilior, ficut fol
luna, aurum plumbo, & ccelum terra. Certum eft autem
quodsqualis, vel maior bene poteft prsfcribereius s -
qualis', vel inferioris : ficut vnus rex ius alterius : quare
patet quod ecclefia hoc prsfcribere potuerit , etiam fi
eflèt ius fifci :quod tamen non eft. Vltimo probatur i-
ftud ex priuilegio eonceflo , & per Carolum magnum
trads, vt didum eft prius : & per S. Ludouicum, Sc per
Philippum auunculum veftrum ; Sc per Ludouicum, SC
Philippum confanguineos veftros-reges Francisiquspri-
uilegia habemus in promptu. Sed forte dicerent, quod i-
fta non poflunt ftare : quod fcilicet iftaiurifdidio compe-
tatecclefiç de iure,de confuetudine,& de priuilegio,qiiia
ifta non iflafimulrfi enim competit ex vno:non videtur
competere ex alio, fed ad hoc poteft dupliciter refponde-
ri. Primo quod priuilegium, vel confuetudo poteft efle
dupliciter quoddam noui iuris edidiuum. Et iflud non
congruit cum aliis : aliud veterisiuris confirmatiüum,fèu
declaratiuum. Et iftud bene poteft concurrere. Et ifta di-
ftindio etiatn lo cum poflet habere in confuetudfne. Et
fècundum hoc poflet refponderi , quod licet ecclefis
competat hsc iurifdidio deiure, contpetit etiam de con-
luetudinc, & priuilegio non nouiiuris editiuis : fed anti-
qui declaratiuiSj&oonfirmatiuiSjVel poteft aliterrefpon-
deri quod habilitas,&capadtas huiûs iurifdiiftionis corn-
petit de iurc'.fed a<5tus,ôc executio de confiietudine Sc priuilegio.
Sed forte ad hocdicetûr, quare hocfibi vendicar
Ecclefia Gallicana, cum alis ecclefis fibi in aliis regioni-
bus hoc minime yendicare nOfcantur. Ad quod poteft
faciliter refponderi,fi enim reges Francis ,quos Deus fin-
gularibusroriuilegiis, gratiis, & honoribus prs csteris re-
gibus infigniuit, Sc profperati funt inter csteros propter
tria, fcilicet prppter magnam fidem Sc deuotionem ad
Deum ; Item propter maximum honorem, Sc reueren-
tiam, adecclefiam ,iteni propter iuftitiam prslibatam ad
populum fibi fubditum, ecclefis plures liberates con-
ceflèruntjvel conceffis vti libéré permiferunt, non eft mi-
rumùmo tanta fuit ad ecclefiam eorum deuotio,quod ecclefis
tanto eis propinquiores,quanto pi uri bus libertati-
busgaudent. Nec ex hoc minushabuerunt: fed plus ficut
rei euidentia manifeftat, imo hoc redundat in magnam
ndbilitatemregni, & régis: A udiui enim alias quodqua-
tuor vel quinque fiint qus fingulariter iftud nobilitant
. benediiftum re^ium.
multo magis pro Ecclefia. Extra depraficriptionibus, cap.Epi -
ficopum, in fine lib. 6 . Cum ergo Ecclefia Gallicana confue-
uerit, inter laieos cognofeere in adionibus perfonalibus;
&etiâminrealibusalicuiusEeclefis:pater,quodconfué- _
tudo potuit fibi dare illarn iurildidionem ; ideo, & csr. J quod reges Francis, ex quo lufceperunt fidem, vllo vn-
Primo fidei ifauiolata finceritas:quia nunquam Iegitur
Seddicebat dominus Petrus, quod hoc non poterat in-
troduci confuetudine, quia in hoc non pote^amus habere
bonamfidem: Item: iftudiusdieiturimprsfcriptibile,
cum fit fifci. Sedifta non valent:Ecclefia enim Gallicana
magis vendicar fibi ius iftud confuetudine, quam prarfcri-
ptione; quia confuetudo vifletur introduci, magis ex vo*-
luntat^ & ele&ione populi recurrentis ad iudicium eccle-
fiafticum, potius quam adiudicium feculare; & in fauo-,
r e m e o r u m -
quam tempore a fide aberrauerunt. Secundo fanguinis
nobilitas, quiaaPriamoregeTtoianorum,& fucceffiue
a Carolo,& aliis regibus tam inclitis defcenderunt. Tcr-
tio pacis & concordis vnitas : qus potiflime vigent in
regnoFrancis. Quarto Prslatorum folemnitas. Quinto
Baronum, & aliorum fiibditorum ad obediendum voluntas.
Si ergo Prslati regni nón haberent iftud ius, fed
tolleretur ab eis,iam perderet rex,& regnum Vnam de
diólisnobilicaribus ,fiue conditionibus,per quam mult
u m n o b i l i t a t u r , f c i l i c e t P r s l a t o r u m f b l e m n i t a t e m . T u n c t u e r i n c i f a f t r u d t i , f i c u t d i c i t A p o f t o l u s R o m . 1 4 . S e d p r o -
e n i m n o n e f l e n t f b l e m n ! o r e s , f e d p a u p e r i o r e s , 6 c m i f e r i o - j p t e r f c a n d a l u m P h a r i f s o r u m q u i p e c c a n t e x c e r t a m a l i -
r e s o m n i b u s a l i j s , c u m i n h o c c o n f i f t a t m a g n a p a r s s m o - I t i a , n o n e f t a l i q u i d o m i t t e n d u m , f i c u t i p f e C h r i f t u s d i -
l u m e n t o r u m f u o r u m . C o n c l u d o e r g o t a n q u a m p r o b a - c e n t i b u s A p o f t o l i s , f c i s q u o d P h a r i f s i a u d i t o h o c v e r b o
t u r n d e i u r e d i u i n o , n a t u r a l i q u e , c a n o n i c o , Sc c i u i l i * & f c a n d a l i f a t i f u n t ? r e f p o n d e t , f i n i t e i l l o s , c s c i f u n t & d u c e s
eonfiietudine,atque priuilegio,quod ius cognofcendi de
talibus temporalibus ecclefis competete poteft, & com-
petitecclefis gallicans. Exquibus reduco.themadomi-
ni Petri contra eum: ficfuppono tamen primo tanquam
darum, qüo ea qus funt öblata ecclefis, &iam in domi-
nium»& proprietatem ecclefis conuerfaDci funt,imo Sc
intantum quod dedicata,& fandificatadicuntur, vt fatis
apparet pér totum librum Leuitici. Et fatis etiam apparet
per hoc quod fcribitur, depanibusoblatis Deo, vnde di-
cituribi, non habeo panes laicös ad mafaducandum fed
tantum panemfandum. Vnde deillispanibus non lice-
bat laicis comedere, nifi in tempore neceflitatisextrems.
Patet etiam iftud clare vbi Iegitur proeo quod Balthafar
rex,&optimates, & vxor eiiis biberunt in väfis aureis, &
argenteis, qus Nabuchodohófbrafportauitdetemplo,
quod eft in Ierufalem,apparuit manus fcribentis in pariere,
maThefclphares, quod eft didum ficut apparetibi-
dem quod Deus numerauerat regnum fiium, Sc comple-
iierat quod appenfus erat in ftatera, Sc inuentus minus
habens, &quod diuifum erat regnum fuum, & datum
cscorum: quia tempore Chrifti fuiflet fcandalum pufil-
lorum, Sc nunc eflèt fcandalum Pharifsorum, ideo tunc
fuit foluendum propter lean dalu m vitandum, fed modo
non. Patet ergo quod tertium lignum timoris Dei eft, ex
integrabonorumredditione. Vndede habentetalemti-
morem, per quern reddit Deo quicquid fuum eft, dicitur
Eccl.10. Semenhominum honorabitur quod nonprs-
teiitmandata Domini, See. Etficpatetprimnm, fcilicet
quomodo debeturDeo rimorfilialis &obedientia propter
celfitudinem & imperium fus maieftatis, quia di-
dumeticDeumtimete. Dicofecundo, quoddebeturRegi
honor fpecialis& reuerentiapropter magnitudincm, &
fàftigium fus dignitatis , quiafèquitut in themate Regent
honorate,ScEcd. 10. In medio fratrum, reélorillorum in
honore. Et videtur mihi adprsfèns, quod eft duplex honor:
vnus verbalis qui eft adulatiuus Sc periculofiis, de
quo dicitur Matth.7. Populus ifte labijs me honorât, cor
autem eorum longe eft à me. Alius eft honor realis,qui eft
debitus, Sc virtuofus , Sc de ifto non de primo dicitur, Regem
honor ate. Et videtur mihi quod ille defado, & reali-
Medis,&Perils,vnde eademnofte in terfedius eft, & fuc- ! ter, & virtuofèhonorificatregem, qui vult eifèruare ilia
ceffit Darius Médis in regno, vnde fadta eft tunc transla- per quseius dominium diligitut & eius poteftas & excel/
tio Monarchic Aflyriorum in Medos, patet ergo quod j lentia non diminuicur, & eius famacuftoditur neperda-
qus funt oblataEcclefis,Dei finit, Sc à Deo dedicata,ad- I tur,&eius confcientia non lsditur,In Gallico.Ce parquoy
eoque, quod non licètlaiciseisvti , quodfi faciant, ha- fa feigneurteeft aymee,fapiiijfancen eft appetifieefia renommée eft
bent ducere vindi<ftam diiiinam, ficut habuit Balthafar. gardée, &fa confidence n‘eft pas blejfée: Sc è contra, ille non
His ergo fiippofitisarguo ex themate domini Petri. Red- ! honorificat regem, qui fuadetfibioppofitai'ftis 4. Dico
j dite qus funt Csfaris Csfàri ,, Sc qus funt Dei Deo. Sed i ergoprimo quod ille honorificat regem fadto, qui fuadet
t furifilitftio, quæéft vt fiipra probant multipliciterin | fibiillud propter quod eius dominiunuliligitunPrinceps
I dominium & proprietatem ecclefis gallicans conuerfa enim debet ftuderepotiiis diligi quam timeri. Thefaurus
j eft iam Dei, ergo reddenda eft fibi. Vnde cuilibet volen- enim nobilior quem-poflit habere Princeps, eft habere
I titollere, deberet dicere, ScquilibetPrslatus bonus re- cordafiibditclum, ficut dicit Seneca de dementia ad
i fpondere, ficutrefporidit Ambrofius militibus Gotthis Neronem.
! millis ab imperatpre. Refponditenimfic: Si qifod meum Inexpugnabile munimentuiii^mor duium, quid ei
eftpeteretimperator, nondenegarem, quamuis omnia . nimoptabilius,&pulchriuseft,quamviuereoptatttibus
m e a p a u p e r u m f i n t . S e d q u i a q u s D e i f i m t p o f t u l a t , q u i -
( b u s I m p e r a t o r p o t e f t a t e m n o n h a b e t , p o t i u s y b l o v t m e
! i n c a r c e r e m m i t t a t , Sc v i t a m m i h i a u f e r d t , q u a m f i b i c o n - 5 c e d a m . V n d e a l l u d e n d o i l l i h i f t o r i s q u s h a b e t u r d e N a b
o t h f u b i u n x i t . N a b o t h f a n d u p i v i r u m p o f l e f l b r e m v i n
e s f u s f e i m u s i n t e r p e l l a t u m p e t i t i o n e r e g i a , v t v i n e a m
f u a m d a r e t . C u m q u e r e f p ö n d i f l c t , n o n e g o p o f l u m p a -
t r u m m e o r u m t r a d e r e h s r e d i t a t e m , & f i c r e g e m c o n t r i 7
f t a t u m e f l e . E t f u b d i t . S ü l l e n o n t r a d i d i t v i n e a m f u a m ,
n o n t r a d e m u s f i b i E c c l e f i a m C h r i f t i ? A b f i t a m e v t t r a -
d a m C h r i f t i h s r e d i t a t e m ; n o n t r a d i d i t N a b q j h v i n e a m ,
n e c e g o t r a d a m e a m , q u s C h r i f t i e f t , e c c l e f i a m . E t f u b d i t
o p t i m u m v e r b u m , t e m p l o D e i n i h i l p o f l u n t d e f e r p e r e ,
n e c t r a d e r e , c u m i f t u d c u f t o d i e n d u m , n o n t r a d e n d u m
a c c e p ^ r i m . D e i n d e c o n f u l e r e m e o p o r t e t I m p e r a t o r e m
f a l u t i s , n e c m i h i e x p e d i r e y t r a d e r e , n e c i l l i a c c i p e r e , i i c u t
i f t u d l . i j . q u s f t . y l t . c . c o n u e n i o r . N o n e f t e r g o D e i f o l u m
i u r i f d i d i o f p i r i t u a l i s , f i c u t f u p p o n e b a t d o m i n u s P e t r u s ,
f e d e t f a m q u s c u m q u e i u r i f d i d i o „ q u s e e c l e f i s c o m p e -
t i t , f i u e d e i u r e , f i u e d e c o n f i i e t u d i n e , f i u q d e p r i u i l e g i o ,
i n t a n t u m n o b i s n o n e x p e d i t e a r n t r a d e r e : n e c r e g i p r o
c e r t o r e c i p e r e , f e d d i c e b a t d o m i n u s P e t r u s q u o d C n r i -
f t u s a d d a n d u m e x e m p l u m f o l u e r a t t r i b u t u m , h o c e n i m
e f t f a l f i u f a . V n d e f i c u t a p p a r e t G e n . 4 1 . T e r a f a c e r d o t u m
f u i t l i b e r a , & i m m u n i s ä b o m n i t r i b u r o , f e r u i t u t e , p r s -
f t a n d a , & f i d o m i n u s P e t r u s b e n e i n f p e x i f l e t t e f t . M a t t h .
1 7 . C h r i f t u s n o n f o l u i t t r i b u t u m , a d p r s f t a n d u m e x e m -
p l u m , i m o p r i u s p r o b a u i t q u o d n o n t e n e b a t u r f b l u e r e .
C o n c l u d e n d o e r g o l i b e r i f u n t f i l i j , & c . f e d f o l u i t p r o p t e r
f c a n d a l u m v i t a n d u m : v a d e a d m a c e , & c . f e d f o r t e d i c e t u r
q u i a n o s E c c l e f i a f t i c i C h r i f t i e x e m p l o , a d c u i t a n d u m
f c a n d a l u m d e b e m u s f b l u e r e : S e d h o c n o n v a l e t , q u i a d u p
l e x e f t f c a n d a l u m , p u f i l l o r u m , f c i l i c e t & P h a r i f s o r u m ,
p r o p t e r f c a n d a l u m p u f i l l o r u m q u o d e f t e x i g n o r a n t i a &
c u m f t i s ? M o d o v i d e t u r m i h i q u o d n u l l a r e s f à c i t t a n t u m
d i l i g i P r i n c i p e m , q ü a n t u m f è r u a r e Sc a u g e r e l i b e r t ä r e s
f u b d i t i s c o n l u e t a s , & n o n i n d u c e r e n o u i t a t e s . I d e o c u i l i b
e t R e g e n t i d i c i t u r . P r o u . z a . q u o d d o m i n u s P e t r u s p r o
f e a l l e g a b a t , f e d e g o r e d u c o c o n t r a e u m : non trahfigredteris
ierminosantiquosquospofuerunt Patres tut : N o u i t a s e n i m p a -
r i t d i f c o . r d i a m ; Sc i d e o i n r e b u s n o u i s c o n f t i t u e n d i s , e u i - . i n f t m i c u .
d e n s d e b e t e f l è v t i l i t a s , v e l v r g e n s n e c e f f i t a s . E t i d e o f i .
P r i n c e p s v u l t , l i b e r a t e s p e r f i i o s p r s d e c e f l o r e s c o n c e f - j
f a s t o l l e r e ; , e i u s d o m i n i u m n o n d i l i g i t u r , f i c u t p a t e t d e |
R o b o a m 3 . R e g . i z . c a . E t a p p a r e t i n C h r o n i c i s , e x h o c
m u l t a d o m i n i a de r é g n a t r a n s l a t a d e g e n t e i n g e n t e n i , Sc
d e r e g n o a d p o p u l u m a l t e r i i m . M o d o c e r t u m e f t , q u o d
p r ç d e c e f l o r e s v e f t r i C a r o l u s m a g n u s , f a n é l u s L u d o u i c u s ,
P h i l i p p u s p u l c h e r , L u d o u i c u s Sc P h i l i p p u s Sc f i l i j e i u s , Sc
p l u r e s a l i j i f t a m E c c l e f i ç l i h e r a t e m c o n f i r m a u e r u n t : m o -
d o e r g o c o n f u l e r e v e l r e q u i r e r e , q u o d v o s t o l l a t i s a l î q ü î d
E c c l e f i s ; e f t c o n f i i l e r e , q u o d v o s t o l l a t i s , ' f e u q u o d t o l l a - H
t u r à v o b i s a l i q u i d p r o p t e r q u o d d o m i n i u m v e f t r u m d i l
i g i t u r . E t i d e o n o o i s v i d e t u r c o n f u l e r e i l l u d 1 . M a c h . z .
c a p . Mementote operum patrum qua fecerunt in generationibus. \
fiuis,&accipietisglorïam magnam &nomenaternumNotz,\\ic
q u o m o d o R e x P h i l i p p u s a u u s f a n é t i L u d o u i d f o u e b â t
Sc n u t r i e b a t i n r e g n o f i i o f a n & u m T h o m a m C a n t u a r i e n f t d . Th©
A r c h i e p i f c o p u m , q u i p r o l i b e r t a t i b u s E c c l e f i s d é f è n -
d e n d i s f u e r a t d e r e g n o A n g l i s b a n n i t u s : q u a n t o e r g o
m a g i s d ç c e t v o s d c î è n d e / e P r æ l â t o s v e f t r o s i n - l i b e r t a t i b
u s f u i s , p e r p r s d e c e f l o r e s v e f t r o s c o n f i r m a t i s ! q u i a f i c u t
d i c i t G r e g o r i u s , & h a b e t u r , z j . 4 i . w ; / î e < * . S i e a d e f t r u e r e m
q u x p r s d e c e f l o r e s , & a n t e c e l i b r e s m e i f t a t u e r u n t , n o n
e f l è m c o n f t r u d l o r , f e d e u e r f o r e f f e i u f t é c o m p r o b a t ; e r » t e -
f t a n t e v e r i t a t i s v o c e q u s a i t : O m n e r e g n u m i n f e d i u i f u m
d e f o l a b i t u r , & o m n i s f e i e n r i a Sc l e x a d u e r f i i m f e d i u i f à d e -
f t r u e t u r . E t a l i b i d i c i t i d e m : N i m i s è f t a f p e r u m , Sc p r s c i -
non ek malitia, funt aliqiia euitanda ad tempus d o n e epue bonis moribus inimicum , quempiam quacumque
Biblioth. Vet. Pat.Tom. 14.