^.lib.ca 4+.
i.4d.Timd.
z.z6.
Defttm.
bon
bunt : fupereum ridebunt & dtcent. Ecu homo, quinortpofuit
Deufu adiutorem fuum. Iniquos enim iufti nunc vident, 8C
metuunt:Sc tunc vifuri fun t & ridebunt. Quia vero modo
adeorumitnitationem labi poflunt, hichabentformidi-*
nem. Quiaveito damnatis tunc prodeflè nequeunt, illic
noo habenc compaflîonem.Æternôitaque fupplicio de-
ditisnon miferendum, in ipfa qus bcati funt iuftitiaiudi-
cantislegunr. Q u i, quod(ufpicarifas non eft,qualitatem
fibi petceptæfelicitatis imminuüt,fi in regno pofiti volât,
quod nequaquam implcre poflunt. Iteminlibro Dialo-
gorum Petrus. Nullus iuftus crudelitate pafcitur,& deli n-
quens feruus à iufto Domino idcirco cædi præcipitur, vt à
' nequitiacocrigatur. Adhocergovapülat,vtemédaride-:
beat. Iniquiautettigehenns ignibus traditi, fiadcorre-
<ftio nem non perueniunt, quo fine Temper atdebunt?
Gregorius. OmnipotensDeus,quiapiuseft, mifero-
rum cruciatu non palcitur. Quia au tern iuftus eft, ab ini-
quorum vltione in perpetuumnôfedatur. Sediniqui homines
, Sterna fupplicio deputatifuaquideminiquitate
puniuntur,& tamenadaliquidardebunt, fcilicetvtiufti
nomines 8c in Oeo videant gaudia,qus percipiunt,&inil-
lisrefpiciant fupplicia,quæ euaferunt. Quatenus taco magi
s fe in sternum diuinæ grade debitores efle cognofcant,
quanto in sternum mala puniri confpiciunt,quseius ad-
iutorio vicerunt.Petrus.Et vbi eft,quod fan6lifunt, fi pro
inimicis fuis,quos tunc ardereviderjnt non orabunt,quibus
di&um eft. Proinimicisveftris orate.
Gregorius,. Or at pro inimicisfuis eo tempore quo pof-
fiint ad fru&uofampoenitentiam eorum corda conuerte-
re atque ipfa conuerfatione faluare. Quid enim aliud pro
inimicisorandum eft, nifi hoc,quod ait Apoftolus; vtdet
tiltspcenitentiam ad cognofcendam veritatem,&refipifcant aDia-
boli laqueis, a quo capti tenentur ad ipfius voluntatem. Et quo
modo proillis tunc orabitur, qui iam nullatenus poflunt
ad iuftitis opera ab iniquitate commutari?
Eadem itaq; caufa eft, eur non oretur tunc pro omnib.
sterno igne dam natisrqus nu n c etiam caufa e ft, vt n on o-
retur pro Diabolo , Angclifqueeiussternofuppliciode-
putatis : qu s nunc etiam caufa eft, vt non orent fandti homines
pro hominih.infidelibus.impijfque defun 6tis;quia
de iis v tique, quos sterno deputatos fupplicio iam noue-
rût, ante ilium iudicis iufti confpeâum orationis fus me-
ritum caflari refugiunt. Quod fi nunc quoq; viuentes iufti
thortuis & damnatis iniuftis minime compatiuntur, quâ-
to diftriâiustuc iniquorum tormenta refpiciunt quando
ab omni vitiocorruptionis exuti ipli iam iuftitis vicinius
atque ardiiusinhærebunt? Sic quippe eorum mérités per
hoc,quod iuftiflîmo iudici inhærent, vis diftriâionis ab-
forb e t,v t omninoeis non hbeat, quidquid ab illius intern
s reguls fubtilitate difcordat.Petrus. Non ëftiam quod
refponderi debcat apertæ rationi.
Ifidorus. De perpétua damnatione malorum quorum
leftis patriæ gaudia,qus prius contemplabatur, viderc n ô
potuit. InParadifo quippehomo aflueuerat verbis Dei
petfruhbeatorum Ahgeiorumfpiritibus cordis mundicia
& cel fi tudine vifionis intereflè. Sed poftquam hùc ceci-
dit,ab illo quo implebatur mentis lumine receflït. Ex cuius
videlicet carne,nos in huius exili j cçcitate nati.audiui-
mus quidemefle coeleftem patriam:audiuimuseiusciues
Angelos DeirAudiuimuseorundem Angeloruro focios,
fpititus iuftorum&perfe6torum.Sed carnales quiq; quia
, illainuifibilia * fecernere non valent, per experimentum
dubitant,vtrumnefit;quodcorporalibus oculis non vident.
Quç nimirum dubietas in primo parente noftro ef-
fe non potuit. Quia éxclufus à Paradifi gaudijs hoc, quod
amiferàt,quod viderat recolebat. Hi autem fènrire vel re-
colere audita non poflunt,quia eorum nullum,ficut &ille
faltem de prsterito experimentum tenent. Ac fi enfin prs-
gnans mulier mittatur in carcerem ibique puerum paria t:
qui natus puer in carcere nutriatur & crefcar.Cui fi fortaf-
fc mater,qus huncgenuit folcm,lunâ& ftellas, montes ÔC
campos,volantes âues,curretites equos nom ine t:ille vero
qui cft in carcere natus,& nutritus nihil aliud quam tene-
bras carccris fciat : & hsc quid é elfe audiat: (ed quiaea per
experimentum non nouit,veraciter elfe diffidaqita in hac
exilij fui cscitate nati homines,dum eflè lumrna ôc inuifi-
biliaaudiunt,diffidunt,an verafint:quiafolahçcinfirma,
in quibus nati funt,vifibilia fiouerunt. Vnde fadtum eft,vt
ipfe i nuifibi 1 ium creator ad humani generis redemption^
vnigenitusPatris veniret:& Spiritum fandtuni ad corda
noftramitteretquatenuspereum viuificati crederemus,q
adhuc fcire experimento non poflumus. Quotquot ergo
hune fpiritum hçreditads noftrs pignus accepimus,de vi-
tainuifibiliumnon dubitamus. Quifquisaute inhaccre-
dulitate adhucfolidus non eft,debet proculdubio Maio-
rum diâis fidem prsbere, eilq; iam per Spiritum fanâum
inuifibilium experimentum habentibus credere. Nam &
ftultuseftpuer, fimatremideoexiftimat delucementiri,
quiaipfe nihil aliud quam tenébras carceris agnouir. Petrus.
Placet quod dicisvalde: fed qui eflè inuifibilia non
credit, profe&oinfidëliseft , ôc in veto infidelis eft, ôc
quod dubitat,fidem non qusrit,fed ratio n e m.
Ifidorus. Sspead incorpoream creatoris magnitudinê
creaturarum corporea magnitudo componitur,vt magna
confiderenturexparuis : &exvifibilibusinuifibiliasfti-
mentur, atque ex pulchritudinefadorum effector operû
cognofcatur,non ramen parilitate confimili,fed ex quad a
fubdita&creatafpecie b on i, ficut arsin artificem retor-
quens laudem: ita rerum creator per creaturam fuam lau-
datur.-& quanto fit excellentior,ex ipfa operis conditione
monftatur.Ex pulchritudine cîrcumfcnpts creâturs,pul-
chritudinem füain quæ circumfcribi neqùitffacitDeus in-
telligi,vtipfisveftigijsreuertatur homo ad Deum,quibus
aUerfuseftjvtquiaperamorempulchritudiniscreaturs,à
damnationislatamàiufto iudicefententiamapprobant, I creatoris forma|eabftulit, rurfuspercreaturs decorem,
iufti nullatenus dolebunt.Quia,iufticumfint, ôc iuftus v- ad creatoris pulchritudinemreuertatur. Quibufdâgradinicuique,
quatum in ipfo eft,reddere tenetur, quod fuum
eft: & impij sterna damnatione iufte punian tur,a reiftitu-
dine iuftitis nulla affe&ione iufti p o ter unt dedinare.
Item idem« Non fadet in futurum Cor miferum iufto->
rUmcompaflio, nec damnatorum condolentis affedio,
vbitantum erit fandorumde Dei contemplatione gau-
dium,vttriftitis nullus ttibuaturintroitus. Sicut com pa-
rat us color candidus nigro colon fit pul chrior: ita 8c (an-
dor um requies com par ata damnatiotii mal orum glorio-
fior eritj fic iuftitiainiuftitis, fic virtus vitio.Crefcit ergo
fan&orum gloria, dum debitadarnnanturimpij pcena.
C a p . X I I .
ContraEpkureos,qui negantejfe alterant vttam&inutfib't*
liaejjTnoncredunt.
GRegorius. Poftquam de paradifi gaudijs,culpa exi-
gente pulfus eft primus humani generis parens in
huius exili) atque cscitatis,quam patimitr, srumnam ve-
nit. Quiapeccando extra femetipfum pulfus, iam ilia ccebus
inielligentis,per creaturam ptogredjtur homo ad in*
telligendum Deft creatorem .i. ab infenfibilibus furges ad
fenfibilia,a fenfibilib.furgens ad rationabilia-,a rationabi-
libus furgens ad creatorem.Intelligibilia per fe conlaud^t
Deu.Irrationabilia&infenfibiliano per fe,fed pet nos du
eaconfiderantes Deulaudamus.Sedideodicuturlaudare
ipfa,quia eande laudem earft parturit caufa.Dixerut anti-
qui, quod nihil tarn hebes fit,q> no fenlum habeat inDeu.
n ine eft aliud,quod ex filice duro fcintilla excutit; 8c , fi i-
gnis infaxo,vtiqi ibi fenfu, fentitur, vbi fe vita non fentit.
Item idem. Ipfa elementotum inter tdr eorum contra-
rios motus in ftatu debito exiftentiateftaturefle vnum o-
mnium gubernatoreminuifibilem , quine mutualecontra
rietatede ftru ant in prop rio or dine facit perfiftere ele-
menta:&fecundum facramfcripturam ctrcundat mare ter-
minisfuUtdicens i Huevfque venies,& non procedesam-
plius: & hie confringes tumenres fludus tuos.Habet hie
inuifibilisgubernatorinuifibilesminiftrosfuos, quorum
minifterio inuifibiliter cundagubernat: ne prster eius
voluntatem alicui coptraria poflint nocere.
Auguftinus Dodor ecclcfiarum clariflimushomines
, > infilob.
j8.ro.
fifn
P/aL ioj-9-
lore, j.ik
infideles,quibus cum diuina prsterita vel futura miracu-
laprsdicamus, qusilliscxperiendanon valemusoften-
dere,rationem a nobis earum flagitant rerum Quam quo-
niam non poflumus reddere ( excedunc enim vires metis
humans)exiftimant falfa efle q u s dicimus. Ipfi de tot mi-
rabilibusrebus, quas velviderepoflumus,velvidemus,
debet reddere rationem. Quod u fieri ab homine nopof-
feperuiderint,fatendumefteis, nonidcoeftaliquidnon
fuifle.vel non futurum efle,quia ratio inde non potreddi:
Quandoquidc non funt iftade quibus fimili ter non pot.
Nonitaque pergo per plurima, qusmandata funtlitteris
non gefta atq^ tranlada, fed in locis quibufque manentia:
quo fi quifq; ire voluerit, vtrum verafint explorabit, fed
paucacommemoro. Agrigentinum Sicilisfalem perhi-
bet cum fueritadmotusigni, velutinaquafluefcere: cum
vero ipfi aqus, velut in igne crepitare. Apud Garamantas
quendam rontem tarn frigid um diebus, vt non bibatur:
tamferuidum no dibus vt non tangatur.
In Epiro aliumfontem,in quo faces, vt in csterisexrin-
guntur accenfs, fed non vt in csteris accendun tur extin-
d s .
Abefton Arcadislapidem proptereaficvocari, quod
accenfus femeliam non poflit extingui.
Lignum cuiufdam ficus iEgyptisnon vtlignacstera
inaquisnatare,fedmergi: 8c, quod mirabilius,cum ini-
mo aliquandiu fuerit, inde ad aqus fuperficiem rurfus e-
mergere quando madefadum debuit humoris pondus
prsgrauari.
Pomain terra Sodomorum gigni quidem & ad maturi-
tatis faciem per uenire, fed morlu prefluue tentata, in fu-
mum acfauillam corio fatifeente euanefeere. Pyritem lapidem
Perficum tenentis manum fi vehementius prema-
tur adurere,propter quod ab igne nomen accepit.
In cadeni Perfide gigni etiam lapidem Sclenitem, cuius
interioremcandorem cum lunacrefcere, atque defi-
cere.
In Cappadocia etiam vento equas concipere:eos deni-
quefstus non amplius triennio viuere.
Tilon Indisinfulam eo ptsferri csteris terris,quod o-
mnis arbor qu s in ea nafeitur nunquam nudat uf tegmine
foliorum.
De his atque aliis innumerabilibus mirabilibus, q u s
hiftoria non fadorum & tranfadorum, fedmanentium
locorum tenet,mihi autem aliud agenti ea perfequi nimis
longu eft. Reddant rationem fi poflunt infideles ifti ,qui
noluntdiuinis feripturis credere quid aliud q non putant
eas efle diuinas,eo quod res habeant in crebiles, ficut hoc
eft,vnde nunc agimus. Non.n. admittit,inquiunt,vlla ratio,
vt caro ardeat,neqne abfumatur,doleat neque moria-
turjratiocinatores,videlicet magni, qui de omnib. rebus,
quas efle mirabiles conftat poflunt reddere ratione. R ed dant
ergo de his q u s paucapofuimus,qus proculdubio fi
efle nefciret,& ea futura efle diceremus, multo minus crederent,
qquod nunc dicentibus nobis nolunt crederealiquando
efle venturu. Quis ergo nobis crederet,fiqu£ad-
modum dicimus, futurahominum viua corpora, q (em-
perarfuraatq; dolitura,nee tamen aliqn moriturafint; ita
diceremus in futuro fsculo futurum lalem, quern faceret
ignis, velut in aqua fluefeere, eudemq; faceret aqua velut
in igne crepitare? Aut futurum fontem, cuius aqua in re-
frigerio no&is fic ardeat,no poflit tangi; in sftib.vero diei
ficalgeat, vt non poflit bibi?autfuturulapidem, vel eum
qui fuo calore manum conftingencis adureret vel eum qui
vndecumq} accenfus extingui omninonon poflit: Et c s -
tera,qu^prqtermiflisaliisinnumeriscommemorandainterimduxi.
H s c ergo in illo fieculo, quod futurum eft, fi
diceremus futura,nobisincredulirefp6deret:Vultisvtea
credamus.de fingulis reddite rationem} nos non pofle,co
fitcretur iftis; eo quodde fimilib.Dei miris operibus infir-'
ma mortalium ratiocinatio vincerctur.Fixam tn apud nos
efle rationem^non fine ratione Omnipotente facere:vn-
de animus humanus infirmus rationem nonpoteft reddere
} & in multis quide rebus incertu nobis efle quid ve-
lit.-Illud tamen efle certiflimum, nihil eoruilli efle impof-
fibilc qu^cumg-, voluerit,eiq}nos credere prsdicenti,que
__________ Bibiioth.Vet.Pat.Tom.i3. ~ "
■--------- __________ ___—
neqiimpotentem.neq^entientcm poflumus credere.Hi
tn fidei teprehenfores exadtorefq; racionis quid ad ifta rc-
lpondent.de quibus ratio reddiab homine non pot?& tn
nint:oc ipfa rationi natursvidentur efle contraria} Q u s 0
ruturaofle diceremus,fimiliter à nobis ficut eorum que future
efle dicimus,ab infidelibus ratio pofeeretur. Ac per
hoc cum intalibus operibus Dei deficiat ratio cordis &
iermonis humani,ficut ifta nonideo non funt:fic,non id-
eo etiam ilia non erunt, quoniam ratio de vtriufq-, ab ho-
mipereddi nonpoteft. ^
Quia vero infideles quiq} diéfis exemplis eo quodnon
videant ea, vel quia rara funt, non accommodant fidem;
de his qusin quotidiano nobis veniuntexercitio, & a b
eodem pâtre fanâ:iflimo funt pofita Auguftino,aliqua x>-
ponamus. Auguftinus.Habent vt nos ealeem miro modo
aquaferuefeentem qua folet ignis extingui ; & o leo non
reruelcentem quo ignis folet accendi. Quia in promptu
nobis eft,non miramur. Sed fihocmiraculum de aliquo
Indlcolapide legeremus , fiue audiremus & in noftrum
experimentum venire non poflèt, profedto aut rrtendaciumputaremus,
autcertegranditermiraremur,
De igne mira quis explicet quo qusq; adufta nigrefeut,
cumipiefitlucidus : &pene omnia qusambit & lambit
colore pulcherrimus decolorat;atq; expruna fulgida car-
bonem teterrimum rcddit.Neq; id quafi regulariterdefi-
nitum eft: na & è contrario lapides igne candente perco-
wi,& ipfi fiuntcandidi.Quid in carbonibus ? None mirâ-
da eft&tan ta infirmitas,vti6tu leuiffimo frangantur.pref-
lu facillimo conterantur,& tâta firmitas vt nullo humore
corrupantur,nulla state vincantur.Et quis nifiDeus creator
omniü dédit carnem pauonis mortui, ne putrefccret?
Quod cum aiidituincredibile videretur, eueuit vtapud
Carthagincm nobis coâaapponeretur h sc auis, decu-
îuspeâore pulparû, quantum vifum eft, decerptu feruari
luftimus.Quod poft dierum tantü fpaciü,quanto alia caro
quscuq; co(fta putrefeeret, prolatum atq; oblatum nihil
noftrum^oflenditolfadum. Itemque repofiturn poft dies
amplius q trigintaid quod eratinuetum eft. Itéq; poft annum,
nifiquodaliquantü corpulentisficcioris, & côtra-
âioris fuit. Quis pales dédit vel ta frigidâ vim, vt obrutas
niues (cruet,vel ta feruidam, vt poma immutata maturet?
Sunt quidam notiflimi motes in Sicilia, qui tanta tem-
poris diuturnitate, ac vetuftate vfq; nuc ac deinceps flam-
mis sftuant atqueintegri perfeuerant, fads idonei teftes
funt,nô omne q> ardctablumi,&animaihdicatnôomnc,
quod dolere poteft, pofle etiam mori. Quid adhuc à nobis
rerum pofcun tur exempla, quibus dcceamus non eflè
incredibile , vt hominum corpora fempiterno fiipplicio
punitorum,& in igne animam non amittant,&fine detri-
mento a id a n t , & fine interim doleant ? Habebitenim
tun c ifta carnis fubftantia qualitatem ab illo inditam, qui
( tarn miras & varias tot rebusindidit,quas^videmus,&eas,
1 quia mults ftint,non miramur.
Item idem Auguftinus. V t estera multa prsteream,ficut
nuncin Chrifto videmus impleri quod promifit Abra-
hs,dicens:In femine tuo benedicentur omnes gentes, ita
quod eidemfemini eius promifiti implebitur, vbiait per
Prophetam:refurgent qui erantin monumentis. E t quod
ait:Ecit ccelum nouum,&terranoua:& non erunt memo-
res priorum,necafcendct in cor ipforum, fed lsdtiam &
exultation em inuènient in ea.Et ecce ego faciamHierufa-
lem in exultationem & populum me um in lsdtiam & ex-,
ultabo in Hierufalem,&lstabor in populo meo, & vitra
non audieturinilla vox fletus. Etperalium Prophetam
quod prsnunciauitdicenseidcm prophets: In tempore
illo faluabitur populus mus omnis qui inuentus fuerit
feriptus in libro 8c muld dormientiumin terrç puluerc,fi-
ue(vt quidam interpretatifunt)aggere exurgent : hi in vi-
tam sternam,hiin opprobrium&confiifioncm çternam.
Et alio loco per eundem Prophetam : accipient regnum
fan &i altiflimi,& obtinebun t illud vfque in fsculum , 8c
vfque in feculafeculorum.
SamftorumhifccPatrumradonibus videtur fufficien-
iwt efle probatum,quod fit altera vita poft hanc, & imiifi-
bilia, q u s in facris prsdicantur feripturis firmiter eflè ere
EodMc. 4.
lbid.CMp. 4.
iniuo.
Detimt.
Dei.Lzzc.
Gen. zz. 18.
H
loan. j.z8.
1jit.6j.17.
Danie.11.1
Dan. 7.18.
denda