quæ fine culpa dimitti non pofliinr. Pofthæc, liquid v o-'
iuntacie fuperadditur, fic faciendum eft, vt debitum non
impediatur. Alijvolantquodnondebent, quinon valet
idquoddebehtî alij & Avaient q> debent vbluntaria impedimenta
addücunt, volcndo quod non debent. Item
duomalainbonaa&ioneprçcipuecauendafunt,aftli&io
fcilieet, &occupatio. Per affli&ionem dulcedo mentis
amaricatur ; per occupationem tranquillitas diflipatur.
Affli&io eft quando pro his, quæ non valet,per impatien-
tiam vritur. Occupatio quando in his,quae valet, agendis,
perintemperantiamagitatur. Neigitur male amaricetur
animus, fuamimpoffibilitatem patienturfuftineaqne au-
tem male occupetur,poffibilitatem fuam extra raenfuram
fuam non extendat.
C a p . X L I I I .
jQuid homo proximo fuo debeat ofienditur.
HÆcde modOjGngulis ieruando gradibus,difta fintj
quo ad eutn,qui fumme diligendus eft,contenden-
tes, & ahimæfaluti confulimus, & corpori débita naturae
concedimus. Qupniam autem proximum, æque vt ipfi, à
nobis diligi diuina tradit au&oritas,primo necefle eft, vt,
cui quis ordo conueniat.nqs minime lateat, deinde fum-
mopereelaborandum , nequisin quolibet ordineprèe-
fcriptumviuendi modum excedat. Sed quia quofdam
prçefle quofdam fubeflè.qudfdam coefle manifeftum eft,
cum à quolibet horum légitima menfura tranfgreditur,
dcbctquideminfetior fuperiori fuggerere, par parem côr-
tipere, fuperior inferiorem etiam, fi fit necefle, copellere.
Ipfa fane correptio fiue compulfio , fecundum quali-
tatem fingulorum temperetur j vtin iuggeftione fubie-
d io , & in correptione diledio , & in compulfione fen-
tiatur compaflio. Qui in fuperiori ordine legitime
obüerfàtur, vtadfuperiora confcendat, moneri poteft,
cogi autem non poteft. Qui fuperiori fuafe fpontefub-
mifit, fecundum profeflionisfuæ modum rradarideber,
adardiora veto compelli, eius incohfuluta voluncate,
non debet. *
C a v. X L IV .
Quomodofibi & proximo exhibendafit diledio:
SCriptura ait, Diligesproximum tuumficut teipfum. Con-
fulte non ait, Diligesproximum tuum quantum teipfam,
fedficut teipfum. Modum ergo diligendipræfcripfit, non
quantitatem indixir. Sic autem fua,fibi exhibeatur dile-
d io i vt primo animæ fuæ, quæpotior fui pats eft,confulat
ad iàlutem,deinde corpori ad neceflicatem. Quod fiali-*
quando incumbat neceflitas àlterum contem nédi, etiam
corporis patiaturinteritum, dum tamen animæ nonfu-
ftineat detrimçntum. Nechoceftcorpus odircjfedani-
mam corpori in diledione præferre. Ab hac ergo fui dile-
dionenunquam retedat, &c ad confulendum proximo
fecurus accedat. Agat ergo cum proximo, quan tu poteft^
vt 8c faluuS corpore , & fanus fit mente. Nam fi àlterum
horum uegligit,profedo proximum,qui ex vtroque confiât,
non diligit. Nulla fane ratione vel præcepto compel-
litur j fuæ animæ perditione, animæ fraternæ comparare
falutem, nec fui corporis interitu, fraterni corporis interi-
tumpropulfare. Nam quod præcipimur animas pro fra-
tribusponere,advitæcontemptum,nonadanimæperti-
net de trimentum. Sicénim non ad perditiodem, fed pd-
tiusponituradfalutettt.Vndeficanimamponere, ipfiv-
tiqué animæ confulere eft. Sed & illud forte laudabiliter
fieri poteft, vt ex fola diledione quis, pro alterius corpore,
fuum corpus obi j cia t : Vt autem > non dico pro vnius a-
nimæ, fed etiam pro totius mundifalute, fuæ animæ de-
Mat.i6.i6. jttjneutùnj {hftineatjfaluoverædiledionis ordine, fieri
non poteft. Quam enim dabithomo cornrnùtationempro ani
nia fua iQuidprodefiei.filucreturvniuetfunynundume tiam ad
' fàlutem, anima autemfua deirimentum patiatur ? Eft enim
detrimentum animæ, ab eius, qui fumme diligendus eft,
diledionerecedere.ADeidiledionereceditur,cumvelaliquid
dignum damnatione c ommittitur,vel aliquid, fine
quo non eft falus,prasterinittitur.
Quicquid autem, praemifla ratione, frarernx diledio-/
niadijcitur , totum profedo diuinae diledioni fubtrahi-
tur. Cum enim fecundum modum, quo Deum diligit, fui
diledio metiatur tuncfolum minus diligit feipfum,
quando minus diligit Deum. Porro feipfum qui diligit,
cuius perditioni non parcit ? Quomodo ergoaliumdili-
get ficut feipfum,qui non diligit nec feipfum ? N am & A-
poftoluscumait, Optabamaliquando anathema ejfea Chrifto,
^rojrafri&wwetfaffedumquidemprodiditjConfiliumnon
expreflit. At quam diuerla iit vnamente fuggerant affe-
dus & ratio, fuperius fatis oftendimus. Yhde Apoftolus
cum illud dicerct,verum quidem dixit,quia affedum,que
(entiebat, expreflit. Qui fi pofteädixiflet mallem totum'
tftundum perire, quam me folum a Chrifto feparari: ve-';
rumnihilominusdixiflet, quiarationis confilium prodi-
diflet. Illud tarnen quod, ait, Optabam anathema ejfe a Chri--
fto, pro jratribus mets , fic quoque non inconucnienter
poteft intelligi, vt ab illo orationum fuatum fecreto, quo
inter amplexusIefufuauiter quiefcebat ; ab ilia ineflabiii
contemplationiseminetia, qua co’eleftium myfteriorum
fecreta, puriflimis oculis perluftrabat; ab ilia gratiflimse
compundionisdulcedine quam animam ilia cöeleftia fi-
ticntem, fpiritualium afteduum fuauiflimis ftillulis per-
fundebat j ad mundi ftrepitum,ob fratrum falutem,opta-
uit euocari. Quam euocationem,a Chrifto feparationem,
illenonambigitnominandam j qui pro modulo fuogu-
ftat& videt, quoniamdulciseft Dominusj quam beatus
omnis qui fperat in eo. Porro qui fic a Chrifto (eparari,
vel fraterna dilediorie prouocatus elegit, vel fuperiorum
audoritätecoadusconfenfit; prouidendum fibi eft ne
obruat ifta neceflitas,& pereat ilia fuauitas.
C a p . X L V .
Dequibusdijpenfatiofieripofiit.
SVntitaque media quaedam, vtpote Ledic^peditatio,
Labor corporis, Ieiunium ventris, Suauitas oratio-
nis, caeteraque huiufmbdi; qux omnia pro fraterna (alute
difpenfanda,varianda, mutada,nonnunquam etiam funt
prxtermittenda: de quibus Apoftolus , Non qui fua funt
( iaqait)finguliquarentes,fedquaaliorum.Etitero. Sicutergo
per omnia omnibuspldceo,non qu Arens quod mihi vtile efi, fed quod
multisetfaluifiant. Verumquoddeledione,veloratione
diximusjetiam de commodis corporis,immo deipfo corpore
fentiendum e ft: vt quicquid pro fua falute contem-
nendum,impendendum, variandumque perfpexerif, pro
falute quoq*, proximi,idipfum faciendum agnofcit. Hoc
fane prouidendum vtipfa mutatio vel variatio, difpenfa-
tiofit,nonomnimodadefttudio. Cum cuftodiacharita-
tis vitioruro emedatio.vt ipfe beatusBenedidus infinuat,
ipfius inftitutioniscaufafit 5 ficprofedo ipfa diipenfatio
rationabiliserit, fi caufie huic difpenfatio ipfa profecerit.
Si autem difpenfatione magis,quam inftitutione nutriun-
tur vitia»charitas violaturjcerte^ periculofa ipfa difpenfa-
mprobatur.
C a p . X L V I .
Philip. 1.4.
l.Cor.i o. 33
^alias peri
culofe.
De modo diffenfationis.
ERgo qui ordjne voluntario ad culmen pérfedionis
afpirat, primo charitatem, qua Deo maxime propin-
quamusimmo quaDeo inhçremus.eique conformamur,
in quatotiusperfedionisplenitudo confiftit j quafi defti-
natum finem, quo ourfum fuum dirigat., indefinentera-
fpiciattdeinde via, quam ei voti, vel profeflionis fuæ norma
præfcrib i t , ad eius plenitudinem infatigabilisfpiti-
tus alacritate contendar. Huic itaque fini xriilitet abfti-
nentia,fàmulenturvigiliæ,inuigiletledio, quotidianus
laborinfudct,Quod fialiquó horum charitas, cuius caufa
in ftituta funt, violan cognofciturjtunc demum ei, cuidiperet
'
peret ac difponat, quatenus non horum caufa charitatis
deferatur, fed eius frudus in omnibus requiratur: nec fic
tamen, vtaliquaeorum, qux inftituta funt , praetermit-
tantur,autcerratempora,certis quibufque exercitijs at-
ttibuta confundantur, nifi extrema cogat neceflitas,' alio-
quinnon erit difpenfatio, fed deftrudio;fed vtcertis tem-
poribus eerta exercitia pro cuiufque qualitate, ac mentis
ftat^u modificentur. Hoc erf quod ipfe Sandus, cumde
©peremanuumlegemponeretjSw (inquit) omnia temper
s atque dijponat, quatenus ariims. faluentur, &quodfaciunt
fratres ,abfque murmurationefaciant. Et alias. Omnia tamen
menfurarefaciantpropterpufillanimes. Nunquid dixit hoc aut
illud prxtermittatur propter pufillanimes ? Immo & infir-
m#(mquit) drdelicatis talisars iniungatur, vt nec otiofifint, ne6
violentialaborisopprimantur.Ezgo8c infirrai & delicati ope-
rcntur, fed eorum opus fic temperetur, vc, non oppriman- j
tur. Quemrogo dc opereabfoluit',apud quod etiam infir
mos 8c delicat os compel lit? v
C a p. X L V I I .
De optima lege claufiralium.
iumenturnfadusfumapudte. Vere vtiumentumfa-
V difuinus,quocunqueducimurfinecontradidione
euntes, quodcunque imponitur, fine reludatione ferentes.
Propriae voluntau nullus locus, otio aut diflolutioni
nullum tempus. Eft quidem cibus parcior, veftis afperioti
po tus e fontc, fomnus plerumque in codice. Quam illud
quoque mirandum , quodinnumerishominibus, vnius
hominis voluntas eft lex? Adeo vt quod femel ex eius ore
elapfum fuerit, tanta cura feruetur ab omnibus, ac fi in id
omnes coniurauerint, velab ipfius D ei ore audierint.
Et quod miro modo deledat, nulla eft perfottarumac-
ccptio, nulla natalium confideratio. Solaneceffiiaspa-
rit diuerficatem,folainfirmitas difparilitatem.Quodenim
in communi laboratur,diftribuitur fingulis, non vt carna-
lis affedus aut priuatus amor didauerit, fed prout cuique
opus fuerit.
C a p . X L V I I l /
Qupre laborentaliquifub iugo chrifii.
IN v i t a t hos Domitius ad requiem dicens, Venue
ad me omnes qui laboratis, & onerati efiis, &egovos
reficiam. Tolite iugum meum fuper vos, & catera. Sane
charitas eft iugum illud fuaue, & onus leue , ad quod
nos Saluatoris inuitac dementia & ihuenictis ( inquiens ƒ
requiem animabus vefiris. Verum quia plerique no-
ftrum , qui videmur huic iugo fijppofuifle ceruices, in
multis conuincimur laborare , conemur oftendere
cupiditatis iugum hunc parturire laborem. Radix
enim omnium malorum cupiditas , ficut e diuerfo radix
omnium virtutum charitas. Proinde quamdiu
in ipfis animx prascordijs, radix haec virulenta refedit,
licet fummatim quidem ramufeuli recitantur, germine
rediuiuo necefle eft alios pullulare , donee radix ipfae-
uulfa radicitus, vnde perniciofiflima vitiorum foboles o-
riatur, vlterius non relinquatur.
C a p . X L IX .
Quod labor exterior pro interior is qualitate for-
metur.
SAne labor ifte , de quo caufamur , non carnis fed
cordis eft $ ficut & requies , de qua hie agimus,
cordis conftat efle non carnis, quanquam exteriorisla-
bor pro interioris qualitate formetttf, nec dicendus fit
exteribr labor v llu s, fi interior Fuerit nullus: verbigratia
, attende venatores, velaucupes, vel quoslibet ta-
lium vanitatum fedtatores. Si exteriores corporis mo-
tus perfpexeris, quidlaboriofius? Si mentis qualitateml,
quid deledabilius ? Idipfum etiam in laudabilibus videre 1
Facillimumeft.QUantusApoftolis labor exterior, cumin
carcerem truderentur,cum aftringerentur vinculis, cum
flagris acerrime czderentur? & tamen ibantgaudentes a
conjpeäu concilij , quoniam digni habiti funt pro nomine Iefu
contumeliam pati. Quoniam multis tuncfacrilegis fimilis
poena ? fed quia diflirailis confciehtia,illi vtrobique mife
ri,& interius & exterius laborabant j iftiad interiorem re
quiem in poenis exterioribus exultabant.
His igitur diligenter infpe&is, patet profedko nequa-
quam exteriores corporis pafliones , interiorem parturire
laborem , fed tadicem interius vifeeribus refidentem.
quicquid exterius accidit , pro fui conformare natura
Quid enim eft,quodduobusadeandem menfam refid e-
tibus, eifdemappofitiscibis,alterexultat,murmuratal-
ter? Quid quod eifdemexceptisvulneribus, alter triftieix
languore deijeitur, alter mira iucunditate perfunditur?
Duo fimul orbitatis fiuepaupertatis in fortunio feriuntur,
& tamen ifte blafphemat, gratiasagitillc. Eademfpecies
vtriufqueingeritur oculis,& vnius turpiter commouetur,
alius folita fibi pace perfruitur. Oblata occafione honoris
cuiuslibet,alter dominandi libidine inflammatur,alter a-
fpernatur.
C a p . L.
Quod omnia accidentia charitas fua temperet tranquiüita-
te j cupiditas omnia conumpat fua
peruerfuate.
NO nne & in corporibus idipfum accidere manifeftum
eft, vtprofanitatis vitijue qualitate, ea, quas
exterius accidunt, aut molefta experiantur aut grata?
Nameibus qui morbum auget alterius, alterius proficit
fanitati 3 &folquilumcnoculo eripit lippienti, fano iu-
cundiusillucefcit. Sicut ergo in corporibus pro intcrioris
naturae modo, ea, quaeexteriusadhibentur, autfalubria
I inueniuntur, aut npxia j ita perfpicuum eft ex interna
mentis qualitate, huius requiem , iftius pendcre laborem.
Meritem enim, quam fhauiffimum ac tranquillif-
fimum Domini iugum , charitas videlicet perfedta pof-
federit jinfuxtranquillitatisftatumaccidentia quaque
transfundit: non finenseamvllisrerumperturbationi-
buscommoueri, fedipfas rerum perturbationes, ad fui
prpfedtus vfum prouenire compellens. Ac fi mensgrauif-
nmo fuerit iugo cupiditatis addidta , quamdiu quidem
nulla fuerit commotionis occafio, dominici iugi ffiauita-
tem requies remifla m entitur; fed caufa cuiuslibet indi-
gnationisoborta,raoxde cordis receflibus , quafi deab-
ditiflimiscauernis, beftia faeua prorumpens, duriffimis
paffionum morfibus miferam animam lacerat & cruen-
tat, nullum pad s, nullius eirequiei tempus indulgens,
Actor. J.41.
Computrefcatita<\uciugiïàfacièolei,mgi\mCcilicetcupiditï-
tisà præfentia charitatis, &ftatim experiturfarcina Chri-
fti quam fit leuis, quam fiiauis, quamiucundâ, quam in
coelu m rapiens,&à terraeripiens. Quocirça fi requiei huius
dulcedinem volumùs experiri laborisnoftricaufas,&
radices follicite exquiramusj no affectu rapido, quafi ferro
retufp, exteriora tantum recidentes, fed ad ipfas mor-
borum origines , vehementiori defiderio penetranifii.
1e.17. ;
C a p . L I .
Quod a tripliciconcupifcentia omnis labor interior
briatur.
P Vto autem quia,fifubtiliusindagemus, quicquidno-
bis laboris oboritur, vel à carnis concupifcentia, vel a
concupifcentiaoculorum,vel fu^erbiavitæ, quafi quibuf-
dam venenofis fontibus deriuari, manifeftiflime cogno-
feemus. Si ergo adhuc cibus me contriftat afperior, laborem
mihi concupifcentia carnalis indicit nec ideo laboro
quia iugum Chrifti fufeepi > fed quia non plene iugum
cupiditatis abieci.
Quodfilautioris edulij inflammatus ardore, vilioris
/ appo-’