• M
S -, -
, ruumi]ulppedti&tJ[c'mullig6,P!ipa.bcuittime,‘ rrMtei I H,a«M>»)mquit,<»i<»»»»; & lotiiiftirimumVemEtCide |
iomimsAdnaumnuoureitir,alqueadmiutmemvm,ttter- Dco.acdimnisrebus, laquiillispöriasconueaia^qtu
mqucpjJloritiCUMvicesMjerrisagiiiOumperdttam^acpcrdeuij '{êmpcrinleeeDominrmedicaiitcSjpiirgatiorivitaj&in-
onmMrMmMlkrf,aU]utmpnnkiem[urmgraiiimum reUige,ij(ja fijne: iquifeus noslqngffimeremcirifumris:
(iudiofc requtme, tnuentdmqueaefterti humeru impofuani ad o- 1 pliirimis tarnen rarioriibus mead ïcribendum hoitanri-
utle rcfclim.Tut mqiumgloru mprimitAl, adeo dimmimofm,, bus.atque impellenöbus,aggrediar:facilitate, qua pote-
umpmltramjMinm.ma Mimi imtmmcfiifciperé.mhilqiie ro.qUïdranais Patribus d ch a cè feripta font, Chrifto
diligtmU otmturejtim id cpiificüi: ft quopaftmoaidud calljit duce, moderate, ac fimpliciter, feruató compendio.ribi
plures ante Mms iiuifafxifratu efimaiiam,Ontwil ttianf Se- conabor exponere:plurimis fcilicet Qsniflis, (nam lohgif-
rii/et «Tiis« imgt,ec dtternnftiffmfigngatu ,fub ra» «pit», iimum eflèt,omnia profequi)paucifque folurnmodo pö-
rdmo EaUfidCtrporiiungdturine iiittm i cetera compage dific- litis: quibus conftare pdlïït: quaenam illis de hacre fuetit
aapradaatepabubbarbar*fit.niu.milCbnjlunumnomenfun- opiniewt exhac modcrationenoftta,8ctu, quodabami-
ditni tollatur, vbi primo Ixortum eft, quo quid dietgrauim,quid co requififti,confequaris:& ipfe.dum illotum ptolixitate
eogitariindigttiuspoteft: . . [V " . . non terrcór , bieuitateinque temporis riott perritnefco,
°Gratubrfandamenti[ttd,Domnebearifiïm,e,gratubnfc- meliore»manimofim:illimevmdiaaefubdendumnon
licitati:tequeadidopwdiuinuusinflinaummirificeexulto:quo, \ ede,qua:riltintcntatut,quitalentumabfcondit.
nihilgbriojius,nihilejfepopcillujlriusMocJiefficercpotueris,po- | Npnigicurtaceba-cumpiqcipuedeveticattiidcitnitu
terts autem, qhrijlo mijerawe, qui te ad hoe mam ebgit: pluri- fermo futurus fitmeq; ambigam.quin per te ad alios quo-
man: ad tubrutn meritorum cumulum acceJSiJfe, nemo nifiiudicq, que manaturqlint literq noltr^quosafloqui ipfi non pof-
aeration* ignarus denegabit: quando non folum referenda dm lumps, «ccoramobteftarideveritatefideithisaBtemUee-
I cqllapfisfacrisadibus: verum, multo digniusinfianranda vrtiuer- bit illos ailoqiu,iuxta edidtum: atqj ita, d u m multiplica-
ïfèltEeeleJia.omnifttidiomumbit. Sed enimlaudestuaeprofequi bitutverbiminifterium , mihi iplifidelisfetuimetcesre-
D
Matt, g, ir
j progofitum nofl eft.Sum mentor ipfemei. Facient hoeexcellentiorà
I ingenia : Mihifatfuerit ,promgenijtenuitate, fatisfeciffe iufiioni
tfl'a.
Sans, id opus,quod auctor ipfe continuatadittione vno volumi-
nemcluftt, nos vtilitati legenmm , fkftidioque confulentes : quia
prolix urn vulde videbatfir,mlibros quatuor, commoda diftinttio-
Hf diuifimm : vtperhuiufmodivéluti metas, lettoris animus à iu-
gi eer tanïmis exercitationt requiefcereti&alacnor adreliqua per-
légenda, intentiorque femper ajfurger,et. ,Siquidautem in b'aç interpretations
vel obfcuriusfortajfe, vel inconcinniuspofitum pru-
dens lettor offenderit:partim id interpretatmis neceptati : partim
et tam immodica celer it at i acceptum referai Nam & materia ea
eft, adeotjue angujlis terminis conflritta,vt interprets tutum non
périt, auctor is vejtigia lotmus deferere : ne ,fua pottus compilajfe,
quam aliéna tranftulïffe vtderetur : &celeritas tantdfuit, vt opus
menfium, vnofere ntenfe traduxerim. Neque enim ignorât fantta
erudiiiotua, qua celeritas , imo venuspracipitanter effundanttir,
de reprafertimardua, & augufti$ima,&qua nulla trattarï cau-
tiusdebet : BeTrinitateenim omnisfere fénno eft:eaaccurate dtci,
ornateque nonpojfe. ïideliter tarnen me tranftulijfe, conjlanter af-
feuerauerim.lncolumem fanttitatem iuam,acprolixa atatetran-
qmllam,&, flor ent sm, CbnflusBeus nofter omnipotentferuare di-
gneturDotnnc fan&e3ac beacilïlrae Pater. y
I N C I P I T A V
CTOfUS PROLOG VS.
V ONIAM qnidem fratemæ dile&io-
nis caraîhaximahàbendaeft:', eundlà-
qü&^pro ilia agenda , atque molienda
i'unc , itaiubente Domino : nihilvéro
gratius.nihilqi vtilius eft,quamde Deo
& audire, & loqui î ex quo fie, vc& qui
danc, & qui accipiunr, magna c6nlè-
quanturÆmolumenea:vieamqueindelèmpiternam adi1
pilcimur.H^ e«imvinquic, eft vita aterna, vt cogndfcant te folum
verumDeum,&quem miftjtilefum Chnftum: quæquefci-
fieec diuinicatis, Ôc quæhumanæ difpenlaeioriis lijncreuqj
à noibis êxegifti pro modulo virium noftrarum edoccri:
vcfefehabeacSS. Paerum deprocelïioneSpirieus eedilîî-
ma opinio : dequa fcilicec, cura Græci,Lafinique diflèn-
tianevdiflènfîo eeiam,acque vcriufqueEcclefiæ diuifiô,
neceflàrio fèaieaeft.Scire enim cupis,quibüs,veraque Ec-
clefiaracionibusnicicur, arque verà.ex his ràcionabilius
lenciac>præcereaque ,dicenreDomino : quadicpvobûsnte-
nebris,dicite inlumine:&,qua in aureaudiftis ,pradicatefuper tecta.
Apôftolo item rerribile filencij îndicium.infinuancej
compenfabicur. Quanquamvètô pauca de mulcis appo-
ficuius fimrfi quis ramen iurgio, & contenbone lepofitis,
iplàm,per le ipfàm,veritacefâ rei, exbis, quæ.firma^&raifa
mneindagare pergac, longe breuioribus, arque ipfis e»tt-
tum fidei prinçipijs hanc illuflxari poflè cbmperietreoque
facilius, quo Dèum calibus auxiliari cercum eft, qui cum
picrate quærunt. Cooperator, inquit, Deus eft omni quarenti
bonum. Ifque qui feripturas hortacurfcrutari, lèque datu-
rum petentibusppulfantibufqueâpenatampollicitas çft:non
permittet huiufmodi longius à veritate.aberrâre.
: ; Qupniam igirur dieftum c foulafapientioccafionem fapientior
erit:c\uâdem te efle fei'o, queln nihil pro contenrio-
ne, nihil pro vanitàte fàcere^, fofamque rerum veritatem
fapienter, ac prudentér inquirere pro comperto habeo:
promprius iam,quod quædtur,explicarc aggrediar. Neq;
îàne ignarus (am, complures iam plurimoSde hacreferi-
pfifle libros jqui, licet veritas paucioribus indigeret ver-
bis , mulris tamen ipfi indiguerunt, vteam contra illos
tuerentur, qui contenuonis Audio illam laceflère tenta-
bant. ..
. Cseterum ,ficutvnulquifty fideliumfideiprofertcon-
feffionem. Corde enim creditur ad iiiftitiam :■ore autem confef-
fio fit ad falutem : quid prohiberhanc etiam communifide
comptehenlàm veritatem, ficut à lanâis Patribus acçepi-
mus, pro ferre, arque alijs tradere:nunc quidem amiçiciae
implendo munus: nuçautem docçndo: nunc ftudiofisii-
lius conlulendo : nunc reuinçendo aduerlàrios : atque o-
mnino Sandtotum hac de verirate do&rinam, quam.î
Patribus nq^ris accepimus,quamque illi a maioribus fuis
perfucceificeaemacceperant, proponendo ,, atque omnia
honefti, & æqui, fiatemæque dile&ionis caulà dif-
pen(ândo,nibilqueomninoomittendodiligentiæ. Non
itaque gloriæ cgipidi feribimus , fed amici votis mbrem
gerehtes ,eorum, quæprædiximus, gratia, laboremhunc
lufeepimus. Nec rroftra dicimus, ied quæ à Tandis Pa-
tribus^ illorumque ruccéfloribus feripta legimus, ea, fer-
uato difputationis o'rdine,hinc indecollecta, breniter:
ftridtimque pofuimus:hacinrelbla,n fie dici oporteat,
gloriantes : quod San6torum.de ea re opinionem , largi-
ente Deo, nos & feire, & tueri conftanter oftendimus.
Neque fane ignoramus pluriqaos , in quorum manus ifta
forte peruenerint,quibus odiolà eft veritas,hac ipfe noftra
conftantia, & confidentia, ad iaculandum in noseonfi-
lia , & malediâa, prouocandos : contraque penitus agendum
nobis eftjContrariaque in cedendum via, quam liru-
mufculos inanes captaremus. Nam fiquidém humanam
gratiam,& gloriam aucuparennu:, nunquam nos audito-
rum odiisexponeremus : fed, quæ illis grata fore putarc-
mus,ea lo'queremur.
Coriftarergo, nos, nifi veritatem rebus omnibus pr«~
tuliftemus, nunquam in hunc acàicentt:teflificorvobjfibodie>.quiamundusfumàfanguineo- verborum campum defeemnium.
nequeenmdiftimulaui nuntiare vobisomnem veritatem, j furos:in quo,\aboris plurimum,acdifficulcatis:human*
atque confstium D«:atqj hoc ipfiimfiaciendum admonente: ■ yerogratiae minimum.
Ipfum
Ipfum itaque fentftum Spiritum, de quo nunc nobis i cundum quodexeoprodit, non interuallo ifta dhinuutm dijfepa-
fermoinftituitur, primum inuocantes, itademum, quas I rantes, fedcogitationepriuscaufamnobis, quamcaufalefingent(S>
propofuinius , aggrediamur. Ytemur aucern pro cjocu-
mentis, ipfis initiis fidei, & quæex eis ailùmpta, ac deri-
uatà fuht, quantuminDeo, diuinifque rébus, probàtio-
nibus vti fes eft. His etiam,quæ ^tatholicis EcclefiæMa-
giftris di6ta funt. '
Et quonfem, quibus maximeratîpnibusoftendipof-
fit eiulce quæftionis veritas , primum inquiris'; deinde,
quæ illis pbiierantur, exponr, ac deinteps vel obie6ta re-
felÜj'vel quaé ambiguavideantur, declarari poftulas : eum
& nos in fequehtibus. ordinem per otnnia feruabimus.
Ëx quojfiprolixiores fortaflè erimus, quam fu feeptæ bre-
uitatisfario pofeebat,neceflitatiindulgendùm erit. Hinc
autem initium fume mus.
De oté. in
, diuuiis lege
Greg.de
Valent.1.2
deTtinit.
<Lat. ex-
«mp. Pari-, :
lienliedit..
Anna 160;.
AdAnchijj
las DeL fol.
7<î,; §
Mattb. zg. ■
* Ita yocat
Calèca Iib.
S- fiaf con-
>ra Euno-
mium ex
flUOIUÂ
[primo hocv
Jwft. peti- 1
nrtft,
S Euiiomius
S yegabat orJ
dinem ori-
ginisih di-
uinis.
Quomodo igiturfas eft ibi negare ordinem, vbifecundus,& tertiut
eft: non exnoftra pofittone,(ed ex naturaliter infita confequentiaî
Cuius ergo rei gratia ordinem in Deorecipi abnuit î arbitratur ,fi
efficere, auf demonftranpoftitprimumin Dep nullo modo alio in-
telligi pojfe, reliquumiamJibs fore fitbftantia ipfius inaquahtatem
atq3 eminent!am oftendere. Nos autem eo quidem or dine, quo cau-
fa,mananitbus exferebus,praponuntur :FilioPatrem prapofitunt
dicimus,naturaauteb diflerentia negamus,
* Idem.in tertio quæftionum : fuut enim Filius or dine quidemfecundus
a Patre,quiaextllo eft:&digmtate-.quoniam imtiu,
I & caufa Ulius eflentia Pater eft : &quiaper ipfumacceffum ha.be-
musadDeum,&Patrent : natura vero non iam fecundus eft, quia
\Deitas in vtraque vna,ita fciltcet, & Si Spiritus, etfipiliofubiici-
tür or dine,& dignitate-.non tarnen aliéna,fed vnius eiufdemcf na-
tura cum Patre, & Filio omnino eft. |
Item in eodem-.CumipfeDominusordinem tradiderit bapti-
fmifalutaris.
Idem inepiftolaadEuftachium, cuius inirium eft;jE«
quidem,quiprauenti funt alia fideicotifeftione,fie ait: Oportet autem
& eos fugére, qui earn confequentiam, quam nobistradidit
Dominus immutant: vtpote, qui aperte eóntraptetatem pugriant:
& Filium qaidempraponunt Patri, Filio vero Spiritum S.
Idem verb|hEpiftolaad Greg. fratrem, cuius initium
-eft : quoniam multi commune fubftantïa : Qui vero jpiriium cogitât
,ïpfumçfjïnfe ipfo intellexerit, & Filium vna cogitation? com-
prehendit. Qui autem hunc mente fufcépit, à Filio Spiritum non
dmfii,fedconfequenterquidem fecundum ordinem: coniufltteai^
tem, fecundum natur am trium infeipfoperfonarumfldem iuxta
identitatem conrmïfte formauit. Et, qui Spiritum dixeritfolum
dim quoc/g. cuius eft Spiritus, ea confeßionecomprtbendit. Ft quo*
nïam Chrißieft Spiritus, attfex Dep ,ßcuf ait Apoftolus : vetuti ex
catena, quivnam fumnntatem comprehenderit, alteram fimulat-
traxit ita, & qui Spiritum trahit,ppripfum, & Filium, & Patrent
fimul trahit^ t Filium quiveraciter acceptrit: kabebitvtrafo ex
parte,hincipjfus Patrem, hïnçSpïritumS. eonfequentem. Ne^e-
nim fettionem, aut diuifionem cogitare licet, vt aut Filius fine Spi
ritu intelligatur, aut Spiritus a Filio diffeparetur.
S. quoq-, Epiphanius in quodam opere fuo, quod ap-
pellauit * anchorarq, ttrtium lumen, tertiamque à Patre, *
fubftantiam Spiritum S. appellate
Sed& D. Chryfoftomus in quodamfermone fuölu-
per illud di6tumAbrahæ,Po«P manum tu amfuperfémur mets,
ait : Itaqj diuinarum quidem perfbnarum diferetor ordo
fendis cögnitus fuit : qüiyero naturas in fen&a’jTrinitace.
difcerneret,omnino reiieiendus. v
Theologus quoque Gregotiüs, in fecundo fermöne
fu o ad Lumina,de S . T rinitate fic aiti Velut in triniscontiguis
folibus vnaeft collatio luminis.
Pofito igitur vnum elle, ac tria Deum : & altere ex his
. quidem de eflen tia, & vnitate fubftanti*conceflo : de al-
tèro,videlicet de Trinitate hypoftafeqn,feu perlpnarum,
de earn ad inuice ordine,ex his, qjuç dida fdnt, videamus.
Qupniara itaq; magnus PaterBafilius Eunomiumin-
fimulät, ordinem in Deo pie non recipientem, Quippe
hunc abnegate, irratipnawle eflè arbitratur .-fatque eum
quidem* qui circa traditionem nominUmÄnmutat qrdi-
nem,npuitatts vocuip appellat inuentorem, eurftq^-,^ Dei or*
dinationirefiftepe afferit, ipfiim Dominum hüc tradidilfe
ordinem dicens:^«t autem Spiritum Patri præpüftit,aut Fif
lio,eum à fana dodrina alienu denunciattquippe nouitä-
temintroducenrem circa diuinatum perfonafü ordinems
hanc autem ipfem nouitatem,arq; immutationc ordinis,
. habere abolitionem diuinarumperfonarum,totiufqjfidei
abnegati^nenf elfe döcettnihilqi diflerre,vtfumSpiritunv
S.ad creaturae ordinemredigas : ansipfum Patri, vél Filio
inordineproféras. Tertiumenim,inquit^nordineloca-
tumeflèin Euangelioà Domino docemur: Conftatpro-
fedo ordinem efle in S.. T rinitate,fecundum quem prima
quidem perfonäPater eft:fecunda,Filius)tertia,Spiritus S .
' Et quia non folumPatri FiliuSj&Spiritus S.vèrum &fî-
bi inuicemiunguntur : id autemde his dicîtür, in quibtis
ordo eft,& qjiç ex femuiçe pendentjhuÜo mediö intereen
MAN VE LIS CA
LECÆ LIBER FRIMVS CON-
■ LRA G RÆ C O S D E P R Ö C E S S IO -
ne Sandi Spiritus.
V m Dominus no.fter lefus. Chriftus
difcipuli#dixerit : Euntes inmundum v-
niuerfum, do cet e omnesgentes, baptisantes-
eos in ,nomme Patrie, & Filij ,& Spiritus
fantti, num prdo aliquis eft in nomi-
nibusa^ .rebus fan d * T rinitatis ipfius
Pétris,&Filij,&SpirituS:fenôli,qui ne-
ceflario , aefemper fn fe ipfo idem fit ex ipfis-nominibus
infinuatus: atque vt fe ad inuicem habefit fecundum pro-
nunciationem ea nomina: ita etiam ad.inuicem diuinæ
perfonæ ordinatæ fint? quemordinetnfeiùantes, atque
nonoraiites, necéflario immota etiam hæc nominaprb-
ferre debeamusj nihilex tradito nominum prdiiie, ac po-
fitione immutàntes »fivelimus nolfis^fisbippnfeflione
redaîii^rinitatis feruare rationem ? An ordo illic nullus
eftj eaque nomina temere pofita finit : atque in nofeca po-
teftate^ft, vt ilia prpferre velimus, ita vt nullp feruato or-,
dine patris nomen aliquando praeponere aliquando item
poftponere liceat: aliquando item Spiritumpræferre Filio?
quafi etiam diuinæ illæperfonæ,quæ nobis his nomi-
nibus inûnuantur, inordinate fe ad inuicem habéant yat-
que alias aliter?/ - Ê
■ Et quoniam, quæ proponimûs , Sandorum d idis, ac
feiitêntiis adftruere, ac firmare inftituimus , adfit nunc
Magfius Bafilius,nolque quid hic fenriendum fit,doceat;,
Ait enim in Epiftola ad„Canonicas;, cuius initium eft,
Quanto nos meer ore confeceritprïusfamafubtriftipr, quaauribus
infonuerat noftris. Spiritus autem S.Patriquidem^ & Filio çon-
immeratur.quia &fupra creaturam eft:tertius atïtrnn ordinehea-
tus e ft,ficut ex Euangelïo ddeemur, dicente Domino : Euntes bapti-
zjste in nomme Patrie,& Filij,& Spiritus S. Qui autem ilium vel
praponit Filio,vel Patre feniorem dicit : ffîc reluÿatur quidem Dei
ordination!,à fana fide alienus eft,non eum,quem accepit,glo-
rificationis modum feruans, fed ßbi vocum notât ut em ad placen-
dumhominibus excogitans.
Et paucis interpoli tis,veluti conclude ns ait (itac/g ordinis
ifta immtttatio,ipfam fubftantiam irritant facit, tottùsfcfidei
abnegatio eft, aque enim impium eft ilium & ad creatura ordinem
deducerei& Patri,aut Filio,tempore, vel or dine phponere.
Idem in î primo fib. quçftion. cuius initium eft : Siqui-
dem opines veUent: cumpræfiippofiiiflèt, duplicemeflè ordinem:
naturalem alterum : alteruminuentum: ayque
naturalem quidem, ficut eft creaturarum ordo Condi-
toris ratione inftitutus, numérique locatio, caufemm-
queadcaufeliahabitus:Inuentumveto, atqueàfeificio-
fiim,ficut-in artibus,&difciplinis,acfimilibus, adiecit:
-Hor urn ergö primofuppreffo, Eunomins, fecundetfpeciei ordinem
memorat, dicittf: non oportere in Deo diet ordinem : cum ordo fecundus
ab ordinatorefit. Illud autem vel non vidât , velfciens, pru-
densjg praterijt,effe ordinisfpeciem,nonex noftra pofitione conftan-.
tem,fedipfanaturalieonfequentiacontiflgentem:ftcuttgni,adea, tx, r , , 4
qua ex fe manat, lucem. In his enim primum caufam dicimus j e - 1 dente ,om nino ordinem ad iriuieêm perfonæ haberit.
------— ---- ------------“ “ “ . Y' -4 Sèd
F
Non extzr
hxc Epift.
in Fanf. I<
dit»
* xyxvçtt,
rit
Ancofatus .
* Hoc eft,
peifonam:
nam in
Grxco eft
hÿpôftafis. Gintf. i+.
De ho cot-
din e multi
£. Epiph.in
ARCoiat»,