A I
d A P Y T L III.
Vatkin'ta de Chrifti Üatiuitate.
B
Mich.if z.
Deut.ii.is.
ltr.il
lc*n..6.4<.
Pfil.9+ .S 9.
D
■ LXX.
* LXX.
P/4/.44.II.
" p Vrfiim per eundetn ait Deus.* Audite tnepopulus meus:
ï \ .& reges ad meaurtbusattenditeujuia lex a meegredietur, &
indicium meum in lucent gentium. Appropinquat cito iuftit'ia mea:
& egredieturficut lux,falutarc meum : & in brachio meogetesfpe-
r.ibunt. Michæas de nouo foedere, Euangelio, in quam,
Chrifti, ait. Et erit-.In nouifimo dterum erit morn * domus Do-
minipraparatus in vertue montium, & fublimù fuper colles : &
fluent ad eum populi, & properabunt gentes mult*& dicent:
Venue afcendamus ad montem Domini, & ad domum Dei Iacob.
V bi montcm Domini vocat Deiparam, Domum Dei Iacob 8c
DauidisdicitBethlehem. Id enim 8c Lucas Euangelifta
4 ocet in hæc verba. Afcendit autem & lofepb a. Galilaa de ci-
uitate Nazareth in ludaam ciuitatem Dauid, qua vocatur Beth-
lehem:eo quod effet de domo érfamilia Dauid, vtprofiteretur cum
Maria defponfatafibi vxore.
Sed vaticinia fcripta retra&emus:. Afcendamus, inquam,
ad dow tan Dei Iacob ,& docébit nos de vus fuis, & ibimusinfe-
mitis eins. V iæ atque fe mitæ facrum Euangelium eft.. jQuia
de Sion egredietur Lex, & verbum Domini de Hierufalem. Ec-
ce aliara legem non ab Sina, vt Mpfaica, led ab Hierolo-
lymapro£e<5tam j : liquidem illavetus , 8t Michæaanti-
quior: hæc recéns & Michæa pofterior, de qua lege ac
legislatore Moles liquide clamât : Propbetàmfufcitabit tibi
Dominus Deùsficut wr.alium feili cet legislatorem,&que-
cunque dixcrit,ipfimi audietis. Etleremias; Omnes cogtio-
feent me a minmo eorum vfque ad maximum : ideonondocebit
vitra virproximum fuum, dicens : Cognofce Dominumicai Ilàias
probe confonat:Er#wf omnes doetbiles Dei. Et Dauid : Ho-
diefivocem eius atidieritis, nolite obdurare corda veftra:ficut in
exacerbatione fecundum diem tentationis in deferto : vbi tenta-
ueruntme patres veflri. Et iterum :Ouam dulcia faucibis mets
eloquia tua , fuper mel ori meo. Et alio loco : Eloquia Domini,
eloquia cafta: argentum igneexammatum ,probatum terra ,pur-
gatum feptuplum, id eft, éiufmodi, quæ Molàicæ legi præ-
cellant, quèmadmodurïi Moles ipfemétexDeiperfona
confirmât : Qui autem ver ba eins, qua loquetunn nominemeo,
audirenoluerit -, ego yltor exïftam. Et per Ilàiàm, DeuS : Vade,
tngredepead eum ,qui habitat in tabernaculo, ad Sobnampra-
pofitum templi,& dices ad eum: Quid tibi eft bic ? quia excidifti
tibi htcfepulchrum, excidifti in excelfo memoriale diligenter , in
petra tabernacutdm tibi ? * Ecce Dominus Sabaoth, eiiciet & conter
et virum -, & auf entftolam tu am, & infulam tuant s & coro-
nam tuamgloriofatm&proiiciet te iiiregtonem magnam, & im-
menfam -, & ibi morieris : & *proitciet currum tuum optimum in
ignominiam,& domum principis tui in conculcationem :& toller is
dediJpenfationetua,& degradu f«<?.Nam Sobhas tantundem
eft,ac li di cas: foras ablcede.
At de nouo Chrifti foedere Icribit porró Ifaias : Er erit in
dieilla : Vocabo ferttum meum Elïacum , filtum Hdcia,& in-
duam iUam tunica tud , & cingulo tuo confortabo eum, & pote-
ftatemtuamddbo in manu eius : & erit quafipater babitantibus
Hierufalem, & domui luda. * Et dabo eigloriam Dauid, & prin
ctpabitur, & non er it qui coritradicat. Et ftatuameumprincipem
inloco fideh:& erit in folium gloria domus patr is eius-, & erunt
pendentes ab eo* in die ilia. Nequie aliter de noua Eccleliai-
• demi Deo denunciat. * Dilatabo locum fentorij tui, & pelles
tabernactiloruni tuorum figawjongos faciam funiculostuos, &
palos taos* confolidabo, ad dexter am, & adfiniflramextendam
& fernen tuum bareditab 'itgentes. .
‘ Et de nbua' Hierofoiyma * Illuminare, illuminare Hie-
rufaLm-,qma venir lumen tuum, & gloria Domini fuper teor-
ta'eSt, Qui a ecce tenebra operient ten am, & caligo populos:fuper
te autem orietur Dominus, & gloria eius in te videbitur. Et
ambulabunt gentes in lumine tuo|| & reges m fplendore ortus tui.
Leua mar cuit u oculos taos , * & vide congregatosfilios tuos : vetter
unt omnes filij tui dé longe ,.& filia tua fuper humeros pórta-
buntur. Et Dauid dé Chrifti Ecclefia: Audi filia, &vide, &
inclina auremtuam: & obliuifcerepopulum tuum:id eft,impios
majores tuos ,& domum patris tui: id eft, nidores, & alta-
ria obliuilcare:nam li hæc feceris : Concupifcet rex decorem
tuum ’.quoniam ipfe eft Dominus Deus tuus : 8c adbrabis eum*
Atque vtexplicatiusoftenderet loqui Ce de gentium Ec-
cleha, addit : Et filia Tyri in muneribus : Tyrus quippe gentium
lèdeseft. Idem rurfum : Laudatc Dominum omnes gentes
: laudate eum omnes populi, ideft, limul omnes, ludæi,
Græci, ceteri gentiles : N on folus, inquam, Iudæus, it-
que Græcus’, led omnes omnino gentes: liquidem non
iamporrocircumcilio,autpræputium, nonferuitusaut
libertas eft. Quoniam confirmât a ell fuper nos mifericordia e-
ius: nam omnia Chrifti, & in omnibus Chriftus : & veritas
Domini manet in aternum : Dei veritatem Chriftum appellat,
ceu Deura verum è Deo vero, quemadmodum
Chriftus iplè de le confirmât. Ego fùm via, veritas & vita,
de eoque rurlùm ad nouamSion ait Ifaias : Ecce ego mittam
in fundamentis Sion lapident probatum, angularem ,pretiofum:
& quicrediderit in eum non confundetur * in æternum. Idem
ad eandem : * Ecce ego praparo tibi carbunculum lapident tuum,
&fundamenta tua Sapphtrum:& ponampropugnacuU tua Ia-
Jpin: & portas tuaslapidas chryflaüi: & ambitum mur um tuum
lapides ele(los,& omnesfilios tuos difcipulos Dei:&in mult apace
filij tui,& tn iuftitia adificaberis,recede ab iniquo.
Videtis vt gentium Eccleliam propheta lignificet ?
namcumHierololymam monetyabftincat à leeleribus,
j Iudæorum calamitates & internecionem *quæ eos ma1
; nebatjàfceleribusnonabftinentes, innuit:■ *&terrornon
appropinquabittibi:ideft,leeleribus abftinens expers ter-
i rons agitabis. * Ecce profelytt accèdent ad te per me : Per me, in-
! quir Chriftus , gentes & diuerlis linguis loquentesàdte
! commeabunt.''' & Colonierunt tui,& ad te confugient. Nam
j in Dominico fupplicio cunâræ gentes Hierololymam
profe6tæ,ac comprécatæ, hodieque reuertuntur. Sed erit
hic lapisgentibus ad relurreâiionem,Iudæisadruinam:
etenim ex prophetæ mente vnus idemque lapis erit of-
fenfionis,& petra fcandali.
. Quid igitur dicent ærumnoli, cum illuftrem è ccelis
aduentantem Chriftum videbunt,audientque in fumma
maieftateaffantemillos,quile velut auguftunï&angularem
lapidemluntamplexati î Venite beneditti Patris met,
poßideteparatum vobis regnum. Siniftris vero, qui in làxum
illud impegerunt, & offenderunt, dicentem ? Difcedire. a
me maledkti in ignem aternum, qui paratus eft diabolo &angelis
eius. Quomodo tumfaâipoenitentespræanimi anguftia
gement,& iterum arque iterum repetent: Hic eft, quem ali-
qiiando habuimus inderifum, & infimilitudinemimproperii .Nos
infenftti viam tllius aftimabamus infant am, drfiném illius fine
honore. Ecce quomodo computatus eft inter filios Dei, & interfan-
ftosfors illius eft ? Ergo err au imus à via ver it at is, & iuftitia lumen
non luxit nobis. Laffat't fumus in via iniquitatis pirditionts:
viam autem Domini ignorauimus. Sed turn eis inutilis erit fie-'
tus. Nam Iponfo in thalamum’ ingreflo , omnibulque
conuiuis c%m eo gaudentibus, thalami fpres claulæ erunt
porrOjVtolimparadififlammeoenle euftoditæ. Ah quo-
ties milèri cum lachrymis inclamabunt -.Domine, Domine,
aperi nobis: liquidem 8c caro es de carne noftra, 8c os de of-
fib us noftris, qui quidem ex maioribus noftris ortus fileras.
Sed eos Rex, idemque Deus alloquetur : Amen dico
vobis, nefeio vos : Difcedite a me qui operamini iniquitatem. Etenim
vos ànteteftatus fum : Qui negauerit me coram bomini-
bus,negabo & ego eumcoramPatremeo,quiincaliseft. Atque
hæc quidem fi c habent. '
Ceterum regnorum primus ait : VenitvirDeiadHelifa-
cerdotem, & ait ad eum. Haç dicit Dominus : Nunquid non a-
pertéreuelatus fum domui patris tui ? & elegieum ex omnibus tri-
bubus ifrael mihi in facerdotem : vt afeenderet ad altare meum,
& adoleret mibi incenfum, & portant ephod coram me î * Et de-
di domui patris tui omnia , quafunt ignisfiliorumlfrad in efeam.
Et vt quid rejpexifti in incenfum meum, & in facnficnm meum
impudenti oculo ? Etglorificafti filios tuos fuper me,benedicerede
primordis omnis facrifiitj ifrael in confieftu meo ? Propter hoc bac
dicit Dominus Deus ifratl: Dixi-,domus tua, & domus patris tui
tranfibunt coram me vfque in fempïternum.Et nunc dicit Dominus:
Nequaquam : quoniam tantum glorificantes me glorifieabo., &
qui Jpernit me, honore priuabitur. Ecce dies veniunt, & exter-
minabo femmtuum, <& fernen domus patris tui ; & non erit tibi fe
nexindomo mea omnibus diebus. Efviros exterminabo abalta-
B
j ijy iiijtf.*
ri nteo,Vt âeficiant oculi eorum,&defluat anima eorum'. Et omnis
qui fuper er it ex domo tua, cadent inrompbaa vir or tim. Et hoc tibifignunt,
quod vertief fuper duos filios ttios, Opbni & Phinees : v-
na die mortentur ambo.
Iiidæi. Noniftquemuis Ifiaeliticigeneris facerdotem,
led in Heli folum, hoc ediófcum expetit.
Chrift. Minime gentium? Male lacras litteräs intelligi-
tis. Nam fiin Heli lolum expetebatj ditftum opórtuit: Ex-,
terminabo ferpentuum: nunc vero addit : 8c fernen domus
patris tui : Léui próeul dubio notans pattern dörnus
Heli: ideo prædixérat Vir Dei : Eiegi domum patris tuitx omnibus
tribubuslfradmibiinfacerdotem: quarepro deleófcUe-
ditum quóqueéft edi6lum:fiquidem addit: exterminabo
feinen domus patris, * & non erts propheta in domo meti omnibus
diebus. Quafententia omnimodam lacerdotimiab-
rogationem fignificat -, eamque præfentiens & Dai™ ait:
In Ecdefeis benedicite Deo Domino. Nam in Mofaica lege
nonfacerdos erat extra templumHieröfölymis,nonPon-
tifex, non immolatio, non füffitus, non libamentum,
quin & Babylone cxulantes, in aliéna terra Deb Carolina
offerri religioni habebant. A t hune ab ortü ôc oçcalu,
ab Aquilone, atque mari coaâ:a'§è conftabilita eft Ecclefia.
V bique enimtempla, Patriarchs, Pontifices, Sa?
cerdotes, aç Leüitæ frequenfes : in1 omnibus qua vicis,
qua vrbibus alfidue incruentam hoftiam immolari cernas,
totoq; orbe térrarum Dei nomen laudariatque cele-
brari.
C a p V L IV .
Propbetia de abieft/t plebe ludaica, & Gentium voca-
tiotte.
■ Vippeaitperleremiâm Delis: Dabo vobispaftoresiux-
ta Cor meum &pafcent vos feientia & doclnna. Et per
Ilaiam. * Dabo principestuos in pace, &Epifcopos tuosin iuftitia.
Rurlumque de credentibus Iudæis. * Viuetinbonïsa-
nitna veftra, & conftituamvobisteftamentum aternum, fancta
Dauidfidelia. Idem iterum : Quarite Dominiim, & in inueni-
endoinuocate eum: quia multumdimitteppeccataveftra. tieque
enim funt cogttationes mea -, ficut cogttat iones veftraneque via
veftra, viamea, dicit Dominus. Sedficut diftat coelumàterra,
fiediftat via mea àvtis veftris, & cogttationes mea * a cor dibits
veftris. Et rurfum :Hac dicit Dominus : Ci ft odite indicium, &
facite iuftitiam, quia iuxta eftfdus mea. Dorttusméa domus 0-
rationis vocabitur emit is populis.
De legis vero abrogâtiohe-Ofeam prophetam monuit
Deus, inhanc fenrentiam. Vade, fumetibivxprem fornïca-
*vifitabo
vulg. ■
* lehu.
*ulg-. «
cutitur triticum incribro: & nort cadet lapillus fuper terrant. In
gladio morientur omnes peccat ores populi mei. Dauidis quoque
hæc fententia eft. Sacerdotes tui * induentur iuftitiam , &
Sanfli tui exultabunt. Id quod de gentium Ecclefia dixit, vt
futurum. Nam fi de Synagoga, mdutifunt, & exultant, di-
6tum oportebati
Iàm vero vbi nun'c Iudæorum rts diuinà,ac libatioîSi*
quidem Deuteronomio, Mofi Deuspræcepit: Hon faciès
altare inomni loco nequeofferetis facrificia: fedin bcoquem de-
gerit Dominas : eoportabitisprimitias,&facrificia veftra : Salo-
monis templttm prorfusinnuens.Atybi nunc hodie tem-
plum illud? Vbi Pontifices?Sacerdotes vbiîVbi quifacer-
dotes vngânt &inaugurent?vbi cornu olei?Qmelex Mo-
feicaprofànospern>rfitm lacerdotes confecrari, illégitime
extra templumHierofolymitanum in communibus ç-
dibus eolleétôsîHabetis ecce proie<5H làcerdotij a rgu meta.
Quare fifaccrdos r on eft, omnes igitur ludæi adulte-'
rantur, atqj ex adulterio nafeunturytftgo |purij omnes, at
Ipuriusexlege Mofisadlàcerdotium non adlcifcitur. Et
Alioqui làcerdos plane dicituràlacris faciundis, id eftj
maétandis. Sin hoftia& làcra non fint ; nec làcerdos quidem
eft, nifi qui fàllo làcerdos dici poftulet.Itaq; fi Oziæ,
quamuis regie inundto, thuribulum traétanti Deusnon
pepercit, tantum quod làcerdotalis nonelïèt, fed&le-
pramimmifit, & prophetiàs eo luperftite continuit, quæ
quantaqj mala eos non màneant, qui làcrorum exortes,
in làcrainuadant, & Pafcha, atque fefta agitare extra Hie-
rofolymftànum templum incæptent, lègem euftodire (fi
lùpérisplacet ) interim feiaiftantes?
ludæi. Ereptum nobis pontificium iuxtâ ac regnum
'confit;emur,iani inde ab eo tempote, quo tantis vrgemuf
malisà'Tito Romanorum principe lùbaéti; 8c omnino
fortalfe eft, vt nos legis euftodes decipiant, ne prærogati-
ua honoris deturbentur. Sedoramus, & Chrifti lupplicia
rtobis ediflère, & qui de his, deque eius refurreétione va-
tieinentur Prophetæ.
C A p v t L V.
Propbetia de Chrifti morte atque refur-
rectione.
eHrift. Sciendumin primiseft, quod læpe iam dixi-
mus , natùram diuinam opprellùm tyrannide à diabolo
videre fuum figmentumnon potuifle, igitur vilüm
eft Patri, vtfuusfibivnigenitus * animam atque Corpus
ex femper Virgine Maria fufeiperet, imperniutatus arque
inconfufiis, çicraqj peccatum perfedûshomo fieret,
tionum: &factibifiliosfformcatïonum, quiafornicansfortiica- noriamiflbquoderat(videlicetimmucabilis)fedaflum-
bitur * Synagoga. Et ab lit, &accepitGomerfiliamDebelaim: | pto, quod non erat,(vtpote hiimanus)quopernaturam
& concepit, &peperiteifiliim : & dixit Dominus ad^um: Voca.
nomen éitis lezrah'el \ quoniam adbuc modicum: & vlcifcar
fangutnem lezrael fuperdomum*'Iuda :&erit in die ilia, quie-
feerefaciam regnum domus Ifrael: & conteram arcum ifraelin
valk Ic^rael. lezrael autem vltor redditur. Et concepit adbuc
^ &peperit filiam, &dixitei: Voca nomen1
eius Abfquemifericordia
: quia non addam vitra mifereri domui ifrael, * fed
aduerlànsaduerlàborei. Et ablactauit earn, qua erat Ab fque
mifericordia: Etconcepit adbuc & peperitfilium. Etdixit Deus:
voca nomen eius: TSonpopülus meus: quia vos non populus meus:
&ego nonero vefter*Deus. Idem de Synagoga^: Indicate
matrem veftram, tu dicat e : qmnianiipfarton vxormea,&ego
non vir eius. Aliaque non pauca fub Dei perfona iracundg.,
propheta denunciat , quale hoc eft. Vir non Cruet earn fie
mam mea : & ceffarefaciam omne gaudium eiiß , foUemnitatem
eius,fabbathumeius,neomeniam eius,à 1 omnia fefta tempora eius:
& * vifitabo fuper earn dies Baalim.
Et de incredulis Iudæis* Chriftus. * Mittdm fuper eos
rete meum : vt volatilia cceli , fietrabam illas icórnpiam eos inau-
ditutrtbulationiseorum. Vaeis,quo>iiamrejilieruntame. Me-
ticulofifunt, quoniam impie egerunt in me. Ego vero redemi eoss
ipfi vero, loçuti funt contra me mendacia : & non cla'rawruni
ad me corda eorum: fed mala contra me.cogtauerunt : * idtirco
tradentur in gentibus : Àmosdiæc minatur. Ecce mandabo
ego , &concutiam in omnibusgentibtu domum ifratfficut connoftram
mori poflèt, & per ineffabilem & incpmprehen-
làm Diuinitatemv omnes viuifiçaret, arque àdiaboline-
xibus abfolueret. Nam & viui per eius ex Virgiue ortum,
nonpeccati lolum chirographo liberati, fed adoptione
etiam funtaffedli, & mortuorum animæ, quæ apud infe-
ros teriebantur, per eius refirrreâionem, èdiaboli mani-
bitselaplæ, regnum coelefte obtinuerunt. Vcenim duo
fimtortus, ficduonimlàlus, viuoruminquam, aemor-
tuprum, procurata eft.Hæcpallîonis necelfitas fuit : nam
nifi Palîio fuilïet, mors fccuta non effet, quæ fi haud eue-
nillet, humariitas omnis ek diaboh poteftàre eripi non
poterat. Siquidemvtpecçatumveteri Adamoiuftemor-
temconciuitj ita& nouo'Adamo", infontiac fine vitio,
irrogata mors iufte admilfi chirographum diflbluic. Ita-
quebenignus illeDeus , dehominum làlure femper lô-
licirus, non æternam modo Vnigeniti Filij ex vtèroànté
Luciferum generationem,pér propheras prçd.ici ac diinil-
gariindulfit, fedetiam quCmadmadum corpôreexfefti-
perVirgine Maria àlîtimpto, duas naturas vnierit, mira-
cula , ingrelfimi illuftrem & aduencum Hierololymam
füpèr afinæ pull6,prodftionem, fiipplicium, crucem, fe-
pulturam, refurre<ftibnem,inferorum direp tio nem ,m or-
tisinteriiû.in coelosalccnfum,deniq;àdextris cohfelTùm-
■ vtinqno hæc bmnia peffeâa videretis, eum Vnigenittuii
elfeDei Fil.iü fcîretis,qui & iamvenerit,&_ rurfum glonofe'
F 4 reàitti-
II i
M l
1
IÜK
ü ü