S. Edmttndi Arthiep. Cantuàr.
Chrifti de-
frcnfus ad
inferos.
G a p . X I I .
Deißisvirtutibus, Fide, Spe, & charitatevel more &
earumfufficient'ta.
VLterius feire debes quxfunt feptem virtutes,fcilicet
Fides,S pes,Charitas,Prudcntia,Iuftitia,T emperan-
tia,& Fortitudo. De vnà vero & èadem materia,funt decern
Mandata fiuepræcepta,&iftæ feptem virtutes : fed
hæc eft differentia; quia decern præaepta nos docent quid
debemusfacere; &iftæ feptem Virtutes nos docentmo-
dum faciendi. Tres primae Virtutes, fcilicet Fides, Spes,
Charitas; nos ordinafttquomodo debemus viuere quo
àd Deum: aliae quatuor,nos informant qualiter debemus
ordinäre nofttam vitam in ifto mundb vt nos perducaat
ad gaudia caeli. Scire enim debes quod nos omnes fumus
propter vnum finem crcati,fcilicet ad cognofcendum,ha
bcndum,&amandumDeum: fed^riafunt neceftaria ad
petueniendumadbonumfinem, fcilicetvtlciamus quo
debemus tendere, vt ardenter defideremus venire, vt fir-
miter fperemusilluc peruenire : nam magna ftultitiaeflet
homini,bonum opusincipere quod non poffet confum-
mare. Ex alia parte, fialiquisvelitbenefacerc, oportet
ilium ifta tria habere ;fcientiam,potcntiam, &volunta-
tem:hoceft; vtfciatbenefacere,poffit,&velitbenefaret
Sed quia non habemus fcientiam,potentiam,necv.olun*
tatem.ex nobifmetipfis; ideo donauit nobis Deus Fidem
adimplendumdefedfcumnoftræcognitîonis;Spem, ad
implendum defedtum noftrae poteftatis ; Charitatem, ad
ordinandum noftram volun täte m ad vnum & aliud. Fides,
nosordinatadFilium, cui appropriate Sapientia:
Spes,adPatrerh,cuiappropriaturpotentia; amor&cha-
ritas,ad Deum Spiritum faridfcum, cuiappropriate boni-
tas. Et ideo,Fides nos facit cbgnitionemDei habere: 8c
ipfa cognitio nobis indicat quod ipfe Deus eft miferabili-
ter liberalis,qui in tali modo, & tarn large nobis praebet
de fuis bonis. Et venit fpes de eadem cognitione,quæ dicit
nobis quomodo ipfe eft fummebonus. Venit ter'tia,
quae eft Charitas vel amor: nain quælibet res, naturaliter
amat bonum.
C a p . X I I I .
Deduodeçimart'tculisfidei.
HIcdebes cognofcere qui font duodccim articuli Fi-
dei.Sc leptem facratnenta. Et feias quod primus articulas
Fidei, eft quod Pater & Filius & fpiritusfandfcus
funt vnusDeusineflentia,&trinusin perlonis. Eft,& fuit
abfque principio,& eric fine fine,qui etiam verbo creauit
caelum 8c terrain,& omnia que in eis funt ; id eft, de nihilo
focmauit. Secundus articulus eft, quod Filius Dei fuit in-
carnatus,&accepit carnem 8c fanguinem de virgine Mar
ia ^ de eadem virgine fuit natus verus Deus 8c Verbs ho-,
mo. Tertius articulus eft, quodidem Iefus Filius Dei &
beatæ Maris virginis fuit paftus, crucifixus,mortuus , 8c
honefte fepultus. Iftam pafiionem gratis fiiftulit & de fua
bonavoluntate. Vtnos redimeret ablnfernali captiui-
tate, anima fua defeendit ad Inferna,cum Deitace,corpore
manentein fepulchro : & extraxit fecum animas quae
in terrafecerunt luam voluntatem. Quartus articulus,eft
quod idem Iefus Chriftus,verus Deus 8c verus hornö,ier-
tiadierefurrexitâmortuis, in carrte glorificataatque Maria
Magdalen»,eius Apoftolis 8c Dilcipulis fæpius appa-
ruit,& cum illisloquebatut 8c comedit : & quöd nos per
fuamrefurredtionem,cumeodem corpore quod in hoc
mundo habemus, de morte ad vitam réfurgemus.Quin-
tus articulus eft hie. Idem Iefus Chriftus, verus Deus 8c
verus horno, ad caelos aicendit, & nos per i 11 Urn afee nde-
mus,fi abfque mortali peccato de hoc mundo capti fueri.
mus. Et de caelomifit Spiritum fandtom. Erin die Iudi-
cii,indeventuruseftiudicareinfuahumanicate, viuos 8c ,
mortuos,fecundum opera recepturos. Septem vero articuli
qui fequuntur, funt feptem Ecclefiæ Sactatnenta,
quæ funt remédia homini contra peccatum originale»
mortale,ôc veniale.
C a p . X IV .
De feptem S act mentis.
PRimum Sacramentum Ecclefiæ eftBaptifmus. Do-
minus nofter Iefus Chriftus,in Iordanis flumine fc fecit
baptizari, ad fan&ificandum Baptifmifacramentum.
Pervirtutemenimverborum&Baptifmi, effugatur dia*
bolus ab infante , deleturque cius Originale peccatum
quod traxitàparentibusj&infunditurgratiain baptiza-
tum. Ec,fi Infans fuerit in periculo, nec fit copia Sacer-
dotis,tunc, Laicus vel etiam mulierdeber fic dicere: FgO
baptizjtteinnominePatris&Filn&Spiritusfanâi, Amen; Et
ponere aquam fuper pucrum,& imponere fibi nomen: &
hocfûfficitad faluteminfantis. Si aliquis infans inuen-
tus fuerit,8c neicitur vtrum fit baptizatus vel non : tunc
dicetCapellanuspuero: Sinon esbaptizattus, ego te baptize
in nomine Patris&Filii & Spiritusfanât. Illi qui tenent puer
rum adfontem,doceredebcntillum, Orationem Domi*
nieam, &SymbolumApoftolorum, qiiianulluspoteft
faluari nifi perBaptifmum 8c fidem. Et caueat Saçerdos
ne ponatpucruminaquam, fi fuerit baptizatus à Laico
velSacerdote. nefiatirregularis, &puerfimiliterfecun*
dumdecretum. Secundum facramentum eft Confirma-
tio, quæ Spiritum fandkum in Bapcifmo receptum confirmât
8c conferuat. Infra quinque annos ad vltimum
poftquam infans natus fuerit, poteft confirma« de manu
Epifcopi,& debet bene informariantequam fuerit con-
firmatus. Parentesitaquedebent fe cuftodireneipfimet
teneant fuuminfantem coram Epifcopo, ad confirman-
dum. Tertium facramentum, eft Poenitentia, quædelet
omne peccatum aftuale,veniale, & mortale. Iftud facramentum
conftituit FiliusDei, qui de cælo in terram veni-
ens humiliter, fecit pcenitentiam non pro fe, fed pro fuæ
gentislaluatione. Et fan élus IoanhesBaptifta prædicauit
poenitentiam&remiflionempeccatorum.Poenitentn enim cum
cordis contritione, oris confeffione, 8c opens fatisfadfcio-
ne,&cumhumilitate, expellitlnimicumdcordepoeni-
tentis,&deftruit mortale peccatum, 8c attrahit hominem
ad fuum creatorem, & ducit hominem ad magnum gau*
dium&claritatem. Quartum, eft Sacramentum altaris,
quod confirmât peenitentem, & confortât ne recidiuet,
&iterum in peccatum cadar, ipfumque reconciliat&fu-
ftçntat. Cum enim Iefus Chriftus ccenauitcum difeipu*
lis fuis chariflimis, ordinauit idem facramentum in com-
memorationem fuæpafiionis : 8c ideo quilibet Chriftia-
nus,ad minus femelin anno debet communicare, fcilicet
indie Pafchæ, cum magna deuotione. Quintum facramentum
eft, Ordo, qui confert potcftatem,ordinatis, ad
faciendum fuum ofheium, vtad facra celebrandum. Do-
minus namque Iefus optimus Deus, dedit poteftatem Sa-
cerdotibus,& prslatis Ecclefiæ, vt alios adiuuarent& in
fide informarent, & ligarent & foluerent, fcilicet, â pec-
catis : 8c vt Sacramentaillius miniftrarent,& præcipue facramentum
Euchatiftiæ, quod conficiturpervirtutcm
verborum ab ore Sacerdotis prolatorum. Nam in tribus,
funtvirtutes : fcilicet in lapidibus, herbis, & verbis.
Sextum facramentum, eft matrimonium, quod,exclude
mortale peceatum in opere generationis inter vi-
rum& mulierem.
Deus qui efifumme bonus & fumme fapiens, ordina-
uitin Paradifo terreftri inter Adam &Euam, facramentum
matrimonii. Matrimonium, eftinter virum&mu-
lieremconiunfticwam fortis quodnonpoflunt feparariin
fua vita, nifi per indicium fan&æEcclefiæ, autper mor-
tem. ' , ■
Deusetiam omnipoteris ordinauit Matrimonium,
propter filiorum procreationem, 8c propter caftitatem
Pcenitccia
frudus.
H
Chriftiani,
falttm in
Pafchacc,
obligâcuc
ad Com'
munionc
cramcntu
Euchari-
ftiae confi'
cituryircU1
teveibo-
ram.
Matrimo
nium cur:
iDeo fiti»
ftiturum.
f f l Vnftio mi
!nuitpcena]
corpora-.
jlem Sc fp1' ;
xitualem* .
B
IVtraqifoi-
tunà'àb*
'ftrahithö-
mine à ftu
jdio virtu*
Speculum Eccleßa. , sfo
feruandam:ve^untamen,coniugati,debent tempus &ho-
ram,cum magna diligentia obferuarc.
Septimumf^cramehtum êft Extrema vnfkio, quod al-
leuiat infirmas in periculo mortis à pcena corporali 8c
fpirituali. Et idèô poftqüàm accepit aliquis facram vn-
ßionem, magis debet effe afiiduus in diuina contempla-
none..
De quatuor Virtutibw cardinalibus.
C a p . XV.
POftea debes feire quæ funt quatuor Virtutes cardinales
, perquastotavita humanaeft guberriata , 8c
in ifto mundo cuftodita. Etfuntiftæ: Prudentia, Iu-
fticia , Teroperantia , & fortitudo. De iftis quatuor,
dicit Spiritus.fandus in libro Sapientiæ, qupd nihil eft
iftis vtilius homini , in ifto mundo : Et vide caufani
quare.
Nam quicunque voluerit bene facere ; primo, oportet
quod feiat eligere bonijmtà malo;&de duobus bonis,melius
: ßcillavircus, vocaturprudentiaiEtquandoelegifti
bona,demalo; autdeduobusbonis, melius : 8c tunc debes
reliftqueré malum, & facere bonum; & dimittere minus
bonum;& facere maius bonum : & hæc virtus,Iuftitia
appellatur.Et quia difturbant & impedunt hominem,be-
nefacere.&: maliim euicare : videlicet profperitas iftiusfe-
culi jVtipfum decipiatperfalfas fuauitates ; &aduerfitas
eiufdem, vt ilium opprimât per duras afperitates: ideo,
contraprofperitatem debes habere menfiiram & difere-
tionem,nenimisfiselatus:&iftavirtus, vocatur tempe-
rantia: 8c contra aduerfitatera, debes habere aud^ciam
ariimi ,ne fisdeiedus ; &ifta Virtus,nuncupaturfortitudo.
De feptem Operibus mifericordit.
trum eft melius habere gaudium cceliiii pofleffionei auc
in promiflipne?Certumeft, quod inpoffeffione , fic ha-
bent pauperes bonum ius. Ifta enim ipfertiet Iefiisfalua-
tor nofter dicit in Euangelio : Beati pauperes Jpiritu, quo-
niamipforumeflregnumccelorum. Hoceft : itafectiripauperes
cfle debént de gaudiö coeli, fiçut funt dè vnà re quam
, tenent manibus. Ideôdicitfan&usBernàrdùs :Ifto modo
paüperes nihil habetitin terra j née diuices aliquid basent
in ccelo. Igitùr diuites ( fi voluntibi aliquid habere)>
oportet illoshicd pauperibüs mercari. Modo fció quöft
multiim defideras cognofcere , qui eft vere pauper, &
qui non eft ; & qui vere diues, 8c qui non : aildias ergo tu
cümdeuotione.'. Aliquihabentdiuitias &illasamant:
ciiiufmodi funt auari, cupidiiftius mundi, aliqui funr qui
diuitiasrionhabent;illastamenamant, atque libenter
velleiit habere : huiufmodi funt » miféri & hiendici iftius
mundi, 8c mali Religiofi:&ifti funr ira diuices ficucalij;
8c magis,iri voliintate. Ethifuritillide quibus Chriftus
in Euangelio dieit ; Faciliusefi, camelum per foramen acus
tranfire,quamdiuitemintrarcin regnumcoelorum.Std quidam
funt qui habent diuitias ; «lias tarnen non diligünt j atrà-
menillasbénevoiantpoffidcre. Iftifuhtprôbi homines
iftius mundi ; qui betie êxpenduntômhia quæ habent vel ;
pofiident, 8c de iliis modicum fibi retirienr. Alij véro i
funt qui non habent aliquas diuitias, nëcillas àmarenec !
habere defiderant : Ifti homines, famäi» religiofi funt; 8C
ifti funt vere pauperes, &illorum eft regnum coelorum.
Hæceftbenediôtiopaupéruih. Oportétergo quotïdîui-
teshabeant contrarium huiusbenediârionis ; Ôeideo fint
pauperes fpiritu, quoniam ipfmmefiregnum coelorum. Tune
po.flumdicere ifto modo de diuitibus : Maledidi diuites
ipiritu,quoniam ipforum eftpoenâinferni. Diuites fuhtj
qui diuitias habent & amant : aut qui diuitias non habent,
fed illas amant; & habere cupide defiderant. Pauperes
funt, qui habent paupertatem, 8c illarndiligunt; aut
qui habent diuitias,&paupertatem amantj&diuitias contemnunr.
*
E
Matth, j.
Qiynâfint:
veredmi-,’
ccs vel päd
pères. '
F
Matt, m
HC
û
Matth. Ij.
Matt.iÿ.iz
CAPVT X V I.
Onfequenter debes feire qu» funt feptem Opera
V - / mifeticordis. Primumeft , cibare efurientes; fe-
cunduni eft, potare fitientes ; tertium eft, veftirfe nu-
dos ; quartumeft , ho^itari peregrinos ; quinrum ,
Vifitare incatceratos; fextum,conforcare infirmos; fepti-
mum, fepeliremortuos. Ifta funt feptem opera miferi-
cordis, quae pertinent ad corpus. Sed iam poflet quis
mihiifta dicere: Egöfuminreligione, nonhabeopo-
teftatem dandicibum , nec potum , nec veftimentum,
nee hofpitium , quia non habeoex quo pollim aliquid
facere; necpoflum vifitare incarceratos, nec conforraj
reäegros, necfepeliremortuos, quiafumin alceriusvoluntate
conftitutus; & ideo mihi praeualeret quod eflem
feculatis, vt poffem ifta opera mifeticordis perficere! Ne
fisdecepcus jfrater: namplusprsualet habere pietatem
| 8c coropaflionem in corde tuo,de aliquo mifero inopiam
patiente, quamfipofliderestotum mundumiftum, vtil-
fum dares pro charitate, nam plus valet, abfque compa-
ratione, illud quod es; quam illud quod habes. Da ergo
teipfum; plusdasquam fi dares totum muhdum., Sed
iam pofles dicere: ifto modo verum eft, quod melius eft
homini dare feipfum, quam de fuo; fed multum praeua-
let dare vnum cumalio., quam vnum per fe : nam plus
valerent duo bona , quam vnum illorum perfe. Dico,
quod non eft ita:Vtrum prsualeac vocariDominus,quam
eiusferuus i Tufcisbene quod prseualet vocari Dominus.
Sedilliquipatiunturfamem,fitim , frigus, de.fe-
6tus,& aliasmiferias propter Deum; Deus nofter Iefus
Chriftus illos vocat feipfum. Nam ipfemet dicicin Euangelio.
Ouicqutdfecentis vni ex hisnMmis meis, mihi feci-
fiis. Ex altera parte; vtrum praeualet, iudicare vel iudica-
ri i t« feisbene quodprxualet, iudicare.1 Et hocfaciunt
pauperesmamipfiiudieabunt diuites , ficut dific Chriftus
in Euangelio; Voiquireliquißis omnia &fecutieftisme,
cum venerit Filius hominis in fede maiefiatisfua ffedebitis fuper
thronos, iudicantes duodecim tribus lfrael. Ex alia partev-
Biblioth.Vet.Pat.toni. i).
Poftulatio
nesoracip-
uis Do:ni.
nicç coll in
mala omnia.
Oratio
Dominicate
lupe-
rat omné
aliamov
ciouem.
H
Defeptempetitionibus Orationis Dominica.
C a p . X V II.
POfterius habes cognofcere» quæ funt feptem petitio-
nes Qrationis Dominicæ ; quæ atiferunt omnia mala,
8cprocréant omniabona. Iftæfeptem petitionesvelpre-
ces continentur in ifta dulciffima ofatione, Pater nófier,
quam Dominus nofter Iefus Chriftus difcipulos ftios do-
cuic, vtfeirent quomodo fieberenf Deum Patrem depre-
cari. Et dixit illis; ifto modovos orabitis; dicite fic; Pater
noprquiesincoelis,&c. vfqueinfinem. Ifta oratiofuperat
&excellitomnemaliarnorationcm,indignitate 8c vtili-
tate.Iudignitat?; quiaipfemet Deusipfamcompofuit&
fecit; & ideo facit magnum dedècus 8c magnam irreue-
rentiam Iefu Chrifto Dei filio., qui fibi accipit verba rith-
mitiça & curiofa , dimictitqufr&relinquit orationem
quamipfemet compofuit, quifeit totàm voluntatem Dei
Patris, &qualis oratio maxime fibi placet, 8c pro quibus
nosmiferi maxime indigemusdeprecari. Nam ficut priits
dixij ille fólus totamfeit Dei Patris voluntarem, 8c toram
noftram neceffitatem.Igitur cenÉum millia hominum de-
cipiuntur per multiplicationem orationum. Cum enim
putant fc habere deuotioncm; h'abent vnam vilem & car-
nalem affediomem, quia omnis carnalis animus naturaliter
deledtatur in taliloquclacuriofa. Ideo fis prouidus &
diferetus f-'nam cettiffime cibi dico quod eft vnaturpis
luxuria, ita dele&ari in tali modoguliairdiæ.
Ex alia parte fan dliis Auguftinus,& .Gregorius, &alij
fandkiorabaucfecundumfuamafflidlionem, Nonculoo HE r j . . . - i - 'P telhgendi* illorum orationes;led illos vitupero qui relmquunt, 8c &pieintei
dimittunt orationem quamipfemet Deus fecit,6c oratio- lligenàum.
nesalicuiusfimplicisSandiaccipiunt vel quàm reperiunt Matth.6.
feriptam. Ideo que dicit Domiimsin Eqangelio; Quando jDo™iQ*ca
vultisorare , nolite or are per plunmerba ; fedora bitis ifio modo, |0,;auonc
dicentes ; Pacer noflerqui es in coslis, &c. -Ex alia parte *, iftaO- iommane-
ratioéxçellit omnemaliam Orationem , in fufficientia. jeeffaria.