3 „ ______________ ■ -OKM *
tio, ricyi reddere qualecunq; nomenin Deo dicitur, per-
fbhamfecundum eflentiam imminuere eft, cui illitdnomen
aptiflime congruum, fecundum rei fignificationem
non redditur. Puca,pater quidem nomen,& filius,&fpiritus
fa'n«ftus,paternkaique,&nariuitas,&proceffio,caufaqire,
8c caulale, & gignere,& gigni, relatiue adinuicem
did cum pci flint, in Trinitafe perionasindicaqaa, perio-
nis proprie redduncur. Aut enim perfonarum fubftantia,
aut ipfarum fignificatiuafunt.Sapiens autem,&bonus,&
iuftus,& creator,& quarque talia vnum aliquid indifcrete
Deum fignat. Ex his enim nullam cogimur difcretionem
irttellige'rein Deo adfeipfiim perfonalem, nifi fecundurii
quiedam nomina ad drcamrara folilm flue potius creatU-
IIX ad Deum: Iuftus enim ad aeafuiam & c/eatpf, & o-
irinipoteris dicitur.
f/;.f Cplecfr . ____________
Subftartcialiumvero,fubftanriarUmque fighifieatiuonim
nominum; alia quidem perfonarum fingulis vnum ;
vni proprie redditur j quaequeTubftancialiaipibrumlunt, •
ficuti paternitas,& nariuitas,atque procefllo^paterque 8c I
filius,&fprocedens. Alia vero duobus,vt cauflale,& micti,
&Deum ex Deo efle,fipiritumque& patris Sc filijfpiritum
diei. Mittere quoque & emanare, & profundere pattern,
& filium; fpiritura. Aliavero tribusincomucabiliter red-
duntur;& vnum Deum fine ylla differentia,vt diiftum eft,
fjgnant.V’erum producere quidem famfti fjpritus non eft:
hocenim relarionis verat oppofitio,quod enim producir,
ad id, quodproducitur, oppofitum eft: quod autem pro-
| ducitur, fpiritus fan£fcuseft; difftumque eft efle impolubi-
* le,ide efle quod produck,& quod producitur: nihil enim
eft,quodipfum nii caufa fit;& nullaperfonafeipfam product,
ficut&in hominibus,exempli caufa,fieri cernimus:
namq; & apiid nos cuiufpiam filius,noneftipfeexfeipfb,
neq;‘fui ipfius dicitur, fed patris: & neq; filius pater patris
fui eft; rieq; pater fi litis filij fui,propter oppofinonis ratip-
riem,fecundum caufam,& caufale,quae non cortuertif.
Et cef te polfibile eft, eundem & patrem e% ,& filium,
fed non fecundumidem,flue adidem.Adaliud vero,atq;
aliud, vtraque. Sed hoc in Deo locuiri nonhabet. Tres
enim perfbnas fblas Deum efle, fides tradit: quibus pro-
prietaresfusimmobiles, & ratae manent. Non ergo pro- j
ducere,produ£ti fpiritus eft: fed pater producere fpiritum
afleritur. Secundum hoe enim a fpiritu, vtcaufaacaufali
difcerriitur.
Quarritur autem, an & filio producere commune cum
patrefm Etquoniampatris ad filium-feciindum paternitatem
, 8c natiuitatem, fcaufie, caufalifque oppofitio non
.pfohibet hoe, neque vllahinc confufiofequkur:nafcie-
nim ad gignere quod dicitur, non ad producere relatiue
opponitur; 8C films ad patrem, fed non ad produ&orem,
in quantum filius,refertur:idcirco,nihil cogit,producere
q ttod dicitur,a filio auferre,ficut cogimur a filio,gignere
omnino tollere; non jd permittente ipfius ad patrem op-
fjofitioiicJ, pateirriitatis lcilicet, & natiuitatis; ne, vel vna
per-fona pater, acfilms fit; Vel, idem fimul, pater, & filius,
& neurrum proprie. Qupniamitaq;telarioinis filij ad patrem
oppofitio,non cogit a filio,producere quod dicitur,
auferre;c6mmune penitus eft patri,ac filio, producere.
G ceterum.fi'cuc qua; communia funt patri>& filio,puta,
bonus-fapietis,creator, &c<cum nona:qualitef & immutabi-
liter filio reddimus,minprem patris eflentiafilij eflentiam
facimus:ita quippe non erit fapiens,& creator vnus pater,
& filiaslEodem modo,qui producere filio abftulerit.nul-
la op^bfitionisneceffitate hoc ipfi redderevalente,filij ef-
"fenfiantpatrise.flcntiaminorem cogetiir cOnfiteri.
Porrojfi quis Dibnyfiumallegans^ta ilium loqtfiafle-
I rat,communia,&vnitapatri,& filio;lan6to eci^mfpiritui
communia, diuinaratio affignat: hocillumdehis, qus
tribusindifferenterredduntur, dixifle nouerit, ac de his, j
qua: dicuntur naturalia, in quibus neque diicretio vlla,
rieqiie relatioinfpicitur. Idcirco etiam communia, Sc vnitd i
dixit: producere autem ad id, qubdpfoducitur,relaciue
opp.onftur. Et eft,quod:prodiieitur, fpiritusian«ftus. P o £
fibile vero non eft, idem efle , quod producit. Neque fei-
pfuni producitfpiritus: nihil enim fuiipfius caufa efle pb-
teft: neque alteruni,propter traditam nobis Trinicatem.
Commune igitiir eft patri, & filio producere;&cft pater,
& filius vnusfanbti fpiritus produ&or, ficut&vniis
torus, & vnus mittens, feruata lcilicetgeneratipnis hati-
uitatifquedifcretiöne.Ätqueita filiusafändk) fpiritu Cau-
fe,caufalifque ratioue difccrrtitur:quia,&;per filium pro-
cedere dicitur; paterque produdtorper verbum efle & ex
filio efle habere,cum ab ipfo accipiat fpiritus,a Theologis
afleritur.
Ex quibus & illud conftat,producere quod dicitur,patris
fubftantiale non efle:hoc äütem 6cfupi% fnonftratum
. eft: atteftanturque hisaSS. Patribus didtie fententiai,quibus
aflctunt filium, vt filium omnium paternorum bo-
norum hsredem efle, atque omnia-patris habere bona,
propria, atquepraecipua, omniäquehabere, qua;patris
func,nifi id fohim,quod pater non eft: generatbrifque fpi-
ritum habere filium propriae naturte bonürn, viucnfque,
& fubftantialiter infitum; ficut & pater. Liber tarnen & i-
ftaaddere.
Sandtus igitur Cyrillus in thefauris ait:ficut arborprodeun-
ti exfefructut, qualitatemfuam naturalem fare dat: ita &film,
apatreaccepijfe mtelligitur,qu<efibifit nt omn lajumfit ipfieomn'id,
quApattresi praterfiolum,patrem effie.
*Et mrfus in eifdem:Non vt indigent dpatre atcepijfefilius d't^
“citur, habet quippenaturaliter,proprium dim fit ipfius Verbum &
ßilendor, omnia, quietusfunt prater folum, tffe, & diet patrem.
' Dicit autem fe a patre acceptjfe, bareticorum efiniones, vtDeus
praueniens, aciugulans. Ne quisaum fiUum injpictens patris o-
mnia habentem, ex multa valdefimilitudine,&indemutabilt i-
dentitate, putaret eundem efie patrem, & filium;&inSabellijer-
rvrem laberetur, neceffario fie apatreaccepijfe ait,vt fiermo inferens,
vnum quidrm dant an, fecundum vero accipientem, dualitatem in
propriisfubfiantiis ofienderetnon fiolit nominibusdißinäam.
Idem in l.ad Hermiam: Confubfiantialis, &coaternuspa
trifilius. omnia penitus aqua menfiura habet,praterfiolum,gignere.
Hoc enim fiolum proprie Deo, & patri conuemt. Idem in thefauris:
Itaque quodcunquedepatre dixeris, hoc etiam de filio,prater id,
fiolum, quod pater ipfie ell: &,quodcunquefilio dederis,hoc &inpa-
tre tit prater idfolum, quia films ip fe ell.
P i Ghryfoftomus in 39. homilia fuper Ioannem: Dedit
autem idcirco diätim eHineingenitumipfumfufpicerii: neque duos
patreseffeputes. Omniaenim quapaterell,bac&fiUusell. Et poft
pauea Wides incommutabile, & quod vno fiolo differentiam infi-
nuet, quod ifle ficilicet fitpater, ille filius. Dedit enim quod dicitur,
hanc difiinUionemfiolam neceffario inducit: cater a omnia aquali-
tatem..atque indemutabilitatem indicant.
Magnus Athanafius in 3.contra Ariaposait: Itaigituri-
pfi cum vnumfintpater,ficilicet, & filius, vnaquefit Deltas, eadem
de filio dicuntur,quarlepatre.nfi quodfiolum pater non dicitur.
Idem in fermone,in quo exponit compofitam ab Aria-
nis fidem, in variis illorum fynodis, in fine longiffimi fer+„
monis ait ifdcirco enim aquaUtatm habet adpatrfm filius, vni-,
formibus fcilitftvocibus, & qua in patredicutitur, hac& in filio
feriptura dicunt,prater fiolum,patrem eum dtci.
Magnus Bafilius in libroiuo de fide: Accipere enim quod
dicitur commun^, & adcreaturamelt: habere autem ex natura,
proprium ellgeniti. Vtergo filius naturaliter poßidet, quapatris
; funt, vt autem vnigenitus: omnia habet infieipfbeomprehenfia. Et
...rurfus ineodem: Patrem dixi, & filium: has mihiproprietates
fierua. Manensigiturfilius,in eo, quod ell filius. omniaelt, quapa-
\ ter, fecundum ipfius vocem Domini dicentis: Omnia, qua habet pater,
me* funt. Rmra enim imagtnis funt omnia, quaprimitiua
forma funt.
v Si igitur omnia,quae pater eft, hxc etiam filius eft geni-
rus & manens filius,& omnia, quae habet pater, hxc & filius
comprehenfa habet prater parernitatem folam, prae-
terq; id folum, quod hie patereft, ille filius: omnia com-
murfia funi:. Vna enim in re tantu differunt: catera omnia
aqualitatem ,indemutabilitatemq; indicant: quomodo
monpaternitas quidem,atque natiuitas fubftantiales funt
fola patris, acfilijproprietatesfibiinuieem minime communes;
prodücere autem, patri, 8c filio comune eft: quia,
& fpiritus fandlus,com munis eft,& amborum dicitur fpi-*
ritus, ambonimque fpiraculum > Nam fpiritus fandfciefle
principiumne,qjj)atereftpaternitatisratione fine medio,
Ita enim films «let fpiritusf&ndtus, neC^opponitur nariuitatis
uitatîsiationh.'hiiic eflira folapàternitatisratiôopporu-
iaz: Itaque feeundum id , quod elle dicit,ur prinçipiüm
Spiritus fàjidti .non eft diferetio patris, ^c fîlip, (^.confe^
quêuter prbpriiim patris ad filium, vtrifque eniminnatus
eft çongtuus : q uod ft innatus eft^etiam-.nullaehim illicin—,
Q^oniam igitur prodücere patris , ifubftaiitiale non
oft,communè’autem eft patri,Si filio, cotifèquenter 8c fi-
iius à Sanélo fpiritu fé cundurri caufam, & càufale diftin-
guitur. In fpla eniimcaufa f$ç caufàli diuinàs pèrfonas difr;
cerni, & fides'ttadit,&faiiifticonfitentur, vtexfupèrioti-
busliqUet. ’ • r
r Vçrum quidam difçretionem filij, 8c fan<â»fpiritus ief
çuh4um caüfam, & cauftrië non fuicipientesilumtamen
illis difcretiôhem reddere cogantur: aiunt, difeerni eçs
differenribusex patre proceffibus ; adducùntque teftem
Iuftinum Philofophum, ÔÇMarcyrem dicentetTfirquid/cr
ut filins ex .pdtre, ita& jpintus tx patre eli. , praterquam fub-,
fiantu modo. Grégorium item-Theologum dicentem, &
ipfum in fermone de Nariuirafe Chriftivffiiritùs fanilus
procèdent quïdem ex patre, non autem inftar filij ; : neque enim
natiuitatis: fedprocéfiionk ratione. Et cqntfa*Heronem : Ft-
lql]udemproprium,Natiuitas:fdnftiautemfpiritus,procefiio. ■
pr£tër {îariükatëm immediate ex primô, Sc pet medium
exprimoinfinuàtevult.; f 4
Porro, qui ifta dicunc, & ftiam, 8c m^giftrorum voCem
penitus ignorant. Nam qustunque lanétorum differen-
ïibu^prd'ceffibus difeerni diXerunt filium &Spiritum lan-
(ftum,natiuitate fcihcet,&procefli!one,fîüeperfonalibiis
proprietatibus ordineiù reddentes ô^.procefubus,& réla-
tionibus, & proprietatibus ; iftud dixeruiic, quafi, aliter
poflibile non fit perfonarum difcretLÙas eflè,riifi etiam re^
f latiiie oppofîtae intëlligantur ad inûicem.îrNatiuitas itaque
immediatUs eft èx-pàtre pr6cefTus,& hoc eft ipfius de-
Ad eam verd;eoîifert inttlligentiâm f ôC quod dicitut
füfficérëad difSetionern, ^erîitum, aCprocedensdicêre:
PEôCedenus enim ratio p ft, Æ p ë r gehirüm. -Itaque
rum id,quidem eft , quod proceflüis Jditxinas difCernü^it
perfôftas, verum nonfînqordine; fine intfellçâu adinV
uieem,atqueOpPofitionem, natiuitatem ante pro cefluni
eogitari, prbeeffionemque per natiuitatem eflèi quia &
fpiritus per filium eft; ac proptérëa rieceflàrio caufam, &
Cafifale fiibingeri. fe^denim impoflSbile eft, yt iuXta illo-*
rüm o.p iniouem hafci,açpro cedére difcernatur. Nam, fi
nuilam oppofitionem’ iri fe ipfîs continentes difcérhere
iufiîcerentjVt dicuntprolatæ perfbhæjeadem ratione fuf-
fiéeretj&gignerej&ptodiicçre qute patri infunt, indifre-
.rentes ipfum perfonas fcin'cfere : Imppflibïlê e;ft phim , a-
pertarhque habec cont^arietatem , ;principia'prqpria^àc l
fiifeemereidonea,eflê yfpîam, atqueillicdifcrètioiiem:
nOu eflè. Veliiti , fi qdisdiçat : pefitiam quidem iUaliqüo
èflè; ipfum vero peritum riô efle.Idemërgo eft ëtiam dice-
re,pé?quce difeernun tut caufæ, eaèflè quidem Si. iri câufa,
ipiamyéronullateriüs difeernerej.. :
Itaque æqualitër & in pro^uceritë & in produ|iis , yel ;
difcernent.vëlnondifcernerit.fi enim ,yerbi gratia.,idem.
Komogerieret filium jartemqué fqain pirigendiy vt itadi-
cairms,‘ilium dpceàt,natura penifus, Sc ars filio ac difei-
phlo cùm infint: lîcut & iri patrè, & màgiftro, norimagis
Bterum,quatti;alteriim in. pluradiuidet: eoqubd in vtro-
que fiteadem difçretionis caufà:Rurfumque,fi quis ideiâ
fit pater, &: leifailomm fiber,&: naturaquidem filium gi-;
gnar,arte vero leanlum façigtjinieëtuipquidem, âçfi-
fio , quia eft naturatum diuetfitas, quæ fubieëti ratione i-
pfa difeetnitur : alteiumeriimhofno eft,alterum lignum;
quodquidém lignum , fi quidem patri&opificiineflèt,
finitio.-proceifioaütem per liatiuitatemintelligitur: Ideo
& filius qüidenvfinë me'dio ex patre, fpirituSàutem per.fir
liuméft. -Præter illam autem relationëm, quæ fecundum
caufam eft,nuli|im indiümisperfonisdifcrëtionem fntel-1
ligerçfaséffl 'Nàmin folà-Cattfii^&caüfal^diuinâspérfo-L _ _____ .
nas difeerni didfcum eft : aliterenim omni bppofitione, ^ j ontim 8c faber , idèm^ecundum lubie6tum exiftens. ita
in plures f^ufarum fub ftanrias. Vel,fiquidemproduâ:rix
lig-ni natura fabricare feiret :eiTer&: tune veluti caufa, li'
orditîe proceffuumàdinuicem fublaco, nihil prohibebit:!
earüm propriecateS in iaeiîi' côncurrerë fubieéiümi Ita-
qiie cumfilium à fpiritu riàEiuitate difcèrhürrr, nihil aliud.
dicunt, quam fpiritùm eflè per filium : per natiüita.tem e- j
riinj prôcedére, quod dicitur,'eft.Simuiter cttni fpiçitum
à filio proceflione diftinguunt ; proceflu illo à nlio dif-
cerni conficentur^, cuius eft definitio , per natiuitatem
eflè. ' # ' t
’ Q^niàmigiturfecUridumfpbftâti^eS'proceflus per-r
fonarum fitbftantité fignificâtiir: fimulq; cum ordine cau-
fà,& cauûle infertur : Ec1 filius quidem fecundum pro cef-
ftinî fuurn;fine medio ex patte gignitur; fpiritus autem iu-
xta proceflum ftium ex patre per nliumprocf|flit : ideo, i l-
lêqUidem për riàtiuiracem, eflè, hicaucemçerprocefllo-
nerrijKàbere eflç afleueratur;merito, ambas ex patre quidem
aiunt eflè,vcrum fub ftànti^dilFerremôdo •
* • P o rro cumfub ftan ri arum modisxlifcririo, & eau w,at-
qüe catifale finiUl ififertur.Id qüippe eft dicére, aliudqüiaém
eflè' Cônrinëntëf ex primo : aliud veto per id,quod fit
continenterex primô.Séd & dicere,proptiumqüidem fi-
lij natiuitatem e f l è fpiritus autëm proceffionem : nihil a-
liudfibi viilt,nrfi qùod ftliüs quidçm ex pâtr&fine mêdio,
fpiritus autem per filium procedit : Illumq; procedere fe-
teri, non autem inftarfili).' N^que enim nariuitatis ratione,
fèd procefîionis difcerhentiseftimmédiate.quoddki-
tiir, 8c mediate : fed& quod ait idem Theolögus: omnia
quæ habet filius ,- fpiritus fünt pïæter natiuitatis, filiiqrifc
ratxonem : idem fignat , qiiàfidicërè£;præter quam eflè fine
medio. Ipfè enim per filiitrif procedit .- filius autem pér
patrem nafeitur, 8c præterquam âliùs quidem filius eft, ^-
lius autem Spmtusiàri«ft usilpfë ëriim eft, qui äit:Emaöätionis,
hàbitufque adwfliicem differentiam, difterentdüi
quoqiTè appêllationëm ïlIis fecifle : proptëreaque idem
éftvaafi dixiflètjpræterqùàm aliüs qüidem càttfa eft,aliüs
'Caufaleîfiàùtem'NyflenuSquoquedifcréuit, dumàliüd
diXit, commutersaliud% pet idiqtipdcontiiienterïEt fi quis au-
tem'prqceflionem aliüm fubftaritiîë modüm eflè diXit,
Sïbüoth.Vet.Vatr.Tom.i4.
& leëlulusgerrrien, idem ars & led uliÄ neque magis
quod producit, quam qüod producitur , oifeernecur.
Itaque cum diferetionis caufe in vtrifque iSquäliterfue--
rin t, caufa fcilicet at^tife caufali : aequaiiter ipfa difi:et-;
net, vel non lifeernet. Gignereaurem ätque prodiicere,
in yna, eademque natura eft, in qu a, & gigni & pröce-
dere. .
'Conftat enim gignere idem eflè, quod eft paterna pro-
prietas .-proprietäres vëro^idem eile, quod fubftan,ti*s fecundum
ren^ iain fupra monftratura efti. t r e s auteiri^
fubftänria: pater eft,& filius, & Spiritusfanölus :pater autem,
& filius, 8t SpicitUS’famftus verus Deuseft, Trinicas
v!Ïa,&/upérfubftantialiseflèntia. g - $g -
Siftiiliter & de eo, quod eft riaici, Sc de eo^, quod eft
. procedere, dicendum. Ifta igitur «quäliter in producem
te4&produ£tis,vel difcërnent,velnondifcerneht:fiqut
demigitürdifcerriënc,^duëfubftantia!éritpater,gignendifcilicet
».AC pröducenqi raciorté? fin veró h * e in patré
diferetionis caufa non fin t, neque filiiis & fpiritas haf-
'cendi, procqdendiquerationeproptereafdemcauftsd^
feernentur ab ihuiëem J fie autem erit'vna perfona filius,
& Spiritus fan&us. Nori enim dicere pofl'umus , eflè alk
quid in produdishoc iniqcó <hfcr|pionis caufam , ficüti
in ledulo,& filiö difcemenJ|na^radiffërens,qU pa-
trè non eft. Vna enim trium eflpitia Aenatrira eft,aé prx-
ter differenriam^'quW fdeundum caufam, & caufale eft,
fan&i nullan%aliam intelligun^-g ,
^Quphiam.igitur gighêre,acproducerë inptóis natura
cuS fin t, patrom in duasperfonas rioti difcerriuntiÜ-
cu-co, nequeinii.lij, acSancftifpiricüs na.tura nafci,acpro-
l l f i ädiieiatuf;: hoC
I I nlfi oppöfirionem habeant adinuicem. Vnde;qui
eos yVariis proceffibiis; na/cendifalieet jäC^rocederidi
difeerni dixerunt, vel.perfpnaUbuspiopfietatibüsrelariue
fibiinuicemöpppriiintelhgftc,yt dieftum eft.Stlbuari-
tialës enira cuni firitfubftatigfug indicartt medium.fufa-
~ ftantiai;
1 Hypoöa
tiypoüi-
is. • •
H