A
Mal tb. i l.
[. *.£«■. J.
. B
; Quibus de
I lebus iu-
! ckfia.
c
Quilibet •
Clirifiia
nuslaicus
I fubditus eft
poreftari
& ipiti-
S i i
RFieagnncuixm
D
Chriftia- nifiimum.
Jt. P. D. Bertrandi, Cardin. érEpift. Edutnps, _ . ' ____
çS
peccando in feipfum vélin proximum, verbo vel fado,
feu quocunque alio modo : & in hacratione fiindatur. c.
nouit,Extrade iud. Secundo, patet exaudoritate diui Matthäi,
vbi dieit fie :fipeccauerit in te frater tuus, cor ripe eum inter
te & ipfum folu tn, fi teaudierit lucratus erts fratrem tuum :fi
te non audierit, adbibe tcctim vnum vel duos tefies, vt in ore duo-
rum vel trium fiet omite verbum, quod f i non audierit j die Ecclefia
3 fi autem Ecclefiam non audierit, fit tibi tanquametbnicus &
publicanus, ideftexcommuriicatus. Et confiât quod loquitur
de iurifdidione Ecclefiæ quam habent Prælati. Nam ibidem
fubditur. Amen dicovobis: quæeunque ligaueti- I tis fuper terram erunt ligata & in coelo.Igitur fine Vila du-
bitatiône ad Ecclefiam pertinet ( iure fibi à Deo, collato)
cognofeere; & iudieare- de quocunque peccato. Vnde
beams Paulus exeommunicauit fornicatorem noto-
rium, vt legiturinEpiftolaprioreadGorinthiös, & 14 .
quæft. 7. c. audiuimus, circa medium. Cum igitur pecca-
ta contingant circa adiones per females hominum, & circa
contradus, de .omnibus his pertinet ad Ecclëfîamiù-
dicare: maxime fi in tenter uradio per modum iniuriæ Vel
cuiufcunque alterius peccati, tam inter laicos quam inter
clericos, vel inter laicum& cleriçum, quicunque eorum
litador vel reus. Necinprædidis poteft dici, qüodrcus
trahatur extra fôramiuum : quia omnes Chriftiani, in
quantum Chriftiani funt, pertinent ad forum Ecclefiæ,
vtfupra didum eft.-Et hoceft ,quod exprefTe dicitur in
canone n.quaft.i.c.quacunque:vbi dicitur Cxaquacunque contentions
inter Cbrifttanosortafuerint, adEcclefiam deferdntur,
&ab Ecclefiafticü viris terminentur : & , fi obedire noluerint,
quoufque obediant, à liminibus Ecclefiæ excludantur.
Necpropter hoc eheraatur iurifdidio principum fecula-
rium qui de adionibus & contradibus fubditotum füo-
rum,videlicet laicorum, habent cognofeere, & etiam iu-
dicare: &quæprædidàiurifdidio-, eisnon auferturnec
impeditur. Si enimador voluerit, potent reumtrahere
ad iudicium feculare: & tune iudex laicuscognófcet: fi
autem yulteum trahere ad iudicium Ecclefiæ,potefbpræ-
cipue,iritentandoa6tionem iniuriæ velpeccati: quia quilibet
laicus Chriftianuseftvtrique iudicio fubiedus fiüe
fubdituSjVni, vt ciiiis;alij, vt Chriftianus.Et quælibet poteftas,
poteftin eum exercereiudiciumfiiuin, fiadillud
euocetur. Sed in optioiie adoris eft euocare reum ad hoc
vel ad illud iudicium, & non advtrumque, & fiepoteft
intelligi illud quodhabetur in decretis. Dift.11. capit. vbi
dicitur quod Chriftus commifit beato Petro iura cûelè-
ftis imperij & terrëni: & qui hoc priuilegium Romariæ
Ecclefiædetrahit, inhærefim labitur& hæreticuseftdi-
cendus. Verum quamuis hoefitius Ecclefiæ j fibi à Deo
collatum,tamenipfànon fempervfeeftifto hire,nec vbi-
que, partim ad vitandum feandalum, ne pUtaretur quod
Ecclefia magis quæreret ëmolumentum pecuniæ quam
corredionem vitiorum,partim propter malitiam aliquo-
rum tyrannorum in quorum terris plures Ecclefiæ fiiht
fundatæ , qui propter fuam violentam potentiam non
permiferunt Ecclefiam vtiiurefuo. Sed in regrio Franciæ
Chriftianiffimo in quo reges fuerunt Ecclefiæ deüoti, à
principioquo fuerunt Chriftiani : Ecclefia liberius v fa eft
iüre fup,& tanto liberius, quanto plus appropinquat fedi
d. Sic igitur patet primum, fciücet quantum extendit
feiurifdidio fpiritualisadaliquaquævidèntur pertinere
ad iurifdidionem temporalem. Quantum ad fecundum,
fcilicet, quantum extendit Ce ex vfu & Confuetudine,\non
poteftvno verbo dicij quia non omnes Ecclefiæ habüe-
runt iiec habent eo&em vfus & côrifuetudines rfcd quæ-
damvtunturpluribus, quædam vero pàucioribus. Ve-
rumtamen fi vfùs ille confiftat circaadiones perfonales
& contradusrfhodo quo fupradidum eft ; non éft in hoc
iquifitio iuris noui^um hoc çompetat Ecclefiæiure fuo
hocconfuetudo poteftin talibus locum habere j &dare
iurifdidionem, ficut expreflè dicitur, Extra de iud. c. noutt:
vbi dicitur fie : non enitn mtendimus iudieare defeudo cuius, ad
ipfum ( fcilicet Regem) jpeäat iudicium: ntfiforte iuricommu-
niperjpeciale priuilegium vel contrariam conjueiudinemaliquid
fit detrattum. Igitur per confuetudinem poteft aüeui acquittais
cognofcendi&iudicandi defeudo alterius. A-
[ lioqüinfmftra ponererur ilia exceptio: nififorte. Et fortiori
ratione pöteft confuetudolocum habere iii alijs mere
realibus non feudalibus. Iftas rationes propofui ego Petras
Bertrandi coram domino Rege Philippcbqui nunc
eft, in ilia perfecutione quam habuittùnc Ecclefia galli-
cana, quæ tame per Dei gratiam fopita fuit fine fcandalo.
Nuncreftat videndum de tertio, videlicet quid^om-
petatEcclefiæ, exfpecialipriuilegio feuconceifione. Et
notapdumeft: Priuilegium (proprie didum ) elle illud
quod continet fpecialem gratiam conceflkm alicüi, contra
vel præter fes commune : Scifto rnodo Ecclefia non
indiget priuilegio hùmano, quantum ad iùrildidionem
in fpiritualibus, ôcin delidis : & in quibufeunque adionibus
perfonalibusjfeu'çontradibus in quibus poteft no-
tari peccatum : quia hanc habet à Deo| ficut patet exhis
quæ didafunt in primo articulohuius quæftionis: & id-
eo non indiget quod ab alio eoncedaturei. Sedquia exe-
cutio huius iuris pluries &in pluribus loçisimpedita fuit:
fiäliquideuoti Reges aur Principes ordinauerunt & fta-
tüerunt quod .Ecclefia non impediretur in executione
huius iuris, talis ordinatio poteft largo modo vocari pri-
uilegium:non ex eoquodçonferat ius, fed quia tollitim-
pedimentum executionisiurisdebiti: & fiç EcclefiaGal-
licànadicit fehabere plurapriuilegia à Regibus Franciæ,
fando Ludouico, & Philippo eius filio & firatre didi Lu-
douici; qui omnes per ordinationes & ftatutafiiaprohi-
buerunt, ne Ecclefia impediâtur in executione iutiftli-
dionis,quæ ei competit de iure velde confuetudine. Rex
etiam Franciæ in coronatione fuaiurat feu promittityfe
feruaturum Ecclefijs fui regni priuilegium canonicum ;
in quo includitur quod feruetur iurifdidio Ecclefiæ,quæ
conipetir einon lblurode iure,fedde confuetudine; quia
canoncs decemunt, confuetudinem approbatam habere
vim iuris. Et fentenrià excommunicatioms fertur contra
impedientes iurifdidioricm quæ competit Ecclefiæ de
iure vel de confuetudine antiqua: Extra de immut. Ecclefia
c. quoniam vt inteüeximtts lib. 6 . De iurifdidione autem in
eau fis mere realibus, quamuis ipfà çompetat quibufdam
Ècclefi js,paucis tarnen ex confiietudine : vt fitpra didum
eft: tarnen quod çompetat alicui Ecclefiæ, ex priuilqgio
cuiufcunque Principis vel Domini temporalis-, ignoro
autvix concedo pro moderne tempore , quia cum ipfi
conentur auferre Ecclefiæ iurifdidionem, quam habet
à Chriftc%i omnibus peccatis, &per confequens, in omnibus
adionibus circa quas poteft intentari adio peccati
: vix eft çredibile quod ipfi dent fua, qui conantur ail-'
ferre aliéna. Verumtamen Theodofius & Carolus Ma--
gnus Imperatores ; temporibus fuis omniaiudicia Ecclefiæ
conceiferunt, vt habètur 11. q.5. c. quicunque & c.fequen-
ri; &allegàtur perInnoÊ. Extra dejud. c.noùit: quamuis .
poftea, talia fueriht abrogata. Et videtur circa hoc quod
legitur & notatur,]Ixtta deforo compe. c.ex tranfintffa, & c.ex
tenore ; &qnodnotaturindidb. c. licet. Et fie patet quod.
iurifdidio fpiritualis & temporalis poflùntrationabiliter
eidem perfbnæ competere ; & quod fbla inrifdidio fpiri-
tualis extédit fe ad omnes Ghriftianos tam clericos quam
laicos , qùantüm ad omnes adionesrperfbnales in quibus
poteft inueniri ratio peccati. Etficyfà eft Ecclefia in
regno Franciæ; &eftpriuilegiata quod non impediatür
vti iurifdidione in ijs quæ competunt ei de iure vel confiietudine.
Ad rationes autem in oppofitum, refpondenlopitj
«nçfcaa.
Prtuilegia
Eccleiu
Gallicans
à Regibus
cbncdTa,
luxamen-
tuni quod
prxftacRc
Francis in
fuacoro.
nations.
Principes
conantur
auferre Ec
défis,i uni
diftionem,
vt ftatini didum eft : fed eft executio iuris primi dati à j duméfhAdprimam , cum dicitur quod duo fpecies eiufi-
D- , eo,qiioda fur i-t frorrfi tan quand1 oqueiîm__p__eJd: i. t-u mo &- ponft.e. a J . ......... ........ : ______ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ___ ___ : ___________ 1 r.. L
expeditum vel fairem non impeditum quantum ad exe-
cutionem; vel eft executio iuris prioris, quia nihil prohiber
aliquid competere Ecclefiæ duplieiiure. Si autem v-
fus ille fit circaadiones mere reales; vt dicitureffein quidem
generis proximi non compatiuntur fe ineodem fub-
iedo; vt homo & afinus; albedo & nigred&dicendum eft
quodifta ratio deficit in fe ; &(facienteseam , contradi-
cunt fibiipfis.Deficit quidem in fe;quia maior,non eft Vera
vniuerfaliter , fed fblum in illis in qnibus ex fpeciali ra-
Priuilegiu
Ecciefis
Gallicans
circavfum
fus iurifili
ftionis,
bufdam Ecclefijs, paueis tarnen ; diçehdum eftquod ad tione initenitur repugnantia eflèndi fïmul:verbi gratja:In
omnibus
poteft« in- jiti debet
Tixtutibu*.
liatib. za.
ÏBtifdiôi*
fpiritualis :
^ tempo.
Mit*, ad
quem fi.
ntm fe ex-
tendant.
De origine ér vfit lunfdiclionum ; traôïattss.
omnibus naturis per fe fubfiftenribus eft repugnanriaef-
fendi in eoderti fiibiedo, quia qua*libet ex natura fua na-
ta eft conftituer^ proprium fubiedum fuppofitum, vt
homo & afinus. Itemin Qpppfitis,eftrcpugnantiaexna-
tura opfofitionis; & ideo in quocunque genere inueni-
tur oppofitio inter aliquas fpecies, omnes fpecies illius
generis funt incompaflibiles, ficut patet in albedine &
nigredine & omnibus coloribus medijs; quia omnes habent
oppofitionem inter fe, feltem imperfedam. His aur
tem exclufis : fpecies generis proximi; poflurtt efTefimul
in eodém; vc patet de yirtutibus tkm moralibus quam in-
telledualibus. Poteft enimidem homofimul habere o-
nines virtutes morales, temperantiam,fortitiidinem,iu-
ftitiam, & fiede alijs,: immo, qui habet vnam perfede &
complete; habet omnes, ficut patetex <>;ethicorum, & in
moralibus fupra allegatis. Cum igitur poteftas regimi-
nis tam fpiritualis quam temporalis irinitatur vel faltem
debeat innitivirtuti; maxime prudentiae & iuftitiaï qu®
debent effe in redore: patet quod ift® virtutes decenter«
poflunt cideminefle. Item; quifeceruntiftamratipnein,
dkerunt quod Epifeopi & Archiepifeopi qiiihabefiit dü-
catus, cohiitatus & barpnias ex fundatione Ecclefiarum
fuarum, vel ex propria hxrcditate feu ex acquifitione; bene
poflunt habere iurifdidionem temppralem: & con-
ftat quod habent fpnitualem; ergo habent vtramqucfimul
Igicur aut n o ^ n t du® fpeciesciufdem generis proximi
( cuius pppofitum dicunt in miiiore propofitione)
autdux fpecieseiufdemgeneris poflunt fimulefleineodem
fubiedo; ciiius oppofitum aflumunt in maiore propofitione
; & fic quocunque dato, femperfibi contradi-
cunt. Ad fecundamrationem; cum dicitur quod iniUa
audoritate Domini apud Matthajum; reddite qua funt Safaris
Cafari, &qua funt Dei Deó; irinuitur dfuifio prasdida-
rum iurifilïdionüm &diftindio pcrfonafum.in quasca-r
dunt: dicendum eft .quod fecuntfiim veritatem textus
Euangelij, intentio Ghriftinon fiiit in illolocofaccre di-
ftindionem prsdidatum iurifdidionum , nec fignare
perfpnas in quascadunt; fèdrefponderé tentatiuaz qu®-
ftioniIud®orum, quicumrepatarent fefoloseffe depo-
pulo Dei (alijs, exiftentibuspaganis& idololatris) non
ctedebant aliqixi eorum quoa. tenerentur ad fql.uendum
cenfum G®fari pagano Irhperatori; fed immunesefle a
cenfibus & tributis, quia vacabant cultui Dei veri; & id-
eocumHerodianisqui eraqtde genre imperatoris, ye-
nerunt ad Chriftum proponentes ei hanc quxftionem:
licet dare tributum Cafarian non ? vt, fi diceret, non: accufa--
renteum apud Imperatorem; fi diceret 9.fic: accufarent
eum apudPrincipës facerdotum tan quam diceritém con-,
tra libertatem cultus Dei. Icfus autem feiens nequitiam
eorum,- oftenfó fibi numnnfmate cenfus infculpto imagine
Csfaris, refponditj reddite qua funtCafari&afari,&
qua funt Dei Deo: id eft; C*fari cerifiim fibi debitum, &
Deo cultum in oblationibusi& fecrificijs fecundum ri-
tumlegis. Loquebantur ergo dc redditione debicorum,
&, non de (diiiifione iurifHidionum ant perfonarum in
quascadunt. Sed dato, fine veritatis pr®iudicip, quod
loqueretur de diuifione iurifdidtionum : tunc fecunadfinem.
Confequenseftquod fpiritualis iurifdidlio Ecclefiæ
f? habet ad iurifdidlionem fecularem ; ficutars quæ
confiderât finem, fe habet ad artem quæ confiderat illud
quod ordiriatur ad finem ; piitâ militaris ad eque-
ftrem, &equeftris adfreni contra<ftiuam fiüe reótiuam.
Gonflât autem quod ars quæ confiderat finem, impe-
ratarti quæ confiderat illud quod eft ad finem; ficutars
militaris quæ confiderat vidtoriam, imperat equeftri; &
fimiliter eft in alijs, vt dicitiir i. ethic, ergo poteftas iurif-
didlionis fpiritualis habet imperare poteftati iurifdiâip-
nis temporalis ; & hæc illi tenetur obedire in cafii fuo.
Verbi gratia : aliquis laicus iufte cxcommuilicatus per
Ecclefiam, contemnitexcommunicationemlongotem-
bpre, nec vult redire ad gremium Ecclefiæ ! ccrte Eecle-
fia poteft præcipere Domino temporali, fub cuius do-
minio cxcommunicatus manet, quod compellat eum
per captionem bonorum & ériam pèrfbnæ fi neceflefue-
ric, vt fatisfeciat 6c redeat ad obeaienriam Ecclefiæ : &,
fi dominus temporalis reculât hoc fecere’;,poteft & de-
bet excommunicari. Vnde fanólus Ludouicus fta-
tuit quod fi aliquis màneret fexcommunicatus per annum,
quod compelleretur per gentes regias ad faciendum
feabfolui , &hoc, in pluribus patribus regni Franciæ
obferuatur quotidie. Adtertiam rationem dë Chri-
fto qui abiecit afe ( vt dicunt ) omnem iùrifdiâiohem
temporalem : dicendum eft, quod qui dicit Chriftuni
non habuiffe omnem poteftatem fecularem feutempór
ralem 6c fpiritualcm , contradicit eius verbo, Matthæi
vljrimo. c. vbilegitur Chriftum dixiffe ; data eft mibiomnis
poteftas in ccelp & in terra. Et Ap ocalypfis primo , dicitur:
Prinçeps regum terra. Sed bene contingit quod habens po-
teftatem 6c auâoritatem iurifcliâionis, non vtitureain
propria perfona; nec decct quantum ad omnia : immo
minora debent couimitri minoribus, &medipcria me-
<hocribus,& maior^ fupremis;ficùÉ çonfultum fuit M6y-
fiinExod. quodconilitueret iüdices qui minora &facit;
liot a iudieare J t tantummodó, 6c difficiliorà remitterent
Moyfiiudicartda. Et Apoftoli dixerunt in-a&ibus ; non
eft æquum nos derelinquere verbum Dei & mifiiftrare
menfis: &per hunc modum Chriftiis , licet habèrèt o-
mnem poteftatem, tarnen fiimmum opus ad qudd vipne-
rar ,fiiicinftituere nbs defide fua, & deredernptidneînb-
ftra per ipfum facienda : propter quod, circa ifta quafi
totaliter vacauif dimitcendo minora quæ per alios peri
pbterant; & ideo paruipendit didum illius qui pete-
Bat diuidi hæreditatem inter fe & fratrem fuum, quia a4
minores poterat recurrere. Fugit etiam cum populus vellet
eum fecere regem; propter duo : Primo, quia cum jpfe
rex effet ex fe; noluitnocregnum habere ab hominibns,
neque per homines :|ccundo, vtnobis, qui püri homines
fumus, datet exemplum fugiendi honores mundi,
quand’o conferuntur intuitu commodi temporalis, ficut
turbæ voluerunt Chriftum fecere regem, quia pauerat
eosquinque panibus &duobus pifeibus. Quod autem
dixit coram Pilato : Regnum meum non etlde boemundo :hon
negauit propter hoc, fe effe regem; imo poftea exprefife
çonceflit & confeflus fuit. Nam cum Pilatus dixiffer
dum eorum expofitionem, per hoc quod di£itur,raf- eif.e. rg„o r.e.x.e.st.u.} refpondit; T« die,t s, q- uia rex. ,fu, m,— eg,o—, Ego— editequa
funt Safaris Cafari, & qua funt Dei Deo : intelligi- | mm tn hoc natus fum & ad hoeveni in mundum vt teftimonium
tur iurifdidio Pr®latorum. Sed conftat quod iurifdi- perhibeam veritati: nec dixit, regnum meum fion eft in,
dio eorum eft fuprema, &ad omnia fe extendit , &ab - hoemundo, cum regnuip eius fit in ccelo 6c in terra, fed
ipfa omnis iurifdidio Principum fecularium dependet, j dixit, regnum meum non eft de hoc mundo, quia rice eledio-
now enim poteftas eft nifi a Deo , ergo iurifdidio Pr®latQ- i ne mundana nec fiicceffione humana rait rex , fed vni- ,
ram, quam in terris exercent vice Dei, eft fuprema inter j tione beata; quamuis pariim aut quafi nihil yfus fuerit iu-i
omnes, & ad omnia, fe extendit, &ab ipfa omnis alia in- I rifdidione temporali. Etclico ,parum: quiaquando fec:t
rilHidiodependct; quodaduerferij inuiteconcedcrent.! flagellum defimjculis & eiecit ementes& vendentes'de
Nec ad prafens volumus hoc aflerere fimpliciter Sc ab- temolo 6c nummularibrum euertit; videtur fuifi
folute, fe<itantum aflerimus,’quod cum iurifdidio fpi-
ritualis quam habet Ecclefia a Chrifto,refp.iciat finem vl-
timum; videlicet felutemateriiam, propter quanyacqui-
rendam (&neeamperdamus) Chriftus pradidam pote-
ftatem deditEcclefi? in beato Petro&fuccefloribus eius.
Iurifdidlio autem Principum fecularium, fe extendit fo-
lurn, ad bona & mala prafenris vita ciuilis: qua omniain-
ter Chriftianos debent ordinari ad futuram vitam ficut
F
Ordinatio ,
Ludouici,
contra eos
qui per an-
aum in e
cominnni-
catione in-
forducrunt.
templo & numnaulariörum menfas euertit:
feyfus poteftate feu iurifdidione temporali: vnde&Iu- ■
dai dixeruntei, die uob'ts, in quapoteßate bocfacis l Verum-j
tarnen quia principaliter venerat nosredimere 6c felua- i
re ; quafi omnes a d u s eius verfabantur circa erudirib-
nemnoftram, &pauci aut nulli circa exercitium cuiüf- I
cunque iurifdidionis: non quodvtramque poteft,atem j
non haberet; fed vt falutinoftra tpcaliterintendetet: fic-
utdicit S.Ioannes: noneriimmifitDeus filium fuum inmun- '
I z dumvt
Chriftu«
parum fuit
vfus iurift
d.clione
fiate tem