Ethica ßarlaami.
animo infita éc permanens;& ideo cfficacior: ÔC quod ab
. ea peu deneer proficifeitur,njinq«am ad poenitenriam ad-
' ducic: illaverobeneficavoluntas, qùjeçft in perturbation
I ne, çum à repentino & turbulentömotu caulètür, fedatà
1 mente fiepe ceflat&ipfinï'Ïón enim infita éft,née vinculis
rationis conftringitünÈtidép fiepe conringit,vt quod re*
Ae 8c laudabiliter fàÂütti fucric , cüm nubes reeelferit,
pcc ni teat hominem hoc idem fecifïe : ficutin mifericor-
diisnonnunquaitiaccidir.
Qüintusvërói qui pöfitüsfuitgrachis, eft fimpliciter
rnalus, & omhiiim pfeflimus. Nihil enim ineó boni eft.
T ertius 8c qüartiis, fctuhdum quod participesfiint boni
vel malij (untlàüdàrtdi vel vituperandi : Si vero opor tet a
pefiïmo cxpofitPriimgraduum perturbationis,gradatim
& non repente ad conftantiam afcendére : primo liibtra-
hacur malefica voluntas, vel fallà op Aio: & iftis prius de-
tra Ais ; poftremo lubtrahatur mentis pbfeüratio : & immédiate
hac fubtraAa, eluceat in animo Conftantia; in
qiia cum æquabilicàte mentis, & yéra ëft fente tia,& bene-
nca voluntas.Nam fi à peiïimo gradu perturbationis,pn-
mo fubtraAa obfeuratione mentis,dimittantur in animo
falfum iudicium,&:malcficavoluntas:augetiirpotius malum,
quam diminui tur, & animus dereripr fit.Êxit ehim à
genere perturbationum, &incidit inmalitiamElychip-
tem & Apheliam, quæ in agendis malis multo exccllunc
perturbationes,& minus lanabiles funt.
Quinque igitur graduum affignatorum, primusgra-
dus, qui lolus erat conftantiæ, eft fummum bonum : lê-
cimdus, magnum bonum-, latet enim quod habet malum:
tertius 8c quartus,fenfibilem iammixturampatiun-
. tur. Qujntus totaliter opponitur prim o,& eft fimpliciter
malum.Itaque cum & ira,&Mifericordia,& Defiderium,
& Metus,& reliqua, quæ æquiuoce in genere conftantia-
rum>&in genere pèfturbationum did poflunt,vt fuperius
oftenlum eft,per qüinquè quodlibet fimpliciter gradus,
poilit variari » vtprimus fît conftantiæ; quatuor Yero per-
turbationis:maniféftüm êftex fiipra diAis,quanto melius
&prçftantiuseft qüodlibetiftorumjcum conftanter çon-
tingit, quamidipfumfifiérettürbùleriter. Quod tarnen
cum ita con tingit, quando magnumbonum eft, quoad
aAaonem:& quando fetifibiliter commixtum,& quando
peifimum malum: fatis & hoc,yt arbitror,fuperius eft ex-
-plicatum. Sed quia ficut prædefinitum eft in primo libro:
"Virtus eft optima affeAio animi, optime animum ad a-
gendum dilponens : Nülla ergo viftuS ad hoc habet fiiam
vim,vt fâciataliquid mali animo contingere. At oftenlum
eft, quod obfeuratio mentis, malum eft ipfi menti : nulla
ergo virtus, ad hoc habet fuam vim, vt obfeurationem &
tencbrasinferatvnquam menti,&obtundat eius aciem
intelligendi^ed nullaperturbatio eft,fine mentis obfeu-
ratiohejiègregand'ç ergo fimt perturbationes à choro vir-
tutum.Quod & itapftendi poteft. 1$ a
Demonftratum eft fiiperius, quod beatus, quern intel-
ligimus, fempereft conftans ; fed perturbationes omnes
aduerfantur conftantiaxvacabit ergo beatus perturbario-
nibus : fed vircute aliqua non caret : nullius ergo virtutis
perturbatio eft»
Item, fi co nftan ter milereri multo melitiS eft, quam fi
idipfum turbulenter fieret, vt oftenlum eft: illudvero,
quod à virtute proficifcitur fuo lo co 8c calu,optimum efe;
1c volumusiVirtus eft ergo quçrenda,quç ftabilitam con*
femet conftantiam : nonperturbationisinfirmitas:fepa-.
ran tes tarnend choro vktùnim perturbationes, nonillud
völumus vt ad Apheliam & Elychiotem, & mali tiam in*
cidat animus; fed vt bonum conftantiæ confeqüatur.Illis
enim qui claram 8c viuam, & expeditarn, & efHcacemrä-
tionem expetendarum atqiie fiigiendarum rerum, non
habentjnonpcnitusinutilesfuntperturbationes:aliarum
enim return cupiditäte , vel me tu, lætitia j velægritudiné
commoti ; mülra fionain vitaconfequuntur* & mala éditant:
fed ita dilpofiti (imulacra vir tut um, non ipfes veràs
virtutesæftimandifunt habere. Itaquè fi nominepalfio-'
nis velimus nominare, tarn conftantias, quam perturba*
tiones, manifeftum, quod dicimuS, palfionura alias elle
fimpliciter bona'S,alias,fimpliciter malas: alias magis b o -
nas quam malas; & è conuerfo : aliasæqualiter commix-
tas,co n fe quentër quadripartite diuifioni,non genèrlim,
fed graduum perturbationis. Si autem paflioneminani-
mo velimus nominare : nihil aliild nifi mentis ipfiiis ob-
fcùrationem, & Ärbidam morionernj & obtufionem:
cum fempêr fit bonum menti trartquilla claritas » & vi-
gens aciesintelligendi : non dubitàbimuSdicerè -3omnes
palfiones j elfe animo extirpàndasj & penitüs euellendas:
duntaxatnec infita malefica voltmtas , vel ad necefla-
> rias & honeftas aAiones ; tarditas in animo remaneat,
nee opinionum temeritas, vt ad conftantiam pureperue-
| niatur.
[ Theôphrafto quidem, poft Ariftotelem Peripaterico-
! rum principi, nonvidetur omnem perturbationem ad-
1 uerfem elfe conftantiæ. S$d ficut fames &.fitis, &huiufe
: modi naturales contingunt homini fine fallà opinione,
i fine malefica voluntate , fine mentis oblcuratione: &
i fimpliciter minime mentis conftantia lælà: Ita ait, &in
animo fecundum infirmas eius partes contffigit nonnun-
quam exaliquo calu turbida edmmotio, need fallà opi-
nione pendens; nec ma lefi cam voluntatem excitans ; nec
j menti obfeurationem inferens. Cuius commotionis ligna,
ctiam in ore, in vultu, in oculis, interdum apparent.
> Hæc cum fit perturbatio, minime tarnen conftantiæ ad-
, uerlàtur.
Àd quæ relpondendum eft; quod ifta non aduerlàntur
fecundum rem fiiperipribusnoftrisde perturbationera-
( tionibus. Nam fi conftantia vnadefinitione comprehen-
I fa eft,fi definitio eiuspernon æquiuoca verba eft alfigna-
! ta: manifeftum eft, quod perturbatio quæ conftantiæ ad-
! uerlàtur, dequaliiperiustraAabamus, perquatuorgradus
earn variantes, arque in quatuor genera diuidentes:
I &illa perturbatio Theophrafti, quæ conftantiæ mentis
non aduerlàtur,æquiuoce perturbationis nomine fruun-
tur : ac etiam fuperior quadripartitaperturbatio ; qua ob-
feurationem menti infèn, prædicatur de mente. Eft enim
verum dicerè, in ilia pafiione mentem hominis elfe per-
turbatam. Permrbatio vero Theophrafti, quia deferi-
ptam fuperius æquabilitatem mentis non lædit : non poteft
vere de mente prædicari. Dum enim æquabilitas
mentis manet illælà, non eft dicendum ; mentem hominis
elfe perturbatam. Ergo & ex hoc patetearum æquiuo-
catiô. Itaque terreftris canis definirionealfignata, poteft
dici audaAèr omnem canem elfe animal mortale,vel animal
quadrupes : ita quadripartita perturbationis deferi-
pta definitione; perquam necelïàrio diftinguitür,dqua-
cunque aliaæquiuocaperturbati6ne, veraciter poteft dici
nuîlam perturbationem fine mentis obfeuratione elfe,
omnemque conftantiæ aduerlàri, & fimpliciter elfe animo
eueren dam. Si qua enim eft animi commotio,de qua
hæcdianonpolïùnt : ilia in his libris non appellatur perturbatio.
C a p v t X IV.
Deperturbat'tone Theophrafti guaflio duplex,
Empe de perturbatione Theophrafti, quæ ttoiiàd-
i-N uerlàtur conftantiæ, duo fiint quærenda. Viitim: V-
ïrum contjngit homini aliquando, an nünquâm ? aliud.
Vtrum Cadit inbêatum, an non? nam. cum definitionës
obfeurationis, &æquabifltaris mentis luperius fintde-
feriptæ: iure dubitabit aliquis, vtrum poteft contingere
in animo turbida commotio? quæ nec dêfinitioni obfeurationis
mentis in âliquo cômmunicef, nec definitionem
æquabilitatis mentis inaliquo non lædat. An impolfibile
hoceft ? Cuius quæftionis yeritatèmmagisarbitror polfe
intelligi, fi qùis pafliones animi fui relpiciet : quam fi per
demo nftrationis verba feqùâtur.
Ad fecundüm Veto manifeftum eft procul dubio,quod
fi qua eft commotio animi conftantiæ mentis non repu-
gnanss fiue pafiioncm, fiue perturbationem, velit quis
èam appellaretnullo modo beatitudinem lædit.Scd fi vo-
lun taria non eft,ficut fames & fitis,fecundumTheophra-
ftum; nec ad vir tûtes, nec ad vitia p eni t us p er tine t. Quafi j
dicatur
Ethici ßarlaami.
dicatür-.finimia eft ,vitiodanda eft, fimèdio cris, yirturi:
cuius enim voluntas noftra domina non eft, illud quali-
. tercumque contingit, nec beatum, neemi ferum facit, vt
in primo libro oftenfum eft,Si vero voluiitaria eft,& cön-
tingi t ineo,quod aliquidplacet vel difplieet, pendetque
a vera^pbie Ai fententia & penefica voluntate ,atqueacu-
men mentk in aliqüo non dèferiöratiiiec tranquillitatem
concüritjêtiamfic T héöphtaftus nomine, tantum difere-
pataS cpfeisfillam enim rem,qüam nos laudabilempUta-
mus; & pertiiiere ad beatitudinem arbitfamur,'& coH-
j ; ftantiamappellamiis,eandem ille pep turhationem abufi-
üéappellati Nam Ixpecontingic, quod, cum dilferentes
aliquadealiquo' vni^ierfeliter prredicant, aflSrmatiuevel
negatiue, auditoresfeviderintpridicata, non omnibus,
quas fub nomine fiibieAi funt, congruere : putant ifios
mentiri; ipfi magis decepti: ignpfantesVlum Verborara;
• ^difi^ntiumiNamfidilpupanitesjadilks tantum res,no-
itien fubieAi extendunt»quibusprs4i,ca;ta cpnueniunt;.!
veramèlfeeoram fenténtiamj^cCelfe bft.^ :
Vt igitur talem deeeptionem , in iftis noftris legendis,
aliquis non incurrat; dandalit talisregulav'lln quacum-
que vniuerlali propofitioheVidebituralicui^nonomrii-
bus, qufe nomine lubieAdfigmficantiiripr®3 icatum con-
grüefe: feists nos more Stoicorum in i 11 is tant-um rebusVö ■
. nomine fubieAi: quibus prxdicatumferè'cöaptaturi: Si
plürèsvero res ,èodemnömine,"fecundum aliosfignifi-
cantur: quibus prsdicatum inelfe non poteft: nihil ad
I Stoicds,fiait necadGeometraseftaliqüid,fialia res,ptq-
3 ter ab eis definicum Circulus appellatur.
C A P Ï T X V .
Perturbatio an omnitto eüeUetidaï
REfiimentes igitur, de perturbationibüs , dicimus,
quoniam illam commotionem perturbationum in
-hisappèllamus,inquamen'sdcohftantiaegreditur,&ob-
fcttratur!)&: acumen intelligendi obtunditur: manifeftum
eft : quodnon eftrefecandavel moderanda: fedpenitus
euèllënda.Nam kïillis re Ae mediocritasqu^ritur,in qui-
bus vtrumque vituperandum eft, Scnimis abundare, &
pepitus clarere. Sèd perturbatione vacarc, & minime a
conftantiaegredi,& acumen mentis illsefum conferuare:
magnxlaudi dandum eft. Conatus ergo nofter, non ad
ampfikndam perturbationem:fed omnino extirpandam
dirigenduseft. - . «
C A P V T X V I.
Perturbationes j ntm extirpanpoftnt. ^
a VÏa yèrp poflibileeft, deinde ofteódèndüm lit. Duplex
eft opinio ;'qufe perturbat animum* Vna qua:
' opmatur aliquis tranfeuntium, & nouiter imaginationiy
incidenrium, bonirmvél malum d fe , cum luis cir cum?
r- ftannisï' qiv^ vtplurirïiiim falla eft : autenim non bona*!
bqna:aut,qufeparuafunt,magha£eftimantes.Similiter&
. de malisvtplurimuperturbantur.Aliaeft^quavideturre-;
I Aum elfe, vtpercurbetUEjVqusenunquam Vèraélfe poteft.
Siile enim bonum eft jfiue malum quodincidk: nulla fa?
tip eft, vtideO tantum^malu'fh'menti inferatur: neque re-
Aarm vllo paAo elfe poteft, vrpropteraliaqu*cumque
mala vel bona ,';,tarpinèerur ; quod ifrnóbis praftantkfi-
munieft. Bonis enim'Cuftodiam;maliSiremedia,non ma-,
la: & praicipue quibus me»s kditür', admouendum eftil|:
gitur quoniamfalfie opiniones Hint, quse anunos lolent
perturbare; de quibufeumque verp falfe opinamur, impolfibile
eftreAum& vemm habere iudiciuin: Manifeftum
eft, quod deletiS animo illis opinionibüs,3è fehten-
1, tia totahter mutata,uihilrelinquiturvquodanimum
j valeatpemirbafe.Poflibile ergo eftpertur- ^
bationibus vacare.
: S«? ■ - 7 *
i m • W % m
i f
A N D R ONICI
C O N S T ANT I N OPO
L ITANI
E X IM P E R A T O R I A COMH
E N O R V M T A M I L I A ,
D IA L OG V S C O N T R A
;; i v d s. o S.
N V N C T R I M V M I N L V - 1
c a n e d it in .
S T V D IO
PET RI STEVARTI I LEODII,
, SS. THEOLOGIA- DO C TO R IS
j Praiciloris. .
L E C T O R I ,
PET RVS' STE V ARTI VS
L E O D I V S.
mivmeffi httius Ditkgi Aultorem, turn jubfiftcrcnon
foteft', quod uit, hum Diulogum editum tjfefui mnitm
Domino 'JM C C C. X X V I I . ntm Euthymmfloruit
fub Alexto Comneno, Anno lM. C. X V I I I . quo Alè-
xmltnferitorobm.AuomturEuthymiuspulogiAu-
ótor non eft-, tutfiefi, lonfinftio eius tdmulto tnteriort
temporareferridebet.
' Scribit Èpitome Ribliothect Gefhéritni in Ctftret
Rtbliothect Vitnnt txfitre di(j>ut/tttones Andrmtd cm -
trt ludtos. Nadubitb, effe hune ipfim Andronicum
mUrumiquimGrtcofuotextutliqutndoprofeytficru
firiptum citutioitesynéc cumnoftrt njulgttt, nec cum
70. Interpreturn eduionefaliecon/intimtes,qutefubiri-
detdmtrginem mnotauimus Vale. J :
IOANNES I IVI
N E 1 V s:,‘T Ë C T o ,
R I S. D.
E A v d a n b t func, c}ui opibusvauAoritate,
pocentia primi, vel eruditi ip li, vel doAro-
rum c o n fu e tu d in è ill» ad illufttandas artes
operam atque irigeniurn conferunt, quali--
V ' qiie