dem in bono permanentiora,& ftabiliora,& magts deter- | Quæenimalia cauffa inueniri poteft, ob quametiàm
rainata: Idem etiam in Ecclefia profe£fco contingit. Plu-
rimx enim & deterrimæ hærefes in partibus magisiRo-
mana diftantibus ortæ funt: Romævero vel propç au<fto-
res hærefum fa&i non funt. Matre Ifcim Ecclefiarum o-
mnibus veritàtis radios enicente , profeéfco contingebat
propin ^uiorestpagis quam longinquiores, clarius illuminai!
: Cum aiitcm diuina prquidentia, refpublicaad
ChriftianoS venilfet : piomrn Imperatorum legiflatores,
Çonftancinus &poft eum IufÜnianus, eonfequenter fu-
perfoii traditioni de pofleflioni legibus & decretis eiuf-
dem Ecclefiæ primat um ftatuunt,in parte pietatis hocfa-
cientes; manirefte déterminantes Romanam Ecclefiam
oportere habere rationemad reliquas omnes; de ipfi con-
uenire omhium dominari, de omniaretràiftare ; & quæ v-
bique de fide & dogmatibus dubitantur,ad ipfamreferri,
& ipi conuenientem examinationem de definitiqné con-
fequi: atque Sardicénfis Concilij canones omnium alio-
rurri Pontificum fententias iudicialessfi quis ad ipfam ap-
pellauerit: ipfam oportere retradare, &confirmarevel
irritare fimiliter ftatuunt. Etgeneraliaquaedam Concilia
nou® Rom® Epifcopum honorarevolentia, oportere i-
pfurn habere decernunt primatum poft Epifcopum anci-
quæRomæ. Et quod omnium maximum eft, quod & in
canonibus & legibus, nulliusEccfefi® SedesApoftolica
nominatur,nifi tantum Romans. Vnde multi magni viri
de>OrientaliEcclefia arbitrantes, fe iniuriara effepaffos,
adSçdemillam refugerunt: Magnus Athanafius-, famftus
Maximus; fed neque beams Chryfoftomus funmignora-
,uit caput.Paflus enim maximasiniurias,ad tuncfàndilfi-
mum Papam omnia refert.Qui quatumin fe eratmanum
auXiliatri.cem.dare iniuriam paifo, nullo modo neglexit.
Sed de Agapetus GunftiffimusPapa', cü adueniffet nouam
.Romam tépoteluftinianilmperatoris : quonfä viditAh-
timum Patriarcham, quondam hærefim defendentémül-
lum quidem deponit deSede:Menam vero virum ortho-
doxum in Patriarcham créât. Et cum aliquando quatuor
Patriarchæcum Imperatore aduerfus, venerabiles imagines
impie geffiffent, non paucifque annisJiuiç hærefiper-
feueralfent, arque ad delendashonorabiles figura? communia
quædam Concilia, quægeneraliaeffe Scnominari
probabant, celebraflènt; & fuis de crctisbeatum Stephanum.
fe fhbfcribere cogéré voluiflent : répudiât eos ille
fàtnftus ; non exalionifiquodnonhabebantconfèntien-
tsmRomanum Ppntifice, dicens: huiufmodifyonodum
npn debere generalem nominari, illo abfente quo fine
nonlicet fierigeneraleConcilium;&fifiat,roburnon,ha-
bere.Quanquam Ephefîniim Concilium nihil impediuit
generale & effe & nominari, neque Antioçheno Patriar-
cha præfente , neque Conftantinopolitano affen tien te.
Et Calcedonenfe fimiliter Alexandrino Patriarcha non
aflentiente.
. Neque igitur generale C pneilium, neque aliud quid-
quam ad vniuerfi vtilitatem,vnquam celebratum eft,fine
ilia Sede.Et ex ilia quidem Ecclefia,nulla hærefis fuperio-
ribus temp oribus ortum habuit : nulla vero aliunde orta-
rum occidit, fine illius prouidentia.' Omnibusquideffi
modis, quibusiuftealiquid pollîdeatur, totius Ecclefiæ
ilia primatum obtinuit Sedes;fcilicet diuina fententia, A-
poftolorum inftitutionib us, fy nodorum canonibus, fandom
m dectctis, multitudi nis aflènfu, temp oris præfcri-
ptipne,ab omnibus cpnfenfu: & quod omnibus fupeno-
ribus temporibus pie & rebus communibus vtiliter do-
minium exerçuit.Nam etfi aliquis femel illorum Ppntifi-
cum àlicuihærefiaflènrus eft^ fed(nonin longum, aut de
lo ngo hui us remedium. Statim enim eadem Ecclefia, ad-
uerfata ei,( illorum oratione , fede fimul & vita priuatur.
I Quid aut era fi déçus ipfum de v tilitatem quçramus? non-
ne videbjtuji: decentius effe,& per omnia,vt ita dicatur,v-
tilius, &Deierganospietate dignius, vtilligentitotius
I or bis prælaturaatque cura credatur, quæ legibus de ciuili
! dodrina maxime omnium gaudet : quæ omneminfinita-
tem,& inordinationem,& inæqualitatem,& violentiam,
& iniuriam de detradionem de Republica, ab initio con-
fiieuit extirpare,quam alteri cuicunquc.
ante incarnationem Verbi,‘ quatuor fecundum Danie-
lem,magnorum illorum regnorum,fbli nouiffimo &Ro-
manorum, tocus orbis à prouidentia Dei commifluseft?
nifi quod Romani humanius de ciuilius, & legalius, dex-
qualius fubditis ytebantur.
QuiaveroRomanoruinEcclefîàmi principem eflèa-
liarum Ecclefiarum, opus eft omnia decorantis 8e vtiliter
difponentis prouidentiæ, certum eft exillo. Si quîs énim
confideranao hominum difpofitiones&voluntates, de
naturales eorum paffiones, quæcunque communiter o-
mnibus aeddunt, & quæcunque aliis aliter ctJntipgére'
poftunt; atq; humanarumrerum, fiue illarum quæ in no-
bis finit, fiue quæ in nobis hon fùnt, velocemmutatio-
nem ; & cum his olim ortas hærefes atque temporalis do-
minij in tot ferationem, an imo velit videre ; quæ nam te-,
tr a fiibfequuta e dent, fi omnes Ecclefiæ ira pr or fus diuifie
eflènt, vt altera àlterius non dominarerar : inueniet, jpro
certo infinities melius elfe, & ad decus&ad vtilitatem, a-
liasfub aliisordinatas elfe, & poftremo omne&fubvna,
quam fi aliter fehaberent. Ego enim arbitror, quod cum
multis aliis aduetfis, quæ p olfènr contingere, illud certify
fime contigifïètjquod neque accenfæ hærefes extindæ efe
fent,& aliæ tot hærefes de errores vigerent,vt diuifis ita ab
ifiuicem Eccleuis,côæquales eflènt, qualibet videlicet ex
multa poteftate fuam defendente. Quo nihil effet Eccle-
. fiis feedius, & pernidofius. Ergo fi qua nun c eft Ecclefia
habens & faciens quæcpnque oporteret & habere&fâ-
: cere; eamquæexDeoeffetaliarumdominatura : hæceft
quæ diuinitus dominium habet ,& cu i rite conuenit dominari,
atque alias ei credere.
At vero Ecclefia Romana videtur in integrum de habere
& facere, quæcunque oporteret eam quæ ex Deo effet
aliarum dominatura,&habere & facere.
Primum enii#oporteret digne omnium dominaturam
ex viris colle dam effe,qui quantum dpminio,tantum fà-
pientia de morum virtuteéxcellerent alios. Hoc vero abundanter
ilia habet,fi quis enim volueritvidere facrum ilium
circa Papam fenatum, &eos qui circa illü funt: inueniet
Ecclefiam illam non fplum ad vnamquamq; aliarum
comparando; fe'dfimulad multas de multi tu dine elegan-
tium virorum,& feientiæfpecie omni,&morum benigni-
tate de honeftate,quam plurimumaliis præeminentem. i
Item oportetbenç omnium dominaturam,nullo modo
fubditam effe temporali dominio. Quoniam enim fada
Ecclefiæ correfpondent animæ; temporale vero do-
minium corppri : &eft condecenriusanimam dominari
corpori,quam è çonuerfo. Congruum vtique eft, & con-
ueniens Ecclefiarum dominium, nullo modo fubditum
eflè principum huius mundidominio.
Etianevtile, vtneque metu vllius dominij aliquidmi-
nus redurù facere vel concedere ; neq; aliquis coqtra vo-
; luntatemdeiureeledoruminfiliatSédi. At vero Roma-
| na Ecclefia,, olim hoc bono ditataeft, de ipfa libera ta o-
mni mundana ty rannide, de fuis mem bris omnibus, e andern
impartira eft libettatem.
Tertium vero & maximum, oporteret immortalis Ec-
clefiç prïndpatum in aliquo incorruptibili fuumrobur &
firmitatem habere, &non co^ruptibili ; ne hoc corrupto,
res Ecclefiafticæ labantur.- Quod vtplurimum Regibus
contiûgit ; quibus in pe cuniis de exercitibus de virorum
confiliis, de humanis legibus, de alia ciuili viftute, fuam
virtutem habentibus:fubditæ eis ciuitates,rebus mutatis,
cum vident &pofïibilefibi, & fine periçulo, de fuis rebus à
expedlens, feruitutis iugum cxcutere, npn verentur hoc
facere. Arvqrqifta, in quibus firmitas Romanæ Ecclefiæ
confiftit, cælo de terra funt permanentiora. Virtutc enim
yerboruni Domini ad Petrum, fubditæ ei gentes contre-
mifeunt eam de metuunt, de ab ipfà difeedere, à Deo dife
cedere effe,yirtute illorum verborum omnes putant.
Item fi perquiratur, quæ nam fint congrua opera diuinitus
broilium dominantis Ecclefiæ : inuenieteadem ipfa.
de Romanæ. Oportet enim primo nu tu diuino omnium,
dominantem plurimum effe follicitam ^ vtvbique&o-
mnibus de femper Euangelicusprædicetur fermo : vt& fi
_________________ ______ 7, non aliuft;
ponàliud; fedeaquæinpromptufunt,&efFerripo.flunt f voluerurtt intereflè fimul cofigrègatis, $iomftibuspoft
facraincnti npftræ religipnis de fàlutaria dominipræcepta I fedam rei congruam inquifiti'onem,9.d idem confentiende
cpnfilia, de quida qiiolibet exigendum eft: nullus qui
magno nomine,cenfetur & diuina luce-fignatus eft ignör.
retdtem fchifmaticos, de per epiftolasde per nunciös, niti-
ad fe reuocare, redargueiïdö s increpando, ammonendp,.
hortan4 o> vel rógando, aftlidis Chriftianispro poffe ap-
x iiiari pecnhia, 1 i habet, de per fë petentes adiuuare hor-
tandodé iniuriam paflps & ad eam refugientes defendé-
re,omnium peccata qUoquo modo cprrigere conari.
Ath*,c pmnia, del i quod altemm legaliter principanti
cohgruit, fiimme Rornana Ecclefia facere videtur. Alia'
vero prbis Ecclefiarüm nulla eft, qua habeat de fäciat,
qutecunque oporteret,diuinitus dominaturam habere de
facere.. . >h . >
tibus, denique Apoftolicaautlioritate, hoc efte quod o-
portetcredi , declarandodeterminat, de contrarfumdi-
centesjinportionehtereticorumdeceaiit.
Quae igitureritnunc meaexfufatio, finoluero quiete
obedire.bed tantorumPatrum&MartrisEcclefiarumfen-
tentije, de re vincente vires naturalis cogitationis pr«po-
fuero meam cognicionem ?neque illud valens^onfidera-
reSiquod indignum erat penitus diuina prouidentia, noft
fplum illam EGciefiam fublimare,&.caput Catholics Ec-
clefis a principio facere, qnam lipuit infanabiliter cafu-
ram , &infinitas multitudines,fecum dimifturam, fed&t
I qufecunque diuinitusdominaturam & | cumare<ftisceqiditdogmatibus, adhucmagismagnifica-
| re,& omnibus bonis ditare,Eam vero, qu® re<fte ei a prin-
Quoniam ergo mouensmeas cogitationes, vndique j cipio reftidc,contrarium patipermittere? .
inuenioper omnia melius efle,vt fit aliquaEcclefia, iub ( Ego veto de aliud cogito, quod portasinferihunquam
qua ali® ordinär® fint, de has perquirens, folam video 1 aduerfus Ecclefiam pr® ualituras efte,cunvfit veriffimumi
Romanorum,& habentem»&facientem,qu®cunque pr olim port® inferi aduerfus Ecclefiam Dei pr®ualuerunt,
porteret diuino beneplacito, omnium dominaturam & fiquidem RpmanaEcclefia cecidir. Nam fi Ecclefiafpii
habere&facere;nonpofiumprouidentiam effe eredens, quidem huiuspartisfunt, vtlecUndummultitudin^seps
Roman® Ecclefi® mäieftatem, & fubliraitacem fortun® adfe conuertant,nullo penitus exiftente,quipublice pr?-
decafuidare,&non in.maximis prouidenti® operibus, de dicando populum conrortaret,in fidepcrfeucrare,& Perfolennifîimis,&
hoc computare.
Ex his igitur primatum illiiis Ecclefiæ.fufficienter de?
monftratum efïeputo. Venio rurfiis ad Paracletiprocef-
fipnemv'
, Deprocepone Sptritusfancli.
/T \ Yoniam multis annis poft feptem generalia Conci-
V^T/lia; viditeadem Ecclefia, aliquos eorum, qui denuo
confueuerant j in hærefes frequentius delabi, afferentes
Spiritumfanchim ex foloPatreprocedere, &minimeex
Rlio fermonibus perfuafibilibus ex humana mfente
hoc dogma affirmantes :propinquiorem vero fibi mu,lti-
tudinem, de ad hærefes femper tardiorem à principio fà-
pientem S.piritum' fânâum a Pâtre Filièque procedere:
quid eam qu® femper confueuerat ', huiufmodi contro-
uerfiis finem congruum imponere, de vnitacem omnibus
monftrare, oportuit facere ? filentione rem præterke, de
ordi nem fuum deferere ?Sed non erat ho t eius. An ad Arij
fieica adhuc fe habenc, vt in prim o miflo ad vos fermone
recitaufeiamaduerfusEcclefiaih^ortte inferi prsualuerunt.
Sed hoc falfbexiftente, cogorRomanamEcclefiamorr
thodoxam in omnibus putare, & hancfblam effe cum fi-
bi fubie«fta muhimdine^vna}n,fan£tam)Catholicam,de.Apo~
fiolicam Ecclefiam; inquam credereiubemur,de aduerfus
quam ports inferi, neque pr®ualuerunt, neque vnquam
Deo', ipfam tanquam nouumlfeaelem, regente pr®ua-
lebunt.
Epiftola Alexij Calocbeti ail 'Dominum Earlaamum Epifcopum
. Gyracenfem,petens ab eo quorundam librorum Latino-
wmt
S Yas communiter ad amieoS miflas epiftolas, cutn vi-
diflemus; ego &noftr® ciuitatis tuiamici: horum
quibus re<fte cpntradici poflit, nihil in eis inuenimus. I-
gnota vero penitusi, nobis multa vidimus. Ais enim in le-*
ftotelieas methodos, &Platonicas diuifiones, & Mathe- j cunda epiftolg^ignum effe eius,quodrRoniana Ecclefiad
maticas demonftrationesj&cogitationes humanas recur
rere, & ex illis quæfîtorum veritatem perquirere i fed neque
hocdecreuitfacere; feiensprofedto'hanc remtranf-
feenderè. omnem humanam de mentem, de methodum,
& demonftrationem.Quidigitùrfècir?adfuos do(ftores,
quoslongis fiirfiim temporibus-pro fan<ftis habuit,recur-
rit, b.eatos, Auguftinum, Ambrofium, Hieronymum,&
Gregorium ! & norum feriptaperferutata , vide^eos tanq
ex vnoorejiijultislocis & frequentius Spiritum fan«ftuex
Pat ce & Flio procedere afferentes. Et neque vfque ad hoc
ftat. Sed Sc OrientalisEcclefi® Patresperquirit, & videt
horum fimiliter plures & principaliares, id ipfum fkpien
tes?reiiqubs vero minime omnium dicentes:pr çter vnum
fcilicet Damafeenutn , qui videtur contrarium dicere.
Quanquam non dicit ipfe , quodSpiritus fàn<ftus non eft
ex Filio ; fed quia non dicitur ex Filio. Ac fi diceret: quod
in diuina fetiptura non inuenitur yerbo di<ftum, quia ex
Filio. At vero videtur & ipfe dicere Spiritum faniftum a
Patre perFilium emanare,& imaginem effe FilijSpiritum.
EtadPatrem ita fe habere Filium &Spiritum : queftiad-
rfiodum ad S olem fe habentradius de iliuminatio: qu® v-
traque ex S ole quidçnà fùnt : fedper radium aitillumina-
tiouem nobis dari. Ex.quibus videtur de ipfe non penitus
contrarium tenere.lpfùmenim illuminadonem & exSo-
leper radium effe dicere: & rurfiis ex Sole & radio, yerum
principio omnium dominabatur: quiaRomani Pontifi-
ces,abeato Clemente incipiendo, tanquam totiusorbis
curam gerere debentes: vniuetfaliaadminiftrarc moxce-
perunt: adyniüerlbsfegulares Epiftolasmkcentes, & vbi-
que peccata cbrrigecè nitentes de agendum ftatuentès. Ex
quibus Epiftolis,multaeorum qu® nunc eriamin Ecclefia
Gr®corum fiunt,priucipium habueruni;. .
Nos vero neque has Epiftolas vidimus, neque putaui-
mus inGr^ca lingua ipfas nunc effe.Item ais beatum Ambrofium
„Gregorium & Hieronymjimdicereinfuisfcri-
ptis, Spiritum fan<ftum & ex Filio procederen qu® feripta
nosfimiliternonvidifnus.Itemais,quodR©manaEccle-
fia,de e o dem ipfe^conuo cauit yniuerfbs Eccleliaru m Pr?-
latos, ad communicandam huius-inquifitionem: & his
qui voluerunt intereffe fimul aggregatis,&©mnibuspoft
conuenientem fa&am inquifitienem, ad idem confen-
tientibus: ipfäpoftremo declarat ad ipfum oportere cre-
di,& contrariumdicentes, in portione h®reticorum or-
dinari decreuit: In his quafi generale Concilium aisfe-
(ftum effe de propolito; quod nondum vfque-nunc audi-
uimus.Rogamus itaque te communiter omnes^erDeum
ipfum, vt fiquidem tibi poftibile eft, de pr«di(ftas fartélo-
rum illoram Pontificum epiftolas,Ä fermbnes di<ftqrum
trium beatorum virorum , in quibus propofita qu®ftio
continetur,&adhuc a(ftapr®di<ft® commiiniscongregaeft.:
quemadmodum& in Trinitate. Qdorum tnim eft | tionis, conuercens adlinguain Græcam , rranfmittas nocommuniter
auiftor Pater de Filius:h®c de vtroqiie modo
diçi yer-u eft>& ex Patre per Filiiun, de ex Patre,& ex Filio-.
, aniiuum, itaque Patrtjm' concordiam cum yidiflet,
&e propter rei magnitudinem adhuç his non contenta,
conupcat-adfe yniuerfbs Ecclefiarum præiâcos,ad inqui-
fitionem communicandam. Yno itaqiie verbohis , qui
Eisipfa.Nam fi his vifis,de quibus dids,informabi?i*
mur,bene feico,qiiod controüerfiæ noftr«;
cum Ladgis, exmaxima^artc
.1 fi)lut®erunt> .
Iflv
Epifto;