A
Compendÿ
Mp. is.
B
Compendÿ
ç*p.i6.
c
Compendÿ
cap, 17 '
Compendÿ
cap.it.
D
ergo varietur, iftius amatoris affedus, fii ifti,quem animus
eius affeduofe compleditur, nec fuicopiam, nec aliud
quid praeter rationem praebucrit, illi nihil, quod ratio
impendendum e(Te monftrauerit, prxbere omiferit,
■ 'chatitaris vtique regulam non excedit. Nam cumaf-
Feftus ifti nequaquam in noftro arbitrio collocentur,
turn qliibufdam aliquando inuitiflimi moueamur, nec
quofdam, etiamfi velimus, experiri valeamus •, nequaquam
tunc amor ex affedu eft, cum mentem affedus mo-
uerit, fed cum mens ipfum motum fecundum affedum
direxerit. Similiter de motq, qui ex ratione gencratur,
fentiendum eft*
C a p . X X .
(Quod tresfirst marts, ex affedu, ex ratione,
exvtroque.
ESt ergo amor ex affedu, cum affedui animus confen-
ferit; ex ratione, cum fe voluntas rationiconiunxe-
ritj poteft 8c tertius amor ex his duobus confici, cum fei- •
licet hsec tria, ratio, affedus & voluntas in vnumcoie-
rint. 'Primus dulcis, fed periculofus; fecundus durus,
fed fruduofus ; tertius vtriufque prasrogatiua perfe-
dus. Ad primum fenfus experts: dulcedinis illicit; ad
fecundum ratio manifefta compellit; in tertio ipfa ratio
fapit. Differt autem hie vltimusaprimo, quia licet illo,
8c quod amandum eft aliquando aroetur , magis tamen
propter ipfius affedus dulcedinem amatur ;'hoc autem
amatur, non quia dulce eft, fed quia amore dignum, ideo
dulce eft.
C a p . X X I .
Recapitulate eorum qua dida-funt,& quomodoveraDei
cognoficatur dtledto. ,
T Gitur ex his omnibus qua dida funt, in quo tota vis
J confiftatamoris breuiter colligamus. Priraofimensa-
liquid ad f ruendum elegerit, deinde ad id quodam inter-
no defiderio fefe extender«, poftremoidagatquoadde-
fideratum peruenire valuer«, hoc fine dubio amare di-
cenduseft. Hocautcm quanto quifque feruentiusinftan-
tiufque peregerit,tanto magis & diligit: quod fie x a ffed u ,
idfecerit, dulciusvriquediligit, acproindefaciliusagir.
Si autem totum hoc quod alius ex affedu, alter ex fola
fecerit ratione-, minus quidem dulce diligit, fednontar-
diusjquod defiderat, obtinebit. Porro fi ipfa eledio per-
ue^fa merit, vtquodnonoporteteligatadfruendum, 8c
ilia , quazipfam fequuntur eledionem, peruerfa effe con-
ftabic: & tabs amor peruerfus erit, cupiditatis nonchari-
tatis vocabulo cenfendus. Sedficutfuperiusdocuimus,
quicquid aliud mens ad fruendum prater Deum in fei-
pfo, proximum autem in Deo, vel illeda, vel decepta elegerit,
metas vera diledionis excedit. Poteft praeterea ipfa
eledio fanaeffe, motus tamen vterque peruerius. Poteft
& eledio , & fequens motus in defiderio , ex ratione
confiftere , alter autem motus , qui in adu eft, totam
diledionem corrumpere ; quod exemplis manifeftius
fiet. | f , v~-
Si quisi^itur Deum ad fruendum elegerit, fanaeftifta
e led io ; fi veto in ipfofruducarnalealiquiddefideraue-
rit, exiftimans cumadDeuraperuenerir, quodibivtlu-
daicaefabulae ferunt, 6c epulis effluere,& voluptatibus ha-
beat in cubare, nihil proderiteledionis integritas, quam
fequitur defideri) tanta peruerfitas. Sed 8c fi Deum ad
frudum fibifelicitatis elegerit* nec in Deo quicqiiam ni-
fi Deum defiderauerit; fi tamen alijsquamoportetadi-
bus, verbigratiaautludaiciscxremonijs, aut Gentilium
facrificijs, vel aliaaliquafuperftitioneadtantumbonum
ambient, totum vtique diledionis frudum cuacuabit.
Sit ergo eledio fana, defiderium competens,adus ratio-
nalis, 8c fic non excedet limitem charitatis. Intereft fane
quantum fuerit quis in hac diledione aifeduofus, di fere-
tus,fords; affeduofus,vt dulciter; diferetus, vt pruden ter,
fortis, vt diligat per feueranter. Affednofus, v t quod d igit
in defiderio fapiat; diferetus, ne in adumodum excedat;
fords* neindealiquaeumtentatio auertat. Affedus
prodeft contra peruerfas dulcedines ; diferetio
contra deceptiones; fortitudo contra perfecutionem. Si
quis autem in tribus his nofeitur effe perfedus, non fo-
lumfeliciter,fed&fuauiteramat. Sanefinon poteritaf-
feduofus, fit tamen diferetus & fortis; öefinonadpra-
fentem fuauitatem, non minus tamen adfuturamprofi-
cietfelicitatem*
C a p v t X X I I .
In proximi dilettione quafit habenda confix
deratio.
HALc eadem in proximi diledione confideremus. Si
igitur proximum ad ipfius frudus focietatem qui in
Deo eft elegerimus, (ana eft ifta eledio ; fed hanc eledionem
fidefiderium turpe, aut adusinordinatusfubfequi-
tUr, tota eledionis fanitas maculatur. Verum in Dei diledione
nobis; non ipfi confulimus ; Deus enim noflereft,
& honorum no fir or um non indiget: in mutua autem diledio -
ne , quoniam mutUo indigemus, neceffe eft vt nobis in-
uicem confulamus. Quocirca defiderium ipfum ad duo
debet extendi, & adus nihilominus dupliciterexerce-
ri. Debet quippe defiderium ad hoceffe, vtficutdecet,
mutuo nobis fruamur in Deo , & vt Deoinuicemfrua-
murin ipfo. Quiavero homo 8c ex corpore conftat,& ex
anima, adus vtique nofter, quantum facultas fuppedi-
tat, vtrique debet profpicere. In his quanto quifque fer-
uentior & prudentior, tanto vxique 8c in charitareper-
fed io r ; quanto autem affeduofior, tanto charitas ipfa
conftat efle fuauior. Sicut autem ad haec aliquando (v t
diximusj affedus, aliquando mouetratio,itavtrumque
ipfius defiderijmodum adufque, pro fui qualitate ordi-
nare contendit. Proinde diligenti confideratione opus
eft, vtdeipfisaffedibusquisfequendusfit,&in quantum
fequendus fit, videamus.
C a p . X X I I I .
Quutfiettus admittendi non funt, & quantumjpintalis,quiex
fit fequendus affedus.
Î Gitur fpiritalis affedus qui ex diabolo e ft, irrationalis
qui pro vitio eft, carnalis qui ad vitium, très ifti affedus
non folum non feqUendi , fed ne admittendi quidem
funt, imo quantum fieri poteft ,acordibusnoftris radici-
tus eruendi. Porro fpiritalis qui ex Deo eft non folum ad-
mittendus, fed 8c omnibus modis exeitandus eft & au-
gendus : quern defiderium noftrum faluberrime fequitur,
vt quanto, dulcius fe nobis innotefeit tanta excellentia,
tanto feruentius eius defiderabilis defideretur praefen-
tia. Sane hoc affedu etiam adus nofterexcitarihabet,
fed fecundum huncordinari non debet. Excitarihabet,
vt nunquam voluntas bene;imo perfede operandi te-
pefcar; ordinari autem fecundum affedumoperatio ipfa
non debet,ne metas corporeæ poffibilitatis excedat. Corpus
enim hoequoddam eftinftrumentum, quo ipfum ex-
erceri habet,quod cum lutcæ qualitatisfit.innùmerabili-
bus obnoxium paffionibus, vim feruentis fpiritus ferre
non fuftinens/nifi quodam inoderamine adus exterior
tjemperetur ,infedo negotio proculdubio deficietacfuc-
curobet.
Habet autem hoc affedus ifte proprium vt plerumque
modumncfciac, humanas non metiatur vires, corporeas
paffiones abforbeat, ac impetu quodam cæcoirruensin
amatum,folum id meditetur quod appétit,defpiciat quicquid
extra eft,etiam quodgraue,quodarduum;quodim-
po ffibile quo que, ac fi leue ac vacuum laboris opus aggre-
diens, moleftiffimas hominis exteriorisiniurias, præin-
terni affedus deledatione non fentiat. Proinde vt voluntas
iugi feruore calefcat, vt illatas extrinfecus paffiones
patienter quis, imo gaudenter fuftineat, vfque ad ipfius
defi-
B
Compmdÿ
cap. so.
A S .ij.i,
l-Ttm^i. j.
*
Compendÿ
jft jq !
defiderij motum, affedus huius eft impetus perferendus:
ad voluntaries vero adusprogrediens, ne metàs corporeæ
poffibilitatis excedat * rationis eft moderamine coer-
cendus.Quam menfuram vitæquidam ignorantes, ac totum
affedus fuiimpetum importune fequentes, debilio-
res fiunt quam fandiores,ac fic affedu ob adus immoder
rationem tepefeente, ipfaquoque volütasimmoderatius
opprefiktepefcir.De ipfa fane adus moderatione, quaffe-
cundum rationem fieri necefle eft ; fi quid vtile ipfe affe-
duumbonoruminfpiratori8cofdinàtor,malorum àutém
tantum ordinator fpiritus fuggerere voluerit,fuo loco ad-
notabimus. Nunc de ipforum affeduum diftindionê
quæ cæpimus exequamur.
C a p . XXIV.
Derationaliaffedu in quantum & ipfe fequendusfit.
RAtionalem igitur affedum, quiexalterius contem-
platione virtutis oboricur, cæteris,quibus ad proximi
diledionem accendimur conftat efle perfediorem.
Etenim hon modicum virtutis indicium eft ipfe amor
virtutis. Denique huic confentire affedui vtillimum eft,
turn pro ipfàrumæmulationevirtutum, quæ ipfo affedu
facilius excitatur, turn pro horrore vitiorum, quæ ex vir-
tutum diligenti confideratione fordefeunt. Sed & defiderium
noftrum , fi fecundum hunedirigatur affedum,
neepernitiofum arbitror eflejnec noxium:nihil enim ob-
eft,imo & prodeftplurimum, fieiusdefideremuspræfen-
tiam,cuius exemplocorrigamur fi rnali fumus , fi boni
promoueamuL-, fi æqueperfedi mutua collationefirme-
mur. EftautempræfèntiaSàndorum temporalis 8cipfa
quidem defideranda, fed màgisilla,quæcumChrifto erit
æternain coelis. Licet autem in Vtriufque defiderfumfi-
mili excitemur affedu, non tamen fimiliadu ad vtram-
que pertingimus. Nam ad corpôralem Sandorum præ-
fentiam , 7i forte abfunt, aliquaterrarum fpacia pera-
grandojadæternamtendimusfande,& iufte , & p ie v i-
uendo.
Si ergo ad vtrumque hunc adum eodem incitemurafi.
fedu,ifte vltimus,quatum ad interiorem exercirationem,
eius impetum fine eundationefequatur, neque enim ti-
mendaeftininteriorifahditate nimietas; exteriorautem
virtutum exercitatiojde qua didum eft, Nolieffenimium tu-
ftus,rationis eft moderamine temperanda. Porro Sandorum
præfentiacorporalis,etfi vtiliterdefidererur, non tamen
fempervtiliterquæritur:vndeinaduhoc, ratio con-
fulendaeft,noh fequendus affedus. Quam grata fuitfra-
tribus AntiochenisPàuliac Barnabæ præfentia cerpora-
lis,quorumfcientiainftruebantur, quorum firmabantur
exemple, difputationibuscontradiuerfafentientes tue-
banturîAudientestamen àSpirituSando, Segregatemihi
Barnabam&Patilum in minifierium quo vocaui cw,quan quam
repugnaretaffedus , imponentes tamen eismanus&o-
rantes,dimiferunt eos. Nonne Paulus ex profufione la-
crymarumTimotheiprobauitaffedum ; cuifivir tantus
confenfiffèt, vtique irrationabiliter Pauli veftigiisinhæfiffer.
Gratias(\t\cpnx)ago Deo meo,memoriamtutfattensmentor
lacrymarum tuarum vtgaudio implear.
C a p . XXV.
Ojficialis affedus in quo cauendusfit,in quo admit-
tendus.
SEquitur offîcialisaffedus, cæteris qui admittendi funt
periculofior.fiquidem admittenduseft, fed permaxi-
me cauendus eft. Qilid enim tarn dignfim, tam confo-
numrationi,quam vt vicem rependas amanti, obfequen-
ti officium,gratiam muneraporrigenti ? Quid deindeca-
uendum magis, quam nedelinitus obfcquiis vclmuneri-
busilledus,autfoueasvitia,autfaueas vitiofo ? Nec de
his mihi fermo eft qui diliguntmunera, fequuntur retri-
butiones, quiiuftitiam venjalemhabentes,ndnhomini
f id muneribus f auent, fed de his qui obfequiis vel mune-
Biblioth.Vet.Pat.Tom.il.
ribas prouocati ; non iammunera , fed ipfum hominèm
quodam internocompleduhtaraffedu. Admittendus
cftfinquamjiftc affedus, fed & cauendus ; admittendus
hefitingratus officio; cauendus, ne non tamhominiim-
pertiatur quam vitio. Proinde quamuis iii muneribus vel
obfequiis fufeipiendis,magna fit habendadifcretio , hoc
attendendum , vt cüm erga èüm cuius bcncficiis vtimur,
velobfequiis adiuuamur, quodam mouemuraffe«ftd , i-
pfius pçrfonæ dignitas diligenrius infpiciatur,vt fi forte e-
iusmeritifit | affeduisipfeofficialistranfeatinRationa-
ldn ;&q ùem cæpimus diligere qaia nobis gratus ; diligi
incipiatur.quia virtutibusadornatusi
; JEuenit aliquando vt vit optimus, ob êxteriorem qüah-
damauftëritatem^vtfupetiusdiximus ) non faciliaffedu
in cOrinfluâtihtuentis, quern fi aliquàoccafioneoblàtà,
mùnificiimnobisfenferimus,infènfibiliteripfe,quemau-
fteritas illaopprefîèrat quodammodo & obruerat, erigi-
tiir,vtitadicam,& excitatiiraffedus;& virtiis, quæprius
placebatfednonfàpiebat ; ipfi affedui quaficordispala-
tb,licetàdaliudadhibito , fiiafeluauitateingerat& in -
Fuiidat,acfic mirabiii m od ^ e led e tu r & fapiat. Quod fi
talis forte fiierit,inquo non fit virtusqiiæplâceat ; quantum
quidem eius defiderari poteft corredio ; affedds admittenduseft
: ftmplex autem affedus ille , qui quàmùis
certisquibufdamcaüfismoueàtür&moueat, liominem
tamen finealteriusrefpeducaufæcompleditur, perbm-
nia temperandus. Ipfa^ fane obfequiorum vel munerum
redibitio,vtrique feedndum rationem, non fecundum affedum
impendatur. Sic & defiderium,quo eorum præfentia
defideratur,vel adus, qd o ipfa præfentia compara-
tur,rationem fequantur non affedum.
C a p. XXVI.
Quis modus in naturalifit feruandus affedu, & quid fit diligere in
Deo,à 1 quidpropter Deum.
ÏAm nun c in naturali affedu quis modus feruandus fit,
diligentiusinquiramus. Huncfaneaffcdumficutnon
admittereimpoffibileeft , itanonfequi fummæ virtutis
eft. Nemoenimfeipfumodiohabuit,8c tamen,Quivenitadme
(ait Saluator,)d^ «o» oditanimamfuam , non poteft meus effe
difcipyltu,Similiter Qui venit(inq\iit)ad me,& non oditpatrem
&matrem,nonpoteft meus effe difcipulus. E contra Apoftolus,
Quifuorum maxime autem domefticorumcuram non habet,fi-
demnegauit&eft infidelideterior.Quid ergo ? Contraria fen-
fiftèæftimandi funt magifter&difcipulus , feruus & Do-
minus,ipfa veritas &animus veritatis.?Abfit.Diftinguendi
funt ergo duo illi amores , deqdibusfuperius locutifu-
mus,alter fecundum affedum,alter fecundum rationem.
Naturale quidem eft,quod homo erga fe &fuosaffedum
habet ^ fedamorem fecundum affeddm habere non de-
i)et,fecundum rationem vero habere deber. Affedus ipfe
oftenditur,cumper Apoftolum dieitur, Nemo vnquarn car±EPhefW -
nemfuamodiohabuit. Amor autem fecundum affedum i- I
pfiusSaluatorisaudoritate interdieitur,quiait. Quivenit
ad me, & non oditpatrem'ér matrem, adhuc autem & animant
fuam,non poteft meus effe difcipulus. Amor fecundum rationem
indicitur cum idem dicit Apoftolus, Quifuorum, maxime
autem domefticorUm, cur am non habetffidem negauit & eft
infidelideterior. Arnbrfecundumaffedumarguitur,cum
futura mala prænantians idem Paulus ait inter cætera, Et
erunt hominesfeipfosamantes,Quod vero hie amorem fecun-
cundum affedum intellexerit,docentfequentia. Brunte-
nim(inq\x\t)hominesfeipfosaniantes,cuftdi,elati, voluptatuma-
matores magis quam DeiSempet etenim affedus ifte mollia
fuggerit & fuauia; quod iocundum,quod renerum,quod
voluptuofum , quod delicatum libenter ampleditur^
quod vero arduum,quod afperum, quod voluntatifon-
t rariu m,omn i hortore refugit & euirat.
Quocirca affedus huius executio, amor peruerfus eft,
hominem exuens homine , formam induens beftialem;
quod rationis,quod honeftatis, poftremo quod vtilitaris,
obruens quodammodo &abfcondens.Hic amor propric
conucnit beftiis , cxcufatur in pueris ; nam illis ratio
L non
G
Compendÿ
, cap.j i. •
! H
Luc. 14. 16.
2,77»; j.i.