Da Mis Domine fecundum opera mum, & fecundum nequitiam
adinuentionum ipforum :fecundum operamanuummumtribue
illis , redde retribut'ionem mum ipfis : quoniam non inteüexerunt
opera Donwil, & in operibus manuum eius. Dei faófca, & opera
manuum, vocatineffabilemadnosdefcenfum, &orbis
terrarum ialutem ex immenfa bonitate collacam. Idem
I rurfum; Super omnes inimicos meosfaftus fum opprobrïum, &
• vicinis mets volde, & timor notis mets. Quid ita o Propheca ?
I Quoniam audiui vituperationem multorum commoranttum in
&inaffli&ione. Ipfeauretn vulneratus eft propter pecca -
ca noftra,& infirmatus eft propter iniquitates noftras. Li-
uore eius nos fanatifiimus. Amos Prophera dicit. * Pro
argento vendiderunc iuftum. Zacharias experfona Chri-
fti: Appen derunt mercedem meant triginta argenteos. Et Ie>
remias ( referente S. Matthäo) Acceperunt triginta argen-
teos, pretium appretiati, quern appretiaueruntdfiliislfrael: &
dederunteosin agrumfiguli, ficutconflituitmihiDominus. Da-
uid de proditore: Qui edebat panes, magnificauttfuper mefupjz.
ïî.
lhd.V.Jl.
circuitu: in eo dum commirent fimul, accipere animant meant. plantationem. Ec Ifaias. * Væ iniquo : mala fecundum o
confiliatifunt. j pera manuum eius accident ei. Er Dauid iterum. Dixit
lam iniuftam C hri fti necem, 8c ei fruftra comparât am iniuftus vt delinquat infemet'tpfo : non eßtimor Dei ante oculos e-
fraudem profpiciens, fcribit in hæc verba : Mutafiant labia tus. Quamobremvates? Quoniam dolofeegit in confpeftuedolofa,
qua loquuntur aduerfus iufium iniquitatem. Rurfum
velutà corpore ad Diuinitatem. Exultatio mea true acir-
cumdantibus me. Et inuetftus in Synagogam Chrifti nece
infamem: Confundantur & rettereanturfimul, qui quorum a-
nimam meant : corniertantur retrorfum & reuertantur qui vo-
lunt mibi mala. In falfos quoque telles hæcpronunciat:
S urgentes teßes iniqui, qtuignorabam interrogabant me : rétribueront
mihi mala pro bonis, fier il it aient anima mea. Et herum
: Non fupergaudeantmibi, qui aduerfantur mibi inique, qui
oderunt megratis,&annuunt oculist quoniam mibi quidem paci-
! fice loquebantur,& in iracundia dolos cogitabant.
: Iamillud quo référés ? Confideratpeccator iuflum, & quant
mortifie are eum. Dominus autem non derelinquet eum in
manthuseius : nec damnabit eum, eum iudicabitur illi. Cæte-
rum hæc de Chrifto : Benedicentes ei bareâitabunt ten am:
maledicentes autem ei dtjperibunt. Di&is Ifàac confëntanea
lo quut useftDauid. illeenimprofpiciens, quod exftir-
pe Iacob j expeclacio Gentium Chriftus oritur us effet, fie
præfcius aiebat. Qui maledixerit tibi , fit iUe malediftus : &
qui benedixerit tibi y benediftionibus repleatur. At Dauid no-
fter: Benedicentes ei h aredit obtint ten am : maledicentes autem
eidifperibunt. Quorum verborum hæcfëntentia eft: quem-
admodum tumfbliex Iacob nati, nonveroetiam exE-
fau,pro millàm terram occupabant: ita nunc quoque foli,
qui Chrifto bene v o lun t, abfque iis qui male y plant, coe-
leftem aeperennem Hierofolymam poffidebun t.
Rurfum Dauid: Multiplicati funt qui oderunt me inique,
qui rétribuant mala pro bonis, detrahebant mibi, quoniam feque-
bar bonitatem : quæ ex Vnigeniti DeiFilij perfona dicic. I-
bidem: Vim factebant, qui quarebantanimant meam: & qui
inquirebant mala mibi, locuti funt vanttates, & dolos tot a die
meditabantur. Ego autem tanquam fur dus non audiebam, &
ficut mutus non aperiens os fuum : &faâus fum ficut homo non
audiens, &non babens in ore fuo redarguttones. Ac talia quidem
de filentio, Chrifti padentis Dauidprodidit: nunc
! Euangeliftam videamus. Et lefus eum accufaretur dprinci-
i pibus facerdotum, & fenioribus, nibil refpondit, vomiraretur
prafes vehementer. Tarie dicit lüi Pilatus : mibi non loquerisï lefus
autem tacebat. Confbnat Dauidi & Ifaias in hanc fênten-
tiam:Ÿ Iplé propter affliâionem non aperit os fuum. Sic-
ut ouis ad viâimam duélus eft, & ficut agnus coram ton-
dence mutus, fie non aperit os. Idem rurfum ex perfb-
na P arris de Immaculata pailione eius. * Ecce intelliget
puer meus, ßeexaltabitur, &glorificabiturvalde.( Sicut
ftupebunt friper te multi : fie ingloria élit ab horhinibus
fpe cies tua,&gloria tua à fihis hominüm. Sic mirabuntur
gentes mulræ fuper eo, & condnebûnt reges os fiium:
quia quibusnon eft annunciat u m de ço, videbunt : & qui
non audierunt, intelligent, & alio loco»^ Dominus dat
mihilinguamdifciplinÇjVt feiam quando oporreat loqui
verbum: addidit mihi aurem ad audiendum, & difcipli-
na Domini aperit aures meas : ego autem non renuo, ne-
que contradico. Dorfum meum dedi ad flagella, & genas
meas ad alapas : &faciem meam non auertiàconfu-
fioae fpucorum. Dauid vero. Aruit tanquam tefta virtus
mea y ér lingua mea adhafitfaucibus meis: & in puluerem mortis
deduxifii me. Idem velut à corpore ad Diuinitatem copula-
(tam. Erue aframe a Deus animant meam ,&de manu canis vni-
cam meafn. Ec Ifaias. * Homoinplagapofîtus, & feien s
fèrre infirmitatem: quiaauerfa eft faciès eius, defpe&a, &
non réputata. Ifte peccata noftra portât, & pro nobis do-
jletr&nos reputaiiitn9 eumeflèin labore,& in plaga àDeo,
ius,vt muent at ur iniquités eius ad odium : S àne dolos verfàuit,
contra tam famftam inftitutionem 8c dodtrinam , & o-
dium exercuic in virtutes & miracula. Inuenic iniquitatem
: fcilicet ingenium auarum 8c fânguinarium. Quare
merito imprecaturei Propheta : Confittue fuper eumpeccato-
rem, & diabotus ftet à dextris eius : quan do q u idem aftare fér-
uatori ad dextram odit. Curn iudtcatur, exeat condemnatusy
quandoquideminferendoiudicioconféflùm ex o fus eft,
earn ob rem iudicatus abeat damnatus. Et oratio eius fiat
inpeccatumiprccès appellat intern pefti uam pro dit oris p oe-
nitudinem, vt eft apud Euangeliftam Matthæum : Tune
vidensludas ,quieumtrad'tdit, quod damnatus effet: poenitentia
ductus retulit triginta argenteosprincipibus facerdotum ,& fenioribus
y dicens : Peccaui, tradens fanguinem iuftum : &abiensla-
queo fe fufpehdit. Quæ omhia Propheta longe ante præfà-
giens addit: Etant dies eiuspauci,&epifeopatum eiusaccipiat
alter. Cur J Quiaperfecutus eft bominem inopem, & mendi-
cum » & compunctum corde mortifie are. Vere enim inops eft
Dominus ripfter lefus Chriftus : nam nifi * temperiem
noftram (feu corpusnoftrum ) mendicaflèt, nunquam
nos eius Diuinitate ditati eflèmus. Qmire cum prodi-
tor Diuihitate augeri côhtempfèrit, iure in eum infèrt
Propheta: Et dilexit maleâtftionem, & veniatei : & no luit b e-
nedïâionem, &elongabiturabeo. Itafuomunereabdicatus
eft,eo que abdicato,fufFe<ftusMatthias,Apoftolorum coe-
tum expleuit. Salomonis quoque hæc de eoeftfénten-
tia: * Vir infipiens, & iniquus ambulat viasnon bonas:
innuit oculis, fignificâtautempede,docetnutibus digi-
torum. Peruerfum cor fabricator mala. Per vitiofàsvias,
proditorrê notât ingeniummer oculorum nutum ad pon-
tifices defeâionem, & confpirationem ’, perpedem ,pro-
ditoris celeritatem; per digiti mica tionem, occultam eius
vafritiem. Neq; vero his contentus veteratof, etiam frau-
dulento ofcülo herum prodidit, teftatus Iudæis, cui fiia-
uium daret, eum efïè, prehenderent hominem. His vero
Sapienshæc fùbiiat: "’'In omni tempore,qui talis eft,tur-
bationes affert ciuitati. Vere enim inflgnemtùmukum
acpernicÆm Hîerofblymis Iudæ proditio dédit. * Propter
hoc extemplo venir perditio iplius, intercifîo, &
contritio infânabilis.
Quin & Ifaias ait: * Ego' fufeitabo eum «um iuftitia regem:
& omnes viseilliusreéhe. Ipfè ædifiçabitçiüitatem
meam, & captiuitatem populi méi conuertet, non cum
pretio, neque cum muneribus. Et iteriim. * Dixit Do-
minusSâbaoth:LaborauitÆgyptùs,&negotiatioÆthio-
pum, & Sabbæi viri excelfi ad te tranfîbiïnt, & tui erunt
ferai, & poft te féquenturvindfimanicis, & tranfibûntad
te,&adorabuntte;quohiam in teDeuseft, &non eftDeus
abfque te .Q ^ commémorât Vates,vt verum De um efïè
Chriftum credatis.
C a p v t L V II I.
De Sabbatho ludaorum , & Dominica Chri-
fi'tanorum.
IVd. Quam ob rem vos honorera &gratiam Dominic®
tribuiftis, quam apud nos S abbatu m habuit ?
Chrift. Certe multo æquius efle fàndfam hanc Dominica
prç veftroSabbatb honorari,abunde eft vnde ftatua-
mus, non ex noftris folum facris voluminibus, féd ex ipfo
adeo diuino opificio. Nam firequietem colimus, quanto
* Nâzianr
ïmitatur i
magnum
Bafiliumi
36. & alibi
*!c tarnen
ibid-dicitux
bi».v. 7. & I3. âc 70.
magis operUrti exordium ? Neque enim propterea hono-
randus eft Adamus,qùodviolandopr®cepto mortem im
currit ( namid quidem eft extremum ) fèaquod primum
Dei manibus fadus eft, atque foerhatus. Nam ecce hæc
quidem eft cpnfôrmatio diuina.-altera vero tranfgreflio
humana.
Iam quanto hominibus fine comparationç præftarit
diuina, quancoque eft prineipium fine honoratius ( fir
quidemillud molitionis caufïa eft y hicrerum molitarum
difloliltio j ranto eft quoque Sabbato illuftrior &augu-
ftior Dominica. Præterea conftitutb-principio cogir ne-
éeffitas finem confèqui : a f finera eflé^priticipio non ex-
tance, infolens eft 8c inauditum. PræftatigiturSabbato
Dommica,idque ex iis,qùæ dicemus,erit apertius.
Vicefima quinta menfïs Nifàn ( vt Vos Hebræi vocatis;,
nobis vero Martiuseft) Deus opificiüm coepitt frîçefima
vniuerfumhoc omnoperfecit,triccfîmaprima,quæ àcoe-
pto opificio numeraWt feptima, requ|euit. Ac vidéte fané
exitum vericatis. In hac Ifraelitarum ex Ægyptofiigaj
& in Chananæam tranfîtus contigit, in hac promifïæ ter*-
ræ fortitio 8c ingreffus fuie : In hac Gabriel A rchangelus
Virgini ac Deiparælætinuncijverbaattulït, quæextem-
plo $c Chrifti pro nobis fine fëmine conceptûs, & arçana
Incarnatio eft fécuta, in hac eius ex mortuis refurredtio:
aç verifîmileeft, in hac 8c communemomniiun noftrum
rcfurre&iortem futuram , cum iruvitam reftitutis Chriftus
iterum Ce tremendum præbebit,& incorruptumiu-
dicium exërcebit, fimulque grandis arcani infpedores
m fu i
ae prsepnes diuini Appftoli, in duodecim fedibusiudi-
candis duodecim Ilraeliticis tribubus fedebunt. Cere-
rum defiturum quandoque Sabbatum, Deiis Abrahamo,
veftrp pafenti aperuic, m h®c verba, fu ergo cuftodies pa-
ftum meum, & femen tuum in generationes fuas. Et iterum:«
Cmumcidetur ex vobis omne mafeulinum in generationibus ve-
ftris. . Ibidem: Infansoftodierumcircumcidetur-.eritquepactum
meum inter me & inter vos, in generationibusveftris. Videtis
cum ortu foederis etiam interitum} Non enim dixit: Hoc
eritfignum inter me & inter vos in pactum * fempiternum. Neque
id femel dixit-jféd ter quaterqüe. Vnde cónftac indicium
hóe neque in alteram tetatem, nequeadexcrema vf-
queftatuendum : féd quamdiu animo meo collubebit,
pofteritatem veftram reótores atque rëges habei^. Ob id
prariagitlfrael: ^Nondeficiet dux ëx Iuda, 8c princeps de
femore eius, doneeveniant, quae repofit^funt: & ipfé er
rit expedfcatio gentium. At vbi venit Chriftus non iam
ampliushuic generarioru circumcifionis ftatutum foedus
durac, non variciniunï, n'on rëgnum, non Pontificium’,
non fabbatum,non ieiunium,non libamentum, non pa-
fcha, non féftum. Meritoigiturodtauodieinftitutacir-
cumcifio eft, (feu fan<fto atque mundo : Nam in Leiiitico
o&auus , faii(ftus atque mundus vocatur , alftram noüi
foederis a Chrifto patrandi legem defignans , * Septem
dies tibi & bos, &iumcntum, 8c mancipium feruient, o-
tfauo libera erunt. Eu o&auum diemlibertaris, quxfan-
dani DoiPinicara pr®notat:qua Deusnofter Ghriftus or-
bem terrarum a diaboli fiaudi b us liberauit.
lam vero vniuerfumjioe féptem ^uis durare iufliim eft,
autore S alomone.-D/* partem fepteinynec non & ofto. Id quod
&magnusille Apoftolus Paulas , Chrifti os,quiin ter-
tium vfque coelumconfcendit,teftaturin hxc verba; Cum
tradiderit regnum Deo & Patri Film, tum & ipfa creatura libe-
rabitur a feruitute.lgitnt nondum cognito dieodauo,iure
féptimus colebatur,vt feriatus:fiam & inftanteilla, at no-
dum praefente state odaua, féptem duntaxat hominibus
states putantur.
Quemadmoaum autem ®uo illo odauo (quod, futu-1
rum eft,& nunquam finietur) non iam(porro féptem prs-
cedentium memoria vlla ageturffic Dominica, qui o&a-
uusliberalis dies eft,praefente,Sabbati adione opus eft
nullaT Si quidem cüm fèruituti fubiaceret genus humar
num, necef^rio& Sabbato opus erat, feflis exiguam re-
quietem fercnte. At vbi iam dies odauus libertate omnia
donauitjccquis deinceps vfus fit féptipii? Ac fi lubètjCpn-
uderate diligenter quemadmodum cum parentes veftri
M^nnain deférto vefeebantur, vtait Dauid: Panem Angelorum
manducauit homo t ceteris diebus frugi 8c Vtilis erat
mannæcollcdio, nonincraftinumpro Iudafcaingluuie
manens, féd quæ fàcis efjét diurno àlimenro:quod fiSab-
batoquis collegerat, inucilem prorfus féntiebatpperam.
Cæterumexquo coeleftis ille panis, quem vt caioonem
Ifaias perfpexit, &a * Cherubino, qui forcipe eum ex ara
fumpférat,contadùs, ab Domino De©excréituumau-
dinitîEfce tetigi hoc labia tua, &auferetur iniquttas tua, &pec-
catum tuum mundabitur : ex quo inquam coeleftis file panis
bénignitateætctrii Patris, & fàndi Spiritus opein terram
descendit, vti de Ce ipfé clamac : Ego fum panis, qui de coelo de-
feendi : exeo nec Sabbatum fie,nec quies,nec renuis 8c exi-
guavita,nec moderata partitio, féd Omni hora Chriftus
æternam ac perennem vitam fuis famulis largitur.
C a p v t LIX.
Panis propofitionit, &c. typus corporis
Chrifti.
B Vin & panis èc vlriutri, qùé prorcrèbàt Melchifc-
dech,& panes propofitionis,quosfoIifàcerdotes e-
debânt, corporis aC fànguinis Chrifti fàcrificium præfi-
gnabant.Nam e.tfi maiores veftri patïéni ilium,qui vmbra
quædam & exemplar'eflét comederunt,atniniIbminus
eorum membra cecidérunt,in folitudine, qui vero hoc
pane vëfcitür, quid à fé accepturusfit, ipfémetSëruatot
docet in haiic fèntentiam : Qui manducat meam carnem, & ; jAha. >
bibit meum fanguinem ,babet vitam aternam. Quam ob rem J
clamatifaias.^ Et erit in die ilia,radix Ieflé, & qui confur- | * lIxx.
gïr,vt princèps fitgenrium,inipfb gentés fperâbunt : 8c e-
rit requies eius honor. Ec quæaliaautem eircquies critj
atqùe honor, quam ad arcana ilia diuina & munda cum
timoré 8c fiorrore acceflus, & perceprio ( eorum? ) Idem l[ki j6
alibi. ^ Periic princeps, qui coliculcabat terram : fcilicet * " lxx.‘
qui nos fupplantac malignus, de quo & meusDominus i^ . h.
air: Venit princeps mundibuius,&in me non babètquicquam.* * lxx
Dirigëtur cum miférieprdia thrp'nus eius:hon6r videli- ja' l^ 5’
cet Iapfi Adami. Eft enim throrius honorisfignum: At Luc.l/J%
quo paifto ditigetuiipervifcera miferkord’u Dei noftri. Et fé- tus.
debitfiiper ilium cum ventate in tabernaculo D au id id
eft, corifprs tribus ac gloriæ perennis fédebit : iudicans 8c
èxquirens iudicium, * 8c faciens miféricordiam. Zacha- * m C
rias.* Venientpopuli multi, & genres plurimæ, vt quæ- * lxx.
rantfiiciem Domini. IndieilladicitDominus: ^Difper-
dam nominaidolorum de «erra, 8c non erityltrueorum^l
memoria.Et Ifaias,^Dieillafidenserithomoinep,qui &>-1 * lxx.
cit cum.-oculi autem eius in fanéhim Ifraelinciiebunrur. {
Atqixe hçcfàntta oecopomiæ Chrifti arcana notabant,
quibuspërcipiendisipfumSeriiâtoris Chrifti facrûm cor-
pus', preciofumquefànguinempcrcipimus, vt ab eo edo-
«Sti fiimus : Qui manducat meam carnem, & b 'tbit meum fanguinem
, in memanet , & ego in illo. Rurfum ad dficipulôs.
Àccipite ér coin édité : hoc eft Corpus meum. Hoc faette in meam
commemoratbnemSimiliter & de calice dicit’.Bibiteex hoco-
mnes. Hic eftenimfanguis meus nouiTeftamcnti, qui¥ pro vobis
,&pro multis effundetur inremifiionempeccatorum. Sed hæc laris
font dëprinripê âcreginadierunv.mmc orationisàxem
adrefurreétionis difpurationem conuertamus, acrurfiuîi
præ cæteris omnibus Daùidem contemplcmur.
C a p v t LX.
De Chrifti à mortuis refurrefttono.
' T ’ V exurgem mifereberis S ion , quia tempus miferenàt eins,
A oqju i■a venit tempos. Er ibidem : AÈdtficabït Dominus Sion,
& videbitur ingloria fua:rèfpexit in orationem humilium.Quo-
ritm ? qui ob flagitia mancipati, diuina miféricordia opus
habent. Et non fpretlit precem eorum. Neque enim vllum
fcelus eft , Dei benignitatem fuperans. Êt poft pauca :
Etpopulus quicreabiturjcilicet perËuangelicam doârinàm,
Laudabit Dominum. Idem rurfum : Veruntamen Deus redi-
imianimant meam de manu inferi, cum accepertt me, id eft ,