A
IV*
B
* Pontum
c
D
7» hftfioU
EpiJio/ji fnpimifm & dothfmn viri Demtrij Thijfdlonietnß
adeundem Dominum Barlaamum EpifiopumGyracenfem:
in quapontns omnia dubia fua depmeßione Spiritusfan
it t petit abeo dote n,q tub us modit ad-
duftusfit credere Spiritum fanilum%
& ex Filio procedere.
CV m olim tu, parcibus noftris dimiflis, ad Occiden-
ccm abiiflès, ibique de cxtero commorari voluiflès:
nos qui rad iis tux fapientix illu ftrati , multis ignorantie
; tcncbris, liberatos noscllcputabamus : rurliis tue abfen-
1 tie tcncbris incidentes, tanquamin node viram duceba-
I mus: licut folisoccidentis, &liusnon oririfperati,
piiuacioncm lugences. Sed nuper fhmaquadam fubito
audita, Sc vbique circumcunte, Sc fplendide clamante,te
non poftmulcum ad nouam Romamaduenturum, con-
ucrli nos; quis digne cxplicabit,quanta lxticia repletifui-
inus ? Quoniam vero non in longum quidem venientes
ad nos de Byzantio, applicuilfe te iam illuc pro certo an-
nunciabant: non ampliusfobriishominibusfimilesefle
ex gaudio videbamur : ita furentes erga tc amor nos eff'ecit.
Vcreenim matutina lxciciavidebatur, advefperam
demoraco fietui, fucceififièrurfusin Oriente, tanquain
fplendido Solcrelucente, Sc iucundiffimum mane nobis
efficiente.
Itaque præparabamus nos quotquötamici tui', quam
velocillinie ad te venire. Sed omnibus ad iter neceflariis
prxparatisj&nobis proponentibus immediate inde rccc-
dere : veniunt quidam rurfumillinc rccefliffc te de ciuira-
te‘,& ad nigrum * Pontçm abiillè nunciantes.Quo auditu
pcrculli rios;& ad profundum triftitix demerit,vix potui- •
musnormet refumérephilofophia mutabilitatem rerum
humanarum coniiderantes, Sc nofmetipfos cbnfolantes.
Ver urn diccbant ie à te audiffè talia, quod omnis necefli-
tas fit confiteri Spiritum fandum, ex Patre Filioque pro-
ccderc.Quod quinegat,neceffàrio funt hxretici,&fchif- '
matici. De his itaqj prx omnibus xftimarem ipfum te au-
dire, Sc tecum de omnibus perquirere: non propter ali-
quam côtentionem, vealiquisputaret : led quoniam non
eft verifimile te , quem differenter nouimus virtutem Sc
veritatem per vitam colentem, &de nulla re, litigiofis
verbis gaudentem, neque vidorix auidum, cuiquatq vn-
quam aiiputantem irrationabiliter,ficex opinando ex fold
Patre proccdcre Spiritum fandum : conuerfiim effe ad
prxdicändum, quod etiam ex Filio : nifi aliqua idonea
ncceffitas ad hoc te impuliflèt, quxphilofbphanci animæ
fatisfacerepoffèt, vtampliusaliononindigeret. lubenter
veilem tuo conucntu à te difeere, quidnam fuicillud,
quod te ad hoc neceifitas perduxit. Quod ego femper
plurimi faciens, ad aliqflid certum de his venirem. Et
rnulca d mill tis audiens, & his, qui ad folum Patrem Spi-
ricam fandum référant*, &his, qui ad Patremj& Filium:
nondum vftjue ad hodiernum diem de verbis illorum in-
telligere valui aliquam n ecdlitatcm: qua altera didarum 1
ópinionum ftabiliffèt mihi fufficienter mentis motum.
Ergo fi quod te ad hoc coegit, eft aliquid eorum qux feriptura
tradi poffimt : precortcper amicitixcuftodem, vt
quoniam ad verba tibi venire Deus non dedit ; hocmi-
hi per feripturam fignificarc nullo modo neglexeris. Si
vero diuinitus tibi ad hoc fada eft aliqua occultaillumi-.
natio : primum quidem rogo , vt fandbis pro amicis o-
rationibus, idipfum nobis a Deo petas. Deinde vt etiam
per feripturam nos admoneas;quibus cxerci tiis principale
hoftrumpurgantes,talis illuminationis capaces ef-
ficiamur.
Vt igitur magis valeas fcire,quo modo hos curare te o-
porteatj neceffàriummihi videtur,& particularitercxpo-
nere j quomodo vfque nunc neutrorum verba pocuerunt
me cogere eis affentiri. ‘Et primum dicéndum eft de Lati-
noruni opinio ne.
Quatuor funt genera argumentorum , per queeilli i
temper conantur fuamfortificare conclùfionem.
Quorum primum eft, quod per fubftantialem&na- I
turalem Patris & Filij identitatem argumento commu-
Dmetrij
nem tacit.Supponatur cnim, tanquam ab omnibus con-
celfiim,Patrem & Filium, vnumcue Deum,& vnam fubftantiam,
fiue naturam, fiuc effentiamjex hocfyllogiftice
ad propofitum veniunt.
Secundum eft, quod ex perfonali Filij & Spiritus fan-
dtidifferentia,quaffitum inuenirc tentant.Autcnim qua:-
rentes quomodo poffit perübnaliter Spiritus d Filio di?
ftingui: aut duarum cmanationum differentiam diftindte
expreffam fupponen tes; Sc prdine per mediaprocedentes
fuamaflequunturconclufionem. >.
Tertium eft quod ex diiftis diuinae feripturae, idipfum
conantur colligcre.
Quar turn eft, quod per natura nobis infius notioncs,
demonftrare propofitum putant.
Primi quidem generis argumenta, non coguntmead
hanccaufam. Duoseffe modosacccpimus, eorum,qux
deDeo prxdicantur. Alia cnim eorum funt naturae Sc fub-
ftantix,& quail fiibftan tialia: qux videlicet & diuifim ,dc
qualibettriumperfonarum prxdicantur, Sc fimul de tribus
fingulariter, yt Bonum, Sapiens, Omnipotens, Veritas, Sc
alia.. Non cnim dicimus Filium Sc Spiritum faniftum tics
effe fapientes, vel bonos, vel omnipotentes yel alia: fed
tres vnum effe fapientemySc omnipotentem, Sc bonum, quem-
admodum Sc vnum Deum. Alia vero funt perfonaha Sc |
fignificatiua perfonarum inter fe relatiönis; qua: videlicet
nullo modo poffimt fingulariter dc tribus fimul prx- ■
dicari. Non enim tres vnus eft Pater, vel vnus Filius, vel
vrius Ingenitus. Talium igitur eft, Sc fpirare Spiritum Sc
principium effe huius. Non enim tres perfonxvnusfpi-
rator eft. Quare hoc fuppofitum effe in iola ingenita per-
fona non fiiciet differentiam fiibftantialcm cius Sc Filij,
nec corrumpet eorum fecundum fubftantiam identitatem.
Nam cum ingeni ta perfona habcat xqualiter Scge-
nerire, Sc fpirare, Sc non magis alterum quam altcrum: licet
ab aficro tanquam a magis noto nominetur, Pater:
qu madmodum fiibftantialis identitas eius Sc Spiritus
fandliinon cogit fpiritum,vt& ipfc generetj fed etiam non
generante ipfo , faluatur cius fecundum fubftantiam ad |
ingenitam perfonam identitas : ita certe fubftantialis i-
dentitas cius Patris & Filij, non coget Sc filium fpirare
Spiritum j fed etiam, ipfo non fpirante ip fum, faluabi-
turvtique eius ad Patrem fubftantialis identitas. Qua-
propter nihil magis moueripoftiim per huiufmodi argumenta.
Sedvenioadfecunda, qux videlicet ex perfonali differentia
Filij ad fpiritum faciunt iyllogifmum. Certum
eft quod exrepenitusignota, & neque intclligi, neque
dici potente nihil fyllogiftice concludi & inueniri po-
teft. At vero prxclari noftrorum fan&orum dodlorum
teftimoc\io,quanquam perfonalitcr differre Filium aSpi*
ritu confitentes : tarnen interdixerunt nobis inucftigarc
huius differentix modum: dicentes, penitusimpoffibi-
bileeffe,aquoquamin carneviuentium, huiufmodi dif-
ferentiam diftindte intclligi Scexprimi. Quare quid ex ea
concludi poffit?
Video rurfusnonnullos Latinorum, ita aperte Sc di-
ftindtc exprimentes differentiam,qua diifertSpiritus fan-
dtusaFilio, vt etiam per quofeunque homines, fi folum
quantplacunque ex parte mente vtuntur, poftit intclligi.
Ergo cum nihil videatur, propter quod hi fide digniorcs
Sc maioris au&oritatis illis in tantis rebus xftimentur: ne-
queo magis his quam illis credens, qux exindc conclu-
duntrccipcrc. Et ideo neque per huiufmodi argumenta
perfuaderi mihi poteft.
Eundum igitur fit Sc ad ilia, qux exdiuina feriptura
argumentantur. Primum quippe de his illud communi-
ter confidero, quodfiefletimpoflibile cuilibCt, propofi-
torumpereosaidfcorum fenfum alium pium&fufficien-
ter fe habentem coapcare : ita folum neceftarium eflet,
quod ipfiexeisconcludunt. Quoniam vero non magis
vtipfiin:elligunt, quam vtalij, poffimteademintelligi,
neutrorum fermones cogere me valent. Namhocipfum
quod Spiritus fimdtus, multis locis feripturx dicitur effe
Filij, propter folam quam habet cum eq'fccundum fub»
E
F
m
G
H
a d Barlaamum.
ftantiamVnitatfcm : qitiaVna eft eorum liiblhimu, vir-
tus , voluntas , fapientia Sc adtus : & propter hxc
fpla dicitur effe hie eius. Quemadmodum d conucr-
fo Dei Verbum, gladius dicitur fecundum Apoftolum,
Spiritus.
Alius rurfus dicat j quia non folum propter qux tu
dicis ; verum etiam vt ex hoc intclligamus Spiritum fan*-
dfcum, Sc ex ipfo Filio pfocederc: ego eogitans, qupd etiam
fecundum ilium (ènfum tantum fufficienter poflet
Spiritus fandlus Filij effè, hxlito Sc non habeo, cui magis
alien tiar.
' Similiter mittitur multis locis feripturx Spiritus | Filio.
Ergo fi vnuf dicat, qupd quemadmoaum Filius,
lius i etiam omnium cncium domina poffè dé Deo fccim-
dum cauffâm prxdicari, Öc maxime nobiliffïma, &diui- {
niffinja, ficuti eAj, Bonität, Vita, Pitlcbrirudo, Lex Sc (imilia. I
Vbi vcradiciturcharitas ex Deoelfibiiplùm clîàritatum J
affedtumjqup Deo &'nobis inuitem V"nimiïr,ex ipfb Tri- I
np Deo n ohis dici adeffcillo modo, quo &omiie bonum
Sc honeftufn ex Deo nobis effè dicimus.
Deinde fi quam maxime ipfiim Spiritum landtum in illis
nominat cllaritatëm Apoftolus : Vilde pater, vtrum il-
lam charitatem, * ipfuni intclligit, qua Pater diligit Filium,
& FiliuS Patrem : léd non magis indifferenti modo,
Sc fimili j ipfum charitatem nominauït : ficutetiam Filius
vel Pater, vel rota fimul Trihitas, eharitas riornihatut:
propter in carne ad nos manifeftationeni Sc adnentunl quemadmodum8c aliachdrifmara'atrribuunturfineula-
dicitur ihitti, etiam aSpiritu fandto,^ vtin Efipa feri-. riterSpirituifandfcorquxhiiiiiminUs&toriTrinitari eo*
ïpium Spiritum; fiidta vero erant a tota Trinica- j hoe concludaraf ipfum.Filitim ex Patre fimul &Spiritü
rcj propter hoe tantum, Sc non propter aliud, dicitur Sc d lanóto generatum effè.
Filiömitti. ' ", Ego itaque, vtadteexplÊem paffiohemanimimei,
Aliusitemdicat,quödnonfolampropterhoC} fcd vt multo difficiliushabeo ad recipiendum, quod Patre Sc
cum his adhuc &illud intelligamus, quia Spiritus Sc ex Filio diligentibiisinuiccm eoriuh dileiftio conftituit altc-
Filio procedit: Perpendens ego rurfus, qiiodetiam fi non ram perfonam ipfum Spiritum fanftum ; quam adrcci-
proccdat Spiritus Sc ex Filio j tarnen & lècundum illUm piendum, quod Spiritus fiiiuftus, Sc ex Filio proCedit. De
lènfumtantumfufficientervtiquedicqreturabipfomitci: hoe enim eiusvciltatiscupiditate cogitanti, nullx mihi
«adem limiliterdetentusfum dubicatione. fufpidonesincrant, ne fotté fit veruin illud Ariftotelis:
Rut fusin lacra fcripcura, ex Filio accipere dicitur Spi- quanto magis perquiro & cogitariotte voluo: tante l p
ïitus, & ab ipfo infufflante dari.| Ergöfi vnus dicat, quo- credibilius mihi vidccur: nam d e diuina feriptura non ita’
niam ipfe Dei Filus magna quxdam dixerac de Spïritu patet, vc animam per Ce verum quxrentem, ab omni re*
fimófco: quiaaduerfusei'un blafphemia, irremilfibiliseft, moueat anibiguitate. Si vero d facrarfcriptura, Sc fide no*
Sc quia ipfe omnia docebic Sc annunciabit Sc diriget ad bis traditis , penitus recedcntes ad naturalem rarionem
omnem veritatem, Bcfinipliciter charifmaptim diftribu- recurrere velinius; miror fi vnum Deum fimpliciffimum
tioncm ipfi atcribuerat : vt non xftiment Apoftoli, vél in tribusperfedis perfonis , per folam naturalemratiö-
poft eos hdeles, maioris dignitaris ac potentix effèSpiri- nem tanquam aliquid eomni,qux machematice.dcmon-
tum quam Filium: ideo folum Sc non propter aliud dixit ftrantur,inuenirc poterimus.
quodSpiritus fandus ex eo accipiet,qux nunciabit,& in- j Age ergo fidei ratione comple'dentes vidcannis qux
fuftlando ipfuni dare oftendebat, vt neque maioremeo 1 neceifitas lit,vc Patris Sc Filij charitäs, fit illo modo Spiri-
Spiritlinipiiteinus , Sc nos deificantiacharifmata coni- j tusfandus. Itaque fi idem fimpliciter eft Patri generare
muniaeffc Filij &$piritus fandi crecfarhus. j Filium,& diligereFilium; &genefatio ergo eft idem fim-
Aliusturliis dieac-,.quia Sc propternoCj &'adhüc vdn-.jj pliciterquod chaticas: qua Pater diligit Filium,ÉÉ per cd-\
telligamus, & ex ipfo Filio ptoceffionem Spiritus: Qbgi- j fequens,ipfaFilij generatio,Spiritusfandus eftrqiiod non
tans ego.', quod &Tecmidum ilium Icnliun tantum fufti- modicum mirandum eft. Et maxime figenicum, princ'i
cientcrlè poffèc habere feriptura, non video cauflam ob piumeftliixgencrationis. Si vero aliud eft Patri generare
quam magis Latino eredam.
Item Patrem Sc Filium vnum effe in feriptura feriptum
eft, Sc omnia qux funt Patri?, etiam Sc Filijeffe. Etex hoc
concluduntilli (uum dogma.At vero fi quis.dicat: 6 Lati-
ni , nihil niagis cx his neceflarium eftFilium principium
effè Spiritus: quia etiam ex perfona Spiritus fandf dici
pollet: Ego Sc Spirator vnum lumas, Si omnia ijuxeun-
que habet Spirator meaiimt. Sed nihilo magis ex hisPa-
terellet Spiritus landus. Ergo fi quis hxc dicat, quid ma*
gis Lacini petfuafibiliora dicenc? ego enim non perlpicio.
•! Item vbi dicic Apoftolus: Dominus Iefus interficiet
Anrichriftum Spiritu oris fiii: illi ipfi Spiritum faridum
didfi eflèibi credentesfidipfum concludunt. At etiam hie
poteft dici Vquoniam nos nihil ita facile efticimus, quarii
ilia qux infufflando folum facimus; volens Apoftolus ex
noftra tranffatione oftendere, quam fäcillimum eft Chri-
fto interncere Anrichriftum, Sc nullam habens ei diffi-
citltatem , Spiritu oris eius dixit apoftaram ihterficiett-
dum,minimeibiSpiritum landiimirti^igi vóJens: ^
Hxc ergo fi quis dixerit , hxfitanduni mihivideturo-
mnino,cui magis concedendum fit* '5^
Item vbi feriptum eft, Deum charitatem elïè, & phari-
tatem ex Deo: tilt charitatem dici Spiritum landuutacCi-
pientes; illam videlicet, qua PaterailigitFilium, Sc Filius
Patrem, conclucl nnc: alia quxdam per medium adden-
tes,ex Vtcoque ipfutti procedere: mihi nihilbinagisex his
perfuadencesi, Quare ? prinium i, quia non-uiniis certum
eft I vtrum Spiritum landein ibi inteudebat bcatus Ioan-
nes; nihil enimimpedit,8£itaexponère dicenTemjvbi di*
dumeft: Deuscllaricaseft, ibi de iplbTrinoDepipläm
charitatem prxdicari, illo modo, qüo ait landus Diorty-
Filiuin, Sc diligerevcl inteUigereipfum, adhuc magis eft
mirandum:qüómbdogeneraciö quidem quaPatergene-
racFilium,non conftituitaliam perfona: neq; inteiledio,
qua Pater incelligit Filiu.Diligere vero ipfum non poteft,
nifi diledio ilia tertiam conftituatperibna: &fmaxinie eff
fit poflibile dicerc, quod Spirator diligit & intelligifSpi-
ritum,öc Spiritus diligit & incelligit Patrem Sc Filium. Ex
quadiledionevelintelledione, nulla alia conftituitut
perlbna.
Item vnitatem& annexum Parijs & Filij dicere Sf)iri-
tülri, itavteXvtroqueeffeconcludaturr neqUeipla feriptura
cogit me,& naturalis ratio mihi magis periiiadet fe*-
cijpere, principiata vniriperprinripium: quaropfinèrpia
per ptincipiatum. A quoenim litiiita habent efre, ab eöi*
dem etiam habere vnumiratiotiabile Videtur.Drcefé
vero,quod principiaca habent cxprincipns effc:principia
vero.habencexprm’cipiaris vnum'effè,'orhniitömihi vide*
turcarcre ratione. Si vero eft aliatatio de his'rriea VeriOr,
quam ego nunc non in telligo; tarnen qiiamdiiiillam'non
intelligo,neCeflè eft tne reneri ab hae,qliä-nuhemtelligo.
Didaquidem feripturx, quxaliegat,' peneprxdida funri
Ego vero neq; ex hls.netf; ex ahis qurbuTcunqVpoffumad
hoc intelligere indubitabilC* omriihoheccflitatG, & pWiï-
tUs ftabiliente meam ihente eOrtrm adeffè Cöclufioüem.
• Reftatergo quartum genus videre, quod ex xtommtt-
nibus notionibusärgumentatronempropofiri facit. Hx
qux dicuntur cóftimüiieS rroriohts | fitfe , vt Ariftoteli
videtur, de fenfibilibuspèf ftrifiisitriprimuntür animo,
fiue f VtPlatoni videtur, ipfxfunt fiibftantia incèlledua-
lisanimx: vtroqüemodode hiis rebus funt, quarumin-j
telligendo dóminatiappichehdimus gas Sc tangimus, Sc