S Äthan. Epiitol.
ad
Serapion.
B
S.Bafilàd
Amphiloc.
D. Dion. 1.
? -
nominib.
” 5ed & is , qui eaten® Trinitatem comparauit, liquet | tateSan&os omnino abnegare : cum vero quö perfonæ
quiarriedij adprimum, & teitij l|ftiedium ordinem red*' difeernuntur, fecimdiim quem *caufa, atque caufalecüm
didit,quQ(yrcaait:qui Spiritumcögitar,&Filihrovnacö- j cooeterno,&conmbftantialiinducitur, & d o c e re ,& v t
gitatipne comprçhendit: & i qiiiSpiritum dixeritfölum, ! piumjacreh'giofum, ampkäi »aefüfeipere., nequeidem
eum quoqné, cttiös effSpiritus, ea confeffione compre- j contra idem atfcreFe,atqüe denegare;
lienditl Et, qui Filiumfu(cepit,d FiliöSpiritum non ditfi- ! ‘ .Ptæter hæc auteur, quæ di&a furi^Aequaquanreflèt
iît. Neque enim licet aut Filiumline Spiritu intelligi, aut TrinitasDeus,nifî tria inuicem connedterentur.ac feèuiî-
SpiiitumàFilio difparari. Quæ, nequaquamitafe habe- dum ordinem fuiimvriirèntur: fed tria fimpliciter, acteren
t , nifi Filius-, &_Spiritus lanâus ordinem ad inuicem mere' ( quippe fublata ynitate, quam ordo in multis cfti-
habçrenr, fècundum quern, alterrèferttturadaltèrum. cit)inordinatae(Ient,acplurima, imopociusnihil. Ne-
Nam in his,quæ foluta funt,& quæfimpliciteràbfque vl- /que enim vel tria,vel quatuor eflè vllo modo poflènt, ni-
larelàtione,&ordinefe adinuicem habent,non cogimur fi Trinitas, vel quaternitas animo ante coiiciperetut.
alteuum cogitando alterum qubquecogitatione comple-f Quoniam igitur triûm vnam cônnexionem conntemur;\
dki. Id quippe illorum fblum efty lquæ ordinem ad iuui- fiçut Ynâmeriaraeflèntiam,primoqueloco Pater eft cau-
cera habent; fècundum quemneceflârioetiamfîmulco- j fa, neceflè eft eflè & tertium. Sublàtoquippe tertio, nec
gitantur. ‘ . ; f ' primum erit. In plurimis enim vbiprimumeft, neceflà-
Ex quibus confiât, quia non Pater (blus ad Filium, feu ; fio , quæpoft primum fimt, connexionis ferie ad primum
1 ad Parrcm Filius ordinem habet, fèd etiam Filius ad fpiri- * referuntur. Arque hoc maxime in S. Trinitate, vbi trium
tumfàn&um. H o c& Beatiifim. Athanafius apertiflime vnamfàtemurconnexionem.
in epiftpia ad Serapionem de Spiritu S.pofuit:E««tfwWi in- | Rurfum,quoniam tertium à Pâtre Spiritum S. Doôtoquit,
ordinem, ac nattiram habet Spiritus ad Filium, qualem ad
Fat rem Filius.
Magnus quoque Bäfilius in X Vif» ad Amphilochiufn
fic aicr'.Sicut igitur habet Filius ad Patrem-.ita & ad Filium Spi-
ritus , iuxta eam, quanobisinbaptifmotraditur;verborumcon-
nexionem.
res predicant, profcóto tertius non effet primo fiiblato.
Tertium enim idcircö dicimus, quia refertur àd primum.
Ethocitidem npnita effet, nifi & primum ad fècundum
haberet ordinem. Alias quippe neque.trium connexio
eflèri neqüe vnitas: fèd tria,%.t aiximus, fimpliciter, acte-
mere inordinate fè haben tra ,atqueab inuicem difparata.
Conftatigitur ex hisvquæ di6ta fimt, in S» TriUirate -j SedhôchisquæàmagifirisEcclefiaedicunturÿCommuni;
perforiarurn diuinarum ad inuicem efïe ördinemi 'Quie-
fiiinFilH, & Spiritus ad Patrera ordinem reddit, Filfjau-
tem, & Spiritus ad inuicem córifundit, órdinis bonum
Deo ex dunidiOredditi-Bonum enim ordo êft, atquè or-
dihacumèflè. Quiaenimin'his, quajfunt ördo’i prteda-
rum quiddam,^ optimum eft, quod'&cceleftia fimul,&
terrena continet : omne aütem optimum a Deo manat:
niültp autem niagis in Deo, veluti in principali:caufa,bo-
numillud excellentiusincfleintelligendum^ft. Nam,vt
ait D. Dtonyfius in lib. de diuinis nominibüs: jQ«<e in eau-
falibusfjiTtt perfefttines,e'xs in edufisipfis longepotius, deprius in-
ejfemanifefiumefl. ;
Quis veroiam aduerfus tameximiosEcclefi«Magr-
ftros contendere-prafumat, aperte in Deo trium ad le in-
uicem perfonarum Ordinem cièntesïltaquelicetquidem
abfolute, ac'fimplicitét, cum ita tresperfonasnumera-
mus, tertiftmquefblaminfinuarc voluihus, aliampratpof
•nere,aliam fubiicere j-yt eft'illud Appftbli» Gratia Domini
noftri left Chrifii, & Charitas Dei ,& Patri; , & communicatie
S. Spiritus: autqüomodocunquealiter. Pprró volentibüs
diuinarum perfonarum nomina^ ep ordine pronuntiare,
quo ^ternej.ac fèmpér fimilicer ad inuicem habent,& quö
T rinitatis perfeótio defignatur,milla ratiöne conceditur.
Qupcirca Mag.Bafilius in¥ 4. qüxliionumaitiNohfafuen
quid primo hic Sanäi Spiritiis Apoftolus meminit, fecundo F Hij,
tertio Dei & Putris, continuo putandum eïl, peruerfum, aut ïrn-
mutdtum ejfe’ ordinem. Fx noflro qutppe more initium fümpfit.
Quando enim dona Jufcipimus, primo dißrtbuenti congredittiur:
deinde mitten tem cóndptmus animo,’ turn ad ipfitm bonorum fon-.
tem, caufamque cogitatione conuertimur. ».
Qupd fi ex more noftro initium fiimentes, primo me-
minimusSpiritus,a qüo in nosmiinèrum largitas manat:
deinde fUij , ac-tertio pet filium adpatremtehdimïis: liquet,
quodillicïncipièntes, primo patris, deinde nlij ac
tertio Spiritus Sanöri , fècundum Trinitatis proprium,
ac fèmpitemurn Ordinem meminimus. fraqueVn qüem
facerdos baptizaret,atque itabaptizans pronuntiaret.S^-
ptizo te in nomine Patris, & Spiritus & Filij, Ecclefiahuiuf-
modi baprizatum , quafi baptifmo confecrativ.n, nun- ?
quam admitteret: eo’ quod noniuxta Domini traditie^- ■
nem baptizatus efïet : fècundum quam nominum , ac re- -|
rumTrinitas,Patrisfdlicet,&Fili),&San(3aSpiritus,vt j
fè ad inuicem habet, tradita eft nobis, quam immutare |
non licet. Quippe eOs,qui immutarentS.BafiI.cauehdos
monuitjVtpotepietatem aperte oppugnantes: & , neque
inTrinitatebaptizantes,nequehanciuxtaDominitradi
que confe fiion.i fidei contrarium omnirio eft. Primum <
nim, & fèCundum, & tertium fàtemur, vnamque coiine-
xionem S. Trinitatis,eaqÿfibiinuicem coniürtgi, & con-
heéfi fèriè, fiipra iam diólum eft. Hæc autem aperte ordinem
commendant. Liquet igitur exrhis, quæ diéfa fimt:
quandoquidem ordodifcretafignificat : quicohfübftan-
tjalis ordinem eflè dicunt,eos in diuinis peccare. Ita enim
vnitatem rëddent p ouüs, quam ordinem. Nam perfonæ
tres, iri quantum fuut inuicem confubftantiales , iuxtae-
iufdemfiibftantiærationem, vnum fimt. Porrovmusäd
fè ipfiïm, fècundum rem, ordinem elle, impoflïbile eft.
Praéterea, & à Patré eflè, ambob us commune cum fit, '
vnionis potius, quam difcretipnis ad inuicem caufa eft,
nifialiudaliquidadiiciatur. Quippe & omnes homines,
èoipfb quidem, quod ex Adam originem trahunt, inuicem
vniti funt: certisvero rarionibus,' &proprietatibus
abfèdiftinguuntur.Tta vtrümque ex Patre eflè , dicere,
fatis Aon eft adexprimendumèum quem hâbefttad inuicem,
ordinem. Sedenimhypoftafcoh, fèu perfonarum
adfèinuicemmxtaineómmiftam, atque inconfufàm râ-
rionem, ordinemeflè, dicere | irrationabile omninó eft.
Eflèènim inCommiftas ad inuicem,fèruantes fibi fiiarum-
proprietatu^n' terminos , neceflè eft : neqjiie enjm alias ordo
feruàreçft: non tarnen ideonécefle eft, incommrfta-
tuni, in quafitüm inconimifta fuyt, ordinem ad inuicem .
fèruantes, nifi etiam habitus adinuicem quidam tilis in -,
eflè videatur. Ex quo fanqordine ad inuicem,, & habitu,.
fuarum etiam ptoprietatum termini con fundi, mifeeriqj
hoft poflimt. Quo etiam remoto, incommiftum illudiè-
ciindum fè, inordinationis potius, quam ordinis fieret
caufa. Quærendum ïgiturin perfonis diuinis, quæ haqpr fit
ordinis earum ad inuicem càufàr, quæ item incom miftio-
his fècundum prOprietates füas. Alias enim,præterquam j
quod nihil cöhficitur, imperitiæ quoque euidens àrgu-
mentum eftjcaufale quafi caufam ppnere. Igitur pporte-
re qiiidem neceflario ordinem in diuinis perfonis immobilem
Fatefi,neque eïïè in noftra poteftate,vtlibuerit,tra-
ditum immutaire ordinem,epfque, qui immutant, vt quo
aperte oppugnant pietatem, vitandos eflè, fatis ex fiipe-
rioribus oftenfumeft.
Quoniàm véró vnitatem,, ac Trinitatem Deum confi-
temur,aciuxta vnitatçm quidem neq; ordo,nCqj procef-,
fits,neque perfonarum numerus infpicitur: Vna enim re s'
éflèntia eft ömhino indifcreta,'vniufqj ad fè ipfum fècnA-
dumrem, ördö, autdifcretïononeft. Reliquumeft, vt
ördinem,numèmraquéperfpnarumiuxtaprpceflusfiios •
tionem confitentès. Apparet id quoque eum ordinem, fàteamur.
quo naturæ difeernuntur,^vtEunbm. volebat,in S.Trini-^ jiprDuo qmninö proceffiis in Deo nobis traditi fimt. AltciSe
•Exftant hl
I lib. Gtxce
i ioBibl.Ba-
I uaiica. i . ,
J
* A l i t l i b ï .
! iftosvocant
Thefaurum.
• Eft Epifï
■ 4j.in edit.
Fuif!
* Grace eft
‘ymfttntts-
Quod pd-’
dum vel
perfons vo-
cabulü ad
; hibendé vt
ntetut * -
quiuocatio.
,‘x illis ,
L quinque de
I ïeftis fidei
dogmatib.
Ç
\ qiUtcxftant
1 om,i,Bib.
BS- pp. citât
etiam Gen.
[ feft.5. W È
I Vide Bell. 1.,
I »•deChri-,1
L toc. i j vbl
f hocteft.pro
IJfett êe ex- '
[ pliÉat.
Et Gcnn. .
pro Cone.
Elo.fcct.j.
ter , fecundum'^iatiuitatem : alter, iuxta prôceffioném.
Deum quippe ex Deo nafei, Deumque item ex Deo pro-
cedere , diuinis iiteris docemur. At Filij quidem à Patre
immediatura proceflum,S. Bafiliusin II.aduerfusEuno-
mium libro,ita commendat:Iwifi«»w quidem Patrisnullumçfe
horum wetfiww.Rurfumque in eodem : Vtem m Ault a eft inter-
rogatio in eo,quifineprincipio,atque ingenitus eftifuperm aliquid
quay ere : & hic ittto, qui jernpiternecum Patrè eft,nullUmque ha-
bet medium inter fe,&genjtorem.
Idem rurfus in ea,quam fupra memoràuimus ad Çano-
nicas Epiftola.-Si enim Deo fuperioreft Spirirn, non iani ex Deo
eft,ft autem ex Deo eft,quomodo antiquior eft Hlo^ex quo eft î At,ne
vnigenito quidem prior eft, nullum enim inter Pattern, ac Filium j
medium eft.
Gregorius etiam Nyflenus in * 1. aduerfüs Eimomium
libro,fic ait iPatev quidem fine Principio, atque ingenitus intelli-
gitur. Exipfo autem,iuxta contigui rationem, infeparabiliter vni-
genitus Film cum Patrefiniul intelligitur.
S.itemCyrillusini. * Thefautorumait, GignitFilium
Pater nullo medio.
I^emfiiperEuangelioIoatinis, cumidverbumexpo-
nezet,hoceratinprincipio apud Deum,ita aibÈjfe autem cum Fi-
lio Pattern intelligimus,propter fubftantU incommutabilitatemi
atque idep, quod omnino contiguus fit, nullo medio, ei, quod ex fe
naturaliterprocefiit. ► * *'
Magnus idem Bafil. in * Epift- adGregpriumfratrem:
; de differentia eflèntiæ, atqj ^ fubftantiæ,ait.:Fflii« autem fo~
lus s qui vnigenkus de ingenito ejfulfit lumine, nullam iuxtaproprktatemperfonarum
commumonem habet adfatrem,vel ad Spiritum
fdnttum. Gregorius item Nyflenus fuper oratione
Domihicajineo traâattfiqui incipif, Vmbracontinensfutu-
ror urn lex-, Vnigenitus,inquit, Filiusex Patre à S.Scriptura nomi-
' natur,atque haftenus eius proprietyfertur.
S-.quoque Anaftafius Àntfilbhiæ Epifcopus * in lib.fuo
de dogmatibus, Cuius initium eft : Salubris fidei noftra ratio-
nem ; ait ; Spiritus , vt dixi,dicittty Deiis,&fanttus Deus.Hacautem
ambo compofita nomtna.ei congruttnt -, qui proprie Spiritus
fanftusappelldtur/tcat & Patris vocabulum caufa\ &Filij,ei,qui
ex caufa nullo medio prodit,accommodate.
Itaigitur Filij ex Patteproceflum, natiuitatem feilicet
immediatam difcimusjiieeundumquam Ôc vniaenitus,.&
folus de folo dicitur, pej.fonalemque fuam, ac lubftantia-
lemproprietatemfiincaccipit, quod ÔC genitus eft,
Patre,Spirituque diftinguitur.Qujppe hlceiuspropriam
agnitionem nobismagiftri tradiderunt \ quod folus ipfè
vnigenitus de ingenito lumine prodeat.Ditftum eft enim ve-
{ritatis terminum, & rationem ha&eqds illipfoprietatem
fiftere ,v t feilicet' immediate, fl* contmenter?àcgenite éx
Patre fit, vlterius a.utem nullatenus progredi: • Quippe
cum & Spiritus ex-Patre quidemfit, nec tamenhk^enus
proceflus illius pro prieras, atqueagnitio fubfiftat.
v Ditftum eft autem, & Filij vocabulum ei ^roprie con-
gruere, qui fit ex Patre , nullo interiedo medio. Quan-
quam præteï hæe,& P a t r is ,F ilij nomen habitum ad inuicem,
ac relacidnenvindiuiduam reddic. A^iud enim cau-
fam , aliûdvèro caufale commendat. Atque ifta quidem
ita fè habent dè Filio. -
Sandi vero Spiritus procefïum à Patre per Filium eflè,
didicimus: ex quo videlicet conftat ; quia non fine medio
ex Patre prodit. Ait enim Gregor.Nyflèn.inlibr. quem ad
Ablauium feripfit, cuius initium eft : ïuftüin quidem fueratf
vos, qui omni virtutepolletis, pugnare, fie ait : Immutahïlitatem
naturaconfitentes, caufa ad caufale differentiam non abnegamus\
in quo folo alterum ab alters diftingui iptelligimus : qui, alterum
quidem,caufam effe\alterum vero, ex caufa creiimus.Atqu^ius-,
• quod ex caufa eft, aliam tUrfus differentiam agnofeinius. Aliitde-
nim eft, quod ex primo commenter manat : aliud, quod per hoc i-
pfum ex primo prodit-, ita vt vnigeiitti nomen abfque vita dmbtgui-
tate Filio maneat -, & ex Patte spiritum effe, dubitapdum nohfif,
cum & Filij méditatif,vt ita dicam,&ftbi vnigeiiiti honorpm fer-
uet-,&Spiritum naturaliad Pdtrem hdbitu nonexetuddu ^
Quoniam igitur Theologiamoftra duplexeftjvnitafaQ
licet ,atqj difereta. At ilia quideii^fecundum vnius éflén-
tiç vnit^temih^c autem iuxta pérfonàleni procefliium (fi-
ftin<Stion,em:vnum quidertiDeum incommutabilem infe
ipfb,atque indilcretum'feeundum eflèntiam,ailt natUfam
confeflus, vnius enim ad fè ipfiim, nulla vt didum eft, fe-
çundum rem.difcretio eflè poteftjeum deinceps,vtfèfè ad
inuicem habeanr perfonæ diainæratione proceflus enu-
clearevellttj in caufam, èc* caufale primo difcreuiri Cau-
fam,Patremjcaufale vero, comhiuniappellarione Filium,
ac Spiritum vocan&quæ etiam,ex caUia, appella t , aitque
folum iuxta caifianrSc caufale,diuinasdiftingui perfonas.
D einde,cum caufalia haec,Filium & Spiritum fàn&um
caufe, caufalifq; rarionecommunitertf Pâtre difcernerët:
quippe cum caufilia fibi inuicem communicent:hæc rurfus
ab inuicem diftinguit varietare prpeeflus,atque ita ferme
ait:Effi enim ambo a Patre cum fint,eêinuicem communicent,
quoi caufalia funtfihde tamen differenter effehabent. Qupcirca a-
liam rurfus horum differentiam agnofetmus. D eniqj horum alter
um,videlicetFÜius,ex primo,id eft, ex Patre continen-
tereft:alterum>yidelicet Spiritus,per hoc ipfiim »quod ex
primo continenter eft,id eft,per filiumiqui ex Patre,nyllo
interiedo medio,eflè habet:Primum quidem,vtpote cau
fàm,Patrem nominans, quod autem contiguë vel continents,
eflè habent ex patre,Filium : quippe contiguë, vel continent
er^to eo,quod eft immediate,pofuit : Spiritum vero,
ex Patre per medium filium. Vt Pater quidem,qui ex nullo
eft, eo ipfpi Filio difeematur, & Spiritu, q> Pateripfè,
atqjinitium fit: Filius autem ex illo immediate genitus,eo
ipfo difeernaturja Patre quidé,quôd nafeendo ex illopro-
dijr:a Spiritu vero, quoclipfè quidem immediate, & incon-
tinenter ex primo: Spiritus vero per fè ex primo manauit.S.
autem Spiritus a Patre quidem diftinguatur, quia ex ipf*
eft : à Filip autem : quia non immediate ex primo eft,vt Fi-
lius:fedperillum,qui continentereflet ex primo.
Vnde &raerito aliam dixit eflè differentiam. Quod e-
nim immediate ex primo e ft, quodque per medium ex
primo,proceflus ratione differunt: quamuis caufie, caufii-
lifque ratione , proceflus differentia generaliter nequa-
quamdiffeK- - ,
I At, ne forte quifpiam-ob hoc Filij medium, confufio-
nem aliquam perfonaliura proprietatum confèqni arbi-
trareturj putargtq; Filium naturali ad Patrem habitu alie-.
num eflèjnon aît^fed hæÊpotius Filij mediatio, perfona-
fumq-, fècundum prpcefluiim differentiam diferetio, in-
confufas proprietàtes feruat, alias feruari non vaientes.
Hoc enim oraine p ofito, etiam vnigeniri honor indubi-
tanter manet in Filio.Solus enim ex folo eft,atqi eius fiib-
ftanriæ proprietàs haâenus fertur.-Spiritufque per Filium
conne^litur Pa£ri,quemadmodum & in omnibus,in qui-
bus eft fériés;,extremaprimis per media iunguntur: ideoq;
,fubmngit.:Cum Filij mediatio, & fibi ipfi Vnigeniri fèrliet
hon6rêm;&Spiritum,naturaliad Patrem habitu non eX-
cludat. Atqj ifta quidem Nylfenus Grègorius.
Quæ vero fècundo in Nicæa conuenir, fànéia fÿno-
d.us Vniuerfiilis ait:' Credo in Spiritumfancium ex Patre per Filium
procedentem, ipfumtLpeumeffeagnitum.
ldipfiim&S.TarafiusConftantinopolitanusEpifco-
pus, qui eiufdem fynodi pars magna fuit Vin epiftola,
quamadEpifeopos, & Sacerdoces Antiochiæ, Âlexan-
driæ,ac S. Giüitatis feripfit: Cuius iniitium eft: Plurimis,attfe i
eximijs dijpenfationibus hominum vit am DeUs,acDominus rtoftet
dtftonens, aedirigens : quæ & fufeepta, & laudafa eft, ac per
omnia, ritefèhabere, exreferiptis eorum Comprobàta,
poft plurima ait : Et in Spiritum fanttUm, quiex Pamper Fi*
lium procedit, ipfetfe Deuseffe cognofcitur.* _ ,fc
S. quoq;Sophronius Hierqfbly mftânüs Epifcbpus,èx-
pofitione fideifuæait : Credo inJpiHtàm fanftum,ex PatH&
Deofempiter ne procedentem : qui & ipft lumen dghofcituŸ : & ve-
ie Patri, defilio co&temuseH.
Magmis item Athanafius, in eo libro, qui infcribitiir
ifeprcheiifio fimulationis M eletij, de Èüfèbij, cuiùsini-
t-iumeftj Homoàdfimilitudimm Deifaftustfl ,ità ait : Effet autem
impoftibile % in Trinitatis mdieftaie fpiritum glorifitaH :fi
non ex Deo per filium procèdent,fedex Dpofattus, & creatus effet,
vth&retïcidicunt.
S.qubqjBafilius, quodam capitule, cüius infcriptjo
! eft : cur & fpiritus filij non Filius eft, ait : Üon quia non fit ex
i Deo per filium: fed y ne Tmitas exiftimeiur multitude infinita,
ac ficut
E
* Caufatä,
F
G
** A liquid
videtus
effe.
Geûn.fcft.
s.
H