frttttu, effigies fculpta per ratios colores, cuius ajpeftus infenfato
datconcupifcmtiam, & diligitmortua imaginistffigiem[means-
ma. Malor urn atnatores,dignifunt morte y quijpem babent in ta-
hbus,&qui faciunt illos,&qui diligunt & qui colunt : 8c alia per
totum Capitulumintelligenda funt, ficut prius, quando
fiant in offenfam diuinæmaieftatis , quam idololatrx ta-
libus imaginibus attribuunr.
V nde concluditur in eodem Capitulo.-Ejfwgmwr autem
De'tlaudem, &benedittionetpgius. Quando autem Hunt pro
Dei laude,Sc fandoru m eius honore,& hominum excita-
tarione, adimitanda exempla fandorum; 8C ad inuocan-
dum eorum interceflores,optime fiant imagines.
Item ilia Ifa. 44. Nunquid eft Deus abfqueme, & forma-
tor , quern ego non nouerimî Plafta idoli omnes nihil funt, & a-
m amt junta eorum,non prodcrunt eis. Ipfifunt teftes eorum, quia
nonvident, neque intclligunt, vt confundanttir. guis formatât
DeütHy &fculptile conflauit ad nihil vtile ? Ecce, omnesparticipes
eius confundenturifabri enim funt ex hominibus; conuenient .n.o-
mnesfiabunt&pauebunt, & confundenturfimul. Faberferra-
rius lima bperatuseft-, inprunis & in maüeisformauit illud ; & 0-
peratus eft in brachio fortitudinis fua :\furiet,&dejicjet,non bibet
aquam,&lajfefcet.ArtifexJignariusextenditnormam,formauit
illud in rumina,fecit illud in angularibus, & in circino tomauit illud
: &fecitimagmeni viri qudjifteciofum hominem habit ant em
indomo. Succiditcedros,tulitilicem,&quercum,quafteterdtin-
ter lignafaltus,plantauitpinum,quampluuia hutriutt.Etfafta eft
hominibus infocumfumpfitex eis,& calefactus eft:&fuccendit,&
coxit panes: de reliquo autem operatuseft Deum,&adorauit,&fe-
citfculptile,& curuatus eft ante illud, Sec. dicens, libera me, quia
Deus meus es tu.
Nec Chriftus Matth.zj.redarguitludçosideo, quod
fepulchraProphetarüxdificabant.Ôcmonumentaiufto-
rumornabant,cum propter hoc , fi alias non fuifïènt re-
prehenfibiles, debebant plurimum commendari : fed re-
'Pdrenthe* darguit eos,propter mendacium;quiadixerunr. Sifuiffe-
f s - j g I tnvis in diebus Patrum noftrorum,non ejfemusftocij eorum in fangui-
NicoLi Ea ne? rophetarumiEzChriftus cognitor cordium dixit eis-,ita-
1 C queteftimonioeftkvobifmetipfis,quiafilijeftiseorum,quiocciderut
caret Cod. Prophet as ; Et vos impiété menfuram Patrum veftrorum-, ferpe n -
1 Diejftnfisi tes,geniminaviperarum,quomodofugietisaiudicioGe-
hennx. In quibus omnibus non operàtio imaginum re-
Menimfar darguitur,fed quia idolum, vtDeus colitur.
'nuntumhu It?m*quod voluntatis diuinç fit,habere imagines,proim
capita. baturj.Reg.y.Dttoordinesfculpturarum hiftriatarumerantfu-
Efi tamm files,Etftabantfuper duodecimboues. Ecce Waldenfishaereti-
ttiamCod. ce,idemDominus,(\uidixh-,non faciesomnemfimilitudtnem,
Tei ern‘ qua eft in terra,deorfum , hicvoluit habere fculptos boues.
An non funt fculpti boues fimilitudines eorum , quae in
terra deorfum;nififingas boues volare per aëra l Item eodem
czp.Sculpfit quoquein tabulates iüis, qua erant ex are,&in
angulis Cherubim, & Leones & palm as,qu aft infimilitudinem bo-
bninisftantis. Si boues 8c leones faciunt ad honorem Sror-
natum domus Dei ; quomodo non ornarent earn imago
Domini noftri IefuChrifti, B. Mariæ, fandorum Apofto-
lorum Petri 8c Pauli,& aliorum fando rum Dei & fanda-
rum; Item idem Dominus, qui dixit, non facies omnem
fimilitudinem nequeeorum, quae funt in terra deorfum;
dixit etiam Num.zi.ad Moyfen eundem, per quern id lo-
cutus eft;Faeferpentem aneum,&poneeum profigno-, qui perçuffus
turn ajpexerit, viuet.Fecit ergo Mojfes ferpeptem aneum,quern cum
percujü ajpicerefttyfandbantnr. O caece Waldenfis haeretice,
quid videtur tibi 1er pens i fie fignare ? Nonne Dominum
noftrum Iefum Cnriftumin patibulo crucispro figno
faniratishumanogeneri pofitum, &c ere£tum.? Qui dixit
( Pfalm. zi. ) Ego fum ver$?is, & non homo, opproprium hominum
, &abie£lioplebis. Aut, quis homo ferpentem diligit?
Sed ferpensaeneus imaginem quidem ferpentis habetjvecrucifixi.
Fideles vero Catholici genua fledunt,imaginem.
ipfam non vrDeum,fed propterDeum redcmptoremcul-
tu dulix.non latriae colunt,honorant,ÔCadoi'ant,mortem
Chrifti dcplqrant, & filorum peccatorum remiffionem
con feqduntur .Sunt ergo imagin eslibri Laic ales, qui nefeie-
tesferipturas, quandoque maiorem deuotionem & gra-
tiam percipiunt, quam quädoque magnus literatus ex le-
ófcione librorum.SedDeus mihi teftis,quod non mentior;
videos vidi plures de fe&a Waldfcn fium con'uerfos,in Ec-
clcfia incedere non aliter,quam caecos,& nnuos,furdos&
obftinatos, &c afinos iufenfatos. Sed non mirum, quia;
Quod noua teßa capit,imeteratafapit.
Sed dicis W alden fis Hxretice ; T amen exprefle litera
fonat Sap. 15.^Morte funt diggi, qui jpem in talibus h aient & qui
faciunt ilia,& qui diligunt,& qui colunt. Retpondeo, verum
eft; lifculptor,velpi£fcor, aut alius artifex, fcilicetquod
quis vellet adorare imaginem, quafi ipfa effet Deus, tam
artifex,quam idololatra morte funt digtii : fed ficnon faciunt
Catholici artifices. Audi ergo diligenter;fculptores,_
piôtores non elfe reprobatos fecundumfuum artificium,
Ecclefiaft.38 vbiiungunturfculptores& piâorcscumru-
fticis,agricolis,figulis,& fabris,in his verbis i Qui tenet ara-
trum ,& quigloriaturin iaculo , ftimulato boues agit at ,& Conner
fatur in operibuseorum,&enarratio eins inftliit taurorum.Cor
fuum dabttad verfandosfulcos, & vigliaeius infagindvaccarum.
Sic omnisfaber & architeäus, quinoäem tanquam diem tranft-
git,quifculpitfignaculofculptilia, & aßiduitas eins variât pi ftù-
ram.Corfuum dabit infimilitudinem piftura, & vigtluSuaperfi-
ciet opus. Sicfaberferrartusfedens iuxtdincudem, GWnfiderans
opusferri.Vapor ignis vretcarnes eius ,&incalorefornacisconcer-
tatur.Vox mallei innouat aurem eius; & contrafimilitudinem va-
fis oculus eius. Corfiium dabit in tonfummationem operum, &vi -
giliafua ornabit imperfeftionem. Sicfigulus fedens ad opus fuum,
& conuertenspedibusfuis rot am, qui infolicitudinepofitusefifem-
per propter opus fuum, & innumera eft omnis operatio eius.In bra-
chiofuoformabitlutum,&antepedesfuoscuruabit virtute fuam.
Cor fuum dabit,vt confummet linitionem, & vigiliafua munda-
bitfornacem.Omnes hi in manibus fuisfperauerunt, & vnufquijfc
in arte fua fapiens eft-fine his omnibus non adificatur ciuitas.Et non
inhabitabunt,neeinambulabunt,&in E cclefianón tranfilent. Superfellam
indicts non fedebunt, &teftalhentum iudicij non intelli-
gent, nequepalam fa dent difeiplinam & indicium,&inpar abolis
non inuenienturfied creaturam auuonfirmabunt, & deprecatio il-
Itkum inoperatione artisac. ommodantes animam fuam, & conquit
entes in lege Altißimi,
C A P. X X X IV .
De* incredulitate omnium qua facer dotes faciunt
circa obfejfos.
ITem damnant & reprobant hæretici(WaldenfesJom-
pjk&S.
Nie. De ob
nia 9, quæ pi j facerdotes faciunt circa obfeffos à dçmo-
nio dicentes;4 * temporepaßionis Chrifti nullum hominempof-
fe danion 10 obfideri. /
Contra, Marc. vit. dixiç Çhrillus poft refurre&ionem
fuam: Signa autem eos,qui crediderint,bacfequentur. In nomine
meodamoniaeifcient.Ërgodçmoniu corpora hominum poft
Chrifti paffionemobfident. Item,Alt.’ó.fcribitB. Lucas;
Faftupt eft autem euntibus nobss ad orationem, pueüam quan-
damhabentem fpiritum Pythonem obutare nobis, qua qua fium
magnumpraftabat Dommis fuis diuinando. Mac fubfecuta Pau-
lunk& nos , clam abat dicens : ifti homines, feruiDeiexcelfi
fujit, qui annunciant vobis viam falutis. Hoc autemfaciebat mul-
tis diebus. Dolens autem Paulus, & comerf«s, fpiritui dixit:
Pracipto tibi in nomine IE SV Chrifti exire ab ea. Et exiiteâ-
dem hora. Quid dicis ad hæc’Waldenfis hxreticc i nonne
*M.S.S.D
’J fa f t ’ß
pttjftönern
H
Chrißi (5
triuphum
nuUum hominem
po
(lea diabo
ld obfideri.
nenum ferpentis non habet ; EtChriftuslnfimilitudine confulio tuainforibuseft ? quia hzc funt manifefte con-
carnis peccati pependit; fed, peccatum non fecit. Si ergo
ferpensaeneus propter myfticamfigni4 pationem,iftis hominibus
fanitatem reddidir; quid feciffechomo aeneus?
An non maiorem expreftionem humans forms faceret
homo aeneus,quam ferpensaeneus?
Sed,quia tu, Waldenfis Haeretice, non curuas genua
Item,A Gt.i9.VirtutesquenonmodicasquashbetfacïebatDeus
per mdnum Pauli-, ita,vt etiam fuper languidos deferrentur a corpore
eiusfudaria, velfemtcinäta, &receftebant ab eis languor es,
& Spiritus nequam egrediebantur.Tentauerunt autem qutdam&
de arcumftantibus ludais exorciftis, inuocarefuper eos, quthabeante
imaginem crucifixi,non habebis fanitatem, donum bantftiritus malos, nomen Domini Iefu, dicentes ; Adiurovosper
' ______ . i ; __________ _____________ , Iefum
B
C
D
*m s:s.
Nic.de lu-
ramentu.
\lefum, quem Paulus pradicat, &caet. Reft
\ nequam dixit eis, lESVMnoui, & Paulum fcio, vos autem,
quieftis ? Et infiliens hopio in eos,in quo erat damoniumpefiimum,
& dominatus amborum, inualuit contraeos, itavt nudi&vulne-
fati ejfugerent de domo illa.
C a P. X X X V .
Deftudijsprmlegtatis.
itemjpiritus ( omnino. Hsc locutioeft Chriftiana 8c vera, Sc demente
ITcm damnant & reprobant ftudiapriuilegiatä, dicentes
, ea fore omnimodam vanitatem. Contra A&.9.
(Paulus) loquebatur quoquegentibus, & dijputabat cum Grads.
Item, Aók.17. Paulus diffiutabatin Synagoga cum ludats, &caet.
per omnes dies ad eos,qui aderant .Item A&.iS. Paulus dijputabat
per omne Sabbat um in Synagoga interponens nomen Domtni I efu.
Suadebat Grads, &caet. Dicit notanter, dijputabat, Sc non
praSicabat: quiatempus difputandi eftaliud, quam tempus
praedicandi. Ethaeedifputatio fa&aeftinCorihtho.
Icem eodem capite in Ephefo. Paulus ingrejfus Synagogam
difputatcum Iudaeis. Item, Aófcorum zo. in Troade:
Vna autem die cum conuenißemusadjfiängendumpanem, Paulus
dijputabat cum eisprofefturus in crajwlum. Item,A<ftorum de-
cimonono. lntrogrejfus autem Paulus in Synagogam cumjidu-
cia loquebatur per tres menfes, dijputans &fuadensderegnoDei.
Sed tu Waldenfis haerctice , raro vclnunquamvenisad
difputandum.
Item Paulus fuit ftudensA&dfum za. Ego fum vir ludaus
natus Tarfo Qlicia, nutritus autem in iftaciuitate ,fecufpedes Ga-
mallein, eruditusiuxtaveritatempaternalegis , amulatorlegis*
ItemTimptheumftudentemiaudat Paulus a.Timoth.3.
Tuveropermaneinhis, qua credidifti, & creditafunt tibi ,fciens,
dquodtdiceris; &quiaab infantiafacrasliterasnofti,quatepof-
funt inftruere adfalutem,perfidem, qua eft in Ghrjftolefu. Icem
Chriltus XII. anno aetatis eius inuentus eft. Sedens in medio
doftorum in templo, audies eos,&interrogans eos. Stupebant autem
quieum audiebantfuperprudentia, &rejponjis eius. Lucs z.
Item,Lucs 4. Chriftus venit Nazareth, vbi erat nutritus,^*
intrauit fecundum confuetudinenufuam die Sabbati in Synagogam,
&jtirrexit legére. Et traditus eft illi Uber ifaia Propbeta-,Et vt
reuóluitUbrum,tnuenitlocum,vbifcriptum erat. Spiritus Domini
fuper me, eo quod vnxerit me, euangelizarepaupenbusmifit me.Et
cum complicuiffet librum,reddidit miniftro,&fedit,& omnium in
Synagoga ocult erant intendentes ineum. .N
Ecce, Chriftus, qui ta'nts au&oritatis fuit,vt verbo fuo
mortuos fufeitaret,5cinfinica miraculafaceret,voluit ma-
gifteriumluumprobareper le&ionem feripturarum,manifefte
innuens,eos debere literas fcire,quidocentpöpu-
lum. Sedcu Waldenfis hgtretice Sc afine, Sc literas nelcis,
Scftudiadamnas, Latinumidioma, quodnefeis,reprobas
, Iudaicum ignoras, Gcxcum non nofti, & fiin vulgäri
Barbaro de feripturis nofeis, vel intelligis, vel non intelli-
gis:fi non intelligis,cxcus cscos ducis,Scfecum infoueam
vadis. Siintelligis, Sc tuis credencibus non exponis,cra-
dicores pauperumanimarum,quos quidem fapere non
doces.
C a p . X X X V I.
De* incredulitate iuramenti quantumeunque iudi -
cialiterfatti.
ITemdicunt Waldenfes hsretici,quod omneiuramen-
tum;qüancumcunqueiudicialiter, &veridicefa6tuifi;
fit peccätum, Sc reprobatum. Et ad fuu vt errorem confir-
mandum peruertunt verbum Saluacoris Marchsi quinto
dicentes Dominum dixiߣ,Egoautem,dico vobis; omnino non
iurare: volentesChriftumintendilfe, quod nullis modis,
nullis ex caufis, poftit quis fine peccato iurare.Sed miferi,
illiteratiidiots Sc afini , diótionum conftruótionem ne-
feientes, nonintelligunt, magnam efledifferentiamin-
ter,omnino non iurare,ficut dicit hsreticus;Sc,inter non iura-
re omnino, ficut dicit Chriftus. Etvtillado&rinamhgis
luceat, accipias verbum Apoftoli Iacobi fus Canonics
j.cap.cum dicitiNoliteiurare. Ec addamus verbum Ghri-
fti,omnino : Ec illam formemus orationem ; Noliteiurare
Saluatoris. Quam peruertenteshsretici ,dicunt;oww/«f)
nolite iurare, qus eft hxretica, Sc falfa, Sc de mente ef rant is
deceptionis. Tripliciterautem poteft iflialocutio Ghri-
ftianaScEuangelicaexponi; nolite iurare omnino. Primo,
fic,ideft, inomniverbo. Secundofic, proomnifaifto.
Tertio fic, & apercius ad propoficum Euangelij, nolite iurare
omnino,id eft j per omnem rem,quia non per creaturam
, led folum per creatoreni;{ aut per creaturam per
Deumfaniftificatam. Et tale iuramentum fitprincipalius
per creatorem fan6ti fican tem, quam per creaturam fan-
cbificatam. Et in hunt modum fonat litera fequens.
Nolitoiurare omnino : neque per coelum , quia thronus Dei eft-,
neque per terram, quiafcabeliumpedum eius eft: neque per Hieru-
falem,quia ciuitas magni regis eft. Neque per caput tuum iurabis,
quianonpotesvnumcapillumalbumfacere,aut nigrum. Sit autem
ferjno vefter,eft,eft,non,ndn,Quod autem his abundantius eft a ma-
lo eft. :
Hic.autem. dicit hxreticus, a malo, id eft, i peccato iu-
rantis. Et hoc non intendit Chriftus; quia, fic, omnis
iurans effet maiuSjSc CHRIST VS, 8c Paulus, 8c Angelus,
8c DEV S: fed a )»4/o;fimplicia verba fine iuramenro non
credentis, Sc iuratorem^ad iurandum, per eius incrcduli-
tacem quafi tompellentistNon tamenfemper a malo cui-
px, fed quandoque a malo ignorantix,vel timoris, dun?
timens quis fe a fimpliciter loquente dccipi,vulthuari;
Alias omnis iudex peccarct; quia , licet locum Dei re-1
neat, velhabeac,nontamen DEVS cft,vccordahomi-i
num valeac agnofeere. Ne ergo perfententiamfuamin- ’
iufteiudicet.vultfibi per iuramentum eaproponi, de quibus
debet iudicare.
jEt illud intendit Beams Paulus ad Hebrxos 6 . Omnis
controuerfia hominum finis, ad Confirmationcm,eft iuramentum.
Vbi autem,Chriftus Matthxi quintopofuit, non efleiu-
ran du m per coelum, terram, Hierufalem, caput hom.inis
nufquam poficum eft nomen Dei, quafi vellet Chriftus
dicere $ quando iurare oportet, folum iurari debet per
Deum. VndeDeuteronom.<J.Do»;i»«w Deum tuumtime-
bis,&iltifoliferuies-,&pernomenilUusiurabis. Vlad.(fii.)L(tu-
dabuntur omnes, qui iurant in eo; quia obftruttum eft os loquen-
tiuminiqua.
Etideolofeph Iudxus optimusindigypto, volensfe
non manifeftum fieri fratribus,iurat pagan ice, quafi ipfe j
incircumcifus,Sc paganus,velgentilis,non Iudxus effec,
Sc dixit Genef 4Z.Perfalutem Pharabnit,nonegredieminihinc,
donee veniatfratfr vefter minimus. Mittitevnum ex vobis, &
adducat eum: vos autem eritis in vinculis, doneeprobentur qua
dixiftis,vtrum verafint. Alioquinperfalutem Pharaonis explora-
toreseftis.
Volensergo Chriftus Dominus differentiam effe intet
modum iurandi paganicum Sc Chriftianum , noluic,
quod iuraremus per creaturas, vt rales,fed percreatoretf);
aut,fipercreaturas, tam^i vt a Deo fan&ificatas<Ec ficiu-
ramus per fan (Siam Mariam, non quafi per purarri creaturam,
fed vt per Deum fanttificaram. Vndenondicimus
per Mariam, fed, per fandam Mariam. Sanditasautem
illaoriginaliterafoloDeoeft, aquofluxit in Mariam, Sc
fandi ficauit earn. Vnde Matt h. z; -Va yobis duces caci, qui di-
citis,quicunque turauerit per templum, nihil eft :qui autem iuraue-
ritinaurotempli,debitor eft. Stulti &.cack quid enim mam eft
aurum, an templum, quod fanftifitat aurum ? Etquicunque
iurauerit in altari, nihil eft: quicunque autem turauerit in dono,
quod eft fuper illud,debet. Caci,quidentm maius eft,donum,anal-
tare,quod fanttjficat donum? Qui ergo iur at in altari,iurat in eo,
& in omnibus,qua fuper illud funt:& quicunque turauerit in templo
, iurat in illo, &ineo, qui habitat inipfo: Et qui iurat in coe-
to, iurat inthronoDei,&ineo,quifedetfuper eum Sic pofTum di-
cererqui iurat per fandam Mariam, iurac per earn, 8c per
eum,qui fandam fecit earn.
Ecce manifefta cdfufio tui Waldenfis Hxfetice.Chri-
ftus dicit,aurum templiiSc donu altaris,efle fandum qux
funt res inanimate, Sc per confequens,irrationales, & t u
non credis, quod dicit Chriftus, ergo tu es hxreticus :Ec
tamen dicis, quod fis Ch riftianus, Sc non credis, quod loquitur
Chriftus:ergo ftolidior es quamAfinus.
Ee 4 Quod