ten tati ones aliquæ, vel ait je diuerfæ tribulationes.quas licet
primo inuoUmtariè-tolérée, Sc cum murmure, ta-
raen poftea cum videt efle ineuitabdes, incjpit aliquando
voluntatem fleâtere, & façere de neceffitate virtutem, 6c
tuncincipit mereri, 6c cooperatur ilia neceffitas ad raa-
gnum profe&um virtutum, ad quas vis aliter perueniret.
Et hoc eft quod dicitur de quibufdam ; com'pelleiritra-
re. Etillud quod orat Ecolefîa Deum : Et ad te etiam no-
ftras rebelles compelle propitius yoluntatès , hoc eft,
faede innoluntariis voluntaries, ad ea quæ fris nobis ex-
pedire, ctiam per aducrla,cum nolumus te in profperis fe-
qui,8cc.
C a p . X L I I . î
Qupdindußria confiftit in tribus, quib us ,adiuuante
gratia,vitia fubiugantur.
Y Nduftria in tribus confiftit » in prouida confideratione,
1 in labore conatus,8c in perfeueranti diligentia. Per ifta
tria, adiuuantc gratia, vida fubiugantur , 6c virtütes ob ti-
nentur.
C a p. X L I I I .
Quod gratia qupfdam fuauitate pr&uetnt, &quof-
damrelinquit.
S ratia quoldam præueni t , vt cum multa facilitate,
cum multa fuauitate faciantbonura, Sc déclinent
àmalo,autitaaccendit voluntatem, vt cum magno fer-
uore, quæque facienda promptèaggrediantur,quamuis
dura Æ&difficilia.Qnofdam vero ita fibi quodammodo re-
liqqu^vtquicquidbohiagere debent,necefle habeant
fejhmulis & calcaribus pungere, quafipigrum animal, 6c
: gtauibr fit eis difficultés,fifperädi totporem cordis, quam
. laborem aStionis fuftinendi. Ilti, Si fi non habent defide-
J rium feruens ad currendum po'ft Dominum,habent tamé
1 defiderium defiderij, orantesfe trahi cum fponfa, quafi
quiagilitatem currendinonhabent.Iuxtailludrconcupi-
uit anima roeadefiderare iuftificationes tuas,Scomni tern
. pore voluntatem bonamhàbent,fed pigram&tepidam,
nonfèruentem. -Primum felicius eft ,fecundum laborio"
ffius. Vtrum autem maiorisnaeriti fit, puto.neminem perfekte
æftimare poffe, ni fi eura, qui fpirituum ponderator
eft fecundum Dnm.Secundi fifideliter luâandqvihcnnt
t feipfpsjVt per confuetudinem fui pp.tétes fianr,magnçvir-
tutiseft. Primi maiori indigent cautela, ne feducantur,i
I quia diuitiæ faciliter acquifitç,prodigaliusfolenteffundi,
quam quæpaulatim 6c cum difficultateelaborantur. Se-
cundi autem antequam perfekte viheant difficultates tc-
tationum,fiepe quafi laflati vel territi ex labore,defperaot
de vidoria & peruentionead, finem, quo tendùnt, 8c re-
mittunt ftudiumperfedioniSj&ad alias o ccupati ones fe
conuertunt, quafi diffidences de D eo , quod noliteosin-
1 troducere in terrain promiffionis, perquam figniheatur
perfedio puritacis. Sicucfilij lfrael,Numer.i4 indeferto;
j tædiolaboris, ,6c timoré difficultatisdefupecandishofti-
j bus,detraxerunt terras promiffionis, & mortuifuntinde-
ferto,præter pauciffimos,hoc elt, præter Caleph 6c lofue,
qui defignant eos , qui caute 6c viriliterpcrtentaciones
tranfeunt, vlque in finem perleuerando. Ideo inter tot de
fæculo, quafi deÆgypto egreflos., tam pauci perueniunt-
adeonfummatam pcrfedionem.Quiaautfedudicallidis
deceptionibusinimici, aut tædio labor is ÔC difficultatis
frad i, viam perfedionis deferun t, vel aggredi non præfu-
munt. i
- Ç ,A p. X L IV .
Quodquadam funt generalia remédia ad vitia expellenda,
& iuuamenta ad virtutesobtinendas.
QVædametiam funtgeneralia contra vitia expugnâ-
da,& ad virtutes obtinédas, quædam fpecialia contra
aliquas fin gulariter,vc contra luxuriam, foeminasfu-
gere viros,& fimilia.Quædam autem funt,quæ cito 8cpér-
fedèperducunt hominem adfiu^tatem mentis,quædam
.tardius&imperfcdius.
C a p . X L V .
Quod efficaciora remediaxontraomnïavitia [tintfeptem.
EFficaciora autem remedia contra omnia vitia funt feptem.
Primum eft paupertas, vt in omnibus patiaris,
penuriam, non folum in his quæ déficheras-, quia ilia eft
omnium etiamditiffimorum, qui plus cüpiunt quam habent
, fed penuriam etiam in hisquibus ncceflario indi-
ges,iu vidu, in vèftitufhofpido ^miniftris, 6c firtiilibus.Sé
cundumeft defpedio hominum, vt^iscontemusfivrli^
pendaris,& in nullo fingulari ter honoreris, fed pôtîus co-
fundaris, exprobreris & vitupereris, & hocfæpe etiam ab
amicis donee tumor elationis penitus in te comprimatur.
Vnde vides quantamendicitolerent àdiuitibus,&quam
patienter, quad non facerent, fi haberent diuitias & ho-
nores.T ertium eft fttènuum niagifterium,vt cogarfs face-
re quodinuitiffimefacis,,& dimittere, quod libenterfa-
ceres, & n ih ilhabere',nifiquod datur, nihilagere,nifiq»
iubetur, necloqui, nec elfe, nifi adnutùm altcrius, & nil
diffitnules,quicquid negligis,quando afpèrereprehende.
ris&puniris,doneecUruitas propriæ voluntatis plenein
teadformamreditudinis rëfledatur. Quartum eftelon-
gatioàconfortiofiecularium, quia ficut aqua turbata, fi
ponaturfeorfumàffequentiàtranfeuntiumpurrficatur
magis, ita mens religiofià fæculolequéftrata, minus affi-
citureircàterrena, & cceleftia magis iricipit defiderare, &
prius intelligere, ôcfacilius cogitando inhaerereeis.Quin-
tum eft feequens oratio, quia oratio eleùat mentèm fuprà
fe,ad Deum, & impetràt ab ipfocurationcm languorum,
vitiorum,&fanitatem virtutum. Sextumeft quæiibetaf-
flidiofeutfibulatioaduerfitatiSjVtlabor,infirmitas,per-
fecutio,tentationes,infamia&fimilia,qüiaficutliniapur-
gat &fplehderefacit metallum, ita tribulatio 6c afflidio
abraditrubiginem vitiorum. Vndequidefideratplenè vitia
vïncere, ftudeathumiliter purgationis fine flagellato-
lerare. Si autem primo eft açnara ad fuftinendumaduerfi-
tas,per confuetudinem continuam fit dedieindiemto-
lerabilior, quoufque iam non curetur, vel etiam djligatur
propter profedum fanitatis, quæ exinde prouenife fenti-
tur.Exe mplu de cauterio,q> primo acerbum eft,fed etnor-
tua càrne non dolet,& fupeifluos&noxibs hümores edu-
citrvnde oratPrôpheta:Proba me Domine,& tenta me,&
vre renes meos & cor meum. Septimumeft,ficut arte ihè-,
dicinæcontrariacontrariiscurantur, ita vitia contrariis'
exercitiorùm remedijs fanantur, vtfuperbia humiliatio-
ne,gula, fobrietate, impatientiaaduerfitate,& fie de alijs,
fequitur., v
* C A P. X L V I .
Quod tres funt fpeciesremediorum fuperbia.
« Vncergo de fpecialibus fingulorum vitiorum re-
mediis videndum,qüçfi non omnia pofiutniis feire^1
vcldefcribere, pauca tarnen de pluribus confideremus,I
ficut pauperes, qui non poflunt multas medicinarum di- *
uerfitates&efficaceshabere , conficiunt fibi de vilibus
herbis vnguenta, quibusleniantdoloresfuos. Primum
ergofuperbiæremedium eft, confideratio propriæ viH-
tatis, tam in corpore, quam in anima, tam illius,quæno-
bis cum cæteris communis eft,quam illius, quam in nobis
fingulariter cognofcimtis in occulto vel in aperto. Gori-
fidera viiitates& infirmitates corporis,quid fuimus,quoin
odo cqncepti, quomodoin vtero nutriti, & nati,quid
fumusintrinfecusfub cüte,quæ fordesebulliuntperaper-i
turas, quam facile dépérir,quitquid in nobis pulchrum &
validum apparet , quod mors Temper propi n quat, & qùa-
les poft mortem crimus. Ifeip quod exteriores honores &
diuitiæ,terrafunt,&de terra tolluntur,vt pecuniæ & po£
feffiones, honores nô impendütur h omini pro fe, fed prp
quæftu, quiindefperatur.Sicut vultures&canes currunt
ad cadauer , qùamdiu fperant inde fàturati, fed cum
totü corroferint, quod nifi ficcaremanét ofla,relinquunt
cadauer.
cadauer. Item, bo^a»»entisnoftraï,non fuut noftra^fed,
dona Dei ,&rationem indé Eedditu^i famusdiftriëlè, vt,
fcientiajingenium,virtutes.Mala pure noftra mala fuut,Se
expluribus circumftantiis grauia, 6c grauibus fupplicijs
digpa. Bonanoftra non pure bona funt, fed multipliciter
imperfeifta,:pigritiaj defi dia, vana gl or ia, hypoqrius. tepir
d itas, Sc vante cogitationes,6c imperfeuerantia, & c cetera
vitia, fëpe vitiant bona qua: facimus, 6c maculant facrifi-
iciuro noftrumtamjorationumj quam adionum, vt minus:
fit Deo acceptum, & minus nobis meritorium. Item ex-
: pofiti fumus pluribus periculis, ÖC aeternae damnationi, 6c
&infinitis fupplicijs,,& plurimis vitijs Sc peccatis onerati,
!8c miferiis fubditi. Vnde ergo fuperbit terra Sc cinis, homo
tam vilis i
Secundum eft exercerefe in humilibusopetibus, vilibus,
Sc defpe dis officiis,8c rufticams laboribus,humili ha-
b itu incedete, humiles mores Sc verba habere, locum no-
uiffimum eligere,nihil iadanciae, Sc oftentarionis pixctën-
dere.Hsc Sc firn ilia, cum in confuetudinem verfafuerint,
mentem ad humilicatem inclinant. Si autem vanagloria
Sc fuperbia pulfar mentem pto. humiliatione, hoe eft, ex
nouitate vel rarirate huiufmodi humiliationis, iam per
longum vfum ifta vanitas euanefcit. Pfalmus: In Deo fa-
Iciamus virtutes u Sc ipfe ad nihilumdeducetinimicos ve-
Iftrosi.
Tertium eft fuperiores Sc melioresfe attendere , tam
;houiines,quamipfümDbminumIefum, Deum Schomir
nem,vt eorum comparatione fibimetvilefcat homo,qui
iè aliquidefte putat, ficut lociifta achgigantem,calculus
ad montcm,gurta,adfiumen, Sc hoe tam in faciendobo-
na,quam paciendo aduerfa,Pannofus Gartio vilefcit inter
purpuracos, fic nos debiles Sc pauperes in virtucibus, re-
fpedu maiorura 8c fandorum, fiueante nos fuerint, fiue.
nobifcum.
v C a p . X L V I I .
Quod triplex ejl inuidia.
INuidia triplex, eft. Prima non gauderedebonoalte-
rius,Sc non dolere de malo, hoe eft contra charitatem
proximi, quem tenemur diligere ficur nofipfos, cum nemo
dé ptopriobono non gaudeat, vel de malo non do-
leat-< Secunda- eft dolere Sc torqueri in bonis alterius Sc
gaudere, Sc optare malum eius ex odioperfonsei Nam qui
doletde profperitate temporali alicuius , velgaudetde
aduerfitate eius, quia- videt expedite eidem, vel com-
muni vtilitati aliorum non ex odio perfonx, non eft inui-
dix depu tandu m , ficut iuftus iudex deft tui t malefado-
res,ne Velipfi grauius damnent ur, fi di utius pr ofperaren t,
veiper eospaxcommunis turbetur. Tertiumihfupereft
promouere malum alterius verbis Sc fadis,Sc bonumim-
peditevel deprimere^Grauisinuidia<eft4malumproma-
loreddere , grauius autem odire ilium, qui nil cibi nocuit,
gtauiflimum autem malum pro bono reddere, vél odio
habere ali quem, qui bonus eft,ficut lud^i C hriftum.Item,
malum eft lxdere aliquem in rebus, peius autem eft lxde-
re aliquem in honoribus^velin corpore,peflimum autem,
imodiabolicum lxdere Sc no cere alicuiin anima, quoad
falutem xternam.Item negare beneficium indigenti pec-
catura eft, etiam fi fit inimicus, non impedire autem ma-
lum eius,cum poffis,grauius. Perfedio autem eft, bonum
inimici promouere, Sc diligere ex affedu.Quidam putant
feefte innocences, fi negantjllis quos. non diligunt falu-
tationem fuam, fed examinenefe , quo modoefurienti
inimico cibum miniftrarent, quxnon fine proprio dam-,
no darentjfi falutationem,quam fine damn o dare poflunt:
negauerint, maxime fldefideret 8c acceptet. Ideo autem
inuidia vel odium Deo contraria funt, quia fingulari ter
charitati, quxDeuseft, oppofitafunt,Sc commune bonum,
quod Dei largitas omnibus xqualitcr creauit,xqua-
J Übus inuidet,8c eos odit, quos Deus creauit8c rede-
mit, Sc diligir, 8c de quibus fpes eft,quod
advitam zternam per-
4 9 7
Bibliotb.VctJat.tom.1}.
G A.p* X L V 'l l i i
De remediis contra inuidianii
REmedium contra inuidiam primum eft, quod etiairi
fummumeftinilamareivel cupere eorum,quamun-
dus amatjjdeft hdnotes, diuitias, v.oluptàtes.Temporalia
enimquoin.plures diuiduntur,eopartes minores fiunt,
8c qui eaappetk,inuidet aliis, eahabentibus, dum neceffe
cft,alium care re,.quod,al terhabet.- Coeleftià autem 8c di-
uina, quo magis participant, é.o magis.dilatant, 8c abundant,'
vtvirtnceSj 8ç fapientià, 8c dona fpiritus Sanfti j8c fi-
milia,qux'participationenon minuuntur., Sëcundum eft
cogitare:, quod fialius nonhaberetillud, vndeëi inuides*
tamen tu nonhaheres, vnde cupias alteri quod fine dam-
no tuo habet, ne fruftra de aliéna felicitate torqüearisi
C a î». X L ÎX .
Quod tr iplex eft remedium contra odium.
REmedium contra odium eft timere vindiriamDeii
qui non dimittithominipeccatafua, quamdiu ipfe
tenet odium contra proximum finira, Secundum eft co-
gicâre, quod tamen aliquando oportet-eum proximo re-
conciliari, fivulcfàluari, vnde melius eft hoccito fieri,
quam tardius, nehomointerimfitin periculo damnacio-
nis, 8cperdat bona, quæ intérim operatur. Futurienim
domeftici in domo pacis coeleftis , hinc debent æterni
paris feed us inchoare , quia qnantohicferuemiordile-
£tio,rantoillieiucundiorfruitioætërnæ pacis. Tertium,
quid prodeft homini diu meminifie iniuriarum , nifi vt
ampli usjinquietet,8c affligatfemetipfilm.Sufticit die^nia-
litiafiua.Tantafilntenim nobis molefta,quanturacunquè
ftude musin nobis effe pacifici j quod fi fuper hoc volueri-
musôcnobisaggrauare per odijScrànçoïis conferuatio-
nem,citius obruemur, quam omnia refiftendo vincamus*
potius iuxta Ap.oftolum dsxe locum iræ debemus, id eft
cedere, & Eefiftere malo, non malum pro malo redden-
,do. Quod fi velimus omnes opprimere, quos aduerfarios
patimur, Sctameniterum 8c iterumalijinfurgent, 8cfic.
prius fuccumbenius, quam oéseliminemus, qui feipfum
per patientiam vincit, omnes aduerfariosfuperabit. Iere-
mias, Rebellabuntaduerfum te, fed npnpræualebunt,
exemplum de mattyribus fan«ftis.x Odium aliquando na-
feitutex inuidia, aliquando exiradiu retenta.
C a p . L.
Quodtriplexeft qu alitas ira, & remedia quandoque
contra eam.
IRæ triplex eft qualitas. Primo fubito , &exfacilicaufa
moueri, vt ex leui fatfto vel ve rbs, vel etiam ex fola va-
nafufpicione. Aliquando etiam contrainfenfatacommo-
uemur, 8c irafeimur b ru tis, Sc lapidi, 8c ligno,vel calamo,
Sc huiufmodi , fineratione. Secunda eft ,vehementcrin-
flammari. Aliquando ira tantum in corde accenditur, aliquando
etiam facièsinflammatur,.Sc deformatur, aliquâ-
do etiam guft98c mores mobilitate quadamnotabili agi-
tantur, ex qua interior animi commotio demonftracur, vt
fternutatio narium,pallor vel rubervultus»deprefIio.palpebrarum,
tremor labiorum, inquietudo totius corporis.
Aliquando per verba erumpit in clamores,conuitia,
contumclias, maledida, Seminas, Sc periuriaScblaf-
phemias. Aliquando quafi febris concutit corpus , vel
quafiphrenefis, mentem infurorem vertir. Aliqn manus
mouet ad lædendumalium, vclfeipfum, iravr fibimet
quandoque manus inijciac, vel ca quæ parauerac abijciat,
Scdeftruac. Aliquando non finit admittere quæ fibifunt
vtilia,vt cibum veialiud commodum, 8c multa huiufino-
di ita operatur,Sc.pacem cordis turbat, Sc rationem obnubilât,
Scmemoriam confondit, Sc ficut fumus hofpitem
de domoexpellit,itairaSpiricum fanâum,qui fuper quie
O o 5