BpißoU Demetrij
I qaasintéÜiwntcs ipfaïntëlledione comprehendimus & | re & proccderç ad.generari.Et quiadicebantfpirare &ge-
I ciEcàtoplc<Smar.Proinde & illa.qtiæ.ex eis oftenduntur, ' rierare cpncurrënriaJimiil in vna perforia fciliçèt pâtre,
indubitabiliter derftonftrata elfe putamus. Atvero quæ nonfàciunt differentiam perfqnalem. Non ergo procède
Deofont,ea fuperïubftantialia, &fuper întelligen- dere&jpnerai^ipfaper fe differentes efficient perfonas.
tiam 8c incomprehenfibilia eflè dicimps: & maxime ea, ! Et ica aliam alïquam perfpnalem differentiam Spiritus ad
quæde trino perfonarum diçuntur, crédita quidem façræ | Filium quærentes poftremo yçniebànt ad cöcludpridum,
fcripturætraairione:naturale$ vero noftrasintelligentias ; & ex Filio, ei^oSpiritum pröcedere. Me neque hosfequi
fueientia»co quodnulius videatutin his,quæànobisin- ] valente} perquirens eniminmeipfo entiainueniebamin
telliguntur modus Trinitatis : indifferenter per omniafe | multis, maiorem propofitionem falfom multis vifis; & in
habenSiiiUîùper intelledum Trinitati. . ^ , , fubfbntiis&in quanriratibus,&mrelatiuis.Sedprimam
Quisergo eft ita tardus mente, vt putet, huiufmodi ' pofitioriemprimiadfeçtmdum,fècundumveroprimiad
communesnotiones, quæcorrefpondenthis, quæàno- j tertium, &fecundiad quartum,nonfoluantibuspropor-
bisperfe(äeinteUiguntur,rebus,omnesfimpliciteretiam ; tionalitatem: quâmuisvt paulo ante dixi, Sçfi inomni-
quæfupernolriàmjntelligentiamfunt, çongruerè? busquæinframentem noftram font,videreturhuiufmovbi
néque quod font in naturalibus vête t iam etiam Ma- di eflè verum« incertum adhufc eflèt, vtrum&in ilia re
----quæomnem mentem excellit:,verum fît.
Item & fie quidam argumentantur, Omniafunt communia
Partis & Filij, præter ilia quibus aduerfàtur eorum
inter fe relatio. At veto fpirante m potentem, non aducr*
fouir Partis ad Filium,velFilij ad Patrem relatio: ipiratiua
thematicisconueniunt, vele conuetfo, neque quodA-
rithmeticis vel Muficis rebus correfpondent, iam etiam
GeometricaSjVel perfpediuas attingunt. Multo ergo minus
putandum eft foper fobftantialiaeifdem neceflitati-
bus fcruire cum his, qu* fob intelligentia noftra font.
Non ergo neceflärium ettotnne qupd praedicaturaffir- i ergo potencia Patris & Filij. Ego vero neque huic fyllogi-
matiuevelnegatiuedeillFre , quae hoftra intelligentia I fmo affehdpßprppter quod vtiqjhabetvitiü: quod enim
comprehenditur:hoe eriam de iffa re quae tranfcendit no- quaeritur,fomitur vtmanffeftumrin maiore enimpropo-
ftram intelligentiaxnfimiliter pradicari. | fitionepercqmunia&aliayerbalateterpetitprincipium.
Ergaaut nulla huiufoiodi communium notionum,& j Nullus enim eorum q ui de concl ufione ambiguntiraa-
vfqurad illam foperfoBftantialem ^inbqrnprehenfihi- | iorem concedetgropofitionem. Cumenim illaperfona:
lemefIentiamperuenit:autaliquaeita,&:aliqujenon.Sed | quaeita eftvti nuliofit, «qualiter habeat&generare 8c
&hocfoficit.'Ergo&hocconceffo,qupnumahquadif- j foirare: quaeriturvErumexvtraque hasc propria font eius
cretionehece*ffananonhabeoconfpicere,,qua: earum, ! fimpUciter: neque Filio,neque Spiritu,ea haben tibus. An
quae in entibus verae font notiones, &ad foperficiale&
foperinteUigentianatransferend^font, 8c ,qn* non ,cuiii
audioLstiniexhuii^moaipropoimdnib^s, depropofr
adSpiritum quidem propria font eiusjad Filium vero non
ambo j fed fbiumgenerare j fpirare vero commune habet
cumeo. M :, ;; ■ - ■ ■ v. ..
Hoc itaquecum quxratur fomere fimpliciter, quod
Patergenerare quidem habet fojus ,.ipirare vero cum Fi“
lio: qüid aliud eft. quam peririoprincipij, etiamfi non a-
taquaeftipliefyllogifmumi eùamfifiùtin.QmftibusentibiKpropQfirionesvsræ,
attamennegmensferi?difoemere
cuius generisiiint^vctuui iilius c|iiod ex ennbus ad ul-
pereflenuale conrcendere valeat , an non ,penitus ambi- perte ponat qui fomit, fed per communiora verba eungo.&
d^ito,condttfionih^ufobdjffyUdgtfihiaflc'nOO»| < to oecultetfenfom?
T; ■ J fir r thm iam r.anf> .G .» te r iim a ü id -D rr
Genetaiitcr quidem, itaa me oftenfumiit.pb quant cat#
£un per cocum verba nondummihi perluafLiinciscredere.
Non erit peius fone &aliquos particulates fyllogi-
fmos eorum commemorare.
Cæterum quid prohibet fopponentem fimiliter quod
omnia fint communia fpiratoris & Spiritus , præter ilia
quibus aduerfàtur eorurainter fe relado, per. fimiliame-
diaconciudere; quo d & Spiritus fand us genitor cft:ergo
Audiuialiquando qupfdam Latinos ita fyllogifantes,.. iiput ,hoq,itactiam lllud paralogifmiiseft.
Supponentes enim tanquam minorem propofitionem, Item alias cum audiuiffemiumentem qq,endam,vt maquod
Spiritus fandus realiter differtd Filio: &addentes nifeftumDeum Pattern incelligere 8c yelle, Sc ex incelli-
tanquam maiorem, quodomniaqu* fine materia ab in-gendoproducentemFilium;de.volendoautemSpiritum»
uicemdifFerunt,autficutconnariadifferunt,autficutha- \ &per qu*dammedia alia, quaeftionem eoncludenrem:
bitus&priuatio; autficutaffiemario& negatio, autficut inirioquidcmpenecredidi, tanquambeneefXètdiótum:
relatiua. Deinde oftendctes quod horum tres prxeeden- pauloyero poft animaduertens,quia,quoraodointelligit
__modi, Alis diuinis perfemis minime congruere valent:
Concludebant ergo,quöd fecundupi relatiua tatumSpi-
ritus fàndus poteft diftingtu à Filio, & ita pet ordine pro-
cedenteSjVeniebat ad finalem conçlufipnem- Sed me mi-
nime per hoc mouerunt.Vêntumenim ad angelos & animas
, & mathematica & mathematicos;numeros & horu
maxime foperficiale^& folidos, mulm yidi &fine materia
plura intelleda & nulloprædidorumquatuor modo-
rum abinuicemdifcreta. Quamuis & fiin omnibus eiiti-
bus videreturittaiotpropofitio: adhuç reftàretambigefe,
vtrum illacum eft propofitionum, quæ&.in entibus &C in
foperefTentiali yerificari poflunt, annon-Seddiffert qui-
dem Spiritus perFonaliteràFilio,nôntamen.fècundum air
liquem à nobis cognitopinrip entibus modonim. Et eft-
ne yerailla Patrum fententia,quodin hac vitai.mppffibi-
leeft difhnóle&expreffocpgno.fciiliud^up Spiritus dif-
fertà Filio? non enim illud eritaufos aliquis dicere, quod
neçeffarium eft^aut feiri huiulmpdi differen|iam,& ad a-
liquam à nobis notarumreduci,aurpequaquam efle.
Item & talem audiui fyllogifmum i in. quo tanquam
minor propofitio fupponebatur. Qjuia. ficiitiehabet fpi-
rare adprpeedere; ita le habet generare.ad generari. Tan-
quam veto maioraflumebacur, quia generaliter in omnibus
entibus , fifitvt primumadfecundum * itatertium ad
quartum:& permutatira fomptis,eft ficut primum ad ter-
tium,ita fecundum ad quartum.Etexhis cpncludebaturs
&vult Fater, epdem indiffepenter jSc Filius, & Spiritus
fan dus,&tota Trinitas intelligit& vult, & nihilo magis
ex eis ali$?r Filius^relaliter Spiritus emauatmihii neceua-
riumillum dixiffeputaui ,fed poriusmultainconuenien-
tia perfpexi de huiufinodifermone otientia.
Gaufæ quidemper quas non mihi yidetur neceflarium
effe pér verba, eorum fcirivel crediSpiritum fimdum ÔC"
ex Filio procedere hæ fiint. ,
Volo autemribi oftendere, &.qualiter me habeoerga
dida fandorutn noftrorum Pàtrum, qui idipfiim quod
aiunt Larini in..fois fèriptis dicunt. Ego quiaem inueni
multos, qui hoc fapiunt, fdlicet fandumAuguftinum,
fandum Gregorium * Nicenum ,;fandum Gyrillum in
didis fuis thefauris & i n aliis fois dialogisj fan dum Atha-
nafium & quofdaai alios. Sed illudarbitror me rede co-
gitare ; quod omraum quæ hi docent ilia tantumneceffi-
tatemhabemusredpere : quævelexipfa facta foriptura,
apertiffime & indupitabiliffime. oftenduntur : yel per
Concilium generale eypreflè examinata & determinata
adep ta finit fente n tiam, yt debeant omnesea admittere}
vel etiamper noftram naturalemrationem, fatis demon-
ftrari valent. Quæ vero non taliafont, non mihi yidetur
debitumeflèea admittere: neque periculujn non crédita
& fpreta npbis infèrre. Non enim pçnicusillius audo-
ritarisæftimamusillosefIè,cuiuj Prophetas &Apoftoios,
vt.fimpliciter quemadmodum illis, ita&his per omnia
quodficut fehabetfpirareadgenermre : ita fe debet habe- debéàmus parère. Argumentum amem eft quod ProïMzgJï;
ir~~ f '*r ^ ' y”["
N y fle n u ,
, ad BarUàrHum.
^hëtæ quidem 8c Apoftoli déhullaréfibifecundümrëhi
ipfârii contraria dicunt. PofthosverôDddôrfeshimisiri
inliltis & non pàruis,& expôheiidb feripturathi 8c do-
gniâtifando coritrariæfibiinuiceriij fècuhdùnirèmipfam
dicurit: vt fine periculo nobis iàm fiât i cui vôlûnîüs äffen3
tiri; At vero Spirituni fandum 8£ ex Filip prbcèdérè,ncq3
| per riàturalehi noftram ratibriem coirlprélierifibilë mihi
ëflè videtùr}iiëqüe ex ipfà fàcra fcriptüra, fine ômhi ambi3
guitare certiffime oftëndi i neqi àdnücpèr geheraleGon3
ciliürri, qùbd foiam j ratificatiirti eft: Érgo etiâmfi à mul3
ris fàndis id ipfum diätur,nolle àflèntiri i âulliim jpëricq3
lümmihividetureflè: Reliât ergoconfiderareaudorita-
tem Rbmaiiæ Ecclefiæ, ne hëcëflàritim fît} qüphiâm mater
eftj&primà bmriiùm Ëccléfîàriim crederë firtipiiciterj
quo d cun que ipfa fèm^ër de Deo dogmatifat. .
Sed ad hoc ëtieriit mihi rurfos hæntàrë, rie forte in do3
gmâtibus fidei,quibus fidélis ab infidèli diftinguitur,non
idoneàfitillius Eëclefiæaüdoritas; fedréquireridaetiani
vniuerfàliâ EcclèfîaéiHoc auteni dubito ex multis.
Primuni, quod iri fÿiribolo fidèi riori dicimüs crederë
iri Rbriiariàm Ecclefiamjfèd in Càthblicâtri.Qjwmquam
quid jjronibeat etiam illud nos dicèEë,fifaris effet?
Dèiridé olim in diuerfis orbis partibus, cuhi multæor3
| tap foiflent hærëfès & quaéftiones i & de Flio i & dé Spiritti
! fandp, 8c de iricarnatiorie : riori referèbantur qüælitààd
Romanam Ecclefiam,vt ibi examinata 8c determinata o-
mhibus tradântur : neque ali) ad hoc fblurii refoiciebànt,
quidnamillà Ëcclefià de eis dèterminàüérit : fèdgënëràlia
aggregabantur Coricilia & totius Ëcclefiæ coghitio 8t
(èntentia, de dubitatis vocabatur : cum hoc effet multo
difficilius quam illud.Et quod magis eftmeqüe iuffu Papç
ilia Conciliaaggregabatur,fèdpro vt apparet & per chro-
nicas 8c imperialesepiftolas ,&per allocurioriès ip forum
Imperatorum adeos qui in illis Conciliiserant, imperia-
! libuscelebrabanturiuifis. In qfobus Conciliis, licet primum
lo cum Papa obtinebat,vel eius legatûtamen Cano-
nes 8c determinata dogmata, non font exppfitafingulari-
ter ex perfona Papæjfèa ex pérfbria totius Goncili).
Ad næc igitur mihi refpicienti,nimis neçeffarium vide-
tur ,8c in præfènri quæffioneivt concurrat fimul cum Ro-
mana Ecclefia,etiam totius Ecclefiæ afléfcoritas,atque co-.
gnitio.Siquidem & hoc ex debito neceffitatis erit cteden-
dum. Quid igitur ? ad credendum ne et Filio procedere
Spiritumfanâumdicome hæfitare, ex folo vero Pâtrei-
pfom prbcedere,quod multi dicunt, arbitror reébe didfcü?
Multum deficio.Sed fi pôteft dici.multo adhuc dubitabi-
lius 8c incredibilius ad hoc me habeo.
Primum enim per communes 8c naturales notionesi-
pfum demonflxari, per eafdem vtique, quas & priüs dixi
cauflàs, impofllbile mihi videtur. Deinae & in tota fàcra
ÔC diuina fcriptüra nullum inuenitur didlu cale, ^er quod
non dico aperte demonftrari j fèd vel conie<ftura & fofpi-
cione percipipoflit,quod ex fblo Pâtre Spiritus fàn&us
procedit. Neque enim quoniam dixit Dominus,quià Pâtre
pro cedit ; ideo ftaririi pu tari debet quia non ex ipfb
quoque procedit. Affuetum enim eft ipfi faluatori, foa &
Patris communia, Para vt plurimum attribuere, non ad-
dentem verbo &fè.Vtinillis:Omnisplantatioquamnon
plantauit Pater meus coeleftis, eradicabitur, & nemo po-
tëft venire ad me nifi Patermeus attrahat ipfum. Quamuis
, quis negare præfompfèric, & ipfom Filium non plan-
tare in pietate fidelium mentes,& ad fàlutemattrahere
cas?Quare reflate de propofito ambigère, ne forte fimi-
le fit illis; quæ Patri attribuuntur quidem, font aliis com-
munia.Multa enim talia in Euangeliis reperiitntunvbi et-
fî diftinguendo dixifîet, qui à fblo Pâtre procedit: neque
fie tolleretur omnino quærere,ne & ex eo procedat.Nam
alio loco ait : Hæceft vita æterna, vt cognofcant te fbium
verum Deum; quamuis &ipfèverusDeusexiftens. Et illud
: Nemo cognofcit Filium nifi Pater : & Patrem nemo
cognofeitjtiifi Filius: quamuis8cSpiritufàn<5tofimiliter
cognofcente,& Patrem,& Filium.Quare &in illo fi fimiliter
didhim foiflèt, poflèt vaque ambigi, ne forte ipfom
taie effet, foil quidem Patri attributum, n ihilominus au.-
tem 8c Filij exiftens. Adhuc autemetfi aperte foiflètdi-
* r Bibliotb. Vet. Pat. Tom. 14.
................................ /) -
(ftiim : Qui ribii amë; fed à Pâtre pröcedit:& ità nil riîiriüs
âmbigipoflet; Mülraèmnicbriiniürtiùniclixit,nëquë fe
hâbere ; neque fâôëft: Meà doélrina ; ait; lion eft meà,fèd
Paras : & ; non veriifaeërë volutitatèmméam: fèd voliin3
taten* ëius qui mifitixie: Et ; Iedere à dextris 8c à firiiftris
meis.non eft niëutri aârë vobis,fèd his quibus paràtiim eft
à Pâtre riieb:&hbrâmillariî,riëqiië Filiusribüit; nifi folds
Pâtër: Quâre fi & illud fimiliter foiflèt diëfom ; eflèt ad3
huclocüsambigendi: nëforiecumhftfèrifodiiftümfuif^
fèt,quamuis commune.
Vbi igitur 8c affiiètum ëft Chriftô comriiünià Patri at3
tribùëre, 8c riéq; diftinguendo dixit ; qiii à fold Patrë pro-
cëdit:nêqüë,Qubdrioriàriié:diibitaBilé prorfus &ambi- ,
guiim ëfficitur,qubmodo dixit hoc Saluatbri vtrùih vt in3
telligatrir id foiiüs Patris proprium eflè ; an voleris com3
munerid eft,fibi & Paras intèlligiiqüémadriipdûni & alia
qüæ fimiliter ab ëo diÄäforit. Similiter & in iymböio fidei,
qubdNicærium Gbncilium inchoâuit, & Gonftariti3
nbpblitanùm confum maui t: legitiir quidem ità fimpliçi3
ter : Qui ex pâtre procedit. Sed vthmiidëo non addidë3
ruht, 8c èx Filio i quoniam neque fkpiebant hbcipfî fÿn-
odbrum illârüni Patres, ftullatenus mihi certuni patét;
Pririiüm eriirii prçteir ëa dqghiata;qùç in fÿmbolo font,
riiuità font 8c alia nimis neceflaria ad fidem dogmata, &
de Deb, & de prouiden tia, de duabus naturis & vbluntà3 |
tibhs & operationibus : de vria perfbnà; dé pcéniteritia,de i
facramerito EucHariftiæ, de hbneflèpræexiftehtiamani3
riiârum,vel principiühi fubftantiale malorum, & de multis
aliis.
Giircà qüæ illos quidem Patrès, vérifimile'érat rede fà-
pere,iri fÿmbolo ramen ipfànonpofoerunt. Quare reftat
ambigérë,né forcé 8c hóe îllorurii fit,qüç iri fÿmbolo quidem
riori diçuntur, aliter verb ab his crèduntur. Quam-
quam fàndus A tlianafius,& magnus Bâfilius, 8c frater e-
ius:qui diçuntur interfoiflè prædidis Gônciliis,manifefte
| vidërttur,idipfom quod Latini dicurir fàpientcs. An dieet
aliqüis corrupea eflè horum feriptà ? fèd ego & hoc incer-
to exiftente,meriro vtique ainbigo.
Deindenequehoc fèruauerunt omnino in fÿmbolo,vt
communia trium perfonarum velduarum , afïignentvt
communia: propria vero fola vnicuique attribuant : fèd è
contrario in multis propter compendium, vt æftimo, fe-
ceritnr. Nam Omnipocens cum eflèt commune, Patrem
omnipotentem dicentes,Filio vel Spiritui hoc non dede-
runt.E conuetfo verb de Domino fecerunt,Filium & Spi-
ritum Dominum dicentes :item Fd£tor quidem omnium
Spiritus fàndusëft : fèd hoc Para 8c Filio tribuentes, de
Spiritu nihil horum dixerurit. E conuerfo vero viuifican-
tem eflè, 8c locutum elle per Prophetas, cum eflènt çom-
muiïia,non Patri vêl FiIio:fèdSpirituireddiderunt. Rurfos
eflè lumen delumine, & Deum verum de Deo vero;
communia font Filij & Spiritus : il Ji vero de Filio, non de
Spirituhæcdixerunt.Quisigiturnouit, quodnon fimiliter
commune Patris & Filij fapienteseflè,quod ex eis Spi-
ritusfàndusprocedit, fan's putauerunt hoeponere in Pa-
tre.Ego enim ex hoeneutrum conçludi confîdero,neque
quodex folo Pâtre,neq; quod ex Filio procedit. Sicut ne-
que de illo foperius commemorato Euangelico dido.
Sed & nimis miror de illis,qui cer cum aliquidputant fè
ex his habere : de fçriptis verb fàndorum noftrorum Pa-
tr um, quæ ad meas manus pei uener unr, trium vidi dida,
quæ videntur præbere ad propofitum aliquam difficulta-
tem:fàndiDionyfij Areopagitç,&fàndi Qregorij Theo-
logi, 8c fàndi Ioannis Damafceni. Vbi fandus quidem
Dionyfius ait folum eflè fontem foperfob ftanrialis Deita-
tis patrem. Theologus vero geminum radium Patris, nommât
Filium & Spiritum fan dum.
Damafcenus vero dicit, quod Spiritus non diciturex
Filio.De quibus illud primum confîdero, quod etfi aper-
tiffimumeflèt,ipfos per hæc didafàpere, quod Spiritus
fondus ex folo Pâtre procedit,& non,&ex Filio.-nondum
hoc per Concilium generale expreflè examinato & Con- !
firmato: nullum effet propter eandem vtique, quam &
prius dixi , caufom: nolle credere periculum: 8c cum his
pluribus fondis contrarium dicentibus,& explican tibus,
B dclatius
E
F
G
H