F. DttuiddeAugußa
Valeas peruenire. Impoffibilé namque eft,quemquam a*
liquam artem bene addifcere, qui régulas eius non
vulcatteqdere, ncc fpiritualis fieri poterie quinorivult
fpiritu a mb u laï c.
B
C a p. X.
Quod tresfuntflatus rdigioforutn, fcilicet incipienttum pro-
, ficicntitim,&perfedorum*.
Earns Bernhardus in Epiftola ad fratres de mote Dei»
_ defcribit tres flatus religioforum/cilicet incipientïü,
& pfoficientiüm, &perfedlotum. Primumvocat animaient,
quafi rudé, qui nondû percipit, quæ funt fpiritusDei,
Sc circa corporis cópofitionem adtiuc maxime ocCupati
habet neceffariü,vt illuc domet,& caftiget ne rebeller fpi-
ritui, ficut prius in pçccato,quando caro (piticui d omiÂ-
batur.Secundum yocat rationalem.vbi ratio,quç digniqr
pars hominiseft,& per qdifcernitura cæteris animalibus
irrationabilibus, quafi nobilior omnibus creaturis mun-
di 8c dominans omnibus, fubiugata catne, 6c in fetuitu-
tem ipiritus redadka, feipfam ftudet agnofcere» purgare 8c
reformare in priftinam dignitatem 8C pulchritudinem,
quam per peccatifceditatem amiferat.Tertium yocat fpi-
ritualem,vbi fpirjtus'ad imaginem Dei conditüs, Spiritus
fandti gratia adiutus, fupra fe afcendit, & attendit in eum,
cuiuç eft imago, vt ei imprimatur &eon£ormetur perco-
gnitionem intelledlus, per affedtum amoris, & fruitionis
iucunditatem. Perprimum ,peruenitur ad fecundura,8C
per ilium ad tertium. Ezech. 14. Latiüs erattemplumin
luperioribus, &fiedeinferioribusad fuperiora afcende-
batur in medium.
C a p . XI.
Quod anima habet tres potential, quibus eft capax Dei,feilt*
eet rationem,memoriam,& vo-
lunt'atem.
RAtionalis autem fpiritus eft imago fummæTrinita-
ris,& ficut Deus eft trinus 8c vnüs,ita anima, eum fit
vna,habet tres potentias, quibus eft capaxDei,fcilicet rationem,
memoriam,&voluntatem.Per rationem,potens
eft capere fapientiam Dei. Per voluntatem, potens eft ca-
pere bonitatem Dei.Per mémoriam,potens eft capere vir-
tutem æternitatis Dei, vt in æternum nunquam ab eo pöf-
fit feparari. Neigiturotiofa fit in anima tanta fimilitudo
ad Deum,per quant capax eius eft, toto nifuftudeateam'
apprehendere, vt eum tenendo beatificetur. Quia citrà
Deum nil poteft animae fuæfufficere,& eo habito,non eft,
quod vitra requirat,cum habeatomne quoadæternam
felicitatem indiger, & quo nil melius eflè poteft,& in quo
nullus defèdlus eft omnis boni. Gunt ergo fumma digni-
tasanimæfit, quod eftcapaxfummi boni,& fumma vtili-
tas eius fit, Deum in fe habere, Sc cum ipfo omne bonurn
habeat, needignius aliquidquærit,necvtiliusinuenit.Ac
per hoc omnibus viribus fuisóc omnidiligentia, &toto
defiderio debet eum quærere, Sc omnia facere, quæ pro-
mouent earn inuentionem eius 8c omnia vitare & fugére,
quæ elongant earn à Deo ,etiam fi bona putenrur.Quia fic
ut ille ftultus effet,qui haberethortulum, qui effet teren s
balfamum, fi negledlo eo, plantaret ibi mentant, vel cimi-
num, quæ licet bona fint, tarnen in comparatione balfa-
mi, funt vilifiima. In infinitum ftultior ille, qui cum pof-
fit fummum bonum comprehendere, negledlo eo » occupât
fe circa caduca, & vilia,vel fordida, vel amara.Hoc autem
intellige fi fæcularibus,qui mundana præponunt coe-
leftib us ,'8c tranfi toria internis bonis. Similiter ille ftultus
eft,qui cum habeat viam cópendiofam duarum vei trium
dierum ad locum quo tendit, dimifla ea, quærit viam dif-
pendiofam, &difficiliorem, & periculofiorem, itinere
trium annorum&lius.Sicetiamreligiofi quidam minus
fapien ter videntur incedere,qui portent in paucis an-
nis ad magnam Dei notifiant, ôc familiarem amicitiam,
per compendiofum ftudium virtutis,8c deuotionis,&pu-
ritatis pertingerè,& relidfco eo occupant fe aliis minus frü*
dluofis & valde difpendiofis ,ad td ad quod tendunt,fcili-
cet ad Dei cognitionem, 8c notitiam veritatis, 8c ftatum
perfedtionis. Cura Dominusipfe promittat:Spiritus veritatis
docebit vos omnem veritatem. Si feiret aliquis plura
artificia, quorum vnum effet præ aliis tarn nobile 8c quæ-
ftuofu m, vt per illad in breui poffet ditari,8c fublimari vf-
quead no men magnorum, qui funt in omni terra,imprfi-
dens effet ni mis, fi negledlo eo exerceret aliquodvilius &
ignobilius,Sc tanti lab oris,v t eft illud nobile,per quod tarnen
vixpoffettenuemvi&um acquirere: Ita eft deho-
mine, maxime religiofo, magna imprudentia,fi relidto de-
bito ftudio virtutum,in quo eft maximum meritum, maxima
perfeâio fanditatis 8t fapientiæ, maxima etiam de-
leâatio&fecuritas , occupât fe circa alia minus v tilia ,&
curiofa, & turbatur circa plurima, quando Vnum folum
bonum eft appetendum, 8c requirendum, quod valet ad
omnia.Ipfa etiam corporalis exercitatio ad modicum vti-
lis eft. Pietas autem ad omnia vtilis eft, promiffionem ha-
bens vitæ quç nunc eft,5c fu turç. Pietas hæc eft cultus Dei,
quo ftudeamus eum agnofcere,amare,& habere,& ei pla-
cere. Corporalis autem exercitatio vtilis eft, fed àd modicum,
quia non propter fe,fè propter pietatem appetenda
eft,quæ per earn obtinetur, fi ordinate exerceatur. Sicut
artifex inftrumentum artis fuæ operatur; ita virtus per
corporalia exercitia addifeitur, & in habitum vcrtitur,&
quanto quis aptiorainftrumenta habet, fibene eis ytitur,
tanto cîtius & melius perficit Opus, quod defiderat con-
fummare.Omniaautem quæ ad religionis obferuantiam
exterius videmus, ad interioris hominis reformationem,
fan<ftiSpiritusinfpiratione ordinatafunt , quæquinona
dumintelligit, ipî'a inftrumenta pro arte reputan
In quo confipt reformatio mentis &p r it us*
T Nterior reformatio in fpiritU mentis confiftit, quiaina
Aterior homo & imago Dei, eft mens rationaiis »exterior
homo eft corpus, quod ex defeéfcu corrUptionis.quæeX
peccato prouenit,languefcit,moritur,&incineratur.Inte-
rior autem homo inbonisdediéin diemrenouatur , &
proficic in fimilitudinem eius, ad cuius imaginem eft
creatus. Ratio refôrmationis eft hæc: Anima très habet
potentias,ficut di&um eft, rationem, voluntatem,& tne-
motiam.Ratiodataerat ei, vt Deû agnofeeret. Voluntas,
vt eum amaret. Memoria, vt in eo quiefceret.Sed pet pec-
càtum ratio cæca fad a eft. Voluntas curua & faeda. Me-
moriainftabilis 8cvaga. Ratio recipit fæpius falfum pro
vero. Voluntas eligit deterius pro bono. Memoria occupât
fe iffis, quibus femper inquietatur, quia vnum & fummum
bonum deferuit,in quo omnia bona poterat habe*
re. Conuerfa vero ad Deum incipit quærere quod perdi-
d it, & vidensfedeformatamabeo, quodfadâfueïatà
Deo,laborat, Vt in priftinum ftatum reparetUr,& ad deco-
rem, quêmamiferat,reformetur,quia nonefteiacceffuS
ad Deum propter diffimilitudinem in fe fadam. Sed quia
no poteft reperire ad fummum perüenire,ftudet paulatim
accedere de înfimo ad medium, de medio ad fummum
C A P. • X I I I .
Quidfit raxiom reformatio, profettus &per- ;
feUio.
INitium ergo reformationis rationiseft,fidemGatho-
licam firmiter credere, nam quia ratio lippafada eft, &
in telle dus obfeuratus perpeccatum,quodh6poffumus
veritatem per nos inuenire, Deus condefcendit nobis, ne
in errore effemus, deditque nobis notitiam veritatisin
feripturis, quibus voluit nos credere, vbi omnia, quæ âd
falutem funt nobis neceffaria, fufficienter &Veraciter in-
uenimus, v t in eis fènfüm no ftrum nonfequamur, fed régulas
fidei, fenfum noftrum humiliter fubijeiamns, fi vo-
lumus non deulare. Ècclefiaftes: Quæpermagiftrornm
Formula 'Nouitiorum. 41*
rumque fidei confilium data funt à paftorevnoDeo , his
arapliusfili mincrequiras.Profedusorationiseft,exillu-
minafionediuina,rationes fidei aliquatenus intelligere,
quia & fi fides fit per rationem fit, ita quod iam per fe non
valet comprehendeçe, illuminata tamen diuinitus, videt
rationàbilius effe,quam fides eft Chriftiana,cui omnis na-
turaatteftatur, & omnis mundi fapientiafamulatur.Per-
fedio rat ion is in hac vita,, eft per mentis exceffum fuper fe
rapi, & nonper ænigmata corporearum fimil.itudin.um,
necperratiqcinationis argumenta, fed puriflima mentis
intelligentiaDeumin contemplatione videre.
G a p . X IV ,
jQuid eft voluntatis reformatio.
INitium reformationis voluntatiseft, ex bonæ voluntatis
aflenfu, vitiisrefiftere, & operibus virtu turn fid eliter
inftare, propter Deum, q.uæ enim curua & diftortafuita-
uerfaa Deo, neceffe habet vt conuerfa cogat le co ncorda-
re cum D eo, dc.motus rebellçs,. per ftudium boni ; ad re-
ditudinem refledere diuinæ voluntatis. Perfeduscius
eft,omnes affedfones habere ordinatas, & in virtutes formatas
fine rebellione vel coadione, vt iam non libeat,ni-
fi quod eftfecundum voluntatem Dei. Perfedio voluntatis
eft, cum Deo vnum fpiritumeffe per amorem,vt iam
! non poffit velle nifi Deum, & eius fuauitatis dulcedine
inebriari.
C a p . x V i
Quid fit memoria reformatio. }
I Nitium reformationis memoriæeft,mentemab euaga-
tione fua,ad ihemoriam Dei cum labore reducere, ora-
do,legendo, recolendoi velfaltem fuperficialitercogi-
tando. Profedus,bonis meditationibus 8c orationibus
fine importuna euagatione pofïè intentum elfe , & in lati-
tudine cordis fui fecü deambulare. Perfedio,ita inDeum
effe abforptum per mentis exceffum, v t& fui ipfius,& o-
mnium quæ éft,obliuifcatur homo,& in folo Deo,abfqUe
omni ftrepitu volubilium cogitationum 8C imaginatio-
;nUm,fuauiter quiefcat.Ifli funt fines humanç perfedionis
! & profedus,& initia ad quæ omne ftudium fpirituale debet
ordinari. Si,quis iftam viam non ambulat, eft ficut qui
nefeit quo vadat, vagus 8c errabundus ad incertum fihem
tendens. Initia cuiuslibet iftarum triupi potentiarum funt
j omnihus communia, qui funt in ftatu falucis, nec fine eis
j eft falus.Perfedio cuiuslib et iftomm.triuro,eft folummo-.
do perfedorum, quando funt in fummaperfedione,id |
eft,in raptu contemplationis.Medius ftatus earun?eftper-
fedè proficientium,.& fitîgulatiter refpicit ftatUmproba-
torumreligioforurn, qui inter ftatum bonorum fæcula-
rium, Scftatumperfedorum fandorum,quafi medium
adhuctenent.Nonquiafemperineodem ftatupermane-
. re valeant, quod etiam fàndiffimis vix eft poffibile,fed
■ tantum media differentia illarum trium ftatUum fic di-
ftinguitur, ab inchoatione & perfedione eorum. De.
jquorum profedibus aliquanto latius eft confideran-'
dum, & primo"de reformatione voluntatis, quia virtus,&
vitium, & meritum, dependet ex e a , & affediones,quæ
tamadvitia, quam ad virtutes înclinantur,poftea de memoria
& rationevelintelledu,voluntas eft in anima quafi
imperaas , ratio eftdocens , memoria quafi miniftrans
vtrique,illi quid iubeat ifti vnde doccat.
,1.' I C a m . x v i .
. Quomodo naturales vires anima, & mo tus ajfeftionum
•' in vitium fint deformata.
V nc vero breuiter intellige, quomodo naturales vires
animæ& motus affedionum, in vitiadeformatç
.funtdead quid datæfint homini, poftcaaliquaremedia
fingujorum yitierum fubiugendafiunt , 5c virtUtum ordoi
Voluntas nullidebuiteflcfubieda, nifi Deo, hec tarnen
hoc coade, fed fpontfe,Yt poffet ei ad meritum reputari,& :
ita poterat peccare, & non peccafe, non ad h oc v t pe cca- i
ret,fed àd hoc,yt nô peccaret cü poffet, & êx hoc làudâbi-
lis fieret, & dignapræmio apud Deum,vel fi fpontepecca-
ret, efTet digna confufione & fupplicio, cum feiret, quod !
non deberet peccare,& pofïèt vitarèi
Item cum fada d iet anima vt eapax effet fummæbea-
titudinis, in quahabcret fummamgloriam&fummani
deledationçmin Deo, qui eft vera & fumma beatitude;* F
datusfuitanimæ duplex appetitus naturalirer ad hoc, vt \
ifta defideraret & ftuderet obtinere, &cum obtinuiffet,
tanto iucundius poffideret, quanto ardentius concupif- '
fet.Datus fuit ei appetitus gloriæ talis,vt nulla fufticeret ei ;
præter fummam gloriam, &appetitusdeledationistalis, 1
Vt non fatiaret eumaliqiia, nififumma, &vtraqueeftin
fölo Deo, & ità nihil fufficit animæ præterDéum, & ifte \
appetitus vocatur concupifcibilitas. Item ek hocortaeft
alia vis in anima » quia cum tantum concupifceret bonum
fuum docente vi rationali, per quodbeatificandaerac,
naturaliter horrebat, &.deteftabatur,& repellebat omne,
quod ad iftam obtinendam contrariabatur. Et item quic-
quid ad eàtfi obtinendam ptodeffe poterat,fortitèr appre-
hendit & tenuit; & hæc vis vocatur irafcibilirasyiuxca ira
fimilitudinem,quæ fortiterindignaturcQntrariiSj&fprtis-v
j ter tenet, quod cupir. Per vim rationabilem cognonit bonum
8c melius, & optimum maxime, per vim irafcibilem
tenuit,& inhæfit bono,& quæ ei ad hoc prodeffe poterät;
feruide apprehendir,& quçei obeffe poferant, dedignata,
repulit,& rugit. Sed cum homo,diabolo fuadente,fponte j
ad peccatum confenfit, contra Dei prohibitionem , tunc j
omnesviresanimç,&potentiæ,quædatçfuerant ad fum- !
mumbonum agnofeendum, appetendurn& fruendiim, !
deordinara funt, & quafi fubuerfæ,non autem fubtraâæ, !
fed foedatæ, & peruerfomodo fe habentes,ficut organum
muficum, quod quaudointegrum & bene ordinatum eft,
dulcem reddit melodiam, quando vero confradtumfue-
r i t , Sc deordinâtum, horrendum ftridorem pro çantu e-
mittit. Quia enim homo amore vifibiiium,abinuifibi-
lium amore oecidit, fola iam vifibilia ex peccati poena co-
gnofeit, fola ea diligit,folis eis inhæret, & inuifibilia quafi
non fintpoftponit, imo&nefeit, ita quod pauciinduci
poffunt ad credendum,fi fit aliquid extra ea quç videmusi
& corpore fentimus. Et ita ratio cæca eft in anima, quod
necagOofcit feipfam, cumipfa fit ex his quæ oculis carnis
videri non poffunt. Et fie non folum cæeaeft, fed etiam
ftulta,quiacæcus credit xùultaquænon vider,ô^hoceft in
infidelibus. Inde fadtum eft, vt modo appedat terrena 8c
vilia &feeda, 8c illis per amorem inhæreat, & pro magno
reputer,quieapoteritadipifei.Appetitus honoris datusei
fuerat, vt altiffimumhonorem defideraret, fcilicet Deo
placere , amicum Dei effe, & filium, & hæredem, & Deo
famulari, & ei conregnare , non exæqualitatepotentiæi
fedeximitationebonitatis. Item vnus cum Deo fpiritus j
fieri,&æqualisangelisfieri, & nullifubeffe, nififummo
Domino omnium.Irem,vt fe tantæ dignitatisagn ofeeretyi
eo quod imaginem Dei in fehaberet, vt nulli infetiorife
dignaretur fubijcere, foli omnium Domino fubiedkus &
obediens, &examo,re adhærens, & reliqua fub Deo, pro ■
cuiufque dignitateæftimans, & vtens creaturaminifterio ;
pro.fua vtilitate, & Domini voluntate, hæfc erat fàhdtâfu- j
peibia, omneindeccnsdefpicerC,& fola bonaappetere & j
diligere. E conuerfo modo appétit hominibus placere, !
gloriamabhominibus quærere,quæfallaxeft&vana,& j
aliquid m agni fe æfti m ans homo feipfiim feducit> cum fit •
mifer & vacuus boni* &aliositpcomparationè fur fpernit
& fubijcere fibicupit, qui forte meliorés funt,&gloriatur
in diuitiis, quæ funt terra Sclutum, öiiadtatfede vanisSc
malis, ficut fatui, qui gloriantur quando inuolutifuntlu-
to.Et fic homines mutaueruntgloriam fuam, in fimilitu- |
dinemvitulicomedentisfoenum , quia omniscarofoe-
. num,& omnis gjoriaeius,quafifiosfeeni,exaruit fee-
.. num )8c flos eius decid ir. Ifta-fan eta fu-
. perbia degenerauit in vitiofam. i
i.. . fuperbiam; .
fe
$
G
H