A
AU. 17- -8.
CompenplPfiri
B
■ÄMW.7-lj*
Galat 5.17.
Z). Ailredi
Cempendij'
capita}.c
/«wm« , aitinter cstera, Cwi»«& nos genusfumus. Eraddidit,
Gent« ergo cumfimus Dei.Necqs exiftimet genus nos Dei ita
dixifle Apoftolum>vteiufde natu ras fubftatisue probatit,
cuius & Dei.alioquin hec mutabiles.quin nec corruptible
les,fed nec miferialiqn efle poflcmus;ficut neceius vnige-
nirus,quideeiusfubftantianatus,inomnib. ipfi patri co-
probatur squal is: (ed ideo nos genus aflèrirDei.vel potius,
non negat, qaadeius cre'ataimagine ata rationalis,ipfius
fapientig acbeatitudiniparticipari pofle cognofcitur. Animam
itaq; noftram ad id,ad q> rada eft, charitas fubleuat;
ad id vero,ad quod illa fponte defluxit, premit cupiditas."
C a p. IX .
Quod amornoßer aduerfum fe,ex charitate & cupiditate, contrario
appentu diuidatur.
X T Erü quia charitatis,fiueét cupiditatis, ea folaanims,
V noftrs portio capax eft, q vfitatiusamor nücupatur,
ip(e eft qui ex nqua infufionecharitatis, & ex reliquijs ve-
I tuftae cupiditatis,quaftquodä coträrioappetitu »aduerlus
' femecipsuconft.it efle diuifusrde quo & Apoftolus,Nfl»«p
volo ago. Et ité,C«ro concupifcit aducrfusffiiritü,&Jpiritus aduer-
fus came.Hacfibi tnuicem aduerfantur,vt non quacum^ vult is iüa
pcwfä.Intelligendü fane Apoftolum,fpiritus cärnifq; nomine,
nequaquä duas co n trarias in ho min e vno, vt impuri
fomniät Manichaei ,defcripfifle naturas;fed fpiritus appel-
latione, mentis ex charitatis infuftone exprimens nouita-
tc, charitas quippeDeidiffufaeß in cordib.noßris,perjpirttum fan-
äumquidatus efinobir, carnisquoq; vocabulo, ex reliquijs
vetuftatis miferam animsinfinuans feruitutem: inter ve-
tus noftrum inolitum, nouumque infolicunv, continuum
in vna mente aflerit ob oriri conflidum.
C a p , X.
Quodliberum arbitrium in anima locum medium teneat, necta-
men ad bonum & malum aquefufficiat.
INter haecduo,concupifcentiamf. quam carnis efle di ch
Apoftolus,non q? omnis concupifcétia mala ex cari
’Cor. j.5.
Phil.i.15.
Rom.9.16.
eo amifimus veile? aut quiaDeieft,quod ratio ne bene vti-
mur,ideo ratione no vtimur5 vel a a exDeo nobis eft quic-
quid böni perficimus,ideo bonum non perficimus?aut qa
non fumusjufficientescogitare aliquid èx nobis,quafi ex nobis qao'f
niam ex Deo eft noftra fufficientia, ideo non eft fufficien*
tia? H sc omnia,licet ex Dei gratia eft quod agimus,tarnen
agimusmec fine voluntate,nec fine ratione agimus,ac per
hoc non fine libero arbitrio agimus.
C a p . X I .
Quodgratialiberumnon tollat arbitrium.
NA m qui Scvolütate care At ac ratione, ac p hoc libero
arbitrio,nihil hmoi Deus in eis operatur, vt funt pe-
cora,ac per hoc,necipfi aliquid hmói operantur. Quicqd
aut boni Deus per nos, velde nobis fine noftra operatur
voluntate, tantü Dei eft, nonet noftri jquiequid aüt cum
noftra voluntate,& illius eft,& noftrum. Si.n.volens id facto,
(ait Apofto lus) mercedem accipioßaut inuitus,dijpenfatio mihi
creditaeß. Quocirca vtopus quod in nobis, fiue per nos o-
peratur,ét noftrum fit, inclinat voluntatem vtconfentiäi
musjficq,ex eius gratia,m erces fit noftra:fi. n.volens id fa-
cio,mercedem accipio. Vtaut fim volensin bono opere,
Deus eft,qui operatur & velle.'ipfe deinde voluntaté exci-
tansad petendum,adqu£tendü,ad pulfandum,dat gratiä
pro gratia,perficere f pro bona voluntate.Poftremo,quia
vita sterna bonorüopermrimercèseft, ipfam danscoro-
nat dona fua, qu s voluit eile merita noftra. Vide hoc totü
i n Paul o.Quifui(in(\an)blaJpbemu£,& perfecutor,& contume-
liofus. Hie voluntas > fed mala;merita,fed peflima.Sed mi-
fericordiam confecutus fum,vt fidelis elfem. Eccevolun- .
tas bona ied vide vnde.Non quia aliquid boniin me prs-
ceflit, fedqaeiusmifericordiame prsuenitmifericordiä
.n.confecutus fum,vtfideliseilem.Nempe,vt ait B.Augu-
ftinus ,ire adEcclefiam,audire verbum Deifiacrament umpercipe-
re Chrißialiquiipotefl nolens, crederenemopoteflniß volens.
Aud i& de opere.P/«* Ulis omnibus labor aut. Hoccine ha-
bes Paule cp non accepifti?Imo accepi; Sc quidempfi« Ulis
ne fit,quippe cu ea nequaq dsmones careant, qui carne omnih.laboraui,non aut ego.Quomodo vtrumqj verum,ego,
caren t; fed q> non ex Deo,fed ex homine fit,quem carnem & non ego?Non ego,quia non ex me,non viribus,non fein
feripturisappellarinonambiguum eft: inter hanc ergo { pientiamea,non deniq; metitismeis,fedgratiaDei.Quid
concupifcentiä,qus cupiditas congtuetiflime appellatur, crgo?itanc vt liberum tibi tollat arbitrium,deftruat volü-
&illam fpiritus,q charitatem nonimmerito dicimus,qu§ tatem,iudiciumrationisabiumat?Abfit.Dixi non ego, qa
vtiqj fpiritus eft,non noftri,fed Dei-,charitas.n.Dei diffufa eß gratia Dei; fed tn ego,quia gratia Dei mecum.Quomodo
in cordib.noßris,per jpiritum fanäu,qui datuseß nobis:inner haec rnecum ? Agens f. Vt confentiam operanti, & fic ipfe co o-
inquam duo,id g» fn homine liberum dicitur arbitriü,me- perer,ne fi me inuito,de me aut per me operetuj, non fim
dium quodämodo locum tenet,vt ad quodlibet eorum fe qui di cam, Bo»« n cer tarnen certain,cur fum confummauißdem
verterit anima,libero nimirum fiat arbitrio.Nemo fane ita ßruaui. Non ergo liberum arbitrium ad aliquod bonum
defipiat,vt squälem homini & ad bonum & ad malum,ex iufticit,fed in ipfo,vel cumiplo vel per ipfium, Deus multa
libero arbitrio aferibere audeat facult^tem; cum non fimus bona perficit. In ipfo, qnilludocculta infpiratione ad ali-
fufficientescogitarealiquidex nobis quafi ex nobis,cumDeusfit,qui qU0(l bonum erigir; cum ipfo, qn ipfo liberum arbitrium
operatur in nobis & veile',&perficere,pro bona voluntate-,cam de- pCr confenfum iungit •, per ipfum, quando, Deo openiqi
netfe volentis ne^curentisfed miferentisfitDei.Qiiid ergo? rante, alter per alterumpfoficit. Repofitaeßmihi( inquit)
His oranib. liberü in homine negatur inefle arbitriu? Ab- corona iußitia. Quae corona, nifi vita sterna ? Repofita eß
fit.Eft quippe liberü arbitriu ea anims vis,fiue natura,vel, mihi cor onaiuflitia, quam reddet mihi Dominus in illa die. Red-
fiqd aliud congruèntiusdicipoteft,id hominis, quo cuili- d e tf inquit j Ergo quia redditur, merceseft vitasterna,
"bet rei non fineiudiciotätionisconfentit: nonhuius aut merces plane quia b.onum opus prsceflit; bonum enim cer-
illius rei,boni maiiuec onfenfus, fed id quo confentitur. ^ tarnen certaui. Sed hoc opus vnde? No» autem ego, fed gratia
Sicut enim aliud eft vifus, aliud vifio, nam vi fus quid e
fenfus eft corporis vnus de quinque, vifio aüt ipfius fenfus
a<ft:usjita aliud dicimusipsü confenfum,aliud id quo con-
fentitur.Nam confenfusquidem qu^dam anim^ a6tio e ft;
liberum arbitrium qusdam anims vis atque natura, qua
confentit, habens iudicium fibi infitum, quo eligit cui rei
confentiat-Sed quia confenfus fit voluntate, iudicium ratione,
h sc duo voluntas Sc ratio liberum coftituunt arbitrium.
Ratio bona vel mala,iufta&iniufta,fiue ea qu£ media
funt,quafi proponitj voluntas conientir.*cuicunq; aüt
rei confendat,non nifi voluntate; vbi aüt voluntas, ibi Sc
qusdälibertas.Ex his ergo duobus, vt diximus, liberü vi-
detur conftare arbitriu, ex libertate .Cvoluntatis, Sc arbitrio
rationis.Vides igiturq non liberopr^fcribat arbitrio,
vndecunq; homini bonaoriatur voluntas; quandoquide
nec in bona,necin mala voluntate admittit voluntate, ac
per hoc nec libenatem,fed nec ratione, ideo nec iudieiü.
Quid cnim?QuiaDeusleft,qui operatur in nobis veile,id-
DdfWfCHWJ.Meritaitaque noftraDei eft gratia, propter qu$
merita dat vitam xtctnzm-,gratia m pro gratia. Denique reddet
vnicuiquefecundum opera fua. Sed illa tantum opera coe-
leftimercededonantur, quspriuseius munere largiun-
tur. Nam quod vita sterna gratia fit, ipfiimiterumaudi;
Stipendium enim peccati mors, gratia autem Dei vitaaterna.
Gratia inquam vita sterna, & duplexgratia. Gratia, quia
progratia data; gratia, quia meritisprsponderat gloria:
Non enim funt condtgna pafitones htiius temporis adfuturamglo-
riam ,qua reuelabitur in nobis.
C a p. X I I .
Quod necfaluatis,nec damnat is liberum arbitrium auferatur, &
quod gratia non nifi in libero arbitrio
operetur.
SEd numquid in illa gloria aut fine voluntate eti-
mus, qua tanto bono confentiamus , aut fine ratio-
E
i.Cor. j.j.
t.Gor. 5.17;
F
i.Tim. i.i}.
x.Cur.ij.io
G
i.Tim. 4.7.
H
Rom.i.6.
Rom. ét ij.
Rom. 8.18.
C
lcrem. 4.1:
ne,qua hoc bonum noftrum iudicemus ? Ergo nec fine
Utero arbitrio.-non quo vllum malum poterimus,fed quo
illius boni capaces exiftimamus* Non enim pecora aut
damnationi obnoxia, aut falutis poflùntelTe capaciajvti-
queqüiafuntrationisac voluntatis experda. Nam infantes
quidem, in quibusetfi non maior,tarnen gratia eft
euidentior,inquibus nec exdonovllafunt merita, licet
ob infirmitatem, quæ ex peccati poena accidit,finc libero
8c viuant & moriantur arbitriojexuti tarnen hoc, quo im-
pediuntur,carnisinuolucrô, nequaquam credendifunt,
ab fque rationali voluntate,sterns felicitatis, vel debits
damnationis efle participes. E quibus quotquot feluan-
tur,euidentiori fit gratia, quippe quibus liberum deeft arbitrium,
cui po (fin t aferibi medta.-esterum illa mihi vide-
tur cumulatior,qua & merita donantur,& prsmia. Igitur
in nullogloriandum, quando noftrum nihil eft.. Qtjis e-
nim te difeernitô homo? liberum arbitrium ? Ita planei
fed àiumentis,nonab inïuftis. Nam & iniufti liberum ha-
bent arbitrium,fine quö non poflent efle veliniufti : exce-
ptoduntaxatouginali peccato , quod alia ratione etiam
inuitQS quofque cohftringit f nemo nifi voluntate iuftus,
nemo nifi voluntate poteft efle iniuftus , aeproinde nec
! fi’neliberô arbitrio.
Sedvoluntatemad iuftitiam fola gratia erigit, iniriiu-
ftitiim ipfe fe déficit. Porro vbicunque voluntas,ibi SC li-
bertas. Vbicunque enim voluntate eft,ibi non cogitur vt
fit neceflïtate. Habet efgo irinatam fibi quodammodo
voluntas lftertatem, quia nullam poteft patineceflitaté.
Vis audirequandam etiam in iniuftitialibertatem ? Audi
Apoftolum. Cumenimferuiejfetispeccati, Uberifuißisiußitia.
Videfne quod non défit libertas voluntati, etiam in ferui-
tute peccati ?Se d numquidin libertate iniufts voluntatis.
iudicium deeft rationis , quoidquodvult, difeernat ab
eo quod non vult?quo fibi commodum , vel bonum, vel
voluptuofum iudicet etiam id,quod male vult ? Nam.fi
vtrumlibet horum deeflet, poflèt forte voluptuofe tantü
appetere,carne more iumentorumfentire ; non autem illis
ha c fide purgatis ratio deefle non poterit, aderitintelligé-
tia,lumen fe ingeret veritatis.Videat ergo qui poteft; ere-
dat qui videre non poteft. Qui videt,gaudcat,fed humili-
ter, qui non videtjCredat,fe4 perfeueranter, quia nifi cre-
dideritis,non intelligetis. Vidpat inquam, quia cum omnis
rationali quodam iudicio côfentire vel diflèntire,quôd
eftlibêri arbitrij.Nam quod ratione etiam ad malumab-
utipoflit homo,probat illudpropheticum , Sapientesfunt
vtfaciant mala. Nam necin pænis inferni liberum deeft arbitrium,
quo voluntarie , acperhoclibereàmaiis difîèn-
tiant,quspatiuntur;neciudiciumrationis , quofeip/os
accufent,&iudicent,quia fuis meritis talia patiuntur. Pa-
tet nifallor ratio, quod nec gratia liberum arbitrium,deftruat,
nec liberum arbitrium gratiam minuat.Quomodo
enim gratia liberum arbitrium aûferat,cum gratia non nifi
in libero operetur arbitrio ? Neque enim gratia ifta de
qua loquimur, aut in brutis animalibus,aut in rebus ope-
raturinfenfibilibuSjfed in his tantum, qu s prsceptionis,
aut prohibitionis capaces audiunt, fac hoc,& fac ilhid,&
noli hoc,Sc noliillüd;qus proculdubio non dicuntur nifi
his,quibus ineft liberum arbitrium, quo poflint veile,hoc
autillud. Vt autem bonum velint.Dei gratia operatur,nô
liberum deftruens arbitrium vt nihil vclint,fed ad hocin«-
clinansvt bonum velint. Quocirca cum ^liquid boni fa-
cis,tionexiftimeshoctuisvirï^us agere , nec tarnen à tua
id aliénés voluntate j quandoquidem nondicendumeft
opus bonum,nifi fit ôevoluntarium.
C a p . X I I I .
Ratio curnonad bonum &ad malum liberum arbitrium
aquefufficiat.
SEd dicet aliquis, Aflèntio iam,& quidem fetis prob a-
tum eft, Dei gratiam ita poflè omnia in omnibus opc-
rari,vt nihil arbitrij prsiudicetlibertati. Sed vtrum itafit
quis nouitîQuæ ratio, vt cum nullius adminiculo ad malum
egèat,ad bonum fibi non fufficiat? Et quis eft cuifetis
non fit , quod huicaflèrtioni confentiat fides catholica,
probet quo tidiana vniufcuiufque bene-proficientis experientia,
affirment infuper prophetica fimul Sc Apo ftolica
teftimonia , Sc quod his maiuseft, illa illius veridici oris
fententia qua dicit, Sine nie nihilpotefiisfacereiVotto oculis
creatuta de nihilo fit faéfca, Sc mutabilis fa<fta,naturali
quodam fus mutabilitatis impulfu,femper ad id , de quo
fa<5taeft,ideftad nihilum vergit. Etreuera petfacile eft videre
omne,quod natura mutabile eft , quodam incom-
mutabiliindigete, vtnonmutetur. Nullum liquidem
mutabile in fe habet incommutabilitatem, alioquin ne
mutabile quidemefletjquanto minus alteri confert ? Si
verönulliusfulcitaprsfidiocreaturamutetur , quisnon
facile videateam naturalius,vtitadicam, Sc exprefliusad
id.de quo fada eft, impetu quodam neceflario commuta-
ri ? Ôuapropter vt in inferiora fua mutabilitate non de-
fluativtineoquqdeftjfuammutabilitatemcohibeat ; vt
adaltioraaufpiciôfeliciorifefubrigat ; femper illius eget
gratia,cuius eft creata potentia.
C a p . X IV .
Quid fit inter gratiam, quamprimi homines inparadifo, & id am,
‘ quamhabenttpradeßinati in mundo ; & quodiufie
imputetur homini mala voluntas,licet ad illam
obtinendamliberiarbitrij nonfufficiat
facultas,
« Nde & in coelis Angelo, Sc hominün paradifo, licet
nullaeoscoartaretinfirmitas, quibusnulladomi-
nabaturiniquitas, quia tarnen vterque mutabilis natura,
vtrique h sc gratia neceflària;qus vtique fi collata non effet,
excufabiliter vterque peccaflct. At quia ex créante
gratia,bona eis erat collata vohmtas, ex adiuuante gratia,
fiipfi vellenr,incaperfeuerandi*facilitas; nullafupereft * ^ono.fade
mutabili natura caufatio, cui fuftentands, ac promo-
uendsnon deefletdiuinabonitas, fieam propria illorum
non deferuifletiniquitas. Vtrum autem reprobis aiiquan* ^
do etiam nunc talis gratia conferatur,vt&: bona eis infpi-
retur voluntas,addatur gratia qüanon défit, fi tarnen ipfi
velint,perfeuerandi facultas, non audéo prscipitare fen-
tentiam.Sane eledis, quia maior quam primisin paradifo
hominibusjincumbit miferia, maior confertur& gratia:
Sc quo maior impugnatinfirmitas, eo vberior p rsftatur.
refiftendi facultas. Illis enim, vt didum eft,datum noui- ;
muspofleperfeuerarefivellént , iftisinfuper vtperfeue- !
rent.Sedquod(inquis) hominis vitium , fibonamnon ,
habuerit voluntatem, quam nec propriis viribus acquire-
re,necadeptam fiiis poterit viribus retentare? At qui bonç
voluntatis conditus,cuius eft vitio peioratus ? Curnöiu-
ftiffimeipfaeiimpotentiaimputetur, quam noneicreator
impofuit,fed cui ipfe fe fponte fubmifit ? Et fi forte s -
quum non videtur vt hinc culpetur, fi nunc bonam non
habeat voluntatem, quam quidem habere non poterit fi
non acceperit;iniuftumnevt imputetur ei , quodacce-
ptamamifit ? iniuftum* vtimputehturmala,qusnullo *Aale-
cogentedeliquit? . gcndiim
C a P. X V .
■ Qupdiuftifiimafitetiamparuulorum damnatio.
S T hæc(inquit)ratio iuftiflime illos condemnat, qui
rationis capaces,nec iudicioeligendi, neevolunta-1
te carent confentiendhcæterum paruulos.quæratio addi- ;
eit damnationi., ; quos nec creatio malos, nec propria
voluntas fecit iniuftos ? Quidenim ? Iniuftumsftimas
vtlignum inutile , &infruduofum ignis depafeat? Cogita
qusfo totum humanum genus quafi lignum ari-
dum , lignum infruduofum , lignum in ipfe radiceyi-»
tiatum, vtpote vénenoantiquiferpentisinficiatum , iuftiflime
addidum flammis, igni deftinatum.adiudicatum
damnationi. Quid ergo,? Ingratum te prçbesô lignum
inutile , quod quidam ramufculi à tua prsmortuapr&-
cifi radice , eripiuntur in.cendio , quatenus ftipiti cui-
dam fruduofo inferti , priftins venuftati donentur?
_ Vide
H
■vt impute*
tur mala, 1
qua rtnlloi i
H 4