p ie ex filio elfe,&exiftere,ac procedere Ipiritum fanâum
diuinisrationibustradere.
Haïe autèm omnia pluribtis rationibus oftenfe flint :
quæ, cum vera fine, & firmiflïmis vndiq; rationibus mu-
nita, confiât profedo; quia produeere quOddiGitutmOl--
fibfle non eft, vt parfis fubftantiale fit. Neque enim idem
Ipiritus, terfiü$ fimul, 8c fecundus à pâtre eflè poteft.nèq;
continenter & fine medib ex primo, &pereum, qui fit
continenter ex primo ; neque defolo pâtre procedere, &;
per.fi li unvprocede te : neq; produdor pér verbum, & foins
produdor eflè, & cetera huitifmodi-, quæ præqida
| funr. Hæc enirntuidenriflimefibi contraria fimt:&,idem
eft, àefi neque exparre omnirio procedere ilium confi-
te.amur: maxime cum a fendis deeferafum fît, ouod'nùn-
quam pro cedere dicere tur ex pâtre,nifi & à filio procede-
. reriNamq; procedere ex pâtre etiam per filiüm vna c6m-t
pledirur. quippeprocedendi definitio ëftijex pâtre pef.fi-:
lia ni procedfte, feairidüm quod ètiam à filio difeerni-
tur ,per proprium lui, differentemque procéflum. '
i Porromofeto quodperfiliumprocedere affermir; et-;
iam ex pâtre procedere quod dicitur,vna tollitur.fiiblata
qiiippe cüiuilibeç fubftantitè definitione, eiusq; fiibftan-
tïali propriétate,definitiônis quoq; no men aufertur,lù bperfiibftantiàle
nofiîen&rem fîgnifit^t, ait D^ïôdÿStis.
. Qupd firemaiiquajm fignificatcaüfeiü pâtre' fobftan-
tialem ,fi quidem aliud quidpiam, præterqiiaip patqnii-
tatem,* ac produdjonem lignificabit perlpieuuin eft,
tjüod aüæ ift§ res'paterhitas vidèlicet,& f4«JÇf,in pane fin t.
Itäque & aliud aliquidf4«/ä , præ fer patrem, pródudo-
remque ugnabit : atqueitâ, compófitib in Dëo èrir dïfFéfénf
iuxn intëlîigil^liüm refUmjfimuIql'iivDeo përfèâlus,
atq; imperfeâiuserit,neque ericatterüm,qtiddaFterum.
-ijQ^pd fi idem eft caulâ, quód paternitas atquepfüdu-
dâoyfetius eft prô eaufe, quod cômmunéeft, qüæmâgfs
prqpria fufit fiioftantialia eflè": dicëre ; paternirafemfcili-
ce tjièùpro du dtion e m : quia & de magis propriijs fubftàn-
fiâlibusfernio eft, DodOresq; /wttrwiter«» pro proprietate
dicunt. quoniam & paffem primum confitentur. ' "
Quod igitur rertiümüludquiddam caulafubftatitia-'
lisfit, confiât ex bis. fedtamen neqj ytraipque flmul, pa-
ternitatem; dicèfeTas eft. Aut enim ita' ambo efurtt fub-
ftantialia, quafi feorfîm vtrumque^erit parer fecundum
banc fariônëmduæ fubftantiæ. Polfibile enidi non eft,
duo fubftantialia cuipiam inelfe dicere.
Porro hOciplum, non duas elfelùbftantias, idem feie
eft; ac iihomo quifpiam duashabeat animas.None-
ftantiaque quam definitiOnis nomen fignatyvnatóllitür. i pim diceréntur duo èflè homiues. Ytrumqueenimfiib-
Quoniam vero veraciter procedirex Paae Ipiritus S. per.} ftàntiale infitum, quod fu ®n eft, feciet, 8c commenda-
filium etiam pjroçedere quqd dicitür a';èretur. lia enim j bit .flnvero ita ambo fubftantialia lùnt, vrai terumjlbluin
fanëli patres proçedendi complexam definitionem lub- ' efle honppflîC}Vtrumqiieimpeffedtumeritj&; nèquepa-
ftantiælpiritusexplicuerunt; & quædiêta-fiiric, veïa.eflè ; trem folum dicens quilpiam ynequé produdtorem, lùbtmonftrarunt.
Âtq; vna,vc diétumeft, pfqducere lubflan-
riale patris eflènon poreft: Idque, cuifi exfiiperioribus
conftac, tumeriam ex his,quæfiibi)cimus;quiaenimvni-
tatem ,acTrinitatemDomihi fidesveraeommendat: id
quidem eflenria ,id autem pèrlonis ; ac praeter propriéta-
'tes.quibusperlbnæfeçundum procefîùs rarionem diftin-
guuntur;nùfla alia eft diuinarùm perfonarum differentia,
folaq; diuina fiibftantia rebnqùitur : înlpici e^dum, iux ta
fideiconceflàprincipia,qtiænamficprôprietaspatris,'i-
pfiimque Ipeeiale propfitim, quod præcipue patriyeommendat
perfonam,&patrem fecit,qclècundümquodad
coæquales fibi perlonasfilij Ipiritusque diftinguituiv
^ Gumigitûr triaqommuniter de pâtre dicàntur} quod
ingenitusfit] <iuodpater,quoàJpiret,{euproducat:IngeMmm
.quidem, quodeaufem lignât fi fecundum hoepater à
filio Ipirituque lècernitur ; patris tarnen perfonam non
commendat}lbIumquedefignario,&riotiöipfiuseft,iam
fiibfiftentem lèquensj vtfimplicitef proprium. Duplex e-
nim propriufneft. Aliud enim eft , proprium, quod fub-„
ftantialemlpeciem cuiusqtie coqimendat, atqué abalijs
lèparat: vt, verbi gratia, Paulum eflè animal. Aliud verb,
magiftrum fuifle genrium , aut ex cribu Beniamin, diïci-
pulumque Gamalielis aut âliquid huiufiriodr: proprium ’
«quidem, non f amen quafi lubftanriale ens j fed, vt norio
fimpbciterv
Præterëâ nihit lècundum negarionem habet hoc eflè
aliquid. Negatio quippe rei, quæ fit ablatio, & eius, quæ
non fit, politic eft, Negatio autem eft quoddicitüringe-
nitum, &iam fiibfiftèhtemîequitur.ipfiimënimfignifi- -
cat, genitum noneffe, per quod fîhecàufiteflè fignatur.
Aut igitur fubftantiale Patris paternitas eftjacgignere eft;
fiue productio & infpira tio-, & produeere, & inlpirare; fine
y truraque fimul, nue praeter haec,terrium quiddam. Et
tertiumilludquidem, nemofiaétenusdixît. fi quisenim
caufiun difcat ; prim um quidem nofnen éius eaulà fimpli-
citereric:fieutifilij quidem, filias nomen j& feriïti Ipiri-
tus, Ipîriipsfanctus: oportebatqûepro pâtre caufem dir
cere,quodà lcripturæ fandlae eonliietudine$bhorret,quç
lèmper cuir, de Deo loquitur, patrem eum voeàt.
Præterea, Caufe vniiierfele cum fit, & patris, & produirons
, ^tque creatoris prædicatûjmeft rfiquidenf, vt præ-
dieatum lolummodôaccipiaturfîciitigenera, & fpecies,
&^bmnia , quæ vniuerfeliter contra particularia prædi-
cantur< nullaextraintelligenteni animamfeseft; lèdih
ipfe Iblummodo intelligcnria-èft; ita nullaeritfes'paüris
fi^ftanria ; ledlblummo^o intelligentia|critque ex non
ftanriàm perféire,integreque figrfabit: ita, rieè patris perfonam
difcërnet à rebquis : 8c tertium'aliud qùidpiâm di-
cere neceflè erityquodfît .fiibftantiæn'ofneri. Etfortaffe
çaulàmdieet aliquis, abud enim polfibilënon eft:. At,;
irtudellèimpolfibile, fupra demonftratum eft. Sed cpn-
trarium,vfiicernitur. qui enîmpatrëmdicitfolumperfo-
nam afiquam (Veraciter atqué p erfeie lè putat, acfiib-
ftanriam dicere.Ethi etiam,qui produeerepatris lubftan-
tialë ponuniprôduiorem dicëntes,patrerh le fignïficare
putant.
Non icaq;'itaprodu6tft>,ac pâternitas ambo fimul fub-
ftantialia funt,vtaltérùm folum eflè nori polfir. réliquum
ergo eft,velpródu«Storem quidem fobftàntialèëflè,pater-
nitatem auçem lèqui, quafi proprium fimpliciter atquéa-
gnitiônem : aut patemitatem quidem lubftanriale eflè,
produüonem vero| vragmtidnem lèqui.' Sed fi quidem
fiibftanrialèprodudioëft,paternitasaritemfe(|uèmpTO-
p p bw , &fubftanriam fignificans : prim us ergo, & fitte
medio produüuæfubftantiæproceflüs, ptodiicère, vel
Ipirarè erif, quàli fine medio fubftantialem'foëciem le-
quens, Vnumquodque ënimlèoiridum fiiarq lubfiften-
tém, fiibftànrialëmque.pfoprietatem,prius èperatiti: për;
primumau|pm, & finlmédio, etiam aîiarproducic. 1 Jific
igiturper prtducere<[uod dicitur;èrit gigriëre^emitum-'
qUeperprocédens nafcètur : &filiiisèx pâtre përlp(ritdm
erit; nequeeritfilius eipatrefine medio; nequetertiusà
pâtre Ipiritus l^pundum perfonalem (Ordinerrl ; foiritu«-
que coniunget patri verbum, plurknaque necelferiolè-
quenturabmrda.
- »QmbuSjVtprædictumeft,& catholicafides & làn io -
rum Patrum Ecclefiaftica d o irin a ; cohtraria lèntit, ac
prædicat. Nempeenim iuxta hanc fitionem produéto-
refn ex fubftanriali potius vecâre conueniet, qu'am ex
éo , quod fubftantiam leqifitur : quod à lcripturæ fidc (atque
à conftietudine omnino alienum eft.
Quoniam igitur nihil eorumquæprædiia font, flïb-
ftantiale éft, oeq; ingenitum ; neqjcaufe, neq; produirio
& paternitas fimul, quàfialterumdïènônpolfit: neque
produeere tantum quo.ddicitur, fubftantialepàtrïs'efle
potëft: reftat;vt'pâternitatëm fidarri patris eflèfubftantia-
lc dicamus, q uaficommendantém iri proprio,&ne'mini
commune eflè,patris perfonam,fiue fubftamiam: produ-
ârionerh vero perfonam lèqui,vt agnicioncm fimpliciter,.
ac fignifiçarionemfubftantiæ ipflus iam fubfiftpntis. Et |
conlequenter natiuitatem quiaèm filij petfonani côm^
mendàre;pfbceffioheniverqlànélflpirituSperfonam:atfubfiftentefubfiftens,
quodabfiitdum eft. Patrisenimfu- ! queiftâs tres próprietatés përforiales, etiam ynafubftan
tiales diuinafufh perfonarum eile confiteri. Pröpterea
Dominus npftef curn Trinitatis myfterium traderer, in
riomihe pätris, & filij,&Jpiritus fafittk difoipulös baptiza*^
re niflit. Per id quidem,quod dixit, iH »ö»««e,ynam eflen-
riam figfians rpet id vero, quodfecutus adiunxit,/»/<n«' 8c,
filij, & Ipirituslandri; proprietäres indican^, lecundum
quas dium^e. lubfiflunt perfona?, lecundum fubftanrias
fuas ,-in fuis proprijs neque Coriimun^Qn^n vifem admit*
tentibus,,elfendi modis. Et quonfepi tatio quidem pater-
ilifetis eft geheratip‘lccundur(i eflentiam, filiumque, pri-
mo ac finevllo medio producere: operatur quippe nz-
stura in patre, ieciindurri proprietatem perfori£e,in qua eft:
Geniti veroratio eft,finevirpmedio.expatre eile: fpicirus
autem, fiue procedenris apatreper gemtum eile: Idcirco
fortaflevideretur,tum procedere diceretur ex patre.Con-
grue igitur inuouatio ordinis, quem Dominus rradidit,
ipfius lubftantiæ abolitionem habere, fideique torius ab-
nçgatioeile dida eft, Abnegant fidem fdlicet,quiprodu-
cere quidem vt fubftantiale ^bneotes patris, ex ipfo flne
medio prOcederp foiritum dicunf;
Atteftantur autem his,quæ di6ta funr,hinc quidem feri-»
ptura diuina vbique, cum detribusperfonis loquiturma-
trem,&filium, & Ipiritum lanäumeriundans, quäfi; iftà
fuflieiànt, diüinas ülas fubfiftentias, fubftanriafqüécom-
•mendare.Hinc etiam Do6loresfenä:i,cum de fubftantia-
bbus'diflerunt, fqlas bas difererionis traduntcauflas. Ait
enim fendus IoannesDamafctnus: VnutnDeurn,agnofet-
tnusinfqlisproprmatïbus Vaternitatis, Natiuitatù, & Ptocefiio-
^atrèm ordine præppne.ns, filiüm fubiunxft, vt qui fight nis,&fecundum caujfamcaujfale,perfeclmetnque fubftantu
'patrefine vllo medio : tertiuin vero fpiritum fandumad- \ßßefabßßemi^modm4ißrmkmittteBi^tit.Q^Ainhis
didit,ytelpatre^rocedenrempef filiuln. x [fqbs/proprietaribusdiffereririamintelb'gimu^
In fmgulis enim propria fuii p f iu s 8c fubftantialis, & fcilieecperfonas co.mmèdant: fi igitur hæc vefa funt.pro-
conftans & fobftanriua jgecies, fecundum quamfubfiftit ducere prorfus fubftantiale non eft. Gonficitur autem,1
prima,dt fine piedip,eiüs pp.eratipveftjpef quam præcogi- quod qui patris fobftanrialia,pluraquam vnum pönunt,
tatam alia quoque pperatur : ficuc, verbi gratia ; in homi- p^ternifeteniq; & ;produdionem,ingenitumque & cauf-
ne, r4ffe»rf/e,fubftanriale cum fit fpecieieius, fecundum fem;veritateexcidunt,plurimifque abfurditatibus tenen-
quam eflè hoc quiddam idem bominem habet, ipfa eft |: turadftridi:dum & fubftantiam patris compolitam dice-
prima, eius, ôëimmediata ^jeratip, pef quam & alia Ope- rexoguntur, traditolqiie diuinanim perfonarunlprocel-
ratur, q j | cpnftantem eius fpeciem lèquuntur ; yf puta, .fus âiiferre,acplures, quam fine traditi, in ferred quæab-
rifibileuolis quoque Ipecies vna,dim fir,lecundum quam fitrda hoc vno concello hiuc^ emergcre cuiuis confoi-
fplfubfiftit;principiumeftprimç,&immediatçoperatio- jcuura — eflè -/r. pOtëft.
;. -n . r
nis in foie, lucend.fequæ, nulfom aliain ante Ce cogitatam
operariopeminfolebabet* Ac* per haric lucendi operâ-
riohëfn>flri£S antè omn^s alias cogitaturfetque fine medio
in foie ëft,illuftràre,ficcaré, calefecere lol ytpolfit, habet.
Rurfumq; humanusanimus,cum pér intelligentiam pri-
mafibi,& immediatafit adio, per hanc præcogitatàm et-
iamfoquentèm pperationëm, velle fc'iliçet perficit. Ope-
rationes enim iftadicUnmt;vquoniam(&inrelijgere, &
cogitate , &animàduertefe,& veile, ficiu ëtiarn gignere,1 neque à cSlputantibus id concedatur,ipfi tamen quafi pro
operarialiquid eft. , , . , . , ; ; Conceflb,qitod quæritur,prçter omnem rationem luppo-.l
; | Q^oçirca»quoniamfteundümgigtiendirarionempa- . pçrites,putantfoaliquidconclüdereiplarimaqueinepta
tris perfqnafiibfiftif ;.pef ipfiim gignere quod dicitur, et- contra eds, quiperfllium, atque aftlio elfefpirittuh fän-
iam produdbr pater erit. Idéo^côngruefeneprodudor dum confitentur, cofligunt. Quod fi tria foluramodo
per verbmn didus eft : foiritulque ex parte procedure, tfium perfonarum fubftàntiabaelîe nècefle eft, ne plyri-
Nëque ht^fplum, lèd & per filium fadaeflè omnia,.ac- tmaablurda,acindignalèquantur,lblilque proprietatibus
cepimus. ^ r ' i Patémitaris,&Natïuitatis,acProceflîonis,fubfiftenriæ
Ex quitus id etiam admirari lieet, quomodo,qui fpi»*
turn fendum ex fold pâtre ellè.volunt, dum fibiiplîs ni-
mium indulgent, lubftantialê patris produeere pon,unr,
& quod quætitur ,'ih quo multum feboris vt bfténdi pofe
lèt,primunî oporrèbat adfomi,quafi coceffum aceipiuntî
.cumneque communes deTrinitate intelligentiæ permit-*
tant; neque idfeeræliceræhabeant;neq;vllus S.S.Patrum
dixerit, ab hüiufinodi intelligentia auerterint. Sed, cum
Hæpautempræ,didaomniaroborant : namque & tra- | iüodutn,dif&rentiamqaeiublfentiarum»rifeH«girinis,iu*
ditùmcÔmrnendàntordinemjfiUumque neceflarfoprius , xtaS.S.Patrüm traditit>nemîliquet,præterprædidàs pro-
mérité CQAçipi, quam Ipirftuim, & àpàtre tertium lèc^n- j prietates.nullumalïudlùbftanrialëelle,cuiulèunq; trium
dum perfonalem ordinem eflè Ipiritui^ : atque cum ordi- in feiida Trinit^e perfonamm-, fàlfumque eflè, quod illi
ne perfonarum ad inuiçem, qui ex procelubus fimul de- pro coriceflb ' ^ ponunt, falfeque ^ , A
omnia, quieque hoc po-
cferatur,effènriæqüoqueroboi;aturidenricaS:cumtertius
llto ^oncludere , atque ar^lere le pUtant: externaque ac
primo.permeditimiung^tür^uxt^GregôriumNyflenum,
Y. - ^ . - putida, quse contra Latinos, immo vd o contra ,S(S<
naturaliquebonitj.tei ^cdignitate regiae^atrepefyni- Parjeslongiflimisrradaribusconfcribuht.-perqu^con-*
f p i r i t u m p a t r e p r o < x d # :e , l io n t a - [ cludunt, illi quidem,Jiibil; fompef aUtemiqprincipiis
Verfentiir. . v
COnficitur autem SC ex bis,qua didafunr,quod eorum,
qujedicuntur, in D^o alia quidem nullam diforetioncm.
fignant; led, in toradiuinilateindiferetedieilfleur; fiue
afifoluta, ^ifecuridum fe ipfe dicaf quilpiam; vtfepiens,
bonus,Vita, Veritas, eflentfe: fiue, qute per excefliim n ega-
tionis di.curitilr;.vt inuifibilis, inconjprehenfibilis, fuper-
fubftagtialii; fiue, ijuafi babitutri ad creatiiram indicant;
vtefeator, rex, omhipotens. Alia vero pfoprfainTrinita-
tefunti
EtprtJpriorumalia qiiidemduobus comm uniter font;
men ëxprodudore. Nam, feculidum paterha1m prqprié-
tatempatrisperfona fubfiftensfecundum haneprirnitus,
^ fine medio ex fe filjum gignirigignendb aiitèm produ-
eft 8C ipiritùm,Ilium qiiidem conunenter ex primo;bunë
àùtempéreum, quieftccuitineotere^primo. Nifi erj^j
pater eflet,profedoriequeproau(5torelfer.
. & v yridç etiam aidum eft, idcir^o ilium ex patrp proce-
def e, qiioniam effalget à filio, & penpfiim eft. Nifi enim
perfibumeflet, neqiieapatr%eflet4 Itaquè..præcogitato
quidëm fllio p ro p ter pa tern am geriefatione m , fecundum
quam p'atris perfonafubfiftit: per filium veto pröeedëh
tç fpiritu ferido, proprie admodum ipiritus fendüs , propria vero, ad reliqüamVEft enim & quiddaift tale prp-
ex patte f)focedete^Tbeologis aflèritur ; y t , qui non a ji- prium, ad ali&l aliquid, & quod ad aliqdqÿ dieicur pro*»
ter qiiafli ex patre ^rg^erariOnempfoducatiir :> Qb , prium, rfbn tarnen fecundumfeipfumproprium, quaft
quafoprpfëdö çauflam, & S.Si Patres Opniundamprq^ , commendaie hoc aliquid pölfit(yt vèrbi gratia bipedem
Gedendi definitïonerri , ëXjpatrç qupdÿcitur, prOeö^ feflè,hômifoadequüm,&cariëm,pre)priumeft.QuæigiV
qiiod ëft expaçre per flbum fafejpientes( manlfeftiusèx- friir duobüs cbqiunitcr lünt diuinisperfonis ptopria', hæe
plicuerunt : hoi: ipfiim ëflè ex paree piocedère, diuiriis ra- fameiiàd reliquàm propria t v t cauflàle, proprium eft fi*
j tîOriibus ^Ifeuetantes. Nifîrenini fecuriflum pâternïtatis. lij,& fendi Ipiritus ad patrëmimitteré autem,vèl dare,vel
• definitionem, efoaharéfoirîtüm fandiim, commune eft pàtn,ic filio à<f
•riatiuitas filîj, priü^uam pföcèlllo {pirifüse.ôgitaretuf; (foiritum:fimilitèr.aùtèm&jpforumelle, acdicifoiritum
Jlequàqüàm ex pariëprocêftereÿfeft^ëxpiodüdör^dïë?|j Imdüm. Pâtres enim, df fibj file Ipiritu^diciriif i illi aff-
retnr, atque eomagis, rié;&ipirittis filiuseflè quibüfdam 1 tem huius noil dieuhtur,neque pater, iieqüe filiùs,neque
.. ^ B b 4 ' Ipiritus;
l i t