berareiit lata,& ih temporë multiplicata coalefcerentlè-'
minacocum natuca impardente,qui dé quinq; panibus&
duobuspifcibus {ariatiitquinqj millia hominum. Dömi-
nus en im dabit benignitatem,& terra dabit ftuófcü Emm.
M on vment vm romylt.] Crediderimid diftum effe
excommunivulgiopinione: nonenim Romuli eftillud monumen-
tumfedalterm-.cuiusreilegdturMartianiu qui dofte de boe, &
' modo ettam inferiptum nomen abends id ipfum demonftrai.
E x h k c ït v m e x a m e n - ve.] Quafi poet o dixit id ,Jic
en'trn VirgiÜus < .Æneid. multitude vero quantafueritoftenditur,
fedlibetbiceelcbritatem orum attingere, de primo iam tonfiat,
inaltéré et tam maxima niultitudofuit , nam quolibet die du-
centum milhahominumfuiffenarrantur,&exqualibetorbispar-
te ad decern mill a bominum; lnterttonon tarn multi fuere ob hello,
qua Uftemporibm v\gebant,fub Bonifacio IX.non admiranda mul-
I titudinem Roman; veniffe extjh >n o fed pandores fub Martino V.ob
perttirbationem morum temporum. Sub NicólaoV. maximusvn-
; duj-faaus eft cohcurfus. Sixtus verodum célébrât lubileum obpere-
gnnorum multitudtnem,vt rnodp Pontifex Sanftiffmus Gregorius,
: refecit, fed hie D.Maria,illi Ianjculumfuo nomineSixtumappella-
I uit,Sub Adriano Vl.non tarn multifuere,vt&fubCkmentevii.ob
Italiatumultusfub iulio,maior credo bominum numerus fuit^ at
l fub Gregorio xiij.ea eft omnium opinio, vteafit multïtüdo & cele-
britas huius anni,vt diesfejlus putetur,inhibits vero dliorum anno-
rum vt diesfer iatus.
E x t r a a x v e v m t y b e n.lldem fub SixtoIV.faftum le-
gmus,&certe nurandum eft Iubileis omnibus aliquid mirum con-
tigijfe. Eccetibifub Bonifacio viij, Ottomanorum onturgens, &
cometesvidettir.&terramotusmaximiexaudiuntur. Sub Clemen -
I tefextocoeleftisfiamnaadfolisobitumvifaeft, ïndebeüa fub Bom-
\ facto ix.fefta Alborumfuboritur.Pejlis isicolaov-pontijice vniuer-
j fam peneltaliamoccupauit. Ar deb at hello Italia fub Adrianofexto,
j.&fub Clemehtevij. Nec eft animus omnia quacontigerunl narra-
I rejieccaufamadferre, legatquivultlibrum picidccaufiscqlami-
: tatum nofirorum temporum adLeonemx. inde mult a potentad-
I uerfus Ajtrologos & alios colliger e, vt veras can fas in medium affe-
i rat.Dicemus &nosfortaffe in bijloria nojlra huius ami ce comete
qui vifus eft.
ÖVFL1 c X ta men re M e DI o.fPorit.vcroquinuncvi-
uitmultiplicittavtfatiifociat omnibus,necquidemcaritatisannO'
na v el minimus rumorfuit, lllud certe audio ediftumfuiffe,vt quot
tülere. Quibus nee iblisnécaerisintemperies oppomina, g
fumepintempore eodemjfeptentriönalium partiumAle-
manï, V ngariq; reiterarentyicës,'tQtQq; centefimo ièmper
præftantias fteret. I ta nee iblumpaupertate tenues,ièdno
bilitate clan,ftkpiTq; origine illuftresTæpe latenti habitu,
huiniliqj aduentauere.Prælatorumvero copia Italiæ ma-
ximus,ac Galliæ non defliit, adeo ii vt equorum quorum
fatis exercuerat numerus pabula : Nec mirum plus longe
lolito onerofi moleft arent,fiçitaq; cuiufqj .manere ei genus
adfuitjVt admiratipnem necfortunanecorigo neçie-
xus prçterirent,pfofe6tovbiplurimum diuitiarum fordiü
non minüSjhabes igitur cen tefimo quam vàluàs Claude ntémnohminushabes,
nonimparemj&forianlocùpleno-‘
rem extitiflè iàtis confiât: Cuius vltimum penulamofqüé
diesfilere potmsipforum infinitam multitudiném quam,
admirarilibet,cum loqui in animo eft , vtiuxtaf^pientis Eccl7i
verbum,meliorefletfinisoiationequamprinciphim.
Ec filentiôprætereundum opinamur Romipetas,li- ■
cetfepiusreciiîus tempus apoftolico munere afle- C^ '7'
queretur,iuppliçationibus iiagitauerunt. Ne quicquam
exauditpSjfed tiibus modo vieib.promeritos,vnain coenç
Domini célebritatè Laterani fubdiuoabipfo faniffco Pon~
tifice cogentémulritudini gratiam. Altéraqua & Romanos,
& deiuxtaperegrinantésfecludiinftituit iniolemni
Bailli càrum dedicatione,ab Vnoexpatri bus ipiius iuiïu ad
Pétri Baiilicam obEgnanterdeftinatp.Tertiain tam fanéti iub.temi
GenreEmicraiUnc^haralisDóminici die, dumfratmmv*- aliudper
nusipfo qui in Lateranenii Patriarchio celebrabat impe- gtinisa-
ritantePrærulegratiamindixit. Necvtalias vaciilanjtem, ^ dRo„ir
profèâo vbi præiùlis monituinicriptis exaraturinfràjhec niS
vnitantum,ièdiua etia latinitate comprehenia,cuius eau- r
la ne ioriàn incauteipei fubrepat érror, torpentifve deiî-
diæ,pleraq^eiiis fcripturæliaud cuiufq; CenteEmi vis,ièd
huius tanrumpriuilegium forepofteris enucléamus: âüo-
quinin cafliim quindecim dierum moderatip, dfmi quiE
que traniiflè centeEmüm vna iè die expiandoarderet.Re-
ligiofis tarnen quindèeim vel decém dies Eifficere Iargitus
in miflàsièu orationum iufFragia tempore refiduum con-, j
uertit.Quos aütRomanimpres,quos ritus,quamvein his
. exhibuerehumanitatem ? at tam benigne, tam patienter,
R0 ^ r o i e r a o ^ r i n f u i b i p i c d î s e x r e r i s i ë p r ç b a e -
Djceut alij de prudentia tanti Pont/fuis in cater is. . j re V t& a ? hominibus.cV'a Deo mentum nancifci fas fit:
Æ st i v a r e . J At Pontifex nec vrbemquidem pene vifusegre- <ïulPI?elP a vemen tium mo eifia, prpgrei&iqj famulatü
4 i bocanno. Abfoiütô vero & clavßsfyrtbus Bomniaan profeSurus !
d'icitur.Etquidem biceftomnium celebratusrumor, bacomnium l 05 errentür. uim. enr<*narmç <=* » an
optmo.
- R o m a n i m o r e s .] Locus commèndatïonis Romanorum
liberalitatisjhumamtatis&pietatts: nectacebunthifioriahoc anno
qua illïùb l eregrinos humaniter & officiofeprafiiterint. ÿidi
ego effufam tot am nobilitatem ad bojpitium trinïtatis, quo omniu
gentium fiêbat concurfus tantus vt mirum effet vnde illis cibus &
quidem amplifimusfuppeteret. Quid ? ipji pedes eorummaximo
ptetotïsftnfuabluunt^&liberaltffmeexceptoscibofoiiino^triiuo
reficiunt.
-Q v j n q_v e p a n i b f $ .] Mtraculum Chrifii célébré de quo
Sjbillafictecimt olim.
Iiipanibus fi»isilquinque&pifcibus duobus
Hominum millia in defertoquin^fatiabit:
Etreliquiastolkns,po'slfragmenta omnia,
' Duodectmcopbïnos implebit inJpecie multos.
â id s defèrrentur.Fuitq; Centenarius.de Sabaudia genere
j non humihs, præteriti centefimi tanquam qui fiierat me-
mor,per fiiios allatus cauià iam ialubrem aipiratus morte.
Nec vtalias vage ièd drcumcifiis labia j, lumbos præcih-
<Sfcüs,yel infira id teiriporis quo, me tam iam putamus pere-
grinatio^aperç c m coelis.
HÆcquileditas, multitudinemfi capis, frugem no^i Cap. 8.
ambigas : hic enim traniàda inipexiflè colibeat, vr,
accUratiores in venturapræparemuf : ij namqj Iùbilæi mores,
dum cominus inftabit vbilibet haudinobiéürofilit, I
præparenturcordaprôpeiiEusadtantainS.Spiritusinflù-! H
entiam,quapeccatorumomnium tabes abftergitur:fiiiee-i
pturi pró iëiætitiam, pro alijs meritum Romani drcum- l
ipédionis munimine diiquibtius tum quorum incumbit »
proiiidentiævallentur.Necdudumanimarumiàlusinvo-1
to eft,vnde-törpeat,adfitinedia, quam Apoftblorumme-
ritis præcellentique glebarum Etu exulàturam iperamus,fi
pax band défit , negledus qppque quo maxima quæq; de-
T Nter hæc cum Dominicçrefiirreâionis afForet.fèftum, peréunt abfît, cuius fidem pfæiènti vïx præcognito iblida-
1.cxtemploæftiuare AnàgriæRoraanusPræfiiî Parréfq; tamIubilæoreddidimus. Caueant tümne centefimoex-
yrbe digrelîî baud ante Ociobris exordia regrediuntur. auftis Jiorreis, agris , venturo poft eumanno redoram ge-
Peregrinatio iuxtä'dieruni O(fto.:fiifi:epta, interpolatione, tnatimprudéntiam:plérumque qüippe fit vt;ei quodtimé-
intereeptavrbisyijqsniir^ireium complebat. Çætenim tür- difcrimini.occurib ,--acerbius împrouiià moleftari vt
rie tempus tërcntesFruftra înuififimus, Apub, Sàrdi, t pr- quodgràue experti Centèfimp baud ioium. Sedeumpoft ;
fique,torridam æîlacem na6H,abasautumno veniæfeçeré | venturo nroüideri anno memoràuimus. JriXcpræterali-1
locum. At Hifpanorumnonnulii, Prom’ndæ vero quam quodùidulgehtiæ frudus ehbdamus , fideinamq; cx boc
plurimi,Galb‘æquoqjpermaxime,Angliæqued%guerras rëcënfitio quædampullulanfqueincremcntum. Dumquè
rarij&qpicquid pccidentalium eft conrorménalgpri^fiiis Çentefirnuscobtür,Cbrifti'IeiubumànitatiSmemorario-rl
qualitarempræftolariperegreRomâ aurumni ne deçoramur. Accedit ijs débita RomariæEçcléfiæpi^ •
finebyemiiqiprmdpipgrauidëuotâq;mültitudineièçô- inatrisâgnidp^jQuæprolidolorapudQrientalesxionnullós'
AOblatio
neslubilei
grandis j><
cuni«.
lo sApoftploruforiairvifitandi liminadefiietudine abiit. j
Nec er«im cxtra rationem creditur patribus licet promif-
{ani alubiedis libimetfidcmftipulari, quodq; fumme (ä-
lu bre ad contritionis acrimoniam, fandpq; pudoris fucu
delidorumqj non fidamiatisfkdlionem, pleroiq; curiali
quodammoao excitari,cum.peccatoruni omniumremii-
iio,quam vere his adisaflequunturpropinatur.Quifiiam
quot qqibulve peccatorum nexibiis circumplexi, quoru
iacerdotib. vulnera nunqiiam forian alias pandendadë-
tcxerë,annumerare queatjquod & ipia recognouifle con-
feflores,& confeflbsgratulamur. Sicnamqueanundiales
cocos éxorbitare paflimclaruerat, vtameaicprum fum-
mo nedum non petita, ièdbe animo concepta inédicina
«gris fiiabonitate exhiberetur. Iniuri«namq; débitos fo-
üere cüramagis quamoptimipatris intereft genitos.
ET n e quit^uam intaóhim obliuioni defèratur tempo-
rafis Bafilids emolumènti, aliquod deuotionis fignü
accreuit. Namqjquae celeberrima toto terrarum orbe alta
ria fingubs iamdudü annis,éx peregrinantiü oblatis Apo - 1
ftolorumprincipisflorinorumaurixxx.m. iiij. c. v.nori-
norum. aufgrebant millia trigintaprincipis circiter
annum,&viginrimilbado(5torishoc centefimo retulere,
non ex magnis auri vel argenti donis ,ièd ex vfiiabs mone-
txprduinci« cuiuiq; minutijs,bcet non omnium oblatio-
nesprefturayelpaupertatepr«pedienteinieótaefint, de-'
'uote oblata,deuote diipeniantur,caftris,caiabbus,pr^diis
exeape.cuniaipfolummo Ponrifice iubenté adius & pro-
prietatem Bafilicarum comparandis, ac deinde ex ipiorü
Matth. 4.
Pfdm. jo.
' I I
V lfionibus vero deCentefimo, licet multas veras au- l
tumemus,ne certa fiibphantafiæ falfifâte nutet ab-
ft iniiiflètutius.Quifiiam vtrum vifio,vel illufio fècernere,
qui lè quamuis iomnia, vel omnia, yel pars eorum maior
vana vel haud cognita a pparuit : cum Angelus in fbmnijs
Iofèph maioribus omilbs,vnum euafionis caufa infinuafi
ié,cuius nec futüros pertæfum eile flagitamus libet:Eccle-
fiae noftræB.GeorgijClericus,nodis iopore ièdarat curas,
cui ièmita re d a in longum clifFufaipfam virginem matré
Dèi inueniretjingréiluro occurrit infidenti in thalamo fi-
lium brachijs baiulans, etfi diuinus iculpta cum iculpto fi-
bo ac fi artifids opus propius tum viuens facie venuita, ve-
ftibus fulgens vera pueri flagranti humanitate yiiaeft: de-
miiïb genu quæfitamreperiensadorat cui pjetatis mater,
inquir, Omnibus miièrans indulfit Deus : ad qua ille num
mihi ? iubticuit mater: duriuiqs poft morulam infit otnni-
bus miièrans indulfit Deus viuis & mortuis , fubftradus
iterumnummihi ?. Cui neciareiponfo dato, ne forianali-
qua peccati labe fcedaretur,trepidanti iubiunxit, indulfit ^
omnibus mortuis & viuis miièrans Deus tibiq;.Ac dodo-*
ris gentium limina dëriibrio ièmel ingreiïum admonens
de quibüidam baud huius ipeculationis gauenté alloqui
dignaturexporredus vtmonitus compent. Nam ibo iè
ièmel tradum dum amicum comitatum memorlbat cau-
tior deinde viib, pluries eadem perluftrat lo ca.
V i s i o v e l 1 l l v s i o . ] Difficile certe eft difiinguere Spiritus:
legqturAbulenfis inMatthaum; vbi de bac viftonelofeph fcri-
bit.lüe,multavt folet-, Angelus enimincitatitafenfum3vt ille cui
aliquiddeclarat,teneaturtredere. & quafiinvigtliaeffet, inillud
apertißime intuetur,eft notifmus 1 igen.de Abmelecb.Paulus ve-
1.............. 1 ad Coreditibusdiuinis
Apoftolorumqi augendis cultibusofnciifq;.
Erubefcantitaqueeoyehemeiitiusnoftritemporis I ro nihilfentiebat, [debat tarnen euidentia in intelleftu.
Reges,quöieamodicisperibnarum laborib.numerumq; I rintb. iz.u.
donisiuperatosnorunt,quinequaquamprimitiasGentiü •__ _ . , . A r • r air
R ege s4 gd»mitad;nonmfa»tE# e d ï d d m e ram D c i! 0 Pa™ fU qidlfp C^ n-
Patriafedentemlefum.incias Apoftolisyiferefibiquc of- V nensoI? “ a T T " ’ ° T r ' c „ f i i r t 1 r ~ ± quibusemm ime te baud momento ierremuneravemre. HeuilbsEccleiiarumexieeredeci-1 , r f .rmultere largitum: ad.
nias.vtpaulatimDeoabatcauisconcefla nandicanturüt, tereuehifinetenegatumoft/edtmferensonuuum, quo-
eft.ficqfparentub.de quibusgloriantur gefta dumabeis nMmomnmP« e sm y q i complacamusdoius,aenonftlu-
deuiautLominiafunt,fedderel.aisiis |uorumregnum ! ^ a u o n ftn o ftiïfed p lum n o s ficn ^ e fomn p r^ p u u ,
dehoc.uundodeuenientestautorumChriftianorun.au- j fiugpl^reinqueniodumdxgnarismalle. Tun.Deusnofter
xiliisiurfiuu vedfcaregnaqu^fiflè cmlcftiafpetem’ .Ë n im -; “ .papens &m nufencordia driponensouero.
nec.inquit, Apoftoius :fac.a.n vos auri argentique mu.a,hosefFecerashaaenusfibuuetpaupertat t fufficere:
thefeurizaregazas, iedpifcatoreshominumfiiturosipo- Hos.nproximoserogared.umastHosuonconfund.op- _
pondit.ProphetiahadetiusmirificpnunCmifèranterpr^- probn|s:HosnonlaCelEr0sm.uruS: Hosnonmd.gnm.-Ia.mpet.
Iterrip emi■m plie ta,vtöf<-;iuil ud11h m• ceuoconfatr meerereamur: it1u1Um1U f aftuturpse icere,4, vt “q uorcu rm ■ n: on eses. ad te ïrp ii,g6r —eilu s mmoiade.rf taero«-
zïfnti.i:ur nt>a ffni• nouelnlr- qui•a nnunci•a uerun►t AAbiieiil.u.,y.«a , modo I aéceder.e nt.Atnunc. omniurur ici,t atelum.i.n .u mJ ,*v,u ineruvqj d,em collyveneruntadfontes,
repletifiïntcharitate. 1 fiagrannam maculammvefotdesytcolynoficeodeme- riomcJi l
. Ofieculihuiusvirosquósinnoccntiafinceros ipfique tbcamme eademq; obhu.onepurganperfp.cUumeft. „mmtu..
Deo bolocauftisjcompunótionefaótós vere agnos, vere
yetuftaicoriadepofitahouelIosnuncupaiïè,necpauperum
COngrué vero eximii Petri &Cephaejnfigne precare-1
tur Deus.Enimuero itafidei origo,fuoq; fimdamen- Cttï ' ri‘#
pradumpmm eftSacrificiurri,inquit,Deo ip^itus con ! tum Ecclefiaeciicationis ceri ipfius aChrifto caput ereótu
tribulatuSjéotcontritum & humibatumDeus nó ipernit. eft. Ruriumqj ligandi quodcumq;,ibluédiqj,vberrimum
Et rurfiis renouamini in riouitate iènfus veftri, c qui etiarh pofiè,a Deo in fucce fliones conceflum trania<ftumque,in
ad geminos fontei accurriiïè pefbibentur,dum non ad ba eiüs peribna quis ambigat ? At deteftabile proriusingra-
ptiimivt olim , innafcentis Ecclefia?primordiisdi«5tum tum eiïè, csterumnontam Apoftolorum prxcipuusau-
lèruatumqj fueratkuacm'm, fed ad cordis contritionem: ( tboritate,quam iuremerito martyriiq; ièueritate acinfii-
cifiadvnius ons confellionem: lcuadalteriusradicófon-) perprapollentis Romanae Ecclefi« faftigij proponas, ne
tis couuerfi foras lumiiiibus lachrymas,forasiabijs ipurci- , inter Cerauiiiaruflüctusprócellisabibrbeatur nauis ipfi9
tias emanare,vtficinpraeiènti claritate infuturosternita- ï'refugij tutamenpr«fidiumqj.Decetitaq;(paftorEcclefi?)
te repleant-ur,ipfofq; fibiacaliisaDnunciaiTe Alleluya, id ! domummam,fanóHtudo; &CoapoftoliPauUlaudatio :
eft, Domini laudati önem intueamur, du a miierante Deo
attributa cognofcentesin ^us laudationem proximos ac-
cendunt,vel quoS redtius quam religioms apices fideicon
ditores,au(ftoritatis produces Petrum & Paulum fontes
ceniendbs foeculemur ? Ad quos ne formidantes ipefe
fruftrari ac qui ludibrio fore anelatum retardariker, ad1-
uentantes iiiperius illuftratione radiari pr«dicuntur.
P e r e g r i n a n t i vm Q B L a t i s . ] Hiclocusdetfiunen-
bus nefcio an etiam ilfußris faftus fitnoßris temporibus. Ego certe
nififorte quidcontigerit aduerfitn huius anni bißoria, ornniumu-
ncra adnurnerabo & fodalitates quot quot er euertint deferfbam, vt
quiftiam ele&ione vas, Genriumque Do&orem ad tertii
arcana cceÜ proue£tum, coöperatörem, Coapoftolum,
&icompatronum Petri ab huius Iabilei alacritate iecer-
nere aufit ? Quiiham quos Deus coniunxit temerarius fe-
paret, iub eiuidem riempe iudicis feruitio, eiuidem lucis
alacritate, eiuidem'que loci primatu, Romam diuini nu-
tusiriadiante ful^bre milIi,roieis redeniiti laureis trium-
phaüere?
Aftlaborismoderarapartitio minori moleftiai maio-
rem diuturnioremque animaduertimus Romanis quam
exterisoppörtunitatem, quidni?, domi totiüsanm giro,
iftisillis ab domo procul vix forte vno menle vagari pernoßra
tempora cumUlis vel contèndiffe, velnoßra longe multumcfe mifliimeft. Sedge mini h Boris fudot accommodüs.Nam
fuperaffvoßendam. j ex viariimdilpëndijs âbquidcülpis debit®, poenærecompenfàtio
f it , quæ maioris posn® remiflionem, quam
leuiter