deen te& ejfen tia, abeodé autorein Gracumfermonem
verfitm , & commentants abeo iUujlratunr. quodaperte
indicat eum v el Latina calluiffetvt antea opinabarycum
mult a ex nojiris authoribus in hoc libroadducat > in tra-
61 atu de Papaprïmatu citât quadam ex Gratianidecte-
to, exquibue deprehendituridquodmodo dixi. Sednec
omittendum videtur, quod Diplobatazdus Latinusiu-
rifeonfultu* , quamuis Gracus natione, ferib it/ev id ijfe
Venetiis Gratiani decretum Grace confcriptum, eo alLa-
tum à quo dam legato régis Cypriji nam frtis notumeft
tuniores Gracos comp lures exLatm isferiptoribusyetiam
ecclefiajlicos in fm sv /u sv ertijfti quihodie leghntur in
Vaticano, & alibi. Robertas Conftantintts G alius in fra
Bibliotheca teftaturG em aditfinbunc ferip fifft libros de
fid e* de Dei cultu>&contra ludaos, & refponfionespro
ch riftian is, efr in bibliotheca regia manuftrtptos Pari-
Jtis ajferuari. Laonicus Chalcondyles Athenienfis libroô,
hifloria Turcicaymetninit huius,tanquamprim as apud
Gracosfapientiapartes obtinentis. Jpu an tifccerit hunc
Bejfarion CardmalisNtcanus^ojlendttinepiflola quads
ad G ram de Petriprimatu-, in qua eadem fere leguntur,
qua apud Gennadiumconfcriptafrnt, interdumque iifr
dem verbtS ) nec didpotejlprim um feripfijfe Beffarione,
cum eius epiflola data fit anno 1463.(jyGennadius obierit
T4ôo.fecundum Panuuinichronicon : vtliquidopateat
tunc apudomnes eiusvirtutem claram & celebremex-
titijfe. E thaede G ennadioprafatum fuiffefafficiat.
etiam tempore magis ipfurn d ilex it, çjr vencrât tone di-.
gnum exißimauitTDeßittt quo que à malignitatey quam
aduerfus Gracosgerebat:& exindepropenßoreerga ipfos
Animo extitttficu t ex multisfignis apparuit.
Gaudebat autem{ßcut ex verbis eius ad multos in ft-
miliari colloquio cognitum eß) egregium & fapientem à
Gradsfaölum effe Patriarch am, in rejpondendoprom-
ptum. Vnde & Jpeciem approbantis difputationem il
lam y & verba de articulisfidet habita,prabutt : quodo-
mnem earn dtjfertationem, Uteris ab illo3 fuis capitibus
dißin6lamxmandari,fibique dari, voluit. Jpuod&fa-
! 6lum eß, extat queferiptum illud :& in Turc-arabicam
Imguam-, à Berroea Prafefle Achumata tr ans lat um eß:
I J%uod Suit anusfibi exhibit um, perhgittotum, &fen-
j t enttarn eius intellèxit : in admiratione de nique, (jr ve-
I neratione h ab uit. Sapeproinde Patriarch am ad f t voca-
j uivbenigno alloquio doniscpproftcutus eß'ftd(jp quam-
! libetipfius rationi confentaneampetitionemyre expieuit.
JQuöfattum, vt multi mttlta de hociSultano fparßrint:
eurn certa cognitione perfraßoneque de verdate fidet
chrißianaimbutum, tarn hinein dubiodefiarelmo-
nefaiJft-J. ^ ^ *
. Sultano
Oenaadliis
Fitr.capin.
Religioms
Chriftianæ
; explicit.
% V R S F M ‘D E CjENNAD
IO N O N N V L LA EX TPRCO-
gracia i. Libro.
POTENTATE A M AH VMETE
A C C E P T A , V T S I BI P A T R IA R C H A M
O ^ E M C V N Q X E V E I L E N T , D E L i p E R E N T , R I "
tu vetere producentes Philofophum Georgium, Schola-
rium, Affeflbrem iudicij reg^ Patriarch« muneri
præfécerunt,mutato priorenomine in
Gennadi um, &c.
Vodam vero die Suit anus tJMechemeta, equo
prateriens viciniam P atriarcheij, oculis modo
hue,modo illuc conie6hsyqu;d vnumquod-
que effthfcifcitatusrvt veßtbulum atn fPam -
macarißaconfpexit, quafiuit, quid efß t hoc: Cum ei re
Jponderetur, effe Ecclefiamin qua P atriarchs habitaret:
ep ingreffes e fiy exequoque defeendens, templum intra-
uil. jfju od cum P atriarchs didicifftt •. e fr a habitattone
deftendit,ac Sultanumfalutans-, adorauit.llle detn defr-
per folium'aßidens, intra facellum elegans, quod prope
armarium rer umfacrarum eß : multa, verbis interpre-
tisyPatriarcham fu p er religione Chrißiana rogitauit:
iureiurando eipoteßate,omnia libéréabfque vlltusperi-
cuh metu dicendi ac dtfferendi, conceffa.
Vnde hicfidu äafum pta, ingenue cor am m aieftateil-
liusjongos ferm ones habu itßdei Chrißiana demonßra-
tionem commendationemcp continentes. Myßerium S.
Trinitatis protuü t, traclans pro dign itate.E t, (ogum
l&i9qu ivn atrin a D eitatisperfonafit v erip eifiliu s,efft
iUgm‘- quicarnem epuriffima (jrfrn fta virgine,propter
nos y érfalu tem noftram affum pftrit.lpfum , mortuum
efft>& refrrrexijfe. Ipfirn ejjè tllumyqui vent urusfit iu-
dicatumviuos (fr m ort nos. k^AUa infrper fid ei myfieria
commemorauit, eique afperuit. Jffram Patriarch a ora-
tionem non tantum reuerenter Rex auftultauït’ft d ab eo
SAPIENTISSÏMI ET DOCTISS
IM I V I R I D. G E N N A D I I S C H O L A R ^ ,
P a t r i a r c h ^ C o n s T ' a n t i n o r o l e o s n o u
s R om s , Sermocinatio habita de redla & inculpata
Chriftianorumfide: tfanflacaeftaurem hsc (J onfeflio in
Turc-Arabicam linguam ab Achmate Berrijoes
Prscore,qui Mahumetis Zelebi Commen-
tarienfis pacer fuic. Ë v '
M a h v m e t v s .
V i d eft Deus ,’ G e n n a d i v s . Deus eft lub-
ftancia inuihbilis,incelligi b ilis,i nrelligensque s
& non interprerabilis. Deus.eft {piricus fine
_ materia, ocul us peruigiijinrellectus a<ftu,temper
exiitens. Deus eft caufta omtiiiim vifibilium & inuifi-
biliu m creaturarum.M a h v me t . V nde dicitnr of,quod
éft Deus? G e n n a d . D ic icu r^ n t 3 ^ ^ «V jq u o d e ftd fpe-
culari,eo q uod cundta Ipeculecur,.quauipeculat.br & ipe-
iftator omnium. vDieitur prscetea9«pc.W rS h o c eft
percurrere, anima f.icelligibil is fine tempore, Deus-enim
ièmper & vbique adeft. M a h v m e t . E t quot dij funt?
G e n n a D; V n u sDeus deorum 8cDominusdominan-
t ium , & pra te r eumnon eft alius. Dicuntur tanquam dij
aliquando hShiines per parti cipati onem, v t pu ta :Ego'di-
xi Dij eftis & filq-aldU. V bs autem tanqiiam homi nes m o-
riemini & jicu t vnus deprincipibus cadetis. M a h v m . S i'
itaque vnus Deus e ft , cur dicitis etiam trés eflè perfonas,
Patrem videlicet;, filium & ipiritum ten^tim?' G enn a d .
Ecce ficeile tres dicimus & vnum. M a h v m . Doceasnos
q u s fo quoriaodoeftynusDeus 8c tres perions?quoniam
nobis mirumVidetUi? quomodo vnus Deus f it , & tre> in
%o p erfons. G e n n a d i y s. Animaduerte q u s fo & fa cile
poreris intelligere myfterium fanft^ Trinitatis,quantum
mens humana valeat in te llige re : ego autem pro
viribus exprimere contèndam. Idcirco dicitür Deus
non interpretabilis , quia non poftumus eius naturam
percipere, neque fimifiseft ylla nobis periona^Si enim
eitet .^eriona vnica , ilium proculdubio cognoteere-
mus quemadmodunf nos inuicem cognoteimusf Sed
eft vnus quidem>Deus , tres autem perfonae eiuiHém dei-
tatis i proinde animaduértqqus diifturi iumus. Q ^ m -
admodum eft vnus io l , qui qiiidem radios habet, & lumen
, iunrque in iole tres quafi p e r fo n s , iubftantia iblis,
radius & lumen. R ad iu s ’vero,qui diteédft lampadiS in-
ftar terram percutiens,lumen autem q uodilluminat Ioéa
tenebroia, abfque radio. Ecce itaque nes quafi pe r fon s,
corpus fcilicet ib lare, radius & lumeh, non tarnen diei-
/ ' Vtta falutis
mliscres ioles, verum vnum 8c fo lum, née di.cimus perfo-
nam vnam,fed tres. Si enim fueris.intérrogatus,qubt funt i
foies in coelô? Reipondere debes , vmis eft tel. Siaucem
interrogâtus fueris, qu s iunt perlons in idle ? Relpon-
4'e trés. Solare corpus,radius & lumen »fimilitericntien-
dumeft écïamde Deo, Deus quidem vnus ,.perfonsàn-
tçminDeo tres Pater, Filius, & Spiritus ianélus/, exhis
poteris intelligere , quèd quemàdmodum funt in idle
triadiftinifta, fia eft & vnus Deus trium peribnarum. Pater
ipte eft corpus folarë, filius aiwem eft radius, Spiritus
laivftus eft lumen folis. Et fi'eut in foie, eft Corpus (b-
■ làre, èft radius & lumen, 8c tamèn vnus fol, & non tres,
fimiliter & in Deo-, Pater , filius & ipivitus ianéfcus vnus
Deys & non tresDij. lniuper die fic , Qgando fubftan-
tia folis&ra<hus& lumen honinuicém lèparantur,pro-
pterea dicitur Vnus fol, & nön tres, quia non feparan-
turabinuicem, 8c quemàdmodum iubftantia iblis product
radios & d foie 8c radijs procedit lnmen.: Itapater
générât filium feu verb um eius, ' 8c à pâtre 8c filio proce-
dit Spiritus tendus. Sis igitur attendis qutefo. Qupdficr
Utradius iblis defeendit de coelo ad terram & corpöre
iblari & npn feparatur, & neque à ccelo abeft neque à terra
, fed eft in corpbre iblari & in ccelo, in terra 8c vbique,.
nequefurfum neque deorium abeft, ita & filius, feuver-
; bum Dei defeendit in teifam & neque aPatre abeft, neque
à coelo, neqiie d terra i fed fuit & temper eft in grè-
hommum. j j j
8cquemàdmodum fpiratiogeneratur ab anima, &Spi-
ricusfanâus procedit à patre. Et die fie. Anima, fermo,
& fpiratio anima vna 8c non tres. Ita & pater, verbum
& Spiritus fanóhis vnus Deus, non trés. infeparabilis a-
nima, & fermo, & fpiratio Vnaaqima& non tres, infeparabilis
mio patris, infeparabilis 8c iuriurn 8c deorium Vbique.&;
nufquam deeft : & quemàdmodum eft lumen folare & in
. ebrpore iblari & in radio, & in ccelo, & in terra, & ingre-
ditur interiora domus, 8c omnia illuminât ita*-& Spiri-
tusiandius vbique & cum pacre & cum filio eft furfum 8c
déorfum 8c omnes homines illuminât 8c nti llibi deyft.
Spiritus çnim vtaitPaulus, etiam inquirit 8c profundi-
, rates Dei. Ecce igitur quémadmodum fi nünquam He-
liamThesbytem LJróphetamillum,uon potiiiiïèmus co*
gnofeere qualis fuerit,quando autem videmüs illiasima-
ginem, tuncpaulatimintelligimus figuram Prophetæil-
lius Helias, licet non eiufdemliqnoris : itaetiam de Dèo,
intelligere oportet, nam Deum nullus vnquam vidit*
Et quia*Deum non^idemus, nec cognofeere poilumus
qualis eft, quia tamèn Deuseft lumeri -, reperimus autem
lumen fenfibile iblis, tanquàm imaginera inmfibilis Dei*
S i autem dicimus, quoniam fol viiibilis 8C vnus èft, &
-tria.in fe habet & hæc tria funt infeparabilia, fol itaque
eft imago iytelligibilis folis videlicet D e i, cum iunt in
fole vfto txiâdiftinéla, & ciirn ita fit, itafeotiendum eft
&credendufn. Siautétnexemplum^öc tibi nequaquam
fetisfdeit ad cOgnitionem trium perfonarum deitatis,
animaduerte & aliam imaginera Dei* Eftautëm anima ;
hominis, quando enim Deus hominem Create voluit,,
dixit. Faèiamus hominem ad in&ginem &rfimilitudinem
noftram* Ecce igitur & homo iplè imago Dei eft t.videli*
; eet anima hominis. Eft enim anima hominis yna qui-*
i idem, 8C trium quafi perfonarum, tres ehim poténtias,
] quafi tres perfonas habét anima 8c qqpmodo anipiaduer^
té.Eft aiitem anima vnaperlbna,anima vero ptfcducit fer-
; mottem, & ecce ferrno alia perfona anim^ producitfpi-
rationem,& ecce fpiratro aliaperfo9a,funt ergo quàfiper-
fonôtres, anima, ferrno, fpiratio. Anima: mntperlpnæ
; 8c non cotbonsjquoniam euolans anima ab cbrpotp,hec
r fetmo j^néc fpiratio rémànet iri corpore, fed iacet cqr-r
\ pus abfqite fermone 8c Ipiratione, ferrno verp 8c fpira-
!; tio funt iii anima Sc hoé quidem patet, qüia fèriho8c (pi**
ratio at> anima funt perfona: : 8c ecce igitur anima eft öer-
ibna, lpiratio alia, anima eft trina quafi in perfoniS, licet
! anima fit vna &i non tres. Si autem interrogatiis fiieris,
quotahimas habet homo? Relpondëre debes, vnamfi
. auteminterrogatus fueris, quot perfons vnius aniin£e,re*
Ipofideite conuenit tres; Quoniam anima, ferrno Ipi-
1 ratio éft vna anima, &tresperfonæ. Et anima quidem eft
ad modtim patris, ferrno vêro anim® ad modumfilij, &
Verbi Dei,fpiratio vero animçeftad modumSpiritus fan-
6H: quemàdmodum enim anima elf ingenita, ita Deus
■ pater ingenitus eft^- 8c quemàdmodum fermo genera-'
tut ab ipfa anima, ita & verbum Dei à patre generatu r,
pater & verbum 8c- Spiritus fanótus. Inuifibi-
lis anima, inuifibilis 8c Dens, & quando mente hæfitabis
quomodo poffit çfievnus'Deus, & trium perfonarum,
cogita & die. Quemàdmodum anima mea eft vna, fed
trium poteftatum anima , fermo , & fpiratro , ira & Deus
vnus eft, fed trium perfonarum , Pater , Verbum &Spiri-
tus fànélus, & die menti tuæ. Si enim anima q uæ eft crea-
tura Dei,fimiliter &T0I eft quafi trium perfonarum, fi na-
tura autem eorum ynaeft, tanto.magisJDeuscreator 0-
mnium hprumj quare igitur non fequitur elfe, ira vt fit v-
n us & trium perfonarum ? Ita ptofeólp anima, fermo, &
fpiratio tres perfbnæ funt, fic vnus Deus & non tres. Ita
enim fifemper confideras, de fandaTrinitatenunquam
errabisi tEcce ignis vnuséft, fed' trium poteftatum, iftae-
nim eft perfona jgni fubieda,calefa<ftiua ante virtusalte-
ra perfbna, ilium inans autem alia : Ecce igitur quafi tres
perfonæ vnius ignis videlicet ignis, calefad'riuum &illu-
minatiuum, vna tamen natura ignis eft. Similiter & in
Deo Pàtereftïgnis.filiusverocalefaôiiuum.&fpiritus ve-
ro fànîftus illuminatitium, 8c quemàdmodum in igné ca-
. iefactyiumeft illunynatiuum dicimus ynum & non tres.
Ita& in Deo tres funt pèffonæ, Deum autem vnum di-
cimus&non tresDeos, 8c de cognitione fend!« Trinitatis,
fatis efthxc credere. Sermo veto hpminis duplicem?
habet originem, duabus enim pronun ciatioiiibfis pro-
ducitur,vna ab anima, altera à 1 abijs. Producitur quidem
fermo ab anima quando aliquis cogitàc.aliquid exprimer
reicpgnitio fit anteformationem fermOnis, quoAiaip cö-
gitat fermonem vt exprimât ilium , non pronunciataur
tem per labia, fedconferuat fermonem ilium ingremio
ânimç ÿ eft ilia cogitatio primaanimae.Produdlio tamen
& fi formatur, fermo primam formationem habet, quando
cogitatiliumaniina, non tamen manifeftateum ani-
'hiâ, quando autem vult mànifeftare fermonem tuneforr
mat»Secunda autem formatio eft ex labijs. Haec autem fe-
cunda formatiolabiorum èft, tunc quando omnesau-
diunt fermonem mapifeftatur omnibus 8c non amplius
dicitur abfeonditus fermo fedclarus.Quando yerogene?*'
ratur fermo ? videlicet quando labijsarticulatur, 8c diei-
ttir hæc formatio per labia fecundaformatio fermonis : i-
tàqué duæ funt origines fermonis noftri, vha ex ariima
qfiâttdpcôgitat'feïmqnëm, quæ& prima fqrm'atio dfei-
tur , altera vero ex labijs quæ & manifeftat fermoriem in
omnibus hominibüs & dicitur fecunda formatio. Afpice,
igitilt quemàdmodum fermo hominisduas origines ha- >
ber, vnam ex anima »alteram éx labijs , ita & verbum Dei
duas generatiphes habet, vnam ex Deo Patre, quæ &prir
ma dicitur generatiój&^Iteram ex carne; quæ & fecunda^
dicitur generatio. Et quemàdmodum fermo nbftér&fi
formânit, primam óriginem habet ab anima ,'attamen
non eft clara nec manifeftatur, fed iterum poft formationem
manet in gremio anim$fic & verbum Dei,quamuis
natum èft ante fæcula à DeoPatre,non fuit tamen ma-
nifeftum hominibus,fedfuitinpaterno gremio, quern** ;
'admodum fermo nofter, quando volumus formatur ex
labijs noftris&/manifeftàtur omnibus aftantibus. ItafL-
militer& Verbum Dei quandö beneplacuit , nàtumèf- !
fe èx labijs Prophetàrum fuericprædiàum ex famftavir-
gine Maria 8c tunc manifeftumfuit tóïoorbi. Quemad-
admodum enim manifeftatur fermo nofter cuiri fit na-
tus ex labiffe noftris, ita& Verbum Dei natum eft ex carne
fanôtævirgmis, açmanifeftatum èft toto orbi, &*yii
créduntin eo fâlui fuht. Et «quemàdmodum fermo no- •
fter, quando forinatur, à labijs, nec ab anima deeft, n9fc à' '
labijSnoftris 8c iri auribus audienrium 8c riufquam deeft,
& fi rriill'e iriillia audirent fermonem, ;non diminuitur
feripo,fedfemper fermo nofterintegerrimus eft tita Verbum
Dei natum eft ex vjrgine Maria, vc ex Propherarum
labijs ftieratprædidum, attamennec àpatredefuit, nec
d carne , nec ab omnibus hominibüs), nec ab vniuerfo
' - I i 3 orbe,
E
F
G
H