\4<rs F. Datei d de Augufla.
fecundum quod oratio dicitur pia mentis in Deum inten-
tio. Gratiarum adio eft, omniabpnaà Deo data fentire,8c
pro his eum laud are corde,voce Öc opcre.Gratias agimus,
cumbona quzaccepimus, gratis, non mdStis adfcribi-
mus.Laudare Deum eft,Dëum laudabilem intelligere, &
eius magnifkctiaiv)cumexulracione,admirationecxtol-
lere,velproeoquödinfeipfojeft, vel'pro alijs quas facit.
Gratia&Deo agimus, cüdebonoquod npbisde ipfó.pfo-
fiuir,eius bonitatem commendamus. Ad gratiarum adio-
nem pert inet, beneficia quæaccepimus diligenter recole-
rc»fubtiliterintelligere,fideliterconfiteii,ftudiosc cófer-
uäre, beneficium diligere, &eipromptiusferuire, 8c eius
offenfa cauere,8cgrariam acceptant non odiosè negligere.
.Sicutille, pigerferuus, quiabfconditpecuniam Domini,
fed ad id,ad quod datur,eam exercere, öc inde non infole-
fcere vel cxtolli. Ad gratiarum adionc accendi t feptuplex
con fiderati o, triplex circa ipfum beneficium, duplex circa
! benefadorcm, duplex circa eum cuiprsftaturbencficiu.
I Beneficium commendatur,lieft nobileöt preciofum in (e,
I fi eftvtile accipienti, fi eft multiplex öc fæpius iteratum. In
i benefadore duo cólideranda funt,fi fit magna: dignitatis,
limagnoaffedu dat beneficium. In illo cui præftatur,duo
fi militer confiderandafunt,fi vilis eft Ac contemptibilis, fi
indignus 6dmmeritus,quod modo no meruit, fed deme-
ruit, vt tale beneficium perciperet à tali, haec omnia in di-
uinisbenefieijsexcellentiffimèfeperimus. Ipfedatoreft
fummus omnium, & immenfs dignitaris, à quo magnum
eft, fi dignetUr etiam cogitate de nobis. Tan to criàm affe-
du <Sc beneuolentia dat beneficia homini ,y tfi etiam mo-
dicadaretgratanterelléntrecipienda. Gharira$eriiineius
fupereminet omni fcientiç,quod à nullofenfupoteftsfti-
mari. Ipfe beneficia eius, quibus in nobis operatur lalurg,
tam prcciofa font, quod nullo precio fuut códigna. Quid?
enimpotefbeondiguum gratis Spiritus fân.di cxcögitari,
quam dat fidelibus fuis,vel corporiChrifti?& fanguini?&
gloriæcoeleftiî prstcraliaabfquesftimatiöne& numero
qus ab eopercipimus. Quantaytilitasnobisex hisdonis
proueniat, penfet qui valet. Primaiuftificatio.à peccatd,
fecundagrattafaniftitatis,teruaadoptiofiiiorüpei,quartainternadeuotio,
yel paruasab eisinde gratescéceperint, velamortm. Et
ideo non indignatjqnis eft, fed clcmentis in D eo , quan-
doqi negare pecita ingtatis,. ne forte graai oris culpsreatü
iucurrant,fi plutibusbeneficiisacceptisplasfianf f&grati.
Laudatio Dei digni (firn u$ eftaffedus, & nafcicur ex con-
fideratione diuins bonitatis, & examinationis profundi-
tatis fapientis Dei,& ex ftuporealtitüdinis diuins potenl
i s ,& maieftatisimmenfitate,qus deipfo vel per dodrina
fidei in telligi mus yel operum eius veftigiacolligimus, vel
perilluminationem,infpirationisinterns pur§ mentis intuitu
concémplamur.Omniaqus de Deo fecundum veri-
catem cogitati veldicipplïunt,. yelfentiri, non nifi lausi-
pfiusfunc, eo quod nihil in Deo fit, nifilummèlaudabile
8c amabile a 6c venerandum & quanto perfedius cogpo-
fcitur, canto verius laudacur, Öc ar de ntius amatur.
C a p . X X X . •
Defeptempliadiuma laud is materia,& defeptemprimorum ■
dterumfignïficatione.
jn X M ins laudis amplilfima efimateria, quia tam ipfe
Dei natura,quam omnia operaeius,docenteu.m fo-
per omnia lapdabilem eflb. Laudarc Deum, eft eümlau-
dabilem agnofcere velpftëndere. V nde fandi omnes cre-
aturas,non fblumrationabilescreaturas, ad Dei laudem
inuitan:. Quia omnia opera eius ofteudunc cum laudabi-
lem,ihfe,6cdn omnibus agnofcicur eius virtucis potentia,
6cprouida (apientiaeius, clemens mifericordia, benigns
patientis tolera'ntia, iufta meritorum retributio, larga
remunerario , 6c 'ihcomprehenfibilis fuper omnia dignitatis
eius ëxccllentia. Secundumffta fèptem', in clH-
gimus fcptemplicem laudis diuins matenam , cui om-
nia, qiisdatidém Dei fonant., poflunt includi. Sexe-
rfim funt pnneipalia Dei opera, ad qüs;alia ömniaredu*
cuntur.Septimu verononeftopus,|edipie operansDeus
in ie quiefcens , 6c ab omnibus operibus (iris fuperéiëua-
rus: Hoiurn figura funt opera primorum iëx dierum,
quibus Deus omnia fecit,&infeptimo pcrfecit6c comj
quintadëfenfioàpericüiis, lext;acon- j pleuir ,‘,q o * feccratfex d iebus^fed cum omniafecifteç
forcium angelorum,feptima beatitudo corporis dtanims Deus fex diebus,& nihil in leptimo lègatur addidilfe.quo
exyifionis Deifruicione. Iftæ & â lis font vcilitates-bene-j fad a perficérerjed potiusab omni opéré ceflalTe , & re
ficiorumDei,inhisomnisfelicitascÓ!iftic, quamfspeifta
i conferatattende. Quo ties enim p^rdimus perpeccatum
J gratiam Dei,totiesreddir nobis offerendo-, h volumus re-
cipere. Item quotiesabutimurdoniseiusi, vel negligentes
fumnsin eius ieruitio, velingrati, vel elatide do nis eius,
toties meremureaamittere, fiue.fint fpuitualia dona, fiue
corporalia, vel temporalij, öc quoties non aüfërc cum de-
meremur,tatiesdar. Qmbusautem tantabeneficiaprs-
ftetrantusDominus.in promptu pater, qu denimfumus,
nifi puluis 8c fimus, mifëri,ihopes, repleti multis miferi js,
expofitiomnibus periculis 8c posnae, nihil. Adde quod
cum jfta vilitatéDeö omnipotencirebelles fumüs, öc pro
dile6tione6cbeneficijsreddimusei contumelias & cón-
temptü,inobcdientes,hegligentes,ingrati,6c elati. Quan-
taergo pietasDei illis tanto affe&uöc ftüdiofic beneiacequieuiiîè,
quomodo ëaperfècit î nifi quia per hoc nobis
daturintelligi, quiaomnis creaturade feimpcrfeâaeft,
6cipfcDeuseftomniumoperum fuorum pçrfeâiio, 6c in
ipfum refleiftitur omnis creatura, à quofluit, ficutin pri-
mam caufam.Ex ipfo prodiérûc caufaliter, per ipfum iub-
fiftuntjin ipfumreuertuntur, vt omniaab ipio beatificen-
tur,& hoe fit per glorifi cation 5 rationalis creaturs, in qua
clauduncuromnesaliæëreaturs.cum propter rationalem
creaiÿtram omnia reliqua fine creata, 6c ipfafi|omniqm
capaxperintejle^um ,6c natursfimilitudinem. Et hoc
maximeapparetin homine,cui ad feruiendum omnia ifta
vifibiliafunt creata. Vhdeetiaro homo didtus eft, omni
creatura,&conti,nensomniainfe. Primumopus Dei po
teft dicicreatioiinquolaudabilisapparetmira viftiitis po
tent a,quod tarn magna}ram multa,tam varia,tarn jTplida;
r e ,qm beneficiaeiusnccagnoicere, neccorilccuart', bçc i'ïnebiliavircutep!ena,potuitficftcilè,ficfabiib','Gcdedignerecipereftudenj.
Benefacerepromerehtliviftumeft.Jcentereanih.loprodueereAfnpernihiiolocare.camejlbenefaceceiuhilmeremi,
fed tarnenhuiniricer pitenri.itrajimndumnihitfii.fapèrqudkniundiinoles.quafifo.
pmmeft^pqfliraumautem, Öc mb diuim cordis eft, bene- per bafimqollocatnr. Sapient.Sivirmté&operaeornm.
facerec0ntemnenri,&adnerfanti,&h0c,ilj&fe rnop roq ideft,vjfibilinn.faaornmmiratifunt,inreÜi|antabipfia
pno, &hgmento(uo. Gratiatumaaiomereturbonaac- quoniam hiequi haie conftituit, fortior eftfllis. Secunceptaconiêruari
&augen,&ad maiqrem proféaum cqn- dum opus Deieft vninerforurn gubernatio in quoeui-
nern, &maioremfruaummde pronenire .verbigratia, .denier appâter landabilis fapientia prouidentbe De i.
QmdoUGfapientlægracusfuenr, quod accepic conierua- j quia nihil omnium quæ funt, à maximo vfque ad mini’
mrineoneperdat.innddeev fedoniniaiiinouitnroprietailoonr vttiliiltitaassp prroouueenniiaatt.,augetur, ttaamrni tplus&innD prrooDpriiinom plusfai>meerriirtoo,lat,& qnunnami-vt'ro*n iinn irau!n,lateteiusfcicntialn,-
! rptes,«.vii-vJrtutes,rm-#»e óperationes, Öc fingulorum ___ i multiplices > . r rationes
aliorum sdificatione. Econtraingratitudo mereturamit-
naturales 6c caulàles, quare lingula funt, tic,ut funt, ÖC
tcre qus habet,nec aiiaaccipere,6cquf retinecihfruäiüo-
le tenere 6cfraudaii prsmiö , 6c maiuslupplicium mereri
pro negligentia 6c contempru fui. Cui plus donacum eft,
plusrepetetabeo. Ex femetipfo poteft quisperpendere,
quamdeteftabile vitium fitingratitudo, cumhocombcs
non aliter.Et h«c omnia fie prsordinat, vt quali natura-
li,rer6ccaul.àlitef videanturheri, öc tarnen ita deliberaca
funt in eius procidentia,yt nufquaexcedant difpofitio.nis
èius limites , 6c,omnia bonis cedant in bonum per eius
piudentiam, 6c malisin malum per eius squitatis iufti-j
odiohaberefnleannnalijsquibusbenefecernnt,finullas rjatn.Etlicciinhisbcinaliisfpeciaiirer.dicaanfaudabiii
------ S--------------:-----—-------- —____ _____________________________ . > • , ; _______ Iudicij
De VIT. Procejßb. keligioß.
iudidiTfits potentia Öc prouidentia, velaiiain Dèo lauda-
bdiâjtàmeniiVfihgulis eius operibus omnia fimulintelh-
cuntur , led caula brèuicàtis tranlèó. Tcrtiüm opus Dei
eft humani generis redemptiO,in quo Ipecialiterapparet
laüdabilis eius cleméns mifericordia, qua noftrs miferis
compatiens,de,creuit noftram naturam alfiimere,6c debi-
tmniâtisMionis noftrs,pro peccatonoftro,moiiens ex-
foluere,6c fic de mortis debiro eripere, 6cin priftinam re-
ftituere dignitatem. Quid clementius, quidmifericor^
dius cogitari poffit ? Quam lummum Doininum proviH
lèruo fieri minimu1* » inhocentem pro feo libcrandole
mortitradete, pro inimicisglórificandis inglorium fieri,
&ab ipfis^ro quibuspatitur, fe oceidi permitti., Quartu
öpusDfei eft,opus iuftificationis noftrs, in qiio laudabilis.
apparetbenigha diuinæpatientiç fuftinentia, quapecca-
i tores non folum patienter tolérât, fed 6c benigne ipecca-
to défendit, 6c grati'am merendi donat,6c qccafionqs me-
rendi próuidet;'8cfacramenta, quafivafa gratis ihftituit,
j vtper eainfundaturgratiaiuftificanS à peccato, 8c Ipiri-
ttim fiium dat fidelibus adVompun&iorièm; ad eruditio-
uem,ad confôlationem,ad varias Virtutes,ôc gràtiarum o-
pérationëSjfaeicns deinimicisàmicos Dei 6cfilios8chs-
redes,liberum jrbitrium ad bonum promouens, nec ^
men .libertatem auFefens,inuohmtariosfaciens volunta-
rios non cogendo,ledinlpirando , 8c Öccafiones procii-
rando. Quintum Dei opus eft, iuftà démeritórum retributie),
quo'adreprobos, inquo laudatureiusmunditia,
qua dfcteftaturomne vitiurn 0Cpeccatum,6comrie Bonum
diii»it,6c cqngaudet,quafi fibi eondecenti bono. -Lauda-
tureriam eiUsiiiftiria, qua malum impunitum nompatip
tur,8c fecundum meritum fiium locarin peccato pefleue-
rafitem,6c quo le ipoliauic pecçatorpriuât eimi, 6c fruidu
operum lubrum fecit eumintormentis guftare. Et lauda-
tur eius fepientia, qua feit etiam de maliselicere bona Öc
cogéré fibi ferüirë inpcÈna,qui nolébant ei fubelTein ciil-
pa,6c omuià cëdere malis iri poenam, qus hic coriuerterac
adpeccàtum,vtcorpus,intefledum,tempuspræfens , 8c
alia qu s data eisj fuerant vel oblata ad occafionem meren
di,8c gloris augmentuiu, quæipfî epriuerterunt adpec-
candi inftrumentumjilèdDeiiuftitifihæc eis.conuertit ad
poenscumuliim,cbrpusperquodhic peccauerunt, illic
inpoenàre'cipietjVtpethoc amplius eruciçtur, In telle dtu
ad temporalia conuertërunt, ôcper huncineXCufebilibus
acculàbuntur,tempus,quod adDeo lèmieridiim accepe-
I rant,in peccato c onlumpferunt, ÔC ideo fine finepunieri-
•! itür,ficuthic noripolueruntfinçminpeçcato, vtqui pec-
j canrin'Tiio sterno hic, puniantur in æterno Dei illic. Et
quiin Deùminfinitum petcâuerunt,ininfiniTum quo ad
40$
plérie patricipandum éxpofitâ -/Vt haufïat dé ömhibtiS'
quantum cupit8c capere póteft, lichtpropriiim. Ibi éric
gloriaIpirituufn,8c gloria çôfporüm> ibi videbitur Deuâ
lècundum Deitàteih fede ad feciëm,8cfecündum humaj
nitatemgîoriolàm, in quam défidérantêtiarh angélipro-
Ipicére. Sicut autem certi font elè £ti le glôriam iïlam ha?
bëre,itacerti font,quod nüîïqüâïn pôïfont amitterè. Ibi
eft fociëtas fine faftidio,8c délidérium cum defidérati ple^
naadeptione., Ibipura 6cplenàîâusrëlbnatdèomhicor-»1
de foo laudantium D eum, pró tani hiagnifica bôriitate
eïus, qua eosab æterho ad nanc gloriam prsdeftînaüit.
Polïèt,qui>vellet,ïfta lex opera D ei, in quibus éft omnium
opërumeius confommatio réferre adpriorüdiéfuni figni
ficationem, ytopus creationis alfignetürprimædiei, in
quoeftomnium marerialis creatio. Et feétaeftlut, di-
ftinguens diemac noétem, qüa ïpiritualis créaturaà cor-
poreaëftdiftindaluce, 8c intelligentis ratiottalis difere-
tionem,difcernéns omnia & deebrans, vtlux. Opusgu-
bernationis fignificatur per qpus lécüdæ diei,in quo aquç
foperioresin tranlpblrriohehrmâménti diftinguuntur ab
inferioribus,quia coeleftia quantum fitu diftant à térrénis j
tantum 6c qualitate, 6ctahtonobiliorimodo diuinas in-
fiuçntias recipiunt, quibus iuxta modum fîbi congruum
gubernanturàDeo, qui dilponitinferiôra minifterio fo-
periorum, Icilicetàngelomm. Opiisredemptionis figni-
ficatiir opéré terris diei,in qua aqüis inférioribus lègrégaJ
ris,terra apparuit arida, & fru btifër a. Quia pe ccatis totunl
humanumgenusoccupantibus.lemoris ab Ecclèlia ôca-*
pud infideks remanentibus,Ecclefia diuérfis gérminibus
fæcundatur. Opus iuftificationis fignifièatur opete quart
s dieijinquoluminariacoelifaéfa lunt, quia per folem
charitaris,& lunam fidei,6c ftellas aharum virtutum, cordafideliumilluminantur,
6c,yitam, & ordinem, & meri-»
tprum vigorem, quàliperluceinÔccaloremlîderum coç-
lèquuntur. Opus iüdicari on is 6c condemnationis répro-
bonim,lîgnificaturopëre quintsdiei,inquaéx aquis na-
tantia,8c Vblatiliafeaafont, quiaexeodemgenere ho-
minum,ahj eleuantür forfom ad coeleftia,për gratiam, alij
rëlinquunturinreatu damnationis,inquanati font, për
meritum culps originalis ôcabtualis. Opus glorificario-*
nis fignificaturper opusfextsdiei,in quahomô adimagi-
nemDeifedtus omnibus nfundanis præfiçitur , quia per
glonamfithomoDeiformis,6cillivnitur,ficutmembrunl
capiti,qui omnibus fiait verusDominus principatur Ielus
Chriftus Doniinus nofter. Opus feptimi diei non opus,
fed operis Dei completio, perquie tem in Deo, qüa Deus
quiefeitmfë,8c nos irtDeo. Vnde& fabbathumappèlla-*
tur,id eft,requies Ê quia per quietèm in Deo perficitUr râj
durationèfnpoenarumcruoientur. Landaturetiafobohi- tionalîscreâtura,qüseft cauîà8cforma omnis irtariona-
: tasDei,quihancnialorump'Genarôordinat ad beatorufii ; lis creaturce,cum adhoc femper natüra conêtür, vt ratio-
lætiriam,quodtaliapërDeigratiameuaferunt. ItAutem nalemmentemdoceatfe6cDominumagnofeere,&eiad
ornât Dei iuSftftîathreprbborum damnatio, iîç,ut ëiüs bo-
hitatcm beatorum faluatio . Sêxtum Dei opus eft gloria
b eatorum, in qüa laüdatur eius larga & mirihea reinune-
ratio,qua proparuo 6cbreui merito, æternam 8c ineffabi-
le'm fan élis datin coelo gloriam,8c lçtitiam, 6c foelicitaté.
E t omniaéis ordinât in bonum,tâm bona,quam mala, 8c
propria 6c aliéna,6çnon folum malapcens,fed etiam mala
culp_s,vt de boriis proprijs glorientur,6cHe alienis,çon-
gaudendo dele btentur. De, malis propriis gaudent quod
euaferunt, dehlienis quod fimilia non ihciaemnt. Gaudent
de proprià felicitate,qus; eft multiplëx, gaudent de
omniumele iftorum gloria, tàm muliiplicitèr quanj multiplex
éft omnium fimul gloria,tam in numero, quam in'
magnitudinè^ 6c dé quolibet, ficut .de fe gaudent, quià.
tantum diligunt illùmnabere,quihabet,quod ndllet earn
habere,v t after càrerët ea.Scd de gloria Dei tarito plus fo-
per omnëm,lânbtbrum 6cfoam glbriamgaudent,quanto
plus Deum ^ ig u n t foper feipfos, - 8c foper omnes aliôs ,
maxime cum gloria Dei infinita fit , 6cideo foper omriem,
ni en furamdeb e at, ejfe gaudium de gloria eius, licet crèa-
II ruranon valet infinité diligere,8c gaudereV Adhsc quife
que gaudetfe duigi al? omnibus,lïeut diligunt feipfos,in-,
niper le gaudet àîligi'àï)jeopliis inæftimabihter quamd
feipfb.Etomniagàudiafîbigaudetefle commuhia, 6c ad
hoc fetüiatjVr ëum ad Domini foi feruitium fempêr admô
n ë at, & ad laudahdum eum accendat. Qui hoefebba- '
thum qùiefcendonoh célébrât, padum Dèi cùmhomine
violât,quiafiipëtomniâvult hominemin fe quiefcere, & J
fibi per amoremi foum tenacitcr inhsrerë. Ipfe autem
forama eft foç laudis materia,qupm nulla operüm foorum,
mâgnifieenria fofficit doCere laudabilem, licut e ft, ficut
opus mutumhcfcit arrificis pentiam vocaliter annuncia--
re,fecî tacendoinnuit quam fit laudabilis,qui taliavoluit,
fciuit,ôcpbtiiîttâmfaciliteroperari. Septem autem ver-
bis vfitatioribus Ècclefia vtitur ad laudandumDeum,
qüalîfeptemiubileorum tubismyfticis, velfeptemmufi-
çis inftrumehtîs',nis feprem materiis quafî correlponden-
tibus, feilicet,laudare,bënedicere,magnificaré,confiteri,
honorificarè,glorificare,6c foperexaltare. Tertius oran?
'di modus eft mentalis, cum racitö pre fola mens foà défi-
deria Deo pandit,6c affedum cordis Deo effundit,&eum
intusperamoremampleditur , velcumréuerentiaado-
rat, öc vënératur, tanto Iâtius in Deum fe diffundéns,quâ-
tbpluravàlet affedus comprehendere, qilâm linguaex-
primere,dicens Deo : Domine ante te omne dêfidêrium
mëum,&gemitusméusà tenon eftablconditus. D êhoç
ppmihuS dicit, loan. Veri ädöratores adörabünt pätrem
in fpiritü 6c veritatë. Spiritus eft Deus, Öc qui adórat eum,
Bibßotb .Vet.Pat.tow.iQ*