I A teftimàndb (e à Ie mattibus iîiiuriam pari ad ipfam refugi
ehtfous, iliaque excommunicarione §c aliisiuflîs 8c omni :
fitöd’o coerçecçjhîc majores ab iniuria conantetSc hoc,vt j
veriiimiie eft»hi$'non parumdifplicence, iftis quidemex
ditFamandoillaroEcclefiamindogmatibuspeccare,ru2-
que hoc perfiiadendo, videbätur adüenire'ttïâgna tnalo^
rufri liberatio-f :i& vidêlïcet omtiiafeciïndum bencplaohj
turn fuum facientibus : nullus de caetero illtie recurrere-
velit,atque illi rationablliter vidëancur, iüflîs Papæ nolle
obedire.
Itaqtie Imperacori hoeprouenitjqttodpriuS nonhabe-
baCjPatriaichas confirmarc & proponere,8cnullam relinmatüs
, liqn, adhuc videretur tibi non neteflariüfn äfe
hoc recipere dogma. Et nunc quidemtranfinittö tibfide-
'terminatipnem huius fynpdi", in fmeepiftpla?feriptarn.
Pöftmodumverp, li Deüs voluerit, tnittam tibi & huius
ada: ex quibus feire poteris8c qiiod generalis foerit, &
quod nihil eorum,quje debebat habere 8cfecerepmifit.
De expoiitioneyero nonnullomm didorum fcriptu-
rse, ex quibus Lätini (hum cpncludunt dogma, de quibus
dixifti,-propter quod pöflurtt habere duplam expodtio-
nein, te ambigere 8c non habere cui magis aflenriäris'?pp-
tes vtiq; & illud cögitare,quod illi quidetn,quiexpotiünt
ipfe, ita vt concludant & ex Filio Spiritum procedere, diqiii
ÈCclefiam, quaevalèat ipfi in aliquo refiftere. Ipfi vero uini viri funt: Sandus videlice^inter alios Auguftinus 8c
Patriarch#nouse Rom*,vt yniuerfalisnominaretur,8c jSandusCyrUlu^AlioscnirnLatinorumSaridorum^qui
rionfecönduspoftprimum, fed ipfe primus in Ecclefia a pfimiliter eadem expofeerunt, omitto, VideriY enim
eoniecratoribus xftimetur. Neumimenirn horum ante ! minimeinueniiïè.Ilh veroquiêadèmipiaaliter expónut,
fchifma crar. Latinis vero exdicendo, ex Filio Spiritum 1 addenres idipfum minime pofle efle , alium eoriindem
fandurn procëdefremeq; aliquorum malqrurrtliberation prjEterIwtncintelledum,Grieeifiint:quipoftfqhifmaLa-
neque non prselentium bonörum aequifitio accedebat. tinis contradicunr. Quoniam antiquiores Grseci, qui fi-
Quare ex paflione d principio commotos dicere magis j i^ilite?m6deinis(5raeciseadem exponunt , null o mo do
Gr^cisqikmLau^videturpoflecontingere. - addunr,impoitibileepr.undem,&alium éflefehfum.Scis
ExHisigitUr&talibuSjlicetnQndumvifumeftmihifi- quippe quodnimisin multis poteft fieri, eorundemdi'-
dem adhiberc Latinorum dogmati,tamen mnlco videtur ) ueribs e|Ieihqeliedus, non repiignantes fibi, 8c np,n ora-
mihirationabilius ëflè , non crèdi, quod; Grseci dicurit, I nesab omnibus aperiri: fed alios abaliis, QualesftintrCquarri
illiid.Timm decætero fit,quod 8:in principiopre-
cams fünfte nobis in feriptis, reuelare 8c fignificare velle,
quidnam eft illud,quod tibi perfuafit,8c ex Filio Spiritum
fendum procedere,procertb credére:&èx:hoc hærericos
Scfchiimatieos eös,quinpnhoc (àpiunt, necconfitentur
pntare.Amici oinhes ialutant te. Etepiftolahac leda co-
rameisjeadem & ipfi hæfitare,8cà tepetere fe dicunt.
Eptfiola Domini Barlaami Eptfcopi Gyracenßs adeundem Deme-
trtttm Th'eßalomcenfm>reß)o}idem appétitA\ hortatur etim
advnionemfanct&RomanaEcclefid.
CVm ^ccepiflèm-, o ami cum mihi caput, tnam ingenu
am 8c admirandam 8c difertiifimam epiftolam jie-
giflèmque 8c intellexiftèm, vt arbitror, qusein eafiint:ita
tibi ad incerrogata reipondeo.
Egoneque prius fciebam, vtrum a fo lo , an nondiblo
Patre pro cedit Spiritus fendus, neque nunc arbitror. me
(être. Pu to enim hniufmodi problcma ßc nunc 8c tunc,
quemadmodum & tu in epiftola optinie dicere mihi vi-
deris, fiiper omnera efie humanam & fcientiam & mente
m,8t methodum 8c demonftrationem.Sed 8c prius cre-
debam quod dfolo Patte, 8c nuncrurfiis credo, quod et-
iam ex Filio. Reeeffi vero ex ilia credulitatc per ealdem j
caufes & eafdenr cogicationes, per quas 8c tu per multa o-1
ftendifti in eadem epiftola, non debere te credere pqtafti i
his,qui à fölo Patre dicuntj-fed mûlto incredibiliores hos
aliis efiè debere difeemis.
Quae autem me adiirmicer credendutft 8c ex Filio procedere
Spiritum feadiim duxerunt , tria maxinie funt,. |
Quorum duo8c in tua epiftola eontinentur;feilicet»quod
multi noftrorum Patrum,8C magnam opfnionem haben-
, tiutn ,fecram 8c diuinam exponendoScripturam ;'ex ipfe
aiunt fe intellexiffe, 8c ex Filio Spiritum fendum procedere.
Et ideo apertiflime & per multa in iuis feriptis hot
docent, Sieuti S. Auguftinus, S.Cyrillus. Et fecundum
quodetiam Romana Ecclefia, quae&dignitate8c dorai-
nio, 8c erga Scripturam diligenti ftudio fiiperatotnnes,
quæ femper reda défendit dogmataùdipfum à principio
docet 8c tenet. His enim duobus, oamicc, tertium addi-
tumjquod tu videris adhiicignorare : qiiiaeriam générale
(Concilium , de eédem ipfo qélebratum eftin Lug^nis:
quod hoc affirmans, contradicentes omneapro hcereticis
haben ftatuit. Hoc inquam ab omi^ämbigiiitäfe renier
nens,totum fecit huiuaaögniaris. Ab haoeninj f^n^ô&sî
habente&fecienteiqüieainqvoporterethabere 8t f i cerd
;eneralem.fynodunr,exâini|iâto 8c.detetminato,8c ex Fi:
pugnantçsïntelledus,& tu oftendifttin pltuibus didisßc
---- àd cóeludendam magis nèceflàriisexeis Lariribrumcörtdu
hone. Admittentes enim Latiniintegte,8cilliim,quem
dixifti^ eorundem pofle fieri àliü fenfumûtafimm habuê-
runt.Quare cumfendi 8c beativiri : qui"vtroq; modohu-
iufinodi didaintelligunt, & ex Filio procedereSpiritum
fendumexipfisconcludunt, nbritaiesverofînt illi, qui
prbut, volunt,eadera intelligétes, illiim fenfiuti per quem
proceffioSpiritus fendi, 8c ex Filio concluditur,riegant:
non debemusçqualem vtrilq; fidë adhibere.Quamquam
illam per infiifflationem Spiritus donationcm,fi partim
diligenrius eonfideràbis ; inijehies fecûnduin Latmos
fenfiim folum& minime alium pofle habere : nifi quis o-
mnino coade 8c fophiftice idiplùm exponere volueriti
A ttende enim ica. Dixifti,aliter exponentes dicere velle
ex hpc feripturam nos intelligere,quod Spiritus hon eft
maior Filio:, 8c quoddeincanaà charifiriata', communia
fiintôc Filij ôcSpiritus. At vero ad hæc intelligeda vel çre-
denda, fiifficiebat tantum dicere : Accipire'Spiritum fen-
dum I infufflsffe vero nihil ad huiufinbdi fenfiimponfeit.
Neqj enim ipfe Spiritus fiibftantia, neq ; eius ipfe gracia e-
rat ille corporaliter de fendo oré exiensfiatusf nèq; Apo-
Iftoli abforbentes ilium,,gratiâm âcceperunt,cum aliter
non poflènt.Quid igirur volebat fibi infufflàtib illaîfîqui-
dem 8c dice ce ipfo t&ntmu:accipite,ve\,dovobis Spiritum fa/i-
ffcm,habet quodGrçcorum vult expofitio?ân certe,vt ait
S.AuguÆinus, quemadmodum inmuitisfcripturadé!(èh-
fibiliter , & fir temppre vel fedis vel didis., reducit nos ad
intelligibilimn 8c lempiternp'rum côritemplationëm ,ïtâ ■
& fignum hic aliquod hoc præbuit Saluator, reduces nos
ex ipfo ad ïhtelligendam vel credendàm intelhgibilem,
magis autèm fuperintelligentiarii, & ex fe fiii cohfiibflan-
tialis Spiritus proceflionem l Ergo fi hoc Iblummpdo ra-
tionabileeft înteUigi, ratio nabilecerte quoq; crederç eft.
>_De ïyllogi finis vèro ipibrum 8c argumentis , quæ ais,
^n.dencceflïtateçpnçru.dere pfopofitum, neqùë pofle
animç inqu'tfitiudaÈLplcnun) fetisfacère,tibnenim hpc mi- i
randum. Scis quippe quodin multis, verâ conclufione
exiftente,nimispraue âd çâmfefmpnes fiàttr, noii fempér1
eximperitiadicentium hoc contingente; fedaliqifendoiî
ex ipfepropofitaE rei natura : non abundante mëlipribuS |
atque rortiof ibus,fcrmonibus.Aliquahdo Vero aibferan»*«
te ipfo drcentè pcr huiüfiu odi fermones audientiBnx rna- '
xime perfiiaderi pofle. Sæpé enim contirigtt èaperquae';
aliisperfitjaqetur., apudalios-ridiculaputari. Item nëcuc-’
per quas cuiquam eftperfuajum aliq’uid ', per eadem fern-1
peraliis ,fen^erpëruiaderi nititurife<f quiafequi épsæ-
liopi'pcëdëreSpiritumfandiinr.-Quihof'nonrecipit.can- | ftimat,hac & duce/e tenrat.Itaigitur 8c Latinosholi pu -
quatn iam Catholicæ Ecclcfiæ auctoi:iraté 8ç dogma con- j tare hisfyllogifmis & argumentis credences teneie^, quod
temnens; iuftevtique 8cmerito fchiftnatiais ßc hæreticu^diount : Ipfi euim hoç crëaunt éx tribus illis, quibus dixi
habebitur. Et credo, qiiod fi fuifles.dehac Ijuiodo infor^ & me ad iaigfumcredereife vero exiftéte fùpër rationem,
^mul-
8c multis noleptibus ëx didis tribus fimiliter hoc credere,
fed potius argumentis 8c lyllpgifmis humanis 8cDeo con-
dignis, oppofitum ofteadere coiiantibus : ipfi-cupientcs
ad fe hos canuertere, quæ vcîque cpgitant femperdepro-
pofico accommoda ta eflè, ad refellendos eorum fyftogi-
linos, 8c ipfis fortafle perfiiadendum recipere,quod quæ-
ricunhæc 8c diçunt, minime, vc dixi, per eademipfi-idem
credentes ; fed propter aliociim incredulitacem, ac per fi-
mil es lÿUogifmos contradidioneni,liuiufinodt coguntur
-Yiti fermonibus : per quos npn eft incrcdibilê'& multis
■ perfiiaderi.
Caufla eft igitur eius, quod ad acutum,8c-inueftigati-
uumtuæ Deifirtnis animæ défeduofi videntureprum lyl-
k)gifmi,fub limitas propofitçquçftionis,efficaeioresnon
fulcijpicns fyUogifmos;8c quodeosfaciunt adhabitumiv-
ti co.iiiedant,non.crcdeptium4&perfimilesfydlogifinos
oppofitum defèndentium i vt etiamfi non ad plenum eis
perftiadetur ; attamen multiim confidere fuis fyllogifmis,
eis auferatur : 8c his qui funt adhuc ad fidem infirmiores,
î auxilium quoddam præftetur; ne moueanturperfimiles
fyllogtfmos.Ceterum fi oufties fentirent,itadilpofitos,yt
ego te ex ttta epiftola video , honv tiquetalibus vterentur
fermonibus.Attende autem 8c fie.
Eccehumanamente raciocinari deilla,re,de qua ait
fendus Dionyfius, magis verificari omnium quæ dici-
mus, quæque intelligimus, negationes quam aflumatip-
nes : commune iam eft 8c Latinorum 8c oppofitum de-
fêndentium Græcorum.Fides vero nequaquam communis
eft; fed Latini quidemhabcntaflignarequæ dixi tria ,
niaximam habentia a,udoritatcm. 8c dignitatem 8c raa-
gnitudinemadfidcm: quibus veique rcligibfe credentes
aiunt Spiritum fandum 8c ex Filio prpcedere.Illi vero qui
dicunc.ex Pacre tantum procedere Spiritum fendum, ad
nihil tale fe reducere valent. Quare fyllogiftnis omnibus
circumfcriptis, Lacinis quidem remanet fides : his vero 8c
fides 8c obligatio ablata eft.Neque putes Latinos credences
Spiritum 8c ex Filio procedere, eiufdem Spiritus proceflionem
vel fimilem putare Filij generacioni; vel difïe-
rentqm quidemr^hqua vero penitus nota differentia,dif-
fërre à generatione Filij. Et in hoc enim idipfiim cum fendis
noftris Patribus, 8c ipfi credunt : vt quo differunt i^i
generati.o 8c proceflio, non omnimodo notumeflèho-
minibus.Si vero in dilputatiombus ad Græcos,vt tu ais in
Epiftola, non videntur hoc feruare : feito hoceosfecere,
i ficut 8c ipfi Patres veftri feciunr: qui dicentes multis loeis,
nullum efiè exemplum, vel in fenfibilibus, vélin intelligi-
■ bilibus fummæ Trinitacisjtamen proprereos, qui neque-
unt fide percipere Trinitatis Sacramentum : ad multa
’ condefçendunt.exempla. ItaSchosalioruminctedulitas
8cinfirmitaseiiocat,ad condefcendendum ad al^juas notas
fimilitudines ^ propter quas videntur difeernere pro-
' ceflionc àgeneratione:vtex his ad conclufionem, quam
fidc oporteretreneri, peruehiatur; non putantes abfiir-
dum, ii eos,qui per fimpliciter fenatiua curari non valent:
per-aliis nociuaipfos aa fenitatem poilintreuocare. Sed
de his quidem-facis.
Necçflàrium autem arbitror adhuc 8c illud tibi often-
dere : quod licet tria dixi fiiperius eflè, quæ coegcrunt me
credere 8cex Filio Spiritumfendum procedere, hoc eft,
multos magnorum Sandorum hoc apertiflime tradere,
matrem Ecclefîarû hoc femper dicere : per generale etiam
Concilium hoc fiiiflè afnrmatum : tamen quodlibethorum,
fi ne aliis per fc vitum non habens, reliqua duo op-
pofitafatisfehaberéconfidero jvr idipfiim credatur. Et
tu qui adhuc videris ignorarc, Vtrum de hociàdum fuiffetgenerale
Concilium,fi volucris tuasin epiftola ebgita-
; tiones,inter fe coniungens aduertere, quid ex ipfis necef-,
fario concingit, inuenies valde neceflarium, 8c ëx fola au-
. doricate Sandorum,quos dixifti: vel ex fola Ecclefie Ro-
i manç te credere,quod etiam ex Filio S piritus fendus pro^-
| cedit.Aduerrc auccm fie.
Dixifti te foire multos' magnorum fendoruih expo-
nendo diuinam Scripturam tradidiflè per milita,quod
; ætiam ex Filio.Icem dixifti,quod huiûs oppofitum,fcilicet
! ex folo Patre, neque ratione potes intelligere, neque de
-, Biblioth.Vet.Patr.Tom.14. (
_________ _____________ _ J 7 ■
fecra Scriptura çoncludere: 8c quod nefeis vjlos fendos
hoç aperce tradidiflè , vel generale Concilium hoc de-
terminaflè,8c quod fois matrem Eccléfîarum minime hoc
dicere.
At veto fi quid de Deo multi& magni Sandi, expo-
nendo diuinam Scripturam dicunt : cuius oppofitum ne-
que ex ipfe Scripmra ôftenditOr; neque per rationem dc-
monftratur, neque per fendos aperte tradicur, neque per,
generale C oncilium determinatür, neqjper matrem Ec-
clcfiarum docetur:hoc çredi nimis neceflarium eft. Si ve-
ro hoc ambigis 8ç dubitas,vtrum fit neceflarium:(ed illud
minime dubitabis, fine periculo penitus quod t ale eft,
poflè credi. Si quidem non dubitas in fendis cfle eos, qui
fioc creclidcrunt, docuerunt, & fcripturatradiderunt:er-
go cum hoçfit fine periculo;vide quale fit dicere,quod ex
folo Pâtre procedit. Ais enim qtipd npc neque audori-
tas, neque demonftratio compellic te recipere. Et multi
magnorum Sandorum cum matre Ecclefiarum aperte
oppofitum docent. Ergo ex volendo hoc tenere fuipicio
mox aliqua periciili conflatur. Ergo cum hoc fir pro certo
periculofiim, illud vero omninoime périculo:duæq; fint
iblæpartes Ecclefiæ : vna quæ tenet, quodpenitus eft fine
periculo:alia vero quod manifefte periculofiim eft : atque
aliàEcclëfianpnfit colledaex tali pus hominibus, qua-
lem tu adhuc ais te eflè, neutrum exçremorum tenens ; in
ommbufque, cæteris paribus, eligendum fit magis,quod
fine periculo eft, quam quod periculofiim : nonne îam ex
tuis cogitatioftibus vides concludi, nimis ne ceftarium e fife
, Latinis eadem velle de própofito fepere : eodem vero
modo ; vife fimiliter Romanæ Ecclefiæ audoritate per fir
milia media tranfiens4, peruënias neccflario ad eandem
' conclufionem ?.Quar« ctiamfi nondumfiiiflètfadum de
ho c generale Concilium,ramen neceflarium eft recipere,
quod.Spiritiis.fendus exPatrePilioqueprocedit : & hoc
began tes,nequaquam tànquam partem Ecclefiæ; fod tan-
quam omnino abfeiflos ab Ecclefia, & ad rationem fohif-
j matici.cadentesputare.Quidautem?fi oftendatur,quod
primiillorum Græcorum ,-qui fe feparauerunt à' Latino-
rum communione,non rationejfed quadamirrationabili
paflione hoc pafli fiint,,nonne 8c itapatefkdum erit, hos j
ejflè fchifmaricos î' at vero nihil ita apertum fieri poteft.
Confiderare enim ita oportet, ad euitandum rationabili-
ter matris Ecclefiarum conjmunioncm, duo oportebat
neceflarioocçurrere.Vnum,tuncprimitusincepiflè Ro-
manam Ecclefiam aliquid de dogmatibus fidei fapere 8c
dogtnatifere;quod prius neque docebat,neque fentiebat.
Secundum eft illud, nouiterdogmatifetum ita fe habere
oppofice 8c repuguantcraUquid eorum , quæ vel in fecra
Scriptura aperte dicuntur,velin generalibus Conciliis ex-
prelle determinatafunt,vt cüm hocfit,nullo modo poflit
illud elfe:8c cum illud fit,minime.hoclocum habeat.Ra-
tionabihflimum enim effet à taliadogmatifenabus diui-
di. ^-Neutrum enim horum contingente, irrationabile
velle opininp diuidi relinquitur. At vero neutrum horum
in exordio fehifinatis Ecclefiæ Rpmanæ cpntigit.
Nam dc prpeeflione, 8c ex Filio Spiritus fendi,fendi illi,
quibus Ecclefia Romana mox credens, hoc tenet, fadi
finit ante inchoatum fohifina, alij trecentis, alij quadrin-
gentis,alij vero 8c, quingentisanriis.Et vtvnumprç omnibus
dicam; qui non tranfitorie, fed de epdem ipfo princi-
paliterloquens, apertiflime id docet : magnum,inquam,
Auguftinum. Hie circa tempora Theodofij Magni cla-
nlit,annos videlicet ante fehifma 8c vitra quingentps:cu-
ius ex tunc Ecclefia vtique Romana feripra habuit, curri
ëflèt eiufdem linguæ,Sc dogmatayeneratur.
At vero dicere 8c ëx Filio, nihil oppofituni eft, ad div-
cendum ex Patre. Non enim fi procedit Sc ex Filio, tpllir
tur procedere 8c ex Pâtre; fedpotius illo prius concefip,8c
ex Patre procedere neccflario fequitur.Qug vero ita fe ha-
bentinterfo, repughantia non funt. Ergo 8c diuina Scri-
; .pturaprius dicéte,ex Patreprocederé Spiritum fendum;
& poftmodum Conciliis idipfum dicentibus, Ecclefia
Romana dicens 8cex Filio, noil dogmatifet aliquid illis
repugnans.&dida illorum inrerimesjfed potius tale:quo
epneelfo, illud neceflàripconfertur. Nam ficubi adhuc
E
F,
H
B I didum