D. Aelredi
Compendij
Gemperuhj\
P
infufione,non fpacioia diffufi one, non mobili difcurfio-
ne.fediubftantialis præfentiæftabili > & incomprehen-
fib ili, & in fe permanente fimplicitate omniacontinen-
tern,omnia ambientem, omnia penetrantem,imafupcris
coniungentem,contrariacontratiis, frigidacalidis ,ficcis
humida,lenibusafpera,duris mollia , concordi quadam
pace fcederantem:vc in ipfa creaturç vniuerfitate nihil ad-
uerfum,nihil poflit efle con era riu m,n ihi l quoddtfdeceat,
nihil quod perturbet , nihil fit quod ipfitmvniuerfitatis
pulchritudinem decoloret, fed in ipfius ordinis tranquil-
litate,quemipfivniuerfitatipræfuit , cunda quafi tran-
quillifiima quadampacequiefcant. Vndcidquod tume-
feens foras,ordinem excedit diuinae bonitatis , excipitur
raox ab ordine eiusihuidifliraæpoteftâtis -, vt quanquam
infeinquietumfit.&inordinatum, tranquillitati tarnen
ipfius vniuerfitatis non modo non obfit, fed etiam profit
plurimum ; dum comparatione cius, quæ pulchrafunt,
pulchriora^quæ bona funt,iudicentur elle meliora.
Hinc eft quod fingulaquæque ad fuum ordinem tendant,
fua loca petunt, extra ordinem fuum inquiéta funt,
ordinata quiefeunt. Nam filapidem libres in aëra, nonne
mox quafivimpaftus proprio pondéré fe deponit ad foli-
da,ibi tantum requiem habitnrus > vbi nec defledet in late
ra le ein ima, folidialicuius oppofitione,labatur? At fi
oleum ceteris fubfundasliquoribus, continu© (use deie-
dionis impatiens penetratadfuperna, nec alias deponit
conatum, quam cæteris fupereminens ordinis fui quiete
potiatur. Quid oleraî quid arbuftâî nonne quo feraeius
vberiufque fr udifi cen t , hæc {©lidiorem,hæc molliorem,
hæcpinguiorem,hæcargillofam, hæcarenolam quafiap-
petuntterram } Quæ cum fuerint,lècundum naturæ fuæ,
ordinem,pofita vel tranfpofita, plantata vel tranfplätata,
nihil fe vlterius affedare, ipfius incrementi fui voceteftä-
tur.Denique fi ûngulaquæque corpora diligenter attent
a s , cernes nimirum fi ngula fuis conftare partibus,partes
partibus quafi vnitatis qUodam vinculo colligari, ordiné
iiiæ fetuare naturæ, in eo quafi quadam pace quiefere j ita
vt fi velis ab eo modo, in quo quæque res eft» eam transferre,
pax partium quodammodo pernirbetur,donecad- I dudæ in eum, quem velint modum , quadam iterumaf-
fumpta tranquillitate quiefcant. Porro animantibusirrationabilibus
quis labor eft tuerifalutem, vitare pernicié,
carnalium appetituum quæreré iàtietatem î quaadepta,
cum nihil habeant vitra quod appelant, conquiefcunt.
Rationis quippe,fcientiæque expertia, quod ienfiim car-
nis excedat,ne appetére quidem pofTunt.
C a p. XXII.
Quod rationalit creatura non nifi in beatitudinis adeptioneqüiefeit,
& quare cum beatitudinem optet,viam tamen:
qua eam obttneatpmira inf elicitate
réfugiât.
Ibi ehim,ô anima rationaliser^ cæteris animantibus
X hæc praerogatiua feruatur, que te fenfibus carnis e-
mergens ad altiora contendas,neealiquando làtiçs appe-
titum,donee adid quod eft fummum,id quod eft optimü
id quo nihil fuperius,nihil excellentius, felici curiofitate
peruenias. V bicun que infra fub fti teris, t ame t fi altum,ta-
metfi magnum,tarnetfi iocundum iudicetur, miferapro-
culdubio remanebis. Mifera, quiaindiga*,indiga,quia re-
ftat quod petas,reliât ad quod anheles, reftat pofttema i-
p fa beatitudo,ad quam app e te n dam, ahimam rationalem
vis quædam naturalisimpellit. Quocircacumomnes hommes
beatos elle velle , fingulorum teftisfit confcientia,
cum hæcvoluntasvllô modo nequeataboleri, patet rationalem
crèaturam,optatam omnibus requiem,non nifi
in beatitudinis adeptione fortiri.
Proinde deploranda fa tis e ft mjfcri hominis cæca per-
uer fi tas, qui cum beatitudinem vehementer exoptet,non
modo non agit quibus adipiieatur optata,verum proniori
affedu ea committit, quibus miferiam magis accumulct
fuam. Quod, vtmeafert opinio,nequaquamageret,nifi
Matth.j. },
veræ miieriæ fimilimdo terreret. Nam pauperiem,ludü,
famem,fitira, quis non videat miferiæfore no» modicam
portionem î quibus tarnen plerumque veramiferiapræcauet
ur,ætc rn a béatitude conquiritur. Beati enitnpauperes
(ait leCus)quoniam veftrumeftregnum calorum. Beati'quiluget,
quoniam ipficonfdabuntur. Beati qui efuritis nunc,quiafaturabi-
mint. Pauperies ergo æternis diuitiis muneraturjludus jeter
naiocunditate mutatur -, efurienti (atietas æterna fer-
uatùr.Hçcenim omnia,diuitias fcilicetxiocunditatem,fa-
tietatem,beatitudini non decile nemo qui dübitet.
Verum quia reprobum quemqueinqualicunquefuæ
voluntatis affedu,fpecies quædam iocunditatis eludit, in
defidcriorjim expletione dele6katio falia difloluit •, igno-
rans,mifer,quantafitele(ftis&in preiTura confolatio , &
in fpe gratulatio,perhorre{cit quidem eam , . quaff in facie
paretinfelicitatiseffigiem, fed fub feljcitatis colore yera
excipitinfelicitatem:falfamiocunditatem , quæverum
dolorem non eifugit, eimiferiæpraeferens,cuiverabeati-
tudo fuccedir. Non fecus quam fi æger quifpiam ialutetn
vehementer exoptet, fed ob præfentemmoleftiam réfugiât
iè6tionem,aduftionemexhorreat , ac præfentiqua-
dàm fuaui täte pelle&us, olei fomenta requirat: quan qua
morbus eiufmodi fit,vt hac magislenitateferuefcat, nec
fine aduftionis,{é<âionifue dolore lentefcat. Sic mifer homo,
fie vel deceptus, dum putat felicitatem eiTe,quæ non
eft,velpræièntium fuauitate illeélus,quæ falfaeft : & fei-
pfiummiferiæ addicit, & beatitudinis appetitüm non a-
mittit é ac perinde infelici circuitul^boransnumquam
quiefeit. Enimuero cum anima rationaliiolusfitfuperior
Deus,par angélus,cæteraomnia inferioraiudicâtur y quid
dementis tamvicinum, quamreli&ofuperiore , in his;
quibus ipiâfit melior, requiem aucupariî
C A p. XXIII.
Depurogatiua rationale creatura>& quodrequiem, quam natu-
raliterappetit,necinfalutecorporistnecinmundihu-
wfit quarenda diuitiis.
O Mirabilis creatura folocreatdre inferior, quo te deiicisïMundumamas
? fed iplà es mundo fiiperior. M -î‘
Solem miraris? fed ipfa es foie lucidior. De cæli huius volubilis
fitu philofopharisîfed tu cælo fublimior. Sécrétas
creaturarum caufas ri maris ?fed te nulla creatura fecretior.
Dubitas,eum tu dehis omnibusiudices,de teautem ninil
horumîSed fi velisiudicare,noli tarnen amare. Sedncci-
plum iudicare ama. Ipfum ama,qui his omnibus te prspo-
luit,non fub mifit. Præpofuit,non y t ex his tu beatiorjfed
vt efl'et,quo tu elles fuperior : fubiieiens tibi omnia adeu-
mulum honoris, fe tibi feruans ad fruâum beatitudinis.
Quid ergo fequeris fugitiuas pul chritudines , cum tuai-
pfius pulchritudo nec lêneâute marcefcat, nec pauperta-
telordefcat,necpalleatægritudine, nec ipfa faltem morte
depereatîQuod quæris,quærejfed noli ibi. Quærîs yt vo-
luntatituaenihildefit,&ficrequiefcas:hocergo quære.V-
bi inquisî noli in lalute corporis, quæ fi ficâmetur, vt in ea
requies iftaquæratur ; cerne fi dent,quanto laboreacqui-
ri turj quam pænali exitio, pænalis plerumque morbus ex-
pellitur. Porto fi adfit, quanta ncceflc eft cura fer uetur?
quoteiinfidiantur morbi,quot febres,quot peftes, quot
deniquemortes ? Quid ergoînumquid in diuitiis i Sed
quislaborinacquireadis , quæfollicitudoin feruaadis,
quis timor ne amittantur,quis dolor fi delabanturî Auxi-
fti pecuniam,& timorem nihilominus auxifti. Timetur
potens,neauferatitimeturlatro,neminuat y tioeeturfer-
uulus,neprodat. U
Deinde quam crebro id quoque eucniat.quod quidam
fapiens ait, Diuitiaconferuata in malum Domini fui: quis dixe-
rit?Magis ergo requiefeit pauper. Vacuus e ni m viator, &
nudus,vt quidam ait,non timetlatronisinfidias. Securus
à noâurnisfùribus dormit pauper, etfi clauftra non mu-
niat. Inde eft de illud poeticum, Çantabit vacuus,coram
latrone,viator. Cæterum mordaces diuitum curas,quids
fapiens fatis eleganter irridens , Saturitas (inquic ) diuitû
hinc eu m falia quædam felicitatis imago deluderet, hinc non finit eum dormire. Quod licet ad literam pleru mq-, con-
■ tingat,
pctiefiS' i
Esdef.y,
tingat,vt diues quiipiam fitturatus ad naufeam, dum pra
grauat© ftomacho le colligitad quietem, crebrisrudibus
exCitetur} intelligendum tarnen didfcum illud de illo po-
tiusfomno,deqüofponfagloriaturiiiCanticis , Egofin-
quiehs ) dormio,& cor meumvigilatyde quo ÖC pfalmifta, In
ffidm.A-9- paceinidipfum, dotmiam&requiefcam. Hiceftfomnus,in
j quo fopitis fenfibus carnis, ac temporalibus tutis | ac pe-
rfilm n netralibus fui cordis extrufis, fan«ftaanimain Dei fuauifa-
1 re quiefeit, guftans & videns quam dulcis eft Dominus,
quam beatus omnis,qui fperatineo.Hoc ergo foihno abut
vt diuitem quertipiam seftimes confopiri, qui femper
ludis inhians,quo plura congeflerit, eo inexplebiliori in-
EccUf. j .? J glutfie nonhabita concupifcitjvnde Salomon,Auarus (in-
quit)»o« fatiabiturpecuniis \ & qui amat diuitias, fiuttum non
capietexeis. Quipropheticum quoque illud maledidtum
inc}imtjVaquicongregatnonfua.Statimq\ieidemmetz\\o-
rumeiusfubfannanscbngeriem, Vtquid aggrauat contrafit
denfumiutumi
C a p . X X I V .
\Ecdefis-9*
Quid fit inter diuties eleftos & rept
NOtandum fane quod npn alt Salomon » Qui habet
d iu i t ia s , f e d ,amat(idquit)diuttiasfiuäupi non capietexeis.
Nam prpfe&o ele<5bi quique,etfi forte diuitias | his.a ftolidiftimis belluis nihil videat pofle differre.Deniproboplurimum;
habeant, non tarnen eas amant,proinde nec in his requié
Tim.6.17 quasrunt, fedaudientespraecipientemÄpbftolumdiuiti-
! bus,no fuperbe fapere, nçc fperarein incerto diuitiaruro,
j fed facile tribuant.communiçent, thefaurizentfibi fun-
I damentum bonum^vt appréhendant veram yitam; ex fuis
• diuitiis non modicum frudum accipiunt., auditurinimi-
Mat.i5.34. rumäLDoFnino,Venitebenediäipatrismei,Efiuriuienim, &de-
diftis mihi manducare.Et catera.Hi lane non laborant in diui-
Tim.6.9. tnSacquirendis,timentesilludApoftoli , Quiaquivolunt
diuitesfierijnciduntinlaqueumdiaboli : hbs in copfcruandis j
' cafla follicitudo non cruciat , fponfionem Domini altius
(2 If recitantes,qui& follicitudinemprohibée , &neceflària
M»i£6 ^onàeïfNolïteÇmc^üïens^foüickiefièdicentes^Quidmanduca-
&}).» ■ I binm,autqi!idbibemustE tpaulopo(k.Qu&ritepriinumregnum
/ ( J)ei,&iufiitiam eitu>& h&f onmiaadijeientur vobit. Poftremo
fiebr, 10.34 harumamiflionenonmurmurantjimo& rapinambonorum
fuotum cum gaudiqfufcipiunt,confiderantes fe habere
meliorem,& manentemÇubftantiam.
\ Atperuerfisincontrariiim ccdit. Dumenimrationalis
animæappetitum, cuüolus Deus fatis eft,viliffima'mun-
dialium rerum copiaexiftimant poftefopiri ; quia nihil
quantairumlibet rerum ingeftione ptoficiunt, nec ad mo-
At fifecundumcarnem velmundum,
cerne quotinuidiæ,quot(ufpiciones,quotzelantisanimi
vrentiaflagraquietem mentis excludunt. Quod fi nihil
horumeuenerit,mors, quam bmnes experiri neceftc hà-
bent,hancdirimetvnitatem,doloremviuenti y poenam
impôttabitdifcedenti. Quanquam&inhacvi.ta,intera-
micifltmosgraues ini micitiasob ortas , nouimus;,. Sane
de ea i quæ inter bonos eft * diletftione alias diftcre-
mus.
C a p . XXVI.
Quod nec in corporis voluptate,nec mundipotentia requies
inueniatur. "
E Ompellimur quafi næuum quendam huie corpori
inferere,dè cam ali fcilicet voluptate fermonem j de
quatacendum quidem foret , nifiplerofquequafiexutos
homine,belluinaquadam fimilitudineadeo cerncremus
indutos,vt in ventris , eorumque quæ fub ventre funt voluptate,
om nemvit^fuæfrudfcumæftiment collocandü.
Ne quis ergo exiftiiner in his mentis fuæ requiem eflè
quærendam, paucis hincdicendum. Quidenimperuer4.
nus , quam rationalis mentis bon um in ventris ingluuie Mp_
collo care,ac id, quod prxcellit in homiiie j viliifimapcui-
daitt carnis fuæ portioni iubfternere î maxime cum fe in
que & famés cruciatum, & fatietas faftidium park; Nam
etfi voluptati fatisfaciat,nece ffitatis metas excédât necef-
fe eft*,fi autæm naturæ modumexceflèrit, dolorem corpo-
risvitareimpofllbileeft. Porro libidinumfordibus oble-
â a r f , acinftarimmundiffimæluis, in ccenoturpitudinis
voiutarijficut nihil turpius,nihil foedius, nihil magis eru-
befcendumjnihiltamconfufionedignum y itaprofe<5to
nihil magis inquietum,nihil ita omni quiete, ac tranquillitate
vacuum.Nâm de eius foeditate quid dicendum,cum
hæcfordidiftlma lues & carnem contaminée, & mentem
effoeminet,acquicquidinanimohoneftû, quicquid de-^
nique virile eft,obruat pariter & euertat?
Et quidem cum cætera vitia plerumque Ce quibuldam
virtutnm tegumèntisobpallient , aeperinde non modo
ad humanos non erubefeant, imo & intumefeât afpe«ftqs*,
hæc folain primafronte tantum fuipræfert horrorem , vt
ea maximenora,quaetiam carnëmpçtftçingitacfibi ven-
dicatjoculos vehementer réfugiât. Nempe & ipfis membris
, humano corpori à fapienriflimo Creatore honefte
infer,t is ,ob fui obfccenitatem tatum turpitudinisingefllt,
vt is,qui ea maluit cerncre,quam reueren tur obtegere, æ-
ternapatris malediâionemultetur y quibus autem horü
nuditasverecundiæ notantinufiit,dieunvdueis feinfelicibus exüüt, nec aliquando laborem benedi&ionis perpe-
^deponunn&tamenjquodmiferiuseft,taliumrerumquç-\ tuægratia munerentur. Necmirandum,iamtriumphan-
ftu vana cæcitate tuiqefcunt. Et hæc quidem in prælenti; te,ac vbiq; corufcanteillamollitiei debellatriee cruce le*
Ac quis horum finis ? Vltima eorum verba,quæ facràfcri- j fu,huius paftionis col 1 uuiem proditam ac nudatam j cum
Sapiens 3. pturanon tacet.potius audiamus.DireMffinquitJiwf^/êpæ- j inilladæmonicolaplebe, in quacallidiffima dæmonum
nitentiamagentes,& pra angufiiajpiritusgementes\ eorumque \ fadione, falforumdeorumflagitiaprofacnscolebantur,
6f 7. verba fubnedit,in quibus funt hæc,Laffati fumus in vïa ini- j pro eorum quafi reuerentiain theatris fal tabatnr, nec falquiiàtis&
perditionis,&ambulaüimusviasdifficilesyiamautem tem fub fpurciflîmo loue (purcus quifquam notam ali-
D Dominiigmrauimus. Quidnobisprofuttfuperbia,&àiuitiarum \ quandoconfufionisexuerit.Nam&abipfisadulterorum
iaftantiaqMdcontulitnobü ? Tranfieruntomniavelatvmbra,& ! deorum cultoribus,&âdulterium puniebatur, & caftitas
tanquam nunciuspracurrens, &tanquam nauis ,yqua pertranfit plurimum laudabatur.
fluttuantes aquas,cuiu$,cumpr£tene:it, non èfivefitgtum inueni- J Quidergohisagendum, qui virginis filium,ac virginiri
Àt'a & nosnaticonttnuo defiuimusefie, & virtutïs quidem nul- taris coluntaudorem? Cauendum eftprofedo necuiqua
lumfignumvaluimusofiendere^inmalignitateautemnofiracon- 1 ideueniar.quoddequibufdamaitPropheta, Computruè- ioelxfy
fumpti fumus. Talia dixerunt in inferno quipeccauerunt, quoniam : runtiumenta infierebrefuo. Quibus vérbis proprie fatis fine,
fie s imptis tanquam lanugo efi,qua a ventotollttur ? & tanquam ; modumque huius fpurciflîmæ paftionis èxpreffit » eum
fiumugracihs, que àprocelladifiergitur,& tanquam fumus, qui à j quem luxuriç charybdis abforbuit,carnis fuç collttuione*
vente dijfufus ejt,& tanquam memoria bofiiïis vnius dteipratere- 1 quafi proprij ftercoris egeftione.aftèrés effecorruptüm?vt
untis. Al t as ergo bec requies, & hpç labbatum videcur efle
quærendum. " ,
C a p . XXV.
Quod nec in mundiali amicitia requies fit quarenda.
§ Edamare,inquis.&amari quidtranquillins • Siqui-
) dem in DeOi&prPpter Deum,nQnimprobo, imo Sc
eum non modo ^ftimesextindü velabforprum,led inftat
fepulti cadauerisjimmundiflimi pruritus fanieprofluente,
pntrefeentem fentias & fcEtctem.Necefle eft ergo tn.enfe,
cui nequam hicfpiritus infederit, quibuldä funisagirarij
& ignitis luxutiacftimulisimpetitum, ad quaiqueflägitia
ebnä & vagabundäjfolüto freno totius honeftatis impel-
li:reftindoqj femelcocept* paflionisinc6dio,in aliud nihilominus
xftuvehemenciore fuecedi: Perabfirrdum eft
ergp , in eiufmodi voluptate rationalis njentis requiem
àucU- !