A
pfrtm.17. *.
j P /4/ . 100. 1.
ÎW.J.I4.
B
i Exod.t. 17.
c
Trau. S.
f°- J/. I*.
t C it â t fie
h o c P h ilo *
fo p h in e -
fc io cuius»
e tiam G tc -
D
g o ri* T h e o -
lo g u s o ra t.
in n o u a in
D om in i-
Excd.it. if.
noxias cogitationesex animo amolitus.eamrn fcetore in-
tclligibilem Pharaonem fuffocate niticur. Qu ipp e in
quorum homiftum animis h s c og ita tion « 'inh e ren t, m
ijs etiam earum fcetor permanet, autpie iJauid e : Putrue-
Yunt, & corrupts.funt cicatrites mety a facte injipientut met. Sin
a d diuinam gratiam mens e r e d a , pcauas cogitationes ab
Te repellat, ad intclligibilem Pharaonem fcetor peftifer
tedundat, tefterurfum eodem Deiparcnte : I» matutmo
interficiebam omnes peccatotes u n a. V b i matutinum dicit,
roüsfplendorem,quimentemiiluftref,f««(Smautçm
"tetrt. dxmones, eonunque antcfignanum Pharaonem.
Sed mendacij fatoré magis etiam adhanc daldemirritato,
i Chriftianus in eum tertinm adhibtt tormentum : Nam
vr illic à Mofe vapulat pcdicuîis, itahicàpio vapuiatpre-
cibus fceleftus ille SC exccrandus Pharap. 8c qnemadmo-
dumillic terra&aer pediculis refera, magnam Ægypu
ducibus cladem attulcrunt ; itacum omnia piorum ho-
minum precibus replcntur, ab his ter feeleratus ille cum
inferorum ducibus, médius cingitur Ôctorquetur. Siqui-
! dem cum fine hs prcccs agiles, quibulHam quafi aliso-
j mniapererrant.
I Ac ne his quidem mollito, in eum pius tanquam Cynomyaimarmat
Deicharitatem. Vetum pfsftat fenfibi-
lemprius cladem exequi, vt ex imagine veritatem expli-
Cajam ftatuam us. Vt Cy nomyia alitum minima eft, fed
’ qus caniintolerabile pondus afferat : Namilläpla plane
inquietum ani mal reddit, nec volcntem currerc cogit, ac
, ferio mandenda luaiplius caudale infledere, interdum
j vero etiam in tefram aeciduum gramini aifidue affricare,
! mules costum ac commercium nullo modo ferentem : 1-
tidem &pius aduerlusinteiligibilem Pharaonem chari-
j taris arma eXpedit. Quod ft animal reptile mules com-
’ mercium detredat ; q u an to magis charitatis vim odijarchitedus
diabolus ? Neqüe enim ferre omnino poteft.
inferiores fupera tenerc, ipfe è lublimi lap fus, & tenebrs
pro luce effedus. Sed ijs malis multatus adeopudefadus
non quieuit ; vt alperior etiam redditus lit. Itaque illicI
quadrupedum ftragesfada-, hie ieiunio beluinäätq; brn-
ta animi vi tia proftrata. S un t enim vitia, qus rationc Sc
fiant, 8c curentur, rarfumquè àratione aliéna, & incura-
bilia, quemadmodum Salomonis Sapientia declarat in
uitum eft, fubdudaque luce tenebrs tradabiles induite.
At hicpius,qüi exteriores tenëbra$reforrnidat,fcele-
rumque lippitudinem ex animo» Dei riotitis aqua diluit;
principis lempiternsque lucis radios puros accipit. Sed
ad vtrunque, cum tergiuerfarehturi cladibus terrendum,
ilia tandem ordirte quidem extrema, fed qus dolore ac
vehementia facile prima elfet, id eft, primogenitorum
mors luccédit. A t q ue Vt illic plaga hsc poftrema Pharaonem
populo miflionem faefire coegit,ad coledum Deum
procul,acfeorfim à deajlrorum facris, &cadaueribus; ita
hie quoque poftrema intelligibilem Phàraonem com-
pulit, extemplo pium finere SS. Trinitatem venerari,
longe à concitatis noxijs cogitationibus remotum. Ik
quemadmodum ilium ad omnes ejades obftinatum, primogenitorum
iriteritus emollijt & infleXitjita hunc fran-
git ac débilitât animi fubmilfio, omni eiusprimogenio
vitiojid eft,arrogancia atque fallu extindo.Ceterum mu-
tatafententia, cum dimilfumàfe populum. perfequere-
tur, Deus, Mofe fequeftro, noduigne, interdiunube If-
raelitas deduxit. Adeundem modum, fcelefto dsmone,
profugum àlèpium, necquicquam lubdolc rurlum infe-
quente, Seruatornofteratq; DeUsperdiuinitatem fuam
atque corpus omnemterrarum orbemab ignorantiaete-
nebrisadDei noticiælùmenerudit. Atque illicpopulus
traiedomarirubro, Ægypto, eiufquePrincipi Pharao-
nielapfus, feftumagitans; promilïàm porrö terrampro
viriliinuaderelategit-, hiemundusper Dominicum lan-
guinem Sc aquam diro ac fequace peccato , & Pharaa-
ne y acefbo atque inuifibili tyranno, eum acerbis exado1-
ribus,liberatus,itinere tanquam poftliminio ad cceleftem
mundum adornando, ■{■ DominolDeo noftro liberalia a^
git.non'tamen improbitatis malitiçqüe fermento,fed fin-
ceritate, ac purjtate, quail quibuldam panibusinfermen-
tatis,nihil Ægyptiacç atqueimpiç malls exportans.T urn
E
IW.jo, „
:CtUS uiaDOlUS : n e q u e « m u » c u t u a iu u iu -------------- Ojti . - X 1* 1 n.
ftipfaquafihaturaiiuiida, hominumqueofor, nos| ^haraoinfeqmaufus,cumomniexercitudeletuseft: iti-
. I7i Ul, /• \r l f ..i-r /*?. o.'___1___ Är.inrf» laihili dem & intelligibili PPhhaarraaoonnee min SSeerruuaattoorreemm mmeeuumm min--
furgere aufo, intelligibilium draconum capita per lacram
tindioncm confrada Hint: idenim 8c magniis ille Paulus
in'hanc lententiam prsdicat: Nolo vos ignorare,fratreSy quo-
mam panes noftri omnes fub nubefnerunt, & omnes mare tranfie-
runt,&omnes in Mofe bapttz^tifunt in nube & in man. Nam
vtMofes populum in promillam terram inducere eft pro-
hsc verba : Fit enimyt deprehenfusfurfuratnsfit, vt efurientem îhuiub.imtuas,, propterleue quoddam.... m.. .u..r..m...u:?r :' (num, 1p utatis-'
Meat animant: quikutem adulter eSt, propter cordû inopiam, | inaaitydepetrahac vobts aquam poter mm eticerel)icd earn per
perdetanimamfuam. Atqi illicvtpoftCynoihyis cladem, vicanosexplorare& cognofccrevokut; fic Adamus^Dei
quadrupedum bmrtiUm inteinecio eft lèquuta*, ita poil
ieiunium hic, bèluiriorum atque brutorum vitiorum intérims
y aux qùidem nullo prslèntioriremedio, quam
ieiunio ■ m o ex c animo iam m exterminantur.
o a icm .u ^ . 9 &c)cotdspr&apijPatrisFihys,meiisimorfcfi«>affum-
Veiura rtcq; hocfaÛo fccleftas Pharao refipuit. Qoa- pto Adami temperaraento * g g credcnres m coelcftcm ac
rc illicquideih puftulæfemcnccs(Énalefîfcostorquebanc) pcrennenj!>Hicrofolymainperduat.Vidilbsolimhguras.
j hic in pio ïnteftinusigüis, & Hammam omnem lùperans
Zelus,in Pharaonëm intélligibilem infurgit j fecundum
i philofophumdicentem:j’ Iraminfolum lerpentem exer-
ce.Iam vero, vt illic lènfibili Pharaone,promifl(à, qus de-
! dilTèt,fallente,grando cum igni extitit; ita hic q Uoque intelligibili
prscepto non fubnixus, ampledendô lèrpentis confilio,
immortalemvitam perdidit. Igiturillic Ictus Naue filius
Ilraelitasintèrrampromillaminduxitlàluos; hiesterni
nuncrcm veram cermte.
» qui àpiodeiedus eflet, furente, diuiniignis
perennes in animo lcintills,& iugis imber lachrymarum
ex oculis fluens ac Icàturiens eXiflit. Nain quemadmo-
! dum lènfîbiles oculorum pupills caligant, fumi acrinio-
l niam non ferentes, atque ideo lachrymantur; itaintelli-
! gibiles mentis oculi, peccati acrimonia môrfi, internam
1 lolicitudinem, atque ehiendàtionem lachrymarum de-
lluxuteftàntur.
C a p v t X X IX .
Cur Dei filius homo faâusfit.
IVd. Belle & conlèntanee Dei vatis oracula fublimi fen-
fu aperuifti, vereque an tiqua, futuroruhi vmbràs & figuras
docuifti. Sed qus eft autem neccffitas, quave gratia
Dei filium hominem fàdum dicitis ?
Chrift. Quodfiomnino, quamobremDeuscoeleftcs
copias, 8c Adamum creauerit, vos exponetis, facile & V~
nigenid Incarnâtioncm explorate,,cqgnoueritis.
Iud. Per bonitatem, & folam vniuerfi creationem
Excd.lj.ii
F
t N azian ;
d ita tem .
G
l.Ctr. ie.1
Sedijs rebus vtroque obfirniato manénte, opus erat ^ DeiimelIè,éx fapientibusnoftrisdididmus: NaminDa-
porro ad frugem alijs prsterea cladibus; vt, qui beneficijs ; uidis Pfalmis hsc funt verba: Seeundummifericordiam tuant
affedi non Ie gratos prsftitiftcnt, plus caftigarencur, & memento met tu. Etrurfus: Dulcis &reatuDomtmu,propter hoc
caftigati,ex ijs qus paterentur, diütUam vim agnofcerent. legem dabit delinquentibus in via. ♦
Igiturcumnec affliótiagnofcerent, addita locufts cala- - Chriftian. Quod fiexbonitate, vtcerte exbonitate,
micas eft, qus quiequid rota ÆgyjJtO viridc efïèt, cönlu- Deus hominem ïabricatus eft ; quanto magis lartam te-
meret.AcMolèsquidemloeuftamexciuit;atpiusineun- dam tueri fabricantdecebat, nec committere, vreor-.
da omhi vitsduritateomnem corporis vénuftatem fran- niptcla obrueretur ? De eoque etiam Saluatór de otii- ’
git.Nam vtillicviriditaslocuftis pabulum eft,ita hïccor- busad vosdilTerensait: Pater mew, quod deditmihi, mains
poris venuftas brutis affeélibus. Atque interim obftinatö omnibus eft : & nemo poteft rapere de mam Patris mei. Tuen,
rnrfurnPharaone,inÆgyptumalijs quoqae cladibusls- . enim fabricam longe maius eft, atque illuftrius , quamj
fabrics-1
s’pafoha
1S4.JÎ- .
fabrieari.Necfane perinde eft Deum hominem fäbricari,
ac honiinem deniqae Deum fieri. Idque fic habere de
principibus noftrisintelleximus: dicit enim quidam prir
matumnoftrorum: t Deum tunc prsftantius conrulif-
Ï ] fe, nunc deterius adfeifeere: hoepriori diuinius, 8c, fi re-
1 <fte iudicetur, fublimius elïè. Nam poftquam terreftris
diaboli inuidia, 8c vxoris fraude, cceleftem fe vocari non
obferuans» pró vita mortem, nön fibi modo, fed toti ad-
eo generi,conciuit; Oportebat porro cceleftem & immortalem
Deum» Gabrielis opera ex incontaminata&
impolluta feemina nafei; ac quemadmodum de viro fine
muliere effióla mulier eft ; fic è mullere fine viro Deum
hominem virum prodke; vt peccati repértorinfuperabi-
lem fearbitratus, nobis fpe Numinis inelcatis, allumpto
viciflim corpore mefcaretur, quo Deum, ceu Adamum,
adortus, occumberet. f Itaque exinanitum Numen cum
afliimpto corpore copulatum eft, &.inlblito tempera-
mento Deus & homo ex vtroque vnum, &per vnum v-
trumquc faäus, Deo cum corpore përmixtö atque de-
uindtOjVt qus diflidercc, cuiuldam tanquam medij com-
mercio in vnum componeret.
B
.nencibu».
C a p v t X X X .
Cur Ghriflus homofimul & Deus.
omne» ac delidlum dementer condonare, Vnigenum |
fuum Filium, fui atque illorum fequeftrum demifit. Quo
beneficehtis fus ftudio non folum repudiato » fed iilo
quoque impie in crucem ado, millis cceleftibus copijs,
velut omni defenlione carentes, sterhoigne» diabolo»
eiufque aflfgelis parato, feuere damnauiti
Quare vqs aecipite, obfeero, frugi confiliu m : nam rc -
fipifeerepoteftis adhuc fuperftites, atque inm ünd od e -
gentes, fugite erroris tenebras, & ad veritatis lucem con-
uenitc, operamque date, Vt a deteriori ftatu, ac lsu a hee-
do rum m anu; ad Sc ruato risme idextramcumouibus a-
flituri tranfeatis.
Iud. Enimuero & nos Prophetam magnum, effica-
cem, a Deo vndum expedare, id verum eftj Dei Filium
neec«litusdegrelfiim,aProphetisaudijmus, necin cce-
lum rurfum afeendifie.
Chrift. Itaqüe porro, vtvidetut»prophetas dicitis,non
de Deo prophetias edidiÜe, fed de nomine mero.
lud. Ita eft.
Chriftian. Q ftupida$em! Et; qüis vero ex omni memoria
, regum feruis conferüos prsmittit , ac non po-
tius filij aduentus prsiiios, & prscönes ? Sed tarnen pro-
phetasnuncquöqueeuoluamus, atque iterum vosveri-
tas docebit.
IGitur vnus ex vtroque pro vno decellbre, feu, v t venus
dicam,pro omnibus fad u s ,in terram venit,aniino p r s -
dituspropteranimum pr scepti contemptorem, corpus
geftans propter corpus d e lid i adminiftrum fimulqué
damnatum, peccato altior ac fublimior ; lu téu s , propter
Adamum lubpec ca tiim fub ied um , vetere cumnouo., id
e f t , humailitate cum diuinitate confc renda, & q u ip a l-
fus e fle t , eo per paflionem reuocando ,a c pro noftro rum
! vn oquoque fingulis vicilfime ius , qui pro nôbis obijee-
retur,prsftandis,atquehà.ebenignalapfipropte rcontu- !
: maciam procuratione , nouo quodam arcano exhiben-
do. Hinc ortus atque Virgo, hinc prsfepe & Bethlehem,
1 ortus procreatione,fedpotius recreatione,Virgo pro mu-
I liere » falue pro dolore, Bethlehem pro Edemprsfepe
pro pomario, Gabriel pro ferpente, arbor pro arbore, in
crucem expenfs manus pro male expoireda manu, fel
pro dulci fapore, corona pro deiedione, latéris lancea
pro enfeparadifi, vnguentaprolachrymis ,findon pro fi-
culneis folijs, nuditas pro fçorreis veftibus, claui propter
ruinam 8c lamenta,eredio pro kpfu,arundo ad frangen
C a p v t X X X I.
Cur Chriftus ex Virgtne nafei voluerit.
IVd.Quandoquidem nobis ortum fine tempore, feu ve-
rius fupratempus, erudite comprobaftij âge, amabimus
te,& Dei ccelitusad Virginem defeenfum explana, Sc qui
prophets de eo aperdflime diflerant.
. Chriftian. Audite ^ Hieremiam,diccntem: Hie eft Dens
no fier., &nonAftimabitur aduerfus eum. Hie adinuenit omnem
vim difctplina, &tradidit illamlacobpuero fuo, & ifrael di-
lectofuo. Pofthac interrisvifus eft, & cum hominibus cornerfa-
tus eft ? Hie Dens no fier. Quis ? qui ab omni stèrnitate eft Sc
in omnem stèrnitatem perdurât. Et Hon afiimabitur alius
aduerfus eum. Quis alius non sftimabitur ï qui fcilicetab
Hebrsis pro Dei Filio expedatur. Hie adinuenit omnem
vxam difciplime. Non profedo fullonicam , ac fabrilem ar-
tem, autqusreliquslunt eiusgenerisfiitiles; fedreriim
notitiam, è terrain ccelumiter&afeenfum, liipra cosle-
fteijnpulchrirndinem, acDei comprehenfionem, deni-
qué» &illuftrationem, in quantum fe quilque ad id comdam
Maligni potentiam,; mors pro morte, tenebrs pro paraflèt, feu potius Opifexlargitus eflenIgiturhic ille O-
luce, fepulturapro in terram reditione, aedemumrefur- pifex eft, qui hsc iradiditlacobpuero fuo, & lfraeldile6tofiio.
redio pro lapfi refurredione. Atque hçc omnia Deus no- | Made verbis Sc prophetia efto t Ieremia. Non enim air,
biseurandis,adnoftrsqüé imbecillitatismedelam com- poftremistemporibuscorhparebitin terris, &apud ho-
parauir, quö veterem Adamum, vnd'e eXciderat, reduce- mines verfabitur ; fed qui fiitura exploita in fe cöndneret,
ac vitaliarboriadmoueret, t quem notitis^rborinc-
pte,nepfiio tempore percepta,paradifo exegerat.
' Iud. Quod li ad diabolum fuum deijeiendum Deus
homo fiidus eft, ns idpotius in fraudem Numinis fit:
Nam fi homo fadus malignum dsmonem vicit, multo
magis vt Deus & vincere poterat,& eXitiodare:Nemo eft
enim Deo fortior. Itaque clamät Ifaias:De«i_/örm (prspo- !
tcntfpaterfuturi feculi, princepsfuturifeculi.
Chriftiam Rede Ilais verba in medium prbtuliftis.
Sed non tam Dei potentis glorioliim eft, aduerlarium vi-
cifle,necdsmonipudendum aDeoVidum eile,quam
infigne Dei potentis, Scinaligno-fiummum dedecuseft,
per carnem vidtim elfe, ac luteum, cceleftem fadum; 8c
queni diuihitatis ipe.fupplantauerat, copper humanita-
tem deificäto viciflim cernendo fiipplantariv'Nam vt.frn-
guinarij & improbi homines mundanum hoc i regrium
perfiderefugientes, atquein montibus 8c rupibus-, ine-
diam tolerantes , hand fane regem latuerunt; quin ille
miflo, quem habebat vnigenitum, cüm iureiurando, 8c
liberalibus promifiis, adfrugemrcditiirosrenocat, qui-
bus no Iblitm verba regij filij non reueritis, fed eum quoque
cruentis manibus trucidare aggreflis, rex fadus cer-
tior, &iraincenlus,eos exculationem millam habere co-
gitaris, miflis luis copijs dcleuit. Indem lane &Deus&
Pater Seruatoris mei Chrifti» volens Iudsis vaticidium
ret, fututa tanquam prsfentiaprslagiuit. EtSapientis
hsc fenténtia eft. f Cum meum filium non audierint, ego quoque
eos nontxaudiamy inquit DominusDmnipotens.
Iud. Infolens nobis non videtur, vndum a propfctis,
puemm Sc filium Dei vocari. Nam 8c de nobis f Haias ef-
fatur. t Ephraim pr 'tmogenitus mens e ft.
I Chriftian.Dixinvobisjlegistegiimentum,nonelitte-
ris, fed veftigatorum& qusfitorum intelkgentia cenfe-
rii Vtenim turn non omneslane vultus Mofis Iplendo-
fem irretorte intuebantur, fedïoli diuinitus eledi, ita hie
quoque mentis oculis capti,ad fears feripturs lucem cs-
eütiunt, vt&vos inprsfenda. Neque enim Salomonis
vatiicinium mends veftf? oculotumlippitudiriem ad cèr-
nendam veritatem abfterfit, manifeftè vnigènimm Dei
Filium incommutatum hominem denique fadum de-
monftrans; fed quodSapientia Salqmonisdeclarat,. di-
cens: Cum meum filium non audierint; vos Dfei Filij ho-
norem intrepide ad vostrahere conamini. Quanquam
non vt Sapientia filium appellat Dei Filium, itidem 8c
vós Ilaias t appellat natos, cum ait: Pr'tmogenitus meus
f ifraelita-y fed ilium naturalém, vos adoptiuos.
Nam nos primogenius lumus fecundi
Ifraelis(Chrifti.t)
f n e u tra
B ib lia ita
h a b e n t .
f le r em .3 1 .
9. & îuxta
L X X c.38
H
f it a v t r a -
q u e B ib lia .
f H ie r em . v
t Ê p b ra im .;
, Cm.25 a i.
f S ic . à S . !
I P a u lo
4 S e c u n d u s
{. A d am fic
1. fu t u r u s di-
I c itu r.
Biblioth. Vet. Patr. T o w . 1 4 .
C a p v t |