V. DequoTundamfententia,quiexterioreslaborescbaritati,
& interior's dulcedinidicunteffecontrarios.
VI. Apofioïica-& prophetica auiïoritatepramijfa fententïa
confutatur.
VII. Quffti° cur quidam ampliori dulcedine in remifitori vita,
quam inarltiori compungantur.
VUL Quod triplex fit caufaJpiritualisvifitationis.
IX. Quodprïmumgenus compuniïionis ,ficut alia qiudam
gratia, & reprobisadiudicium, & elect isproueniat
adprofeftum. }.
X. Deduplici rationefecunda vifitationis, & quod de ifia ad
tertiam ,qua cater is excellentior efi, tranfitur.
XI. Quid in fingulis hisvifitationibus Deus öperetur.
XII. Quod in prima vifitationejpecialiter timor, in fecunda
confolat'tOyin terttafit dtleftio.
XIII. Quisfitfructus infingulis, &quate quidam fecunda vifitationis
confolationepriuentur.
XIV. Proponunturquadamdtuinatefiitnonia,fecundumqua
fiatumfuum quiffevietiatur.
XV. Quibus modisadjpiritalesconfolationestranfitur.
XVI. Qupd non fit-deferendum al aliquoatüioris vita propofitum
, quamuis iütrn dulcem non experiatur ajfe-
ótum.
laborem. Vnde tria lila propofuimus confidctanda, in
quibus Euangelifta loan nes omnigenam videtur com-
prehendifïe cupiditatem, Concupilcentiam fcilicetcar-
nis,Concupifcentiamoculorum,&Snperbiam vita*. Sed
interueniente morte dile&iflimi noftri, interruptum eft
opus, aliquodque tempus lacrymis , & plan&ui indulgences
, hanc confiderationem alteri exordio refemaui-
mus.
Igitur vt a Pauli verbis fumamus initium, dicimi^quia
radixefiomniummalorumcupiditas, ficut è diuerfo radix o-
mnium virrutum charitas. Pröinde quamdiu in ipfisa-
nims; prxcordijs, radix hac virulenta refederit, licetfum-
matim quidam ramufculi recidantur, germine rediuiuo
necefle eft alios puUulare, donee radix ipfaeuulfaradici-
tus, vndeperniciofiftimavitiorumfobolesoriatur, vlte-
riusnonrelinquat. Porrofunt quidam qui manifeftiori-
bus,& vticadicam craffioribus implicati vitijs, cqnfufio-
nisfuae no tam prima mox frpnte praetendunt, quos a pra-
fenti confiderationc aftimo femouendos, quod eorum
mentem omni vacuam requie, fatis fuperius demonftra-
tum fit. At nos, qui Euangelico iugo, quod fuauiflïmun»
Saluatóris fententia manifeftatjdominicoq; oneri j quod
leuifïiroum eiufdem nihilominus probat au6loritas,vide-
mur mentis humeros fubieciffe, & ramen conuincimur
laborare; nos(mquam jprofeflbres Crucis Cbrifti,aflfum-
pta claue verbi Dei, relere mus dauftra pe ótoris noftri, 8c
penetran tes v fque ad diuifionem anima 8c fpiritus, com-
pagum quoque ac medullarum, difccrnamus cogitatio-
XVII. Interrogations cuiufdam nouitij,& fua rejponfiones inferuntur.
X V III . lnqui bus am or em Dei conßare credendumfit.
XIX. Quisfitdiuerfarum compunftionumfruftus, noüitio in-
terroganti exponitur.
XX. - 1 1 '
NouittusiUevndeDeumfemagisamaJfeprobai, & inde ! nes & intentiones cordis, & fineadulacoriapalpatione,
minus amajfe conuincitur, & , quibus lacrymarum quid -in ipfis animae receffibus fecre tius lati te t peruiden-
prbfufio proficiat, oftenditur,.
‘ tes,iplas;pouusrnoiborümradiceserttereconemur.
XXI. Quodexbisquainfertafunt-,quidcharitas, quid cupiditas
in profictente operetur,poßitaduerti.
XXII. Quanta fit in voluptatum contemptu, viäoriaq. iucunditas.
XXIII. Devanaaurium voluptate.
XXi V. Decontupifcentiaoculorum, qua inexteriori& interim
curiofitate confiftit, qua ad viam perfeäiorem con-
uerfosaffligit.
XXV. Traitons defuperbiavitaprimo agit devanitate. '
XXVI. Dedominandilibidine.
DIVI AELREDI
S P E C V L V M CHA -
R IT ATIS.
LIBER SECVNDVS.
C a p v t I . ,
Quid in primo libro propofuerit confiderandum, & quod
manifeße vitiofi, ab hacfint cqnfideratione
remouendi.
Vperioreopufçulihuiusparte, de charitatis
perfcdione diflèrentes, in ea omnium virtutum
fümmam confiftere, ficut valuimus,
demonftrauimus. Neque enim virtus diceü-
daeft, quamradixiftano4iprotulerit,ncco-
pus perfedum æftimabitur, quod finis ifte non conclu-
iêrit. In hac & legis confummatio, &Euangelicaproba-
tilr efle p erfedio; cum in ea &fpiritalisinterioris, exte-
riorifque hominis circumcifio, vera mentis (abbatizatio,
veritas facrificiorum , & omnis fit plenitudo præcepto-
mm. Et de circumcifione quideffl fuperius pauca per-
ftrinximus; mentis fabbatum nufquam , nifiin charita-
teeiTe, autefirepofleoftendimus. Ipfaeftnamqueiugum
illudfuaue, & onusleue, adquodnosSaluatorisinuitat
(dementia, Et inuenietis ('inquiens) requiem anmabus veftris.
Verum quia plerique noftrum , qui Videmur huic iugo
iuppoftiifiè ceruices,in multis conuincimur laborare, co-
nati fumus oftendere, cupiditatis iugum huncpartutire
Qupd labor exterior pro interioris qualitate formetur, &
exterior tabor interiore aliquandomi-
nuatur.
Compendia
48. \
Hebr.^.iu
G
S Ane labor ifte non carnis led cordis e ft, ficut & re- Comptndif
quies, de qua agimus, cordis conftat effe non carnis-, c-09>
quanquam exterior labor pto interioris qualitate forpie-
tur, nec dicendus fit exterior labor vllus, fiinterior fuerit
nullus: verbi gratia, attende venatores velaucupes, vel
quoslibet talium vanitatum fedatores. Si exteriorès corporis
motus perfpgjceris, quid laboriofius ? fi mentis qua-
litatem, quiddeleaaj^ius ? Idipfum etiam inlaudabili-
bus indagare facillimum eft. Quantus Apoftolis labor
exterior, cumin carcerem traderentur, cum aftringeren-
tur vinculis, cum fiagris acerrime cæderentur | Et tamen
ibantgaudentesà conjpeltu concilij,quoniam dignihabiti funt,pro ’ W, j. +I,
nomine lefu contumeliam pati. Quam multis tunc iacrilegis
fimilis poena? led quiadiflimilisconfeientia, illi vtrobique
milèri, 8c intenus & exteriuslaborabant ; ifti adinte-
riorem requiem in poenis extetioribusexultabant. Nec
mirandum, cum plerumque interiore labore exterior mi-
nuatur,& grauiffimi corporis sftus, aeftibus animi tempe-
rentur. H
Quis enim labor adùlteris? quæ pcenalatronibus ? 11-
lis, vt male cupitis excipiantur amplexibusj iftis, vt alienis
fpolijsperfruantur. Sedilleinteriusfacelibidinisardens,
quid exteriuspaciaturignorat; hune auatitiæ flamma fe-
cretior, manifeftas facie pcenas corporis non fcntire j de
quibusPropheta,Vtiniqueagerent,laborauerunt. Hisigitur »
diligenter infpedis, patec profedto nequaquam.excerio-
res corporis pafliones, interioremparturire laborem,fed
radicem internis vifeeribus refidentem, quicquid exte->
tins accidit, pro fuiconforraarenatura. Quidcnimeft,
quod duobus ad eandem menfamrefidentibus,. eifdem
appbfitis cibis alterexultat, murmurât alter ? Quid*qüôd
exceptiseifdem vulneribus, alter triftitiælangaore deijci-
tur, alter miraiocunditate perfunditur ?Duo limul orbica-
tis,fiuepaupertatis infortunioferiuntur,& tamen ifte bla-
fp hemat. gracias àgit ille. Eadçmfpecies vtriulqjingeritur
oculis, Sc vnus turpitercommouetur, alius folita fibi pace
perfruitur.Oblataoccafione honoris cuiuslibetambiédi,
alter
■Compendij
A f« »
alter tantadominadi libidine infiammatur, vt ipe culm;
nis potiundi, nihil fcéleris committereperhortefcat; adeo
alter ab hac pefli ma pafiione liber exiftir, vt oblatas ^uoq;
dignitatum infulas aut non, aut vix fufeipere acquiefcat.
C a p v t I I I . fi
Quod omnia accidentia charitatis fua temperettranquillitate, cupiditas
omnia fua corritmpat peruerfitate.
NO n n e & corporibusid ipfum acciderè manifeftum
eft,vt pro fanitatisvtique qualitate, ea, quæ exterius
accidurit, aut moleftaexpèriantur aut grata? Namcibus,
qiii môrbum augef alterms,altcrius proficit fanitati;& fol
qui lumen oculo eripttlippienti, faroiocüdiusillücelcit.
SiCutergoin corporibus, pro interioris naturae modo, ea,
quç extef ius adhibentur,aut faliibria inueniuntur aut no-
xiajitapraemiffis indieijs facile peruidetur,exinterhamér
tis qualitate huius requiem, iftiuspendere labotem. Men-
tem enim, quam fuauiffimumactranquilliffimum Domini
iugü, charitas Videlicet perfeda poflederit, in fuæ tran-
quilhtatis ftatum accidentia quaeque transfundet: non fi-
nensearn vllis rerum perturbationibuscottimoueri, led
ipfas-rerum permutationes àd fui profeétus vfum proue-
njre compellens. At fi mensgrauilfimo fuerit iugo cupid i-
tâtisadditta, quamdiu- quidem nulla fuerit commotionis
occafio, dominici iugi fuauitatem tequies re mi (fa menti-
rur:fedcaufàcuiuslibetindignationisoborta,moxde cordis
receffibusj'quafideabditiflimiscauernis, beftiafieua
prorumpensjdirifiimis paflionum.morfibus miieram arii-
mam lacerac 8c’ cruentat ,niill^pa paci, nullum eirequiei
tempusindulgens. Computrefcat icaque iugum, à facie
olei, iugum Icilicet cupiditatis à praefentia charitatis; &
ftatim experitur larcina Chrifti, vt ait quidam,quam fit le-
uis, quam fuauis, quam iocunda, quam incoelum rapiens,
& aterraeripiens. Quocirca fi requiei huius dulcedinem
volumus experiti »laboris noftri cauias & radices follicite
exquiramus j non affefku tepido, quafi ferro retnnfô, ex-
teriora tantumrecidentes, fedadipfas morborum origines
vehemôntiori defiderio pénétrantes.
C A P v T. IV . !
Quoi dtripliciçonctipifcentia omnis labor interior
oriatur.
PV T o autem quia fi fubtilius indagemus,quicquid no-
bislaboris oboritur, vel à carnis concupifcentia, veLà
côncupifcenciaoculorum,velfuperbiavitæ,quafiquibufdam
venenofis fontibus deriuari, manifeftiflime cognof-
cemùs Siçrgoadhuc cibusme contriftaoafperior, labore
mibi concupifcentia carnalis indicit, nec ideo laboto
quia iugum Çhrifti fiilbepi, lèd quia non plene iugum cu-
piditarisabieci. Quidfilautiorisedulij inflammatusaido
rejvilioris appofitione conturbor,' vel fi lôlito minus,fi v d
tardius,velnegligenriuspræparetur,murmurationispefte
confiimor? Quid mihi has paritanguftias,paffio cupiditatis,
an fuauitas charitatis ? Quid fi motiachus qUis pro numéro
no6turnaliumle£lionum,afuoPrçpofito numerum
fibi cxigàtferculorum, & pço folemnitaris cuiusliberex-
celfé tia dapes efculétiores.acperegrinos expetat fapqres?
Quid fi cum horum aliquid aliqua occafione defuerit, in
lires &contentiqnes erumpat, àcpeffimæpaffionisæfttis
ferre non fuftinens ^importunis clamoribüs, occultis fu-
furrationibus fiacrumpaeem deturbet îNonneeiiugum
huius mifer*feruicutis, acviliflîmilaborisanguftias;conr
cupifcentia mundialis inuexit? Quos bene Iacobus re-
darguehs. Vnde(inc{\iit)lites & contentions invobisî
nonne ex concitpifcentijs vefiris, qua
militant m membris
vefirisi
C a p ÿ t V«
De quoŸiindam fententia, qui extermes tabores cbdritati, & inte-
riondulcediniditunt effe contrario s.
S EpaffiduisCinquis) vigiliis corpus tabefacére, qilo"
tidianis laboribus carncm aftligere,vilifiimis cibis mé"
brorum labcfnftare vigbrem, nonfolum non modicilà-
boris,fed & ei,quam tantopere niteris corn m.endare,adeo
charitati conftat efie cpntrarium,vt totam mentis luauita-
tem euacuans, om ni earn fpiritali dulcedine reddat effoè-
tam. Hæc eft ilia ridendaquorundam opinio, qui fpirita-
lem dulcedinem in carnis quodammodofuauitate confti-
tuunt, afferentes corporis amiâionem contrariam effe
fpiritui, exteriorifque hominis paftiones, interioris mi-
nuere fanâitatemi Cum enim (inquiuntjicaroacfpiritus
affeétu fibi natural!cohæreant, neceffe eft filas inuicem
communicent paffiones jacficimpqffibile, vt non huius
oppreffione alterius hilaritas perturbetur, ita vt inillud
gaudium fpiritale, moeroris quadam anxietate deiedlus
fpirirus,nu lia tenus valeat refpirate. Acute hæc vel inuefti-
garividentur, velprobari. Öreihpudendam! fecundum
régulas Hypocratis gratiaquæritur fpicitalis. Sic nimirum,
fie errant, qui fitphyfiçis argumentis, magis quam præce-
ptis Apoftolicisinnituntur.Plane hæceft (apientia non de
furfiim defeendens, quæ primo .quidem pudica eft, deinde
pacificajfed prorfus.terrena,animalis,diàbolica. ^Hæceft
ïàpientia verbi, quæ cum fuauitatem doceac carnis, Cru-
cem Chrifti euacuarecontendit, in qua p rofeâo quantum
ad carnem nihil eft fuaqe, nihil molle, nihiltenerum,
nihil o mnino délicat um. Sed non ilia euacuatur. Illapo-
tiushancdelicatam do&rinam euettit, quam clauifacris
inditi membris expugnant,quam lancea illa,dulcibus im-
prefîa vifeeribus,acumine falutari debellat.
Ego prorfus contra fentio,auda<fterque pronuntio,carnis
affliôtionem, fi fana præcedat intentio,& fuerit fèruata
diferetio, quam tarnen non propria conie&ura,fedexem-
plis maiorum caperc oportet, ne fbtte remiffio & difî'olu-
tio, fit b colore fe diferetionis obpaliientj fic(^inquam)çar-
nisafflidtionemnon fpiritui contrariam,fednecefTariàm-,
fedneediuinam minuere confolationem,fedpotiusfen-
tio prouocatejadeo vt hæc duo Temper æquari in haedun-
taxat vitaexiftimem,exteriorem fcilicettribulationem,&
interioremconfolationem.Quidergoinquis?Tuæne>fcn-
tenriæmagis,quamptopriæcredâmexperienriæfEt quid
fi alius, longe aliud, fe teftetur experturo? Cui veftrumpo-
tiffimum eredam f T u ,atreptaar«ftiori conuerfatione, di-
minutam tibiautumas gratiam fpiritalem; ille,quo magis
affligitur,eo maioré diuinædulcedinis gratiam experitiir.
Cuius ergo fententiæaccommodanda eft fides? An & hic
phyficisrationibus diuinam gratiam fiibfternendam pu-
tabimus i Abfi.t,abfit. Plane cui vult mifètetut. Forte ergo
Deus huic diuiciis &delitiis afïluenti, fuæ confolarionis
dulcedinem impercit i quam à pauperculo fuo,pro fe quo-
tidie moriente, rigida cenfuralufpendit? Abfit hoc de illo
dulciffimo,fuauimmq,pijffimo,comparientiffi;mofenti-
.Sed fi egodico,poresdpbitare,fi autemChtiftusdicat,
hæreticum eft non credere. .
C a p v t V I.
Apofiolica & Prophetica auâoritatepramijfa fenten-'
tia confutatur.
« C e ED ATergoilleathletaforriflîtriuSjteftisfideliflî-
mus,difpUtatoregregrius,inquoChriftusloquitur,
qui pro Chrifto quocidie morirur,quiqémtribulatiqnem
patitur, cui foris pugnæ, intus timorés,qui caftigat corpus
fuum &inferuitutem redigit,quinongratispanemfuum
man ducat, fed in fat igatio ne noéte, ac die operatur, çuius
man us & fib i,& qui cum co funt.heceflariafubminiftrantj
qui denique in labore &ærumna,in vigiliis multis,in fame
& 'fi t i, in frigore & nuditate, fub fignis lefu acerrimüs
Cotrtpitidtj
cap J4.
*
J Hac eft fa-
fpientiaHoti
verbis, fed
carnis, qua
I miles
Compendij
àtf-îî*