Cxreraonialiùm
Chriftianx
deùotioms
pixceptoiû
3^2 ,__________ , _ , ~ ; ■ £, ■
habens,&dicit,Item Dominemeus'.filiusfilij meifidebit a dextris I
ib», & ego àfiniftris? & Dominus mitigabit eum,dtcens,filiusfilij
tuïifià dextris meis,&ego à dextris tuù:& eadem bora contenta-
bitur Abraham,& hoc efi quod dicit Dauid inPfalmis:Et dexte-
rà tua fufcepitme.Item habeturinlibro de Hagiga in capi-
taïo,Endorfin: Habetur in qtiadam ScripturxDaritüisfic-, Tro-
ni politi funtji» plierali:&paulopoft dicit: Trönusflammari-
gnis - infimgulan: Verfisautemifti imicern aduerfirividentur
ïdicit Rabbi Acbiba) fednonaduerfantur, quidam namque Tro-
nus,pro DeOi&alius,pro Dauid: gloffat Rabbï Salomon-,Dauid i-
pfijft Méfias. Item in Bereftt Rabba,de RabbiMbyfe pfaedicatore
: rupra iÙud Gene/îs; & Abraham;adhuc fedebat
coraih Domino-.quideß quod dicit Pfalnnfta-,8c dedifti mihi '
protèdionèm falutis tuæ, & dexteratüâ fufeepit me ? Jfle
efi Meßias,de quo feriptum eft-, dixit Dominus Domino meo,
See. fixit Rabbi Simeon-, hoc eß quod dicit textüs, & Abraham
adhueftabat coram Domino : correäioeß Dofiorum, quia \
adhucitapnmitus feriptumerat, & Dominus àdhuc ftäbat j
coram A bxaham; fedhac efi vna correfiionum quas dottores in j
facra Seripturaficerunt,inter quas fuit correfium quoque iüudex ■
pfilm is-, quia cirçundederunt me canes multi, 8c cocilium
nialignaritium obfedit me-,84 fecerunt manus meas & {jedes
mcos : & Doäores incorrigcndo, loco vocabuli Kara ; quod
eß, foderun tjcripfinint, Ariie; quùdefi, ficucLeo; & quant
mulmhuiufmodi mutattonès fecerunt prout lat'rn in Mydrafti-
lim conttnentur, &enumerantur : in quoquident libro,habetur, \
quodpropterbas mutattonès dixit Propheta-, & pèruertiftîs verba
Dei viüi, Domini Sabaoth? Dei noftri: & i eremias dixit-'
de tllis ; veritatem.non loquenmE', docuerunr enim lm-
guamfuamloqui fälfum. Eccéqlum pertpicuein eorum
libris, illi qui yerba Dei mutaruntyfalfi atque mendaces 4
repu tan tur.
G a p V T I X .
Dénoua dettrina Méfia. -
B VodM e itîa s legcm atque do&rinam nouam 4at.ii-
ru i erat,.ôc faCTÏhcia^rnnia Habebat annullare, quae
hebant antiquitus in tem p lo , è ic e p tô ficrifîcio panis &
vint I^ l ic e n t ia t e âtque abfoluera habebat ea quæ cere-
moniàliter irilegè Mofaicaprdhibita étant ,v tp o t é c ô -
meftibilia, & liurafraqdi. Ifta probätur per Ifaiara v b i ait;
& erit innouifiimis diebus praparatus nions domus Donum in ver-
ti ce »annum, & eleitabitiir fuper colles, & fluent ad eumonmes
gentes.&ïbunt populi tnulti,&dicentKveniteafcendamusad montent
Domini, &addomum Deilacob, &docebitnos vias fias, &
ambulabimus tn fçmttis eins, quia de Sion exibit lex, & Verbum
Domini de lerufalem.G loffa KabbiSdomon-.cleuabitur fiper
colles: quwrhiracUiumßupA habetfiériihèo, quodmammtmi-
ràculis nantis Sinai atque Carmelï&Tbabor:quoà*rgdmiràcu-
him iUud eriiifibdimr,qùiade Sjon exibit lex,& verbuni Domini
de 1er tifilm, id efi omnibus gentibtis. Item habetur inIe ie-
mia: Ecce dies vemem,dicfiDominM:&firiadomu}lfrdel&do-
mui ludafcedus nouum-,nonfecundum paäum quodpepigt cum pa
tribus vefiris,indie quaapprebendi manum eorum vt educerem eos
de terra Ægypti-, pactum quod irritumfecerunt, & ego dominatus
finieorum, dicit Dominus, fed hoceriipaäum quodferiam cum
domolfraelpofidies tllos (dicit Dominus )dabo legem meamtnvi-
feeribus eorumi & in corde eorum feribam, & ero en in Deuni, &
ipfieruntmihiinpopulum, & non docebit vitra, vir, proximum
fitum, & vir,fiatrem firm, dicens, cognofiite Dominum: Omîtes
enim cognofcentme,d minimo eorum vfqiieqd maximum,qjtDominus,
quiapropitiaboriniquitatieorum, non memorabdr am-
pliusybac dicit Dominus, Ecce qualiter haîc.P'ropherià, capi-
tuli noftri aflerit intentiönem predate » V^untamen habetur
in Midrafiilim, fupra illud Pialtnbrum i Dominé in
^forcitudine tua laetabitur rex : dicüttific Doäores, quod volait
jfa'tas dicerevbi fic rfiftln dfe ilia erit Radix Icflç quaé extat; in
fignumpbpuloram,ipfumgentesdeprecabuhtur,'&errt
fepulehrutn eiuvglbridfum, Hamnitia -, non venietMéfias,
nifivt Genttbus mundipraceptareddat, provtfint tabernaculain
ramispalmar urn ,&pbila&eria.Noneft dubium qqrid huius
dodoris intentio erat, quod Deus daturas erat Gentibus
Legem nouam , in qùa'eftènt ceremohialiai deuotionis
præcepta,ficuterant iq lege Mofaiçâ: 6c;facit menuonem
aliquant m cerempniâru antiquae legis, non quodlit eius
intentip quodeafdém debeàmus obièruare, cum caufie
propter quas fiierunt inftitutç iam prasterierint,& ideo in
tempore Meffiæiamnon font vllaratipne feruandae.Item
ha.betnnnMiflras'Sir Haßirim, ideft.ih gloflà môraliÇan-
tieorum, fuperilludi Olculetur me oiculo oris lui, dicit
Kyddi-.eadem horaqualfraelexoredomini,duoprimalegispra-
cepta audieruntfiefuerunt in cordtbus eorum annexa, vt nullate-
nuspofient obliuifci: Euntes ergo ad Moyfen, dixerunt ei, Rabbi, 0-
portet quod tufis medium inter Deum & nos in Exodo : loquere
tu nobifeum & audiemus, non loquatur nobis Deus,ne
forte moriamur: Deinde docebat eos,Moyfes legem, & quicquid
difeebant ,tradebant obhuiom, dixerutit ergo, quiaficut Moyfes
c arnalts efi & traufit onus, ita&eius doärtna dilàbitur a nobis:
ReUerfifintitaqueadMoyfen& dixerunt ittv,vtinam Deus rurfis
feoftendere vellet,vt wo* oiculo oris fui ofcularetur,itavi eius do-
ärtna cordtbus noftriseffet annexa : Dixit eis Moyfes -, hoc fieri ne-
quit modo,fiet autem in tempore Meßia, feriptum eft enim , dabo
legem meam in vifeeribus eorum, &incdrdibus eoçum
ferib'a earn; Pate t ergo ex præmiffis rationibus quod Mef-
fias legem nouam atque dodrinam,facie adfaciem daturas
eratjvltraprimam quæper manu Moyfi prixqitus data
erat. Anriullatio veto utctilicioram p&^3^iir hoc modo:
exlfaia. Quo mihi multitudinerg viämeifW^fpfiVarum ? dicit
dominus -,plemufim -, llolocaufia arietum, &adtpempinguium,
&finguinem vitulorum & agnorum & bircorüm nolui. Item
Malachits: Quis eftinvobis qui clattdat oftia, & incendat altare
meumgfatuitoiiioneft mihi voluntas invobis-.dicit dominus exer-
cituumj & munus nonfufeipiam de manu veftra, ab ortu enim foils
vfquead occafim , magnum efinomen meum in gentibus & in
omni loco ficrificatur & offer tur nomini meo oblatio munda,qutq
magnum efinomen meum in gentibus -, dicit dàminus exerçituum.
Pätet ifaque ex iftis Prophetijs.quod intentio diuina non
erat, quodanimalium fäcrificia in tetriplo Déiantiquitus
fad acohtinuar-i déberent,.led ifte Malachias Propheta,
potius nobis in hacProphetiareuelauir,quodiàçri.hcium
cöntihuiim debebatfieri ex re ali’qua nimis nura & ihun-*
da, non ficut antiquafacrificiâ, qttæ ex adipe & ianguine
cum igné ôc fiimo fiebant. Item oftehdit nobis, & ih hoc
quod dicit -,Tfi omni /oeoj quodhæc oblatio munda, fienda
erat per muridum vniùèrfums, vbicunq^per mundum ef-
ietämgriatumj per çôtrarium facxificiorum antiquorum,
de quibus erat prohibitumne alibiquam in templo Iero-
folymitaho fiemnt. Etreperietis, qiiod eft qu*4aiP ldcu-
tid^ pe in Talriiut reiterata, quæ dicit fic : In tempore futu-
ro-, vniuerfificrificta excepto ficrifictô cohfeßionis annihilât a e-
runt fitted dicit Rabbi Moyfes de Ægypto v in bb.More
amph, irttettiotradatu, vbi decaufispraecéptorumagu>
qùodetiâm periâhdumThomamde Aqiiinoreçitararj
quod ariifhaliUm iàcriflçia in templo ad primitif' ni tépcionemno^
fiebant,nifi"vtpppüluséîufdem!temporisab
idôlolâttia Çe^tium ^uam fighis Scplahens âflùefcebat
facere, fèparetùr, præCipiente el Deo, quod ficut cætëtæ
genres idolis imra olaban t, fie & ipfi imrnolarerit éi*, quo»
hoc modo illos erd principale & ipirituale {èruiriutp gra-
datün,K:ducçrét : & huiéopinioni poteft applicaffquæ-
dam au t h ori tas ex T almntn,fic dice ns efi hoccuidam
fiiio regisi quireptïïta&immundeianimalia in publicofipeaffue-
feebat co niedere, eut rèx imper au it, vt eadem cothedèretm metifi
fia , meliusetenbnillttdvÛfijUirfibi&hov.efim quatnfiinpu-
blicO a fio fiiio vèfçetentur. 'fSohcluditür e rgp ex, orri ni bits
prærriiilîs, quod quand^ rot^itér immolàiiô afilmaliürfi'
éflet'àGentiijüs remota (ficùtpôft hîefliæ aduèntum, fa-
dum fuiflè nouimps ) effet deinde remota caufa*, qtiâre
Deus praecëpérat in aninirifuifr templo fieri iadifida 8c
quod non alia immolâtip fieiida êtat, nifi,dùnfaxàtpah'is
&,vini facrificium -, de oiidDatfid afferit, in fêrirpitélnum
eflé fiéndum , conçra qp'ihiphcrri qiiàm 'ad präticns lu-
dæi tënent, credentes qtiod MèÜJas venturus^eft vt tem-
pium Hierufalem oedïficet materiale , & ficut in diebus
antiquis, facrificium acçipiat afiimalium brutorum. De
fàcrificio etiam |>anis & vini fhàbetm in'Èerefcït Rahba,
â Rabbi Mpyiè pradicatoré, fupfa illud Gënefi?; Mel-
chiièdecli rex Salera^ qbtitlitpanem & vinutn j erate-
Tiim lâçerdpï Dei fumrni : dixit Rabbi filius Enàchrnam : ifie
A
Jielfihiftdech.
erai
mfibus
Noç*
jeerdotii
ftus eft,
ancm &
inum fatificaic.
oftlm. lof.
S
Melchifedech, erat Sçmfilius Noe ; fed quid vult dicere, proferens1
pattern & v.inum'ï Oftendit quod docuit eum facerdotij action, qui
eratpanem & vinum facrificare -, & hoc eä quod habetur in P fai-
mis -, Iurauit Dominus & non poenitebiteum, tues lacer-'
dos in æterhum iecundum ordinem Melchifedech ; Quis
efi Me lille efi rex Mefiias,de quo feriptum efi, Ecce rex tuus vc -
nit tibi iuftus Ac Saluator : in hoc quod dicit : proferens panent
& vinum j correjpondet ei quod habetur in P fiimo -, erit
placentula panis-yin fummis montium : Et in Caldaicha
translation habetur-, erit facrificium panis,in terra in cap'ite
montium fynagogæ. Qui cæcus non eft , vidçre poteft
quod claxe hæc authoritasprobat noftram inten tionem;
ôcpræfertim cum declaratione quant Caldaicainterpre-
tatio facit fiiper textumin diuerfis ctiam parti bus huius
tradatus, diieimus qüaliter Iudæi affirmant quod Pfal-
mus ille , Deus iudfcium tuurn regt da, oirmia loquitur de
Meffia. Nunc igitur vbi dicit, firmamentum erit in terra in
/«w*w»*Wtf»fi«Wi&tranflatioCaldaicadicitquodMeflias
ille net facrificium panis in terra,in capite montium fÿna-
gogtej Mpntes fyqagpg^ fàcçrdptes Ecclefiæ fiint, qui de
fad o cundis diebus Meflï^m eleiiant fiiper capita fua}&
hoPeft ita cUrum,qqpd minimepoteft negari, nifi ab illis
i quibusyenicmaledidipIfàiæ,y t ocuiis & corde eæcifiât)
quos Deus, illuminate difinétur. Verumtamën quod ci-
bariaprphibitain veteriteuamento , fint à Deo abfoluta
& ad yejeendum licita; pâte t per quandatn authpritatpm
quæ eftin Berefit Rabba, de Rabbi Moÿfè prædicatore? vbi
fic habetur : quid dpcetnpsin Pfiimo, dicens-, Dominus fùluk
compeditos i omnia animait a qua fierantpr ohibitavelutïm-
munda inhocficulo j Deus mundificabit atque licentiabit infutu-
ro tempore Meßia -,ficutfilijs.Noe primitus manda erant,vtfirth.
[ Talmudi-
D
gaximpic-
isdeBe-
chemoth &
Lcuiathan.
alio licentiäti pofle credemus?Pro refponfione huius,ha-
betur quaedam nobilis authoritas in Sanhedrin, c. lfti funt
\fuff6candidixit Rabbi Ioanna:ln quibus te Propheta, legis itianda-
ta transgredi iufferit,facere debet-,Idololatria excepia-,quiaetiam-
lfivideristalia miraculaficientem quod faciat folem in mediocoe-
liftare, ne credos ei,nec propiereatdölorum cultor efficidtis. Iuxta
iltam authoritatem, credcndum ettMeifias in omnibus
quajdeveteriteftaiTiento prö’hibiuslicenriauit: eff enim
proculdubio Propheta, öc plufquam Propheta ficutait
Ifaia's, ecce inielhgetfirutts meus, &exaltabitur &fublimiserit
valde. Supra quem textum fic habetur in Thalrtmth :exal-
tabiturplufquam Abraham,eleuabiturplufquam Moyfes,&fib-
limiserit plufquam Angeli. Secundum ergo hoc^ille qui in
tanta fublimitate pofituserit, in omnibus eius verbis merit
o ab omnibus credendus eft.
C a p i t v l v m X.
Probat quod ftatirtt poft Meßia aduentüm, idololatrid erat de
mundo omnino remouenda , ita quod Deusper omnes GeHtiles erat
cognofcendus ,& quod omnes Gentesprincipaliter , ab eofaluanda
erani, ‘etc quibus populüm noüum creüturuserat, &ficerdotesad
fanäumDeiferuitiumproduäurus erat: poft cuiusaduen-
tutn,faluatio erat,perbaptifmumaqua & y' ■
- Jpiritus ffienda.
NOtuni eft, quod infine templi fecundi,temppre ad-
uentus Saluatoris noftri lefü Chrifti, in vniuer%
mundi partibus, idolorUm cultores onihes eranr & fer-
uiebant planetis & fignis,& creaturas alias atque alias ad-
orabantjvt puta Babylonij, Medi',Per fie,G**ci,i£gyptij,
turinGcnsfi-, vbihäbetur -, & o.mne qupd mpuetur & viuit, \ Romani j Deiauterh cultores atque adofanteseundem,
erit vobis in cibtim,, ficut olera virentiatradidi vobis.o- j nüllatenitsnifi in terra Ifiraelpöteräntreperiri:& poft eius
mnick-Jieutherlraomnibuslicentiatur,ficetiamanmaliaomnia j aduentum, omnes gentes quamquam diuerfis legibus,
erunt omnibus licentiata,&ficaß. tempusMeßia erunt omnia qua I fedis atque dodrinis teneantur, vnum tarnen Deum fe
probibuit licentiata: Quydfidixeritaliquis; quareetgoprohibuit I colere Aciint, eidem feruire & obedire gloriantur; hoc
ea in hoc ficulo; Rejpondeo: vt videret qui effent illi qm illius man-
dataferuarent , & qui fion-,&circa boc, Dominusfpluitcom--.,
peditos, non efialiqua maiorprobatio quam mulier menftruata
quam Deus tempore Meßia licentiabit; Sunt autem aliqut dicen-
tes i quod etiam coitus in aliquibus tempor ibus tempore Meßia pró-
hibebfiur, quodficprobant : pr0 vna die duntaxat in qua Deus in
monte Sinai,populo feoftendit-,prohibuit eis Moyfes ne ad mulieres,
per tres diesfe extender ent nec accederent; multo magis in tempore
Meßia,quo Dei gloria nianebit inter illos: Qtrid ergo eftjDomi-
nusfoiuit compeditos 3hi fint qui captiuifint inferni, capti-
uique mortis. *
Valde bene intentip noftra probätur per.didam authoritatem,
Prasfertim cumin Thalmut alia verba noten- j
tur, quae de quolibèt ciborum genere,particulariter fa - :
ciunt men tionem •, vt puta^ex domefticoriÄn änimalium
ordine accipiunt fuem,.fic dicentes; qBare vocatumeft'
nomen eius, Haz,im,id eft, Sue) quia futurum eft; vt Deüs *
reuertatur ad Ifraelj Harare, etenim, Hebraice, reuerfio di-
citur latine: Item ex filueftrium animjiium,numero reci-
piunt Bechemoth , Sc dicitur in Talmut quod .animal illud
Bechemoth,elt omnium aninialium maius,& quod majfcu-
lus&foemina fiierunt ab initio creati,vidensautem Deus
quodfifiliosgenuiffent,prxillotu magnitudine&mul-
titudine totus mtlndus diet deftrudus, caftrauic mafeu-
lum, & refrigerauit fcemin#m quam ciiftodit vt.det earn
iuftis tempore M effixad comedendum; Item, pifeiutn,
fquamasnon habentiumaccrpiuntmaiorem, quern Le-
uiathan appellant: & dicunt quod Deus habet ipfum falfum,
vt eum det iuftis in futurum ad comededum, in tantum
quod hodie multi reperiuntür qui partem ftiam hu-
ius Leuiathan quern comedere fperant,multo auro & ar-
gento minime cpmmuterit:& ad veritatem,‘rationem ha-
bent. Ego namque Hieronymus de fan d a fide huius o-
pufculi compilator, nondimitterem pro maxima pecuniae
quantitate partejn meamcongri aut lampredx quam
(poftquam agnoui Meffiam veracem) comedere ponfue-
ui. Eft ifte eft Leuiathan , a tempqre MefluE promiffus.
Quod fi Iudaeorum aliquisdixerit, ex quo lex Moyfaica
literalifer omniaifta prohibuit,quomodo a'Meffia vél a b
autèm fadum eft' mediantibus Apoftolorum fermoni-
bus, atque prædicationibus difcipulorum ipfius, pro vt
m Ifeia Prophetatum eft; Etponam ineisfignum, &mit-
tam ex eis qui fduati fuerunt ad Gentes j in mare, & Affricam,
Lycidm tenentes, Afiam, Italiam, Graciam, & ad infilas longe,
ad eos qui non audieruntde me,-& non viderunt glortam meam,
& annunciabuntgloriam meam Gentibus. Et mediantibus
nobilibus epiftolis ab egregio praêdicatôre beäto Paulo
miflis per folem nes Difcipulos ,in pafrtés mundi diüerfàs;
in tantum quodàtemporibus plurim is poft eius aduen-
tum, idololatriaeft eradicata de mundo, &in omnibus
,partibus, aut Deus colitur, aut n omen eius inudeatur. Et
qüamuis hodiq nonnullæ Gentes viuant fub aliquibtis
erronbus, prout finit Mauri qui afférant Mahbmetem
fuiflè Pröpnetam , Sc Iudæi qui per fàlfàm dodrinam
Talmutreguntur,attamen,cum hoc, omnes ingenere legi
Moyfàicæ fidem pérhibent qualemcumque , 8c firmiter
çredunt àDeo mundum denihilo''creatiim, & à primo
Motore ( qui Deus eft ) principaliter gubefnatum.
Quod autém hæcéfïèt vna de conditionibus Meflîæ, re-
perimus hoc feriptum per magiftros Talmut, vt habetur
in morali gloffa Canticorum, fiipra illud, vox dilefii met,
ecceifiè venit filiens in montibus,tranfiliens colles: dicit Rabbi lo-
da ex nomine Rabbi Eliazxr,filij Rabbi lofe Galieni,quod it a Pro-
phetia de Rege Meßia dicitur-, &ifti montes & colles, nihil aliud
fint quamidolol atria quam ipfiperfaliebat &tranfiliebat. Item,
fi Iudæus orationem quam dicithodie in die capitisanni
fui,bene confîderauerit, quam orationem fblemniorem
omnibus p§itionibus repurant, reperient quod tota füb
articuk)ifto fundatur. Antiqui namqueilli qui eràntin
principio templi fècundi, 8c eandem orationem ordidf-
bant,fciebant quodin aduentuMeffiæ, idololatrià miÿi-
dicefïàredebebar, 8c Deus fùper omnes gentes eratre-
gnaturus , & ideo ordinarunt orationem illam pro ilia
die in qua fiunt huiufmödi rogatiönes. Sed cæci mifèri
non vidèntquodidproprer quod ipfi deprecantur, iam
eft hodie&diupervniuerfum orbem,x:ompletum. Interroger
namque aliquis à Mauro, Iudæo , & Chriftiano,
quem vnufqiufque credatDeoram, aut quis mundi gu-
Hh 1 berna-
Turcar,în
muleis, etc
duntlegi r
Mofaic*.