3oS tMamelis Calée*
pater Spiritum fendum : nutrit vero huric & filius: & qui
raitaCjinitiümquomodolibecefteiuijquodniittitufJ
ideirco didturi eft à TheologoGfçgorio yprincipium ex
a io : qUanquâm nort video, cur pocius exéo quidem,
ex patre & filio procedere dicitur Spiritus fendus:
duo fanoe fpiritus principïa nafcurttunCxèo auterii.quod
à patre, & fuio raitti, non itidem duo oriantur initia, ne-
que tarnen duo $ vel tres creaforaï dicuntur opifices, 8c
tres dij, & tria confequenter prin cipia: fed confiât, quan-
.do nequefapietts^ neque creator paternitati, neque natiui-
tarioppónititt: Hie etiam patri & filio, & fendo fpiritui
■ Commune eft, quando ried eiusfabftanrialiproptietari,
procefliQrii fcilicefc opponitur ; vnus creator, vnumque
Creaturaprirtcipium Trinitas. Aonuttere %iritum'fatt-
dum, patri j filiöque commune eft * quippe ciimöequë
hoe eötum fabftaririalibus pröprietatibus obftet. ldeo
& vnus, qui mitrit, pater, & filius eft. Similiter, qui product,
vnus eft eadem ratione. S an d o autemlpiritui nuttere,
ac próducere, vt eiüs fiibftântiali oppofitum pro-
ptietatinbn adeft: quod enim producit,adid,qitodprö-
duditur, fefertur t & qudd prödóeiüur , ad id » quod pro-?
ducit, Vel inlpirat itidem. Non auterrt polfibileeft, idem
elle, quodproducit, & quodproducitut. Nihilenimfai
ipfiusçaufeefb;, ,
Çraîtcreâ, fi produCehs fpiritüs (le, procedêüs effedefï-
net, & fpiritus, quod huiuS proprietas eft. Ët erit, vel gi-
gnendo pater, 6C quomodo à patre ? vel prodüctbr, 6ç
qüÖmoda fpiritilsïfed neque tercius à patreérit,iuxta Pa-
Cum Theologiam, lècilndüm quam èxpatre perfilium
pröcédif:ficqi,neq-,procedens,aut fpiriras êrit.Idcir£0,Vt
obiedum pröprietati Caq.prdducere&D ip£> alietlum qrit:&,
fi fit eiuldem cum pafre &filiofubftanriç,v.t ex ipfi? effen-
tialitèr,§î quafi ab vnare exiftêhs:proptèteâ,& qui ex.pa-
tre 6c filioprocedere Spiritum fetidum cönfitenttir, neq;
ex patre dicnnrfecündum ptoprietatem p^is.-Hfee enim
adfiJium dicitur: neqjexhlio, fecundum filij definitio-
nem: eiüs ijulppè ratio ad paternitatem , relatfónem ac
fabftanriamhabet.-fed, in quantura.vnum font pater,
filius,fecundum fcilicetproducendi rationem* ^ , ,
- Sicutenim, quando per filium omniadicuntur, vnirid
voluntatis oftenditur,vr ait magn usBafilius : ita&cum ex
patre perfiliumprocedere fpiritus dicitut,vnitio pactisé
filij,ifecundum fiibftanriafem proCeffom Spiritus fiindi
cornmendâtur:qu6circa 6c vnumprioeipiumfatentur,v-
numq; ipfius proceflum, vt ab^ynor gignêndi fcilicetac
nafcendi difcretioneferuàta.
Quanqüam& feeïmdum exempia de fanda Trinitatea
SS. Patribus pófita, quod di cimus, extrinfecus congruit.
Lux enim,eft ex fole per radium: atq^ex radio, velut ex v-
no principio eft: fluuiufq; ex oculo,per fpntem: fitte aqua
ex ronte per fluuium, & frudus exradice per ramum ^ fecundum
vnum procelïiim,vnumq;principiumprodeunt.
Si autem hoc in materia contingit , multo raâgisin diui-
nisjatqi ab omni materia remotis,quç fine temporei& in^
terualloinfpiciuntur.
Tantum vero abeft, vt Romani & L atini, duo fpiritus
principia, duofue proOefllis confiteantur : Vteos quoque
anathëmatixerit,' qui taliadicere pr^fumunt. Deniquein
Lugdunenfi Concilio,Gr£ecis, Latinifqj congregatis,hçc
fèntenriapromulgataeft: quatri,plurimis in locis,Græcis,
Latinifquéinfcriptam literis, & hbris, facile ,q^i quærit,
inuenit. i
Gregorius X; iri Lugdunenfi vniuêrfali Goncilioï Üeli-
giofa ,ucfideli voeepronuritiamui, Spiritum fanttum ex patre, &
filio sterne, non veluti exduobus principes,fed vt exvno : non dua-
businjpirationibus.velprocefiionibusfed vna eadentf procedere. 1-
ftud a principio Confejfa eïl, pr&dicauit, &docuit : hoe valide ,&
conjlantifime tenet, pradicat, confitetur docetfacrofanttaRo*
manaficclejia: mpter omniumfidelium, ac magtftra : iftudcfo tenet :
ortbodoxorum Patrum,acDoclorum, Latinorum, atcL Grscorum
ver a y immobilise^ fententia. Verurn, quia notinu Hiper ignoran- i
tiam huius inefragabilis veritatie, in hmfes.varias lapftfunt-.nes, ,
buiufinodi harefibus, omnem aditum obftruere volentes, facrofimul
decernentçConcilto x damnamus ac reprobattjius omnes, qui negate
audentJpiritumfanélum expatre,&filio àtejneprocedereJtue,qui
tenter aria audacia affirmant, fpiritum ex patre, & filio t veluti ex
duobus principiis, non vt ex vno procedere*
Iftaab omnibus eoConUenientibus, firma, Strata ha-
bita,literifq‘, Grçcis,&Larinisfcripta,$çapud eos durant,
& Cortftantinopolim tüc,cum legatis mifla funt.Qupd fi
nunciftalcriptanortvbiq; cernuntur: alia ratio eft. Quomodo
enim fèruatalfintfcripm>qnorum opus poftmodi-
cumeüerfumeft ? Tantam tarnen, ac tàmçelebrem fyno-
dum illam, propter h»e,c fuilïe conflatam, apud plurimos
adhuc in memoriaeft«
Ex his autem euidenrius fit »«etiam qilod B. MaximUS
diXit:R«w» anos confit entes ex patre,&filioprocedere fpiritum fan-
öttw,nonfiliumfeteriS.fpirituscaufam.Neqj;enimfilium
caufa detrudentes hoe dixerunt:fèd>ne duas caufas often-
derent,patremi& filium : led,eX vria cau(a atqv priricipio;
ex patre,& filio procedere Spiritum fandum.ini igitur,vj:
ait fi. Maximus, «o» ratimabiliter tutte infimulatiJünt> Si
nuncirrationabilitescalumnijs agüntur.
Qui vero duorura principiorum crimeri exaggèranf,
addunr etiamdicenteS: quiagenitor,noii idem tquod vnus pro-
ductor est. Nam, ft effet idem, etutm cornierteretur. Genitorenim,
& product or ell : non autem, & protkfólor, genitpt. Produttore-
nim ell&jütus, iuxta eos,quietiam ex filio dicuntSpiritum fan-:
Hum : quigenitof vtique non ell : quoniam vero nonconuertitur^
differens ell* Itatf & duo ertmt product or es, quodfi detur, & duó
ettam principia*
Digni fane fimt, qui ifta dictittt ,v t& ip fi Contra inter-
rogencur : an, idem pacer eft, qui mitrit, &-vnus mitteris?;
quippe pater, & mittens eft> mittens vero, no h continua
eft pater. Eftenim & filius mittens, qui noneftpaçer : ne-
que eniin hoc coojùertitur, neque ipfi duo prinf ipia efifn-
gient:quienim mittit,eius, quod mitritiit, eaufà qüomo-
dolibec eft : Si autem ex patre, & mittente, non duo col-
liguUtur initia: neque enim pater mittens , & filius dice-
returmittere Spiritum fàndnm : ne in genitoré quidemj
& prodridoreiftuderit. Sediddicendumj quod&ânteâ'
diXimus :quæinDeQdicuntur, vbi nonobftatfelatipnts
oppofiuo,nihilprohibereperfonis,fèapetfon£e,adelIe.
Puta, Deus quidem & bonriS,,& Creator : qiiiaj rieque pa-
terdicati, neque natiuitari qbiéda fuht ‘ pater^&filius,v-
nus Deus , 6c creator, & bonus eft : Filius vero ^quoniam
ad pàtrem opponitur > nori erit idem genitor, ac filiüs, ne-;
que idemfilius, & genitor. Prodücibile veto.* vtdidum
eft, neque paternitati obiieitur, neque hariuitatf Commune
igitur vtrifque eft, atqueidëo., vnus produdor eft:
tteque enim produccre quod dicitun patris, & filij difcre-
tionem fècundùm rem facit: quippe hancgenefatio fecit,
atqüe natiuitas : fini fecundum fe * obiédæ. Qüémad-
modum igitur idem Deus :ac pater, & idem Déus, ae-fi-
lius, itaj &idem genitor, ac produdor ,& vilus itidem fi^
lids,atqüe produdor. Et ficutiDeus,qui eftpâtër,& filïus
cum patte fol^noh facit diferetionem rei : ita,neque ptor
dudor,qui eft patér,& filius cum patre folo duas diferetas
indicatres. Patrémenim, & produdorem diccntes ,fèr
cundum id quidem, qtiod dicimus pater, pâtris ad filiüm
diferetionem intelligimus .* fècundüm id autem, quod
produdor, & filiüm vria cum pâtre, tariqüam vnamrem
fimul intelligimus. Idem,& de patre,& mittente.
Quoniàm igitur quæ patri, aefitio communia funt, ita
ad pàtrem fblum, ficuri ad ainbos fe habent quémadmo-
dunipâter,&prôdudor,ynonduofacit principia, cumin
fblopatre intelligamr:ira,néqjcum in duobus:quod fi genitor,
& produdor riort conuèrtitur,no idcirco duo fant.
Nam&pâter,&Deus nó couérritur,neq; pater,Stmittés:
fèdtameiineq; duo mittentes funt,neqi duo dijane.q;duo
exiftentiaiynumënimT rinitas tpta eft,neqi duç perfonç:
Deus enim perfonamnon defignat,ficuri neq;produdor,
neq; mittens. Verum quia Deus riomen tribus adeft, eo
quod non apponatuj fubftantràlibus eorum proprietati-
bfis,produdor autem duobus, vniuerfalius à nobis Deus,
quam prpdudQrintelligitur:non,quodinDeo fit vniuerfalius,
fiuc particularius: neq; enim Deus genus eft, neque
in généré ppntinetur, feu Ipecie: fed, lècundum fignificà-
tionemno|ninum:&,fieuti nobispoflibileeftper h^edi- J
uina intelligere,noftri habitus confuctudine.
/V':-. . / ' _ f- v Q u em - *
XIX.
Ltb l I I . Contra Gracos,
■ * hypofta-
I " hypofta-
L g i
_____ ______________ , . __________ m
tiam habet,ordo,&rëlatiofecundum catxfam, & caufâle,
ipfumq} perfonam efle,vnâ tolletur.Non igitur prodilce-
re habebir quafi ôppofitum fubftantiaifpropriecatifuæ.
Putant priCtereainde^liam abfurditatem feqüi, & dicunt
: Si jp t fit us ftnclus etiam ex filio procedit, maior quidem Jpi»
ritufilius erit, fecundum caufarh : ertttfe tertiusapatre. Ac filius
quidemfimiliôrpatri,vtpote ex ipfofine medio exiftens: fpiritus Vé»
ro patri dißmiliof: necfaita idem ,ficut & filius. Prit etiamfilio
mïnbr, quippe, quipertüum maiorem conneâitufpatn. Et films
quidem minorem diftantiam habebit ad pathm t fpiritus autem,
maiorem, maxime cum nullius caufa fit.
Atqui ifta quoq; Dodoribus irrtputandâ pofius funt*
fi quidem abfurda videarituiy Ipfi quippe funt, quifpiri-
tumd patre tertium docerir , fumpta ibilicet ab ipfo û o -
minoocc^fipne,ifi falutaris tradiriorie baptifmaris,ae pet
Filium procedere dicunt, perque ipfùm patri coniüngi,
Maior «w,qüôque Filium Spiritu fartdô, mâgnUS ait Atha-
nafius. Quod fi iftaàSandis d idafilnt: omnino nulla
, eos,qui ifta dicunt,abfurditas feqiiitur.' Prætereaque S pi-
ritus fandus, f i i patre quidem alio proceftu : à Filio ah-
tem,alio procéderez, elfetque proceffiis ex am b obus dii-
plex^forta'flis haberet rationem , cülpare differepriarU
procellimm: quodêtiam differenter'dpâtre, 6c Filiodi-
ftaret fpiritus, ac propterea gradusinperfonisquofdam
cogicâre : lin vero vnus idemquéfibiaDvtroqUeprocef-
fus eft : fimiliter etiam,ad vtrumqoe referetür. Ita que auE
fimilitervtriq; æqualis erit,nihilqi diftans, atq; dimmilis.
Queiriadmodurn igitur pater, & De us, res v na duabils
intelledararionibiis, alia quidem vniuerfalius, alia vero
particularius ika&c produdor, & pacer, vna quidem res
ambo fnnt,&films,&produdor firn ilirer. A nqbis autem
duabusrationibusagnofcitur:alteraparticularius:altera,
vniuerfalius,-vt didumeft. Nequeenim pr*ualethuma-
napaupertas velaliterdeditliriisloqui, vel vno nomine
totuminfinuare: quidqriid per multa nomina,intelligen-
.tiafquè comprehendimiis.
Quocirca duabus quidem intelligentijs, & rationibus
pater, & produdotintelligitrir,vt didum e ftn o n tameft
hoc rerrim facit differenriam : hac enim taciorie vnum
Deuminfinita nomina fecundum differentes rationes i-
pfiim re, vtpoffibileeft, fignificantia,in infinitasres, per-
fonafque difeerneret. Cieterum folarnfatioiium differeri-
riaminducunt, ea, qu* apud nos quidem funtdifferen-
ria: in Deo autem vnaipfius',eadejpquefubftantia: admi-
rabile nomen, &res his omnibus refpondens per fum-
mam perfedionem, 6c fimplicicatem, 6c vnionem. To-
tum enim in fe ipfo comprellefum’elfe habet,qnafi quod-
dam pelagtts euenris immenfum,iuxtaTheologum Gre-
gorium.In folis aurem fiibftantialibusrelatiuarum rerum
differenriaeft. Verumenim vero arbitrantur quoquepa-
rrem & Filiumi» warn conglutinari perfoHa'm ,fi patri filius
communicetyin produäionefiuBtnJpiratione SanéHfpirïtus,quod
neefc naturale, netfe commune tribus elt,reliquum ejfe aiuntyVtperfonalefiiuattfeadiungunt,
quoniam naturahumcommunionatu- ^ H ^
n identitatehi inperfonü indicat: vt perfonis igitur commUnio, A Sed enim quemadmodum pater, non magis perfedus
perfqnalis Identität isfignificatiua erit,vt bine necejfatio contingat I eft, quam Filiu?: quod ille,caufaeft: ifte cau falisfit: neqik?
patrem,ac filium, & duos effie fecundumperfondlem eorum oppofi- J ideo ab illó diftat, eefi fecundus ab e.o cau fe ratione dici-
tionem, drvnuntrurjuspropteridaititatcm, & communionem tur,diuinitasenimiriveroquè vna:ica&IpiritusS.etfiiu*
produltionis • A tqui fiproducere ^ fubftamiale eilet, habe- xtavnicum .eius, fimplicemq; proceffum ex pane per Fi*
rertc ifta rationem: quoniam vet o fubftamiale id non effe, lium eft:& adpatrem,&Filium veluti ad vnnm produdo-
fupraplurimis rationibus oftenfum eft: inahis eft ratio, rern,infpirantemq; refee'tur: quorum & fpiritus eft, & fpi-
quodq, docere debuerat, fupponit. Nam, vt quaedida raculum dicitunnqn tarnen minor eftFiliqmeq; patre mifunt,
rurfus perfpicua fiapt, tria tançum trium elfe *fub
ftantialia oftendimus : patris quidem, generâtionem.: fiiij
vero naritfitatemrfandi autem fpiritus proceflionemrquç
etiam perfonas deriotantia, proprie fufiftaUtialia funt:
producere autemjficut & nïTttere, propria fimpliciter ad
filium contrariam habenria*diuifionem,quemadmodum
6c caufa propriafimpliciter, 8c fignificatiua Filij-, & fpiritus':
quæ autem ita flint propria , vc perfonas fequantiir,
quæq; non finit fubftanrialia, neque perfonam dénotant,
neque duas perfonas vnam elfeffaciunt. Neque enim fi-
lius, & S piticus fendus, vna perfona eft' propter caufalis
.communionem : neque pater, & Filius^na perfona funt,
propter Spiritus fandi milfionem: quia, milfio perfonale
noneft.Similiterergo prodiicendi ratione pacer,& Filius,
‘non vna perfona funt : producere enim, fupftanriale non
e ft- 1 *
Nihil itaque necelfe eft vnam perfonam §fle : alioquin
etiam riiittendi rationevna perfona erunt. Commune eft
igitur patri, & Filio producere : vnufque produdot, aut
-fpirans ad prodadum, 8c infpiratum ,fiu^ fpiritum, rek-
tionem habet : nafcendi fcilic. gignendique diforerione
feruata. Norienim ex'patre, ac Filio eft, in quantum duo
difcreta font, fecundum rektiones foas: fed, inqriantum,
vnum font.
*Porio,fi quis,fecundum quod vnrim font, vnum illud
fpiritui reddens, qui eiufdem dfenrïç,vultétiam fpiritum
cx'fe ipfo ëfle fed quêmadmouum fecundum elfentiam
Filius cum pâtre vnuseft: & pater qilidemgignit Filium :
Filius autem non fe ipfumgignic : non tamenidcircp alte-
rius e flèn tk, quam patereft: ita & Spiritus fendus eiiifnor
eritjlisec per filium patri coniurigatur: alioquin & Fi
lius eric dillimilis patri, eo quod caufelis fit: etfi, fton itä.
ficutfoiritus:iuxratamcn proporrionisratipnem. •
Etucuti pater,caufa ratione Filio maie^aplerifq; Patribus
afleritur, neque idcirco tarnen patre mm or eft Filius:
ita &"filius:etfi maioi^piritu dicitur, non tarnen propterea
fpiritus ipfo erit minor. Quocirca magrtus quoqj
Bafiliusdicebat: Etfifiliofuccedttordine, tydignitait, non tarnen
aliens natttraell. I fta enim propter caufe,v& caufelis ad
inUicem ordinem, & relarionem dicuntur. Ordo‘auterrt
&<id aliquid quomödolibet habere^iaturariim non fa^it
differenriam.
Nam,verbi grariä, eo quod amicus fit, Veividnus, vel
magifter, nihil in feipfiim.^licui accedit, vtpropter habi-
turn perfedior in fe ipfo fecundum efientiam fir. Neque.
fi'quifpiam Filjum,ac nepotem häbeat, tertius maxinie e-
rir, velfimilior, vel diflimiliorauo fecundum efientiam.
quam filius: quod fi in rebus humaffo ita contirigit, multo
magis mdiuinis perfonis, vbi Vna afleritur natura, ac
praiter folam,quifecundum caufem,& caufale eft, differenriam,
nulla alia difererio eft.
*Ad h«c, aliud quoq-, fubiungunü, & dicunt? Siperfeäus
ell Spiritus fandi d patre procejfusfuperflu us fit necejfe eftprocef-
fos ex Filio. Echicigirur , fi quidcm diceretfir, duos effe
iSpiritus fendi p'ro'ceffos, locum haberet fortafus h ie ratio.,
Cxterum,!! duos elfe & illi neganf,quietism ^x Fi^io
procedere affirmant, vnumque numero fatehtur iridicu-
' lum eft, conclufionem inferre his, qui propofitiönem ne-
^gant. Sandi enim fpirirusrex patre, filioque proceffiis', v-
nus atque idem eft,& ab vtroque perfede proeedir, iuxta
dem effentiæ cumpatre, & Filio exiftens, ex fe ipfo tarnen t eos, qui illitn?dixerunt ex patre per Filium procedere,
non eft?1 C omm unis enim natura m vn aquaque perfona'
rum eft,fecundum proprietatem fuam. In patre quidem.
vtanemine habënte: alij veroipfemgignendo dante. In
Filio autem nafcendo ex patre accipiente^ In fendp au-
tem fpiritji ipfem pcocedendo capiente ,-hoc eft, ex patre
per Filium. ,
Si quis ergo illum ériam producere vult, aut pater erir:
quoniam prôcëdentis eft ratio, exparre effe per genitumi
neq-, pater folus prodücet fpiritumfandulTi,neque''enim
^procédés effet, fi eifetfine medio exprimo: neq; Filius fo-
lusifion enim diçëretur per filium ex patre procedere: fed
eftex patre per filium: & ex Filio, quanex vnare,Vtfape
iam didum eft: ldeo,magmis qUoq; Athanafiiisdixit : idcirco
ex patre procedere dicitur, quoniam dfilirell : aliter èüim
6c quomodo à patré ? aut-produdor,,- & quomodo fpiri- pröcedens non effet fedaiit neq;perfona effet,fi dicefe fas.
eus? Procelfo quippe foblato, fecundum queip, fubftaU- fit,autFilius! quamuishæc abfi^rditas,SceoshihÜominus
. J - , - . r fequètùr:
H
X X .