B. Bertrandi, Cardia. Bfife. Educnfis,
quarc nullam faciunt iniuriam O'fhciales pradi&i Pi*-
latorum talibus fepulturam dencgandomaximedo-
nccfuericreftiriimm , vel cautio data iufticicns dereftiuiendoillo
, qaod per tale paaum per eosfiictatacquifitum:
fcdli proexcommunicarione dumtaxat felfo itn-
ponerenr alicul tale crimen § & propter hoc interdice-
rent ei Ecdefiafticam fepulturam, Pnelari nullo modo
iila fieri permittcrent, fi adaliorum noriciam peruenirct)
nec eft incomreniens vbi aliquis vfurarius manifeftus de-
cedit , fi teneaturEcclefiasiatisfaGere pro ratione pecca-
ti mamfeftecommiffi. Adss.qnilSquiturdereconcilia-
tione ctemiteriorum facienda , dicit dittos Epifcopus,
cum Eccleliafcuns tali excommunicato participate cci-
rauerunt, feu etiam preefumpferunt, beneterianturde
iure ad fatisfadionem Deo 8c Ecclefiae ( qüös prdpter
111 am eontumaeiam offen dcrunt) poena pccuniana,
aut corporali. Ad qui loquitur deofilcialibUsqui
faciunt iurarö aduocatos ne, dent eonfilium contra cu-1
riam, dicit Epifcopus quod fi lie fierce? merito difplicd-
ret Prariacis , cumdeberent Officialesvnicuique cotifi-
lium prafftare, qui in curiafua litigant: nec credutitquod
aliquis iudex fpiritualis facetet hoc quod continetarti-
culus fupradidus, nifiquaeftio eflet de familiariautpen-
fionario proprio, vel qui alias teneretur eider» iudici ra-
tiorie fidelitatis aut iuramenri pneftare confueti proali-
Participa tio
u exedmu-
“ “ d
quodPrtelatiadreconciliationemccBmiteriorumfecien- . . i .... . - * „ , ... ... ,
'dam ertm expenfis propriis , non tenentur: & vltra ! quohonore, atitaliaiuftacaufa; adhuc tarnen vbiliti-
hoc poflunt emendam exigere ratione violenti* in cce- j gans eonfilium non haberet, debet ei curia prouidere.
miterio commiffe: quare fi io. libras exigunt vél vltra Ad 64. & 65. qui loquuntut de executoribiu , &in-
quantum afeendunt eorum expense, non debet pro in- j uentariisbonorumteftatons,&mteftatons: dicit, quod
iuriareputari. Sed ille qui corrimifitvioientiam , fi ha- 1 tam de iure feripto j quam de confuctudine fpeciali,
bet vnde pollit de praïdidis latisfacere i non modo ad Prailati funtexecutoreslegitimi teftamentorum ; vnde
emendam, fed etiam ad expenfarum reftitutionem & la- j fi executio vencrit ad Praelatum , nulli fecit iniuriam
risfadionem tenetur. Ad 56. qui loquitur dé priuilegia-
tis qui poflunt eligereiudices, & abufibus eorum : dicit
qUodiitalesquibustaliapriuilegiafuntindulta, eifdem
priudegiis, vt proponitur in articulo, abutuntut : Præla-
ti nollent eos excufare , immo eisdifplicerent ( &non
immerito) tales abufus. Ad 57.quiloquitur quando lai-
cus citât dericumriuper caufa haereditatis coram iüdice
feeulari ; dicit quodfuper adione petfonali velmixta,
aut fupérinterdido quod in parte perfonale cxiftit, fi'
clericus fuerit coram iudice feculari vocatus, non debet
coram eo relpondere ; vbi autemadioefletmererealis,
de iure deberet fuper hoc cuiuflibet Ecdefiæ confuetu-
do feruari : & vbi confuetudo non effet y deberet ius
feriptum in talibus imitari. Adj8. qui loquitur decon-
iùgacis elericis mercatoribus, dicitur quod nil! talis a-
dio velpetitio veniat exmaleficio vel deljdo, Prælati
nollent in talium cognitione laicumturbare ,jnifiali-
quibus ecdefiis, confuetudine, priuilegio feu combo-,
fitione ius aliquod fuerit acquifitum. Ad 59. quidoqui-
tur fie interdido apponendo in terra Domini Regis,
dicit Dominus Epifcopus quod priuilegia Domini Regis
Otnnes Praelatf vellent integraliter feruare ,«nec'Vel-
lentfecerealiquid contraeâ : iupplicantcs eidem Domino
noftro Regi, vt ei placeret, eildem Prælatis dum erartt
congregati, dióla priuilegia oftendere , itaquod fuper
his poflent cerritudinaliter relpondere* Ad 60. .qui loquitur
de Balliuis & praipolitis Prælatorum qui funt
clerici, dicit quod hoc licitum eft Ptælafis tam qeratio-
ne quam de iùre, &jcedit ad vtilitatem iuftitiæ, qulaiu-
ra veliuriftæ melius poflunt & feiunt iufticiâm tenere:,
quam laid, quiliteras non nöuerunt : hoc etiam eis fe-
pe ex néccffitate incumbit , quia non inueniunt iàecula-'
res ad hoc fuffidentes qui velint eorum oflîcia aflumere
ali.qiiotiens propter timorem dominotum temporalium
&aliquotiens propter aliâscauiàs. Ad 61. qui loquitur
deitnpnitiônibus qute fiunt contra participantes cum
excoinmunicatisin operibusfeaendis : didt quodhoc
poflunt & debent fecere de iure cum participate feien-
ter cum excommunicatisfit peceatum morrale : maxime
poft monitionem fuper hoc fibi fedam , & hic eft
vnus modus participandi, videlicet operari i &cumex-
commuriicatonegociari: Ad 6 t. qui loquitur de illis qui
citantur propter participationem : dicit quod fi taliSci-
tatio ad inftantiam partis fiiérit impetrata , & pars ilia
non póflit Contra tales' cttatos partiolpaticjnem' proba-
re : Imperator tenetur àd reftitUtiônenv expenferüm
huiufmodi dtatorum- : præcerea nunquam talis citatio
bona inter hxredesdiftribuendo , &de eis inuentaria
faciendo. Ethocidemdicitdebonisinteftatorum, ma-r
xime inlocis vbi lie de confuetudine extitit obferaatum
a tanto tempore, quod in contrarium memorianonexi-
ftit. Ad vltimiim qui loquitur de approbatione teftamentorum
, dicit idem Epilcopus, quod quando in pr£e-
fentia alicuius notarij curi« Archidiaeoni., vel alterius
minoris iudicis ordinarij ciuitatis, aliquod co nditur te-
ftamentum: quia multotiens tales notärij non funt magna
authoritatis: vel fi per aliquem notarium curiae faecu-
laris redpiatur huiufinodi teftamentum habet confuetudo
fpe.cialis pluriumEcclefiarüm Regni Francife , 6c
hocetiam iura dicunt , quod donee talia teftamenta co-
r-am iudice prineipali & ordinario illius dioecefis fuerint
approbatavelpubhcata, non adhibetureifides, neque
debet aliqüalitéradhiberi. Etfi aliashocfieret, eflètin
maximum populidetrimentum : quiapoffent in talibus
multx felfitates committi. Quibus rationalibus lïc fa-
ClisperdiClumËpifcopum, fiiitpetitumex perfonaDo-v j
miniRegisj quodpraefetórefponfiortesprout diófcxfue- ‘
runt&propoüt® , verbotenus inferiptis redigerentur&
traderentur. Super quibuspetitisPraelati adinuicemdi-
ligénter habuerunt deliberationerii, & tandem delibera-
uefiint inter fè fadere locorefponfionumprxdiCtarum
Dominö.Regicedulaminffäferiptam ingallico: licet fit
in latino tranflata , cuius tenoriéquitur in htec verba:
SupplicantRegiaemaieftatiPraïlati praefentes (tarnende
aliquo iudicio minimefubmittendo) quodplaceateiiura,
fiber tateSjpriuilegiacononica, confuetudines, & fei-
firias, qu£e& qüas Ècdefi« Gallicanse, habent &c habue-
runttemptfribus retro adis, éis deïèndere &feriiäre,fpe-
cialiter fuper cqgnitione adionum, perfbnalium , rea-
lium, &mixtaröm, nec non&introduClarummaxime
inter laicos. Item fuper cógnitione clericorum, quando
per laicos quiafiteis petitio,autquando clerici fuper vio-
lentia in bonis illorum illata per laicos conqueruntur.
Itemfuper cognitione contradfcuum initorum coram iudice
feculari. Item quod non impediantur quin eorum
Notarij contradus recipere valeant quacunque parte
fuarUm diaecefium. Item quod non impediantur fiiper
inuentariis feciendis de bonis defun&oriim , quörum
deiurevelconfuetudine vél compofitione; executores
exiftunt. Itèm quod non,impediantur fuper cognitione
hypdthecarum, quam habent de iqre vel confuetudine.
Item quodnon impediantur fuper cognitione viduarum
& pupil lorum , &fuperbonisinteftatorum, quantum
ad eos pertinét de confuetudine vel de iure. Item quod
conceditur, nifitaliscitatus, primo in generali, fecundo | non impediantur in quacunque patte dicecefis fux, quin
in fpeCiali fuerit monitiis Cotnpetenter, ne cum tali ex- ‘ poflinthaberefuosOfficiales , &fiios,clericos capere , &
communicatofeienterpafticipare audeat : &cum hoc• abipfisclericisnec nöna laicisemendaspecuniariasexi-
Officiales nunquam contra tantam:perfonarum multi- gere debitas de confuetudinevel de iure. Itemquod non
tudinem tales citationes Cb.ncedunt', nifi videant ex hoc impediantur fuper cognitione rerum furatarumaperfo-
gtande periculum animafum imminere > autfcandalum nisEcclefiafticis; Item quod tam fuper captione, quam
maximumexoriri, &vbi contraaliquosreperitur»quod, -fupercognitioneclericorumnonconiugatorum,&con-
fpreta monitione eisfada fuper hoc , & contra manda- iugatorum eorum, iura 6c confuetudines obferUentur, Sc
confirmen-
Cbtoitä Pur. de Cttgnerijifr'ö Ec'c. über• A ïl. I.
confifméhtureifHémt quia vobis mariifefte oftenderunt
quod hæe debent fieri de iuré diuino 8c humano; Item fi-
gnificantRegiæ M.aieftati,quod fuper abufibus,quos ali—
qui conquerentes imponun t officialibus &gentibus fuis,
dicendo quod ipfi abutuntur, eis imp onen do crimina vt
redimant, &emendasae expenfisab innocentibusexi-
gendo proférendoque fententias cxcommunicationis,v-
nafola citationenon péremptoria præcedcnte : ac fuper
eoquod propofitum Fuerit contraipfosPrælatos quodi-
pficonfercbanttonfiirasindignis , Et didli eorum Offi-
cialesimponuntmalitiofe laicispro extorfionepecunia-
rum inde ab eis exigendaruin, quod ipfi funt circa fidém
fiifpeéri , quodque cleriços fuper maleficiis acenfetos,
6c eis redditos per iudicém fecularem dimittunt impuni
tos.
Item qiiod labores 8c expenfàs multis irratio nabi liter
Conferunt prætextu participationum cum excommuni-
catis. Item quod laicis malitiofe vfuras imponunt, vt redimant
fe 8c coniugatis tam viris quam mulieribus, quod
adulteria eommifer un t. Item fuper abufibus quos fecere
dicuntur procuratores eomm,&fuper abufibus quos re-
iigiofi faciunt in multis ciuitatibus. Item fuper iniuriis 8c
grauaminibus quæ alicui (v t dicitur ) faciunt ratione pri-
uilegiorum eis indultorum'. Item fuper eô quod dicitur,
quod litigantes in curiaEcclefiàftica contra officiùm,non
reperiunt aduocatos : neenon fuper omnibus aliis in quibus
eorum officiales inuenirentur négligentes,abufi fuif-
fe vel cpnuiébi, tam in prædictisquam aliis, quæ fi fei-
rent, non permitterent vllo mbdoïpfi, 8c funtparati cor-
rigere, & faeere corrigi, 8c emcndaii, 8c pro futuris tem-
poribus, tam per ftatuta fÿnodalia & prouincialia -, quam
per alia quæ poterunt bonaremedia fàlubriter prouide-
re. Super aliis verb Articulis fupplicant ditSti Prælati,qua-
tenus iura Ecdefiæ fiue de iure, aut per priuilegium, feu
cômpofitipnem vel éonfuetudinem acquifita , plaçeat
dominp Régi feruare &defendere ac etiaih confirmare:
vbi autemin diétis capitulis eflènt aliqua contra ius, priuilegium,
confuetucunem vel compofitionem, ipfi Præ-
lati nollent ea aliqualiter fuftinere. Supplicationem ii-
dem Domino Régi, vt pro Dei honore,in ftatu in quo fui
boni prædeceflbres tenuerunt Ecclefiam,ipfçeam teneat
&derendat, nec ei faciat aliquam nouitatem. Et placeat
e i, proclamationes§cinhibitiones feétas (fcilicet quod
nullus lai eus trahat alium laicum cor am Iüdice Eccîéfia-
ftiep)reuocare,;quia hbceflèt omniaEcclefiarum iura tol-
leré: & licet in aliquibus locis pro tolerandaeorum mali-
tia,in talibusprodamationibus feuinhibitionibu«,yerba
-quæ leauuntur oppon an t : videlicet, quod laicus non trahat
alium meum coramEccleJia fuper cafihus pertinentibusad iudi-
cesfaculares : hoceft propter iura.Ecclefiævfiirpanda, quia
multapéruenirentadforumlaicorum, quæfihilpminus
pertinent ad Ecfclefiafticum, fi ius & confuetudo tollere-
tut, per quæ in ele&ione laid eft quod poflit alios laicos
in foro Ecdefiæ conuenire. Item quia tales proclamationes
feu inhibitiones faâæ,licet etiam eflènt bene generales
, dant occafionem omnimodo iurifdidionem Eccle-
fiafticam perturbandi. Vnde Reges Franciæ quondam
femper ptohibuerunt taies proclamationes feu inhibitiones
fieri, 8c fadas penitus feciebant reuocari 8c adni-
hilumredud.
Poft hæc,die Veneris fequen ti apud Vicenas yenerunt
Prælati coratti Domino Rege ad audiendum rationem
fuam:vbi Dominus Petrusdi&usde Cugneriis propofuit
pro Do mino Rege, fie dicendo. Pax vobis ego fum, nolite timer
e, &profecütus eft qualitet Prælati non eflènt turbau
^ _________________ P j J
cerent. Etallegauit adhocli.^1. r.duofunt genera. Itém'di-
çebat qubd de iure,habebantPrçlati cognirionem in cer- j
tis cafibus in iure expreffis. Vnde ifti cafus feciebant re- I
gulam contra eos* Ad hoc allègauit, dereg.iuris cap. i.digefi. I
delega.i.l.Titia-. /
Item dicebat quod ira’tidh'ë non püteràtâd eos përrin'er
re,quiadecre: N oüit. loqüebatur de fado Regis Franciæ
(fui fupêriorem nön habet : fed in aliis dicebat fecus. Tarnen
iftis aliegàtis dixit & conclufit, quod Dominus Rex
paratus erat audirfe informatiönem eörum qui vellent
eurn fuper alitj üibus fcbnfüetudinibus informare, & illaS
confuetudines de quibus eflèt införmatus , quod eflènt
bonæ & rationales, feceret obfefuari, Quæréfponfio aü-
dita cum non videretür fufficere Prælatis,ftatim diétus E-
pifcopuS Eduenfîs rëfpondit proPrælarisin mddum(qui
feqüitür : Primo commendamusbonam l'efbonfionem
generalem, dixit fie. Laüdabitur Princfeps populi in prii-
dentiafermönisfui. Ecclefi 9. capite;Etfic,adhoccom-
mendauit ( quantum ad bonam & generalem refpb’n-
fionëm ) Domini Regis propofitum de fefmohem pro-
latum.
Quantum yerö àd ilià qûæ Dominus Petrus dixit quæ
pariëBahtbbfcurïtatem, 8cpoterantdare materiamaliis
Dominis temporalibus impediendi iura & confüefùdi-
ncs Ecdefiæ, 8c quia non erat clararefpoitfio., vt videba-
tut Prælatisjdixit fiedidus Dominus Epifcopus,dmr mater
ad filium y fili quidfeciftinobisfie ? Ëtprofecutus eft admi-
ratine lqquendo * &éurialiterconquerendode refpon-
fione fada : & pbftea tefpbndit èa quæ dixeràt Dominus
Petrus de Cugneriis. Primo ad 6 .cum adverum dixit,quod
fuperius efttefponfum dediétioneifta temporalium quia
poflunt eflè in eodem fubie do,vt filperius probatum eft,
nec obftat quod dicebat idem Dominus Pètras,quod nô
poflunt eflè in epdé fubiedo, quæ funt diuerfâ & fiint füb
eodégenere,vt homo& afinus,non poflimt e.fle ineoderh
fubiedo: fe&ïi eflènt fub diuçrfis generibus, vt albedo,&
dulcedoinlade, bene poflunt elfe in eodem , refpbnde-
batur quod hoc di&um non eratvcrûm: Quiaiuftitia&
temperantia funt duæ diuêrfe virrutes&fubeodem «Jenere
funt, & tarnen funt in eodem fubiedo. Præterea iftæ
fpedes diuerfe, homo 8c afinus non compatiuntur in ali^
quo: fed aliæ de quibus agitur.fic. Item ad illud quod di-
cebatur de rafura capitis, quod ibi funt corona & rafiira,
& corona defignat excellentiaih 8c dominium, & rafîua
fignificat quod non dicuntur thefautifere in temporalibus
ibi,cor applicando:Sed temporaiia dicuntudllis fub-
iici,non ipfi temporalib us,vt in ditto cap.duofitntgenera, in-
nuitur 8c probatur.Item ad illud quod dicebatfir de régula:
refpondebat diétus Epifcdpus>quod régula eft pio Ec-
çlefia,vt fupra per iùraprobatum eft.Itçm confuetudo fa-
citregulam pro Eccleha. Item iura femper excipiunt in
quocunquedido confuetudinem : quare,non obftatdi-
dum fuum. Ifèm ad illud quod dicebat de decretali, Nu*
uit ,rèfpondebatdiétus Epifcopus quodlicetin dida decretali,
EJouit, cafusfiieritin perfbnaRegis : tarnenibiex-
preflè dicitur in textu,idem de quolibet Ghriftiano. Et li*
cet loquatur ibi Papa, idem tarnen eft in aliis Epifcopis in
dioeçefib usfuis.6 3 .dt. Valentinianus.
Quare conclufit didus Epifcopus quodplaceret Domino
Régi, magis clâram 8c magis confolatiuam darere-
fponlionem Prælatis > né âb ipfiuspræfentiarecédèrent
contriftati : & ne.daretur laicis materia, iura 8c confuetudines
Ecdefiæ impugnare: quia de ipfius Domini Regis
bona confcientianullatènus dubitabant.Et tune fuit hoc
de aliquibus quÄeflentdida,:Quiainientio Domini Re- refponfum ex parte Domini Regis: quod n'on erat inten-
gis eratferuare iura Ecclefias & Praslatorum , qu* habe-! t*on^s Fuai, confuetudines Ecclefi«,de quibus fibi confta-
bant tarn de iure quam de confuetudinc bona&rationa- j ret,impugnare.
bili; 8c interferuit inter primam eonclufionem & vlti- Pöftmodum die Dominica fequenri , iterato vene-
mam, & probare voluit quod eauflarum ciuiliam cogni- | rürtt Prarläri ad Dominum Regem apud VicCttas , öc
tio non poterat ad Ecclefiam pertinere, quia temporaiia, propofuic Dominus Senonenfis vltimam füpplicatiö-
debent percinere ad temporales, 8C fpiritualia ad fpiritua- j nemfedam per Pr^Iatos , & vltimam refpotihonem fe-
les: & vltra propofitionesalias quas propofuit, allegauin dam pro parte Domini Regis* Ad qüod Cum Dominus
%6Mcum adverum. allegauit etiam, quod proprer hoc eie- BiturifenfisfignificafFecPraJatis , Dominum Regem di-
ricisradebanturcapitainfignum, quodtemporaliaabii-1 xifle vt non timerent Pralati qüia nihil fuo tempore
- 1 . . _______________ derent,