Gen- iS.iS.
JEAcrf.15.18.
e^3j ef
pap. 28. 33.
é*34-
j 8. & io-öj
' tap. zz. io.|
2. Por 3.11
Matt. 4.11.
B
Luc* Tilden fis __________________ ___ _
Idoium cft imago facrificijs Sc ptoUnis coltibus d*mo-
numdedicata,quam factilcgihommesadiabolo ledutti
adorabant Deum efle credentesidolum propteidmoo.
nem.qui pluries loqui videbac,uciu ipio.
Titulus eft in hoe loco lapis oblongus, & niu Gentiliu
confccratas Sc ereftus ad cuius vmbramdormicnces pet
fomnum tefponfaaccipere videbantuv, lapisinlignis.ld
eft depi&uscceli militix diuerfas imagines co,nunebat: in
quibusmuiatioeestempoium poftoblatafactific iadece-
piihominespetquitebant. Hatcnullatenus debenl fide-
le s fa ce te : led vbieumque fa fta muenetint demohil.
Po ifu n ttam en . vt pramiflume ft, ad decoretn domus
Dei, & re co rd a ti. nem operum eius , cam Iacob engere
lapideminiitolurn, CumMoyfe 8£ Salomone dmetfa-
tura return ideas, id eftfotmas&cete,CumIofa*lapldes
delordanetollere.cumfilijs Ruben & Gad inhgnelapi-
deum altare conftmereSc cum Salomone columnas aereasinporticudomus
Domini eleuare. Non tarnen debent
adorari: nee debetcteatur*exhiben cultus debitus
hyperdulia? etiam minoribus &iiifidelibus minifttare.De
ipfb namque dicit Apoftolus, quodfadus eft tributis fer-
uiens, & fidelibus prscipit feruis, vt fubditi lint in omni
timore Dominis, non tantum bonis &modeftis , fed etiam
difeolis. Item etiam deferiicit: Omnium tneferuupt feci,
vt omnes lum facer cm.
De adoratione dulia?,id eft, reuerentiae fanditatis Dominos
Ecclefiae fiiae dicit per Ifaiam. Adorabunt veftigiapedum
tuorutu,filiieorum qui detrabebanttibi. Saudi Apoftoli,
& fandi praedicacores pedes Ecclefia? funt: quia per eos fi-
des Chrifti defertur pet vniuerfum mundum. Ipfi funt
Ecclefiae principes, ipfi pedes; ipfi poftDeum Ecclefia?
Domini,qui per poteftatemgratiaediuinaedicuoturdij:&
ipfi funt Ecclefiae lerui,non caufa conditionis * fed mini-
fteriocaritads. Hocille primus,&fummusprincepspoft
Deum fcilicet Ecclefia:Romanae praefuloftendit cumin
epiftolis fuis ex humilitate fe dicit feruumferuorum Dei.
Sunt etiam pedum veftigia illorum exempla fanda,
quaeineordibusfidelium, velin Ecclefiae facramentis,aut |
creatoti: fiquidem feriptum eft: J )ominum Deumtuum j inSacrisfcripturisprofuturapofterisderelinquunt. Haec
adorabis &iUifoli femes. Sedcumin vcroqjteftamento j illorum facra veftigia funt a nobis fuppliciter adoranda;
prxcipimur feruireinuicem,&mulcos fandorum patrum | non latria,qua: eft cultus debitaeferuitutisDeo, fed duiia
leeamus non folum fandos homines , verum etiam re-j quae eft cuUusreuerenti* fanditatis. Hancadotationem
orobos adorafle.vt fandus Iacob Efau quern fepties ado- j filij prophetarum exhibuerunt Helifeo,cum yidentes fpi-
* . t- , . 1___ n. rimm Rfyliapt-fniiipiiifieinillo.adorauerunt eum. Hanc
Matth. 20,
28. loan. 13,
.$■ & cap.
ly-jo.
Cap. 42. 8
rauit,fedulo perquirendumeft, quid fitillud adorare, Sc
illiid feruire : quoddebcmusEcclefue facramcntis, hommibuslanttis.
SC ctiamnonnunquamreprobiSexhl-
Duxfpecies adorationis Sc ieruitutis diftinguantor in
factafcuptura, latria fcilicet, atquedulia. Rurfusdulla
diuiditurinfimplicemduliam&nyperduliam. Eatriaeit
feruims ex natura foli débita creatoti. Duliaeftferuitus
vcl iubieâio.quse fanditatis reuerentia, Angehs.ianths
hominibus debetur&Eccleitæiacramcntis. Hypetdulla
eftfummahumilitas,qHamvitifanaiexhibentenamho-
tninibusprauis,vceoslucrifaciantGhrifto* Vetumtamen
plares dicunt hypetduliam debeti fondis,eo quod fit ma-
lorfubiedliovelhumilitas, &duliahominibusptauiseo
quodminor. Hoc nonyidetur cenfuta inftuia; fentien-
dum. Maiotenimeft fetuitus vel hdmilitaa minoti fet-
iiire.pöuusqüam maiori. Eft débita humilitatis fpecies
fetuite maioti 6c non prafetti seqhali.Maipt fetuite sequa-
li, dcnonpræletriminoti. Eft maxima fetniteminori St
nonpraefertialicui. Hancinfc afflimpfit Chtiftns , qai
venir miniftrare non folum minoribds, fedetiam pccca-
toribas, 8c vfqae ad ablutionem eotum pedum fe coram
difcipulis indinauit, Sc in ctuce fpitimm tradidit capite
indinato. A quo viti iufti fumentes nbtmam, humilita-
tis cultureprobos venerantur , & increatura creätorem
adorant. Adorareidemeft, quodincuruare. *.
Vbi enim Latini dicimus adorarç. Hèbrsei diçunt, hi-
ftahauot, quod eft incuruare. Vnde cum alicui creature
ex teuerentia, vel humilicate nos incuruamus ipfàm con-
tinuoadoramüs, eo quod adorare 8£ incuruare fit idem*
Cum etiam alicui miniftramus ex humilitate vel caiitate
illi profedo feruimus,eo quod miniftrare ac feruire idem
fignificet* r
Abfitautem à fidelibus, vt feruitus.velincuruatio débita
Domino , quod eft Latria, impendatur fandis,aut
alicui creaturæ. Ipfe folus eft Deus, qüem deb emus time-
re, & fideliter illi feruire. Ipfum folum laudare & glorifi-
carc qui dicit per Ifaiam. Ego Dominus & öon eft alter,
Sc gloriam meam alceri non dabo, & laudem meam fcul-
ptilibus. Quifibifolilatriaîcultumretinuit,alij^fàfidis
adorationem & feruitutem duliae ex reüerentia^C humilitate
exhiberi præcepitcum fuis Apoftolis dicit. Qui voie
n t inter Pos maïor ejfe,fit vefterferuus, id eft » ex humilitate
feruiat vobis qui mihitenetur ex natura feruire.
Eccequiprimo dixit; Deo foli feruies, modo dicit vt
féru iamus & fuis. Et non folum verbo , fed fado etiam
fieri praecepit cum ipfe Difcipulis in ablutione pedum mi-
niftrauit,eifque dixit : fi ego laui pedes veftros Dominus
& Magifter,& vos debetis alter alteriuslauare pedes.
Uxc Domini feruitus non.eft latriæ, nec duliæ,fed tantum
bonitatis & mifericordig, quiprgcipic fuis fermtute
ritum Helia: requieuiffe in illo,eum*Hanc
etiam debemus impendere Angelis, hominibusfandis,
& Ecclefiae facramentis.
Debemus etiam hyperduliam exhibere minoribus,
quae eft humilitatis cultus, vel fubiedio, vt eos compefca-
musd maloaut ad melius adhortemur. Quiafecundum ‘
Apoftolum, debemusfubiecli ejfe omni human*, creatura propter
Deum. Huncadorationiscultumfanduslacobexhi-
buitEfau, cum ilium fepties adorauit, Sc vxoribus luis & j
filijs eum adorare praecepit. Et Moyfes egreffus in occur-
fumletro cognatifiu adorauit, & ofculatusefteum.
His Scalijs patet rationibus quod debeamus foli Deo
latria cultumnaturalitferuitutis , atque adorationis impendere:
beatis Angelis & fandis hominibus exhibere
duliareuerentiam fanditatis, & omnibus hominibu§ hy-
perdulia cultum humilitatis. Nihil autem horum impendere
debemus diabolo. Quia non eft Dominus cui
feruiamus j neqUe landus, quern veneremut: neque homo
cui ex humilitate miniftremus, fed eft nequiffimus
inimicuSjCuicontinuedebemusrefiftere, Sc ilium modis
omnibus pro viribus perfequi,&expugnare.
Sactas vero imagines,pon latria,fed duiia > pofGimus
venerarinonpropterimaginem , .quae per le nihil obeft,
vel p'rodeftj led quia figilla funt noftri Regis, qui omnia
poteft. Regem infuisimaginibusadoramus, Sc fandos
in fuis figillis veneramur. Porius adoramus coram imagine
Deum,quam imaginem coram Deo*
Sacramentum corporis & fanguinis Domini cultU la-;
triae adoramus,quia fub panis & vinifpecieeft verus Deus
&verushomo ChriftusIefus. Cetera Vero Ecclefis fa-
cramenta non latria, fed duiia veneramur, quia non da-
tur nobis ab ipfis gratia fanditatis, fed a Deo per ipfa. Co-
limus per fe creatorera folum in creatura, cum nullum
fandorum perfe, vel propter fe adoremus, fed tantum-
modo propter Deum,
Coram fandorum reliquijs & fnemorijs,lege,&Euan-
gelio Dei Sc coram facrisimaginibus culttt duliae inclina-
. mur propter ipfum, qui fe inclinauit pro nobis, &digna-
tus eft hominibus miniftrare, Imagin'atum coram imagi-
nibus adoramus,& Coram hominibus Deum ficut legitur
de fandiffimo Abraham,quod adorauit Deum corampo .
pulo terra«. EtRapfaces dicit de Rege Ezechia, quod
praecepitpepuloludadicens: Coramaltare bocadorabitis.
Non dixit altare, fed coram altare. Nihil enim numinis
debet Chriftianus colere, vel credere excepto vno Deo,
viuo& veroinaliqua creatura. Quodquiagit,nontheo-
febiae cultum exhibet,fed idololatrias Crimen i n curri t,fer-
uiens creatura?, quafi creatoti,& mutans gloriam incorru-
ptibilis Dei in nmilitudinem hominis corruptibilis.
Cum ergo ad imitationem Patrum , fandos ( vt di-
dum eft), vel facras imagines adoramus , fummopere
cauen-
Vcnerabi-
fejdeCos,
k}. cx Sy
n o i 7-8e‘
ncr.Ailio |
! Ine tf.tomp
! 2. initio. ü I r|l.?.E{tift. 9
I Ihabecurde
j confd.j.e.
I perla,tmn.'
Libfr fecundw. l^ r j
cauendum eft,treillis in aliquo cultum Deo debitum im-
pendamus.
Ita facras imagines veneramur,ficut in libro regulçCa-
tholicae fidei,qui Décréta nuncupatur,tradirum tenemusd
PatribuSjVbi dicitur. Venerabtlesimagines CbrifltmDeosap-
pell at,neque feruiunt eü,vt dits,nequefpemfaint is ponut in eismetfe
ab eis jpeäatfuturum indicium :fedadrecordationem, & memo-
rtampriinittuorum venerantur eos,&adorant,fed non feruiunt eis
cultu Amino,nec alicui creatura.
Diciturquodadrecordationenr Sc memoriamfacras
imagines veneramur, quia cum eas tempore Orationis a-
fpicimus fandorum adaad memoriam reuocahrus,vt fint
nobis exemplar virtutum,Sc quam cum Chriftofruuntur
be a titudinem,- recordamur orantes vt nos commendent
Deo eorum orationibus facris. Sunt nobis aliquando pro
ledione &maximelaicis,quiliceras nefciunt,ficutGrego-
riusSerenoMaflilienfiEpifcopOfcribitjdicens : Perlatum
ad nosfuerat, quod incofiderato Zelofuccefusftnftorum imagines
fub hac quafi excufittione neadorari debuißet cofregeris. Et quia ea
adorari vetuiffe omnino laudauimus, fregtffe vero reprebendimus.
Dicfrater a quo faSlum facerdote aliquando auditum eft quod feci-
ftii Aliud eft enimpifturam adorare: aliudperpUtur&biftoriam
quidfitadoradamaddifeere. Nam quod legentibus feriptura, hoc
& idiotis praftatpiftura cernentibus. Quia in ipfa ignorantes vident,
quidfequi debeat: in ipfa legunt, qui literasnefeiuni. Vnde
& pracipuegetibus piäura pro leétione eft. Hie imagines lau-
dat non adorari „ quodintelligitur de adoratione latria?.
Cumin praemiflisdicaturquodChriftiani venerantur eas
& adorant,& Ecclefia Deo canens dicat, Crucemtuamadoramus
Domine. Quod intelligitur de adoratione duiia?.
Adorare f^itur debemus ficut diuinam feripturam ima-
ginesfacras, qua?afpicientibusfandàm deuotionemex-
citant,& dodrinam edocent falutarem credentes. Quis
tanta infania ducitur , vt facramvidens feripturam non
fuppliciter veneretur, & Euangelium Dei non adoret, Sc
ofculetur ? Hab.emusad ha?c exemplar vitae fandiftimum
patrem Franeifcum, qui vt ipfius teftatur legenda fi quan-
doin terra aliquam reperiebat feripturam, hu militer elc-
uànsjvenerabatureàm , &in loco mundoponebat, eo
quodfortaffis continet feriptum nomen fandum. Hoc
eriamfaciuntperfidicalumniatores Iudæi,/cumcotam
libro legis fuæ , qüa poflunt reuerentia incuruantur, Sc
ofeulanturillud. Et ipfi quidem adorant chartam legis
fuacjquia ex humilitate vel reuerentia Coram re aliqua in-
curuari idem eft quod ipfam adorare, Sc Chriftianospro-
caciter nituntur reprehendere, quia facras imagines, feri-
pturasdiuinas,& fandos Dei humiliter non cultu latria?,
lèd duliae venerantür. Videmus Iudæos, quapoiTunthu-
milicate,ac reuerentia frequenter cöram feculi principib
us inclinari, & tarnen ftultislatratibus dicunt, quod nos
adoremus cultureuerenriæ fandos Dei.
E/lher.j. 2.1- - Si autem quaeritur , quareMaxdocheus Aman noluit
adorare, refpohdemusi quia file diuinam adorationem
fibi nolebatimpehdi. Ignorabantenim Gentiles Deum
&temeritate faerfiega cultum diuiriitatis fibicompelle-
bant fubiedos populos exhiberefubiedi quoque Deos
D efïè fuos principes aftèrebant, & eisdiuinitatisimpendebantculturam.
Vnde Olofernes dicit, Quis Deus, nifi
0 . J-H Nabuehodonofor Rex omnis terræ î JEt Pharao dicit ;
Deum non noui. Indeeft quod fideiis Mardocheus, qui
vereDeum nouerat Deitatis cultu Aman fatrilegum adorare
nolcbat. Occurritetiam quod Ioannesin Apoca-
Apoc19.11. Angelum voluicadorare.fed prohibuit fieriAngelus
’ dicens : Vide nefeceris conferuus enim tuus fum, &fra-
trumtuorum habendum teftimoniumlESvDeumadôra.
Nunquid Ioannes, qui Deum nouerat, diuinitatis cultu
Angelum adorare voiebat? Nequaquam fed quia erat homo
feminoremAngeloaeftimabat. Angelus’autemmaioritatis
cultum ab eo fibi nolebatimpendi qui hominem
Deum adorabatcxaltatum fuper omnes ordines Angelo-
rum ; & Ioannem,ac beatos eius coapoftolos familiarita-
te diui na,& excellentia fanditatis ad dignitatem dignio-
ris ordinis Angelorum nouerat pettinere. Hie Angelus«
vt credo,eratdenuméro maiotum principum fupernoru,
quimagnum ApoftolumIoannem,quipræca?terisfulge- j
bat priuilegio caftitatis,&Filij Dèi praerogatiiiadilediohis
panutate fanda fuum vocat cohferuum dicens i Conferuus
tuus fum &fratrum f«or«w.Princeps excrcitus Domini fandos
Apoftolos mundi principes vocat conferuos: & non
volt ab eis adorari minoritate dignitatis,quos Domino re
nelante^quales nouerat, vel maiores eXcellentia poteftar-
tis. Reuera magnuseft credendus hie Angelus per qué di-
ledo fuoloanni Domin’ reuelare voluit fècreta cceleftia^
Ante aduentum ChriftiPatres fandi Angelos velut fupe-
riores adorabant eo j vocan tes Dominos, & hoc fieri An-
geli permittebant, quia per peccatum primi hominis ini-
micitiasefle eernebant inter Deum &hominem,&mino-
res cenfebant,quos in prjefenti mori, & poft morte ad ih-
^ac* 3nitnas eorum videbant. Nunc aüt quia per
Dei filium pax eft inter Deum Sc hominem feformata,ita
vt hominib.ianua: cceleftis ingreflus pateat,& pe.fedom
anima?,mox vt de corpore exeunt, ad cceleftes fedes euo-
•lant,&in fandorum Angelorum ordinibus collocan tur,
quosfentiuntaequales, nullatenus velut minorésdefpiciunt;
nec ab eis minoritatisexpetunt cultum: fi quid autéd
nobis illis exhibetur reuerentiae fanditatis accipiuntbe-
nigne.nonvtdij vel Domini, fed vtferui funt,&fandórü '
hominum conferui, Sc quia fecundum Apoftolum debemus
honoreinuicemgrauenire,dignum eft vtamicosDei,tara 1
homines q Angelos humiliter veneremur: & eos rioftros
Dominos &Patronos non cultu Deo debitsferuituris, q, 1
latria dicitur,fed cultu reuerentiae fanditatis quod dicitur'
duiia,fuppliciter adoremus, vt^orum adiuti orationibus ^
adDominum,qui fecit nos peruenirefelieiter meteamur. j
Cundorum poft Deum Dominam,& Reginam genii- !
tticem Dei Mariam Virginem inuiolatam cordehumili I
deuota mentc adoratione duliae veneremur prscundis
fandis jilli gratias ddaudes perfoluentes per quam libera-'
ti fumus,dc infernalibuspcenis', Sc reddimur gaudijs fem- J
piternis. Cum eiusnomen fandiffimum diuinisprofertuC
obfequijs,dexteram manum nos humiliter inebnantesde j
adorantes in terra ponimus,vtipfam de terra humani cor-
poris fateamur de mafculo & fa?mina matrimoniólegiti-
moprOcreatamtatqi deipfaDeifilium verum corpus non
pbantafticum aflumpfiflein mat re virginitatis gloria permanente;
Recognofcimus nos efle terram & cinere, vt de
raritis donis acceptis per matré virginem non eleuemur fu;
perbijfedhtimiliemurinconfpeduDominiDei noftri: q
pronobisde terra noftraterreumcorp9accepit,&corpora
noftra in refurredionis gloria immutabit. Ipfum folu fer-
uitute vcl adoratione Latria? cum Patre&Spiritu S.adora-
mus,laudamus,&glorificamus,qui eft adorabilis, Iauda-
bilis & mirabilis in fandis fuis in fecula feculorum.
C a p. X X II.
In templis Deus eft adorandus.
QVamuis Deus vbiq; fit orandus, & adorandus eo q>
vbiq; fitpér potentiam jfiue per pr^fentiam maiefta-
tis,eft tarnen orandus & adoradus prscipue in templis ad
honorem fui nominis dedicatis,vbicredimus frequentius
adefle fandorum exercitusAngelorum&illorum fando-
rumfpiritus.quorum memorisfeureliqui?in ipfis Eccle-
fijs venerantur. Hos in fuis orationibus merentur habere
fautóres, quipia vota in Ecclefijs Deo dicatjs afferent in j confpcdu Domini,& fandoru Angelorum eius. Vt enim
beatiflimiteftantur Gregorius Sclfidorus & fidescatho-
licafirmitertenet, adeftDominusnofterlefusChriftus
quotidie cum beatis fpiritibus fupernorum,quando;my-
fterium corporis Sc fanguinis eius fideliter geriturin Ecclefia.
Quis non credat tunc deuote adftanresfidelesc^-
leftisexercitusconfonosfieri, &in fuispetitionibusiu-
ftis, fandoru auxilio exaudiri?Deferuntorationesiuftoru
fandi Angeli coram Domino tefte Archang^o Raphae- *
le,qui dicitTobix.cumorabas tu &Sara,ego ^puli memo
ria orationis veftrsin confpedu claritatis Dei.Igit orationis
fu* tempore debent fideles ad domu Dei concurrere, _
& ibi orationcs& laudesDeo perfoluere,vbi pra?le tiali ter
adeftChriftus cü fpiritib.beatorum,vtaudiant orationem
&confeflioué Dei fer uorü.Quia ficut dicit incanticis can-
ticorum. Amici, id eft fandi Angeli, aufcultarit vocem
__ ___ ___ .... - .. 1 . ________ . Deo