Supra î.
loan. 4.
Lut.i+.
Gülât.i-
Rom. 11.
P
Rom.y.
Pafihaßj Ratbert.
Contra quos etiapi Pfàlmus l x x n.attollitur,in quo aiunt
ipfi peruerfà fèntientes; Quomodo (cit Deus, aut (left fci-
entiainexcelfis. Pro quo etiam præièntes verficuli incre-
parevidencureos.
; M EM.
Quûeft ifte ( inquir ) qui&xitvtfieret,Domino non iubente:
ex ore altifinit non egredientur nec mala nec banal Quid murmu-
rauit homo viuens, vtr pro peccatisfuis : H * c (vtdixi)fubMem
litera planguntur.Mem quippe ex intimis vel exipfis inter-
pretatur: & vt alij dieu ne: ignis exvlrimis, fed vtrumq; non
aifeordat à textu huius lamen ti .-quia magni ex ardore amo -
ris eft | quod iam non prb fè contra improbos, quam pro
Deo fide cerrare viderur. Arbitratur enim obfequiurafè
piæftare D eo, fi contra obloquentes, quafi de celfb verdee
fùbfànnando dicat : £ Qjùseft ifte qui dixitytfieret,Deo non iubente
? ] ac fi patenter dicat : Quis eft ifte, cum fit cinis &
puluis,fuo inflâtus fpiritu, qui audeat de immenfb & incir-
cumfcripto Deo, fu * fords difputare verbis, & fùbfànnare
nos qui flagellamur, ac fi filij adop tionis nec dum hoc mu-
do damnemur ? Quibus pro fe âo verbis patet, quod nihil
non iubente iufto vero Deiiudicio fir in nobis : ac propter-
ea quid quid fuperius centra Deum iaehrymando protu-
lir, magis ex fonte pietatis venit ; quam ex querimoniarum
præiudicio. Vnde præfensliteraexintimis fbnare viderur:
quohiam quicquid caufà confefïïonisintulit, ex intimis
vifeeribus fluxit, & ignis charitads Dei ex vltimis prxcor-
diorummanauitme^ullis, vtquodam nexu calori s Dei,incus
concremarecuroffibus. Sic denique longe fùpra in eif-
demthrenis,eiufdemtextusliterx,hoccontinerevidetur: Ex alto {mcp\t)mifitignem in of bus mets. Bonus ergo Deus,
quinobis hun<rimmittitignero,vnde diligentes eum,gra-
tiam& gloriam meritorum , in confpe&u eius inuenire
poffimus, & quem in nobis mittat ignera,ipfè nos doceat.
Ait enim : Ignem venimittere interram, &quid yolo nifi vt ardent
} Bonus igitur ignis, quem vult omnium fàluator magis
mâgifque accendi,præfèrtim cum & iplefit ignis vorax,
qui noftra peccata confirmer, intim ifque pe&oribus diui-
næ cupiditatem cognition is infund at, qua ten us red ear in
nobis cor npftnim ,v t capiat diuinarum fèriem feriptura-
rum ,&hauriat fontem aqu* falientis in vitarn xternam.
Hoc namque igne Cleophas corfuum d icebat ardere,cum
Chriftus eis aperiret feripturas in via. Profunda igitur in
verbis Dei videmus myfteria, idcitco ex intimis, vel etiam
vtalius intèrpres ait, exipfis'debet ignis accendi, quafi in
vltimis vifeerum oilibus exurarin nobis foenum, ftipulam,
vel plumbum iniquitatis, vel quicquid feCularis eft vitae,
quatenus liquéfiât igne ditrino, ferreus quidem peccati ti-
g o r , & fuperno molle fear incendio, intan tü,vt etiâ contra
infolendam reproborum, ipfi pro fide certare videamur ac
dicere: { Quis eft ift e qui dixit,ex orealttftimi non egredientur nec
malanecbona,} præfertim cum & mala non nifi iufto fuo iu-
dicio ab ipfo fiint, nec bpnanifi eius mifèricordia præftan-
tur: non dico bonis & làn&is, vérum etiam quam fe-pe re-
probis & damnatis. Vnde profeffionis voce de vtrifque [Quid murmurauerit (ipquit) homo vines, virpropeccattsJùiû}
Q u o d & Paulus: O homo, (inquit) tu quis esqui reJpondeasDeo::
Nunquidpoteft dicere vasfigu'i fctlicet tejiadefamijs terra, Qua-
re mejicfecijli! Alioquiin omnibus,quid murmurauit homo viues,
aut certe quid difturus eftyirpropeccatisfuis,cum omnia concluant
Deusfubpeccato, vt omne os obft^iatur, &fiat omnis mundus
fubditus Deo- Cçterum défidés aut vçcordes.fingant de çor-
dibus fuis Deum(vt dixi)non curare mortalia:ab ipfo funt,
vt anima confitetur difeiplinis Chriftierudita mala vel born.
Idcir co oppilata eft omnis iniqüitas, nechabet quid re-
fpondeathomo compofitus D e o ,& fi fiât yas in contumer
! liam, dum quotidie meliorantur vafeaureaflagellis D ei,&,
argentea in honorem. Hoc quippe habetex in timis:hoc &
! ignis exvltimis,hocexipfis:vt omnisfèpientium fenfitso-
I mnis fermo prudentiu,omnis flagrantium tentatiopaffio-
I num, omnis conatusadtionis calorc recoâus amoris P e i ,
\ incipiat elle preciofior. Bonus igitur ignis charitatis Dei,
j bonus exittdmis vifceri^usaftedkusamoris bonus ex iplis
: timor perfèuerans : opera tionis qu oque corpus omne Ec-
| clefiæm mutuâadolefcitgratia. Bonus quidédiledtionis i-
r'gnisyqudvnufquilque landtusad reuerenciam fuiautoris
accenditur: fed qui'Deum diligitigne charitatisaccerrfusi
non perfundtorie diligit-vfed ex intimis diligit legem eins,
ös ex ipfis pKEcep.taeius cuftodit, & ex ipfis iuftificatcor
fiium: non auditu didtorom3fed ftudio adimpletionisjatqr
imitationisfadtorum. Vemmtamen ab his omnibus ,non
habetviueus homo quid murmuret pro peccatis fiiis. lu-
ftusautem (inquit fpiritus diuinus)wm exfide viuit. Qu od f i
viuens non iuftificatur ex fidei, iuftilque operibus fidei
mftificatus non habet quid dicat, quanto magis im-
pius & peccatpr ?. V ndc fignanter ait: [vir pro peccatisfuis. ]
Vir namque fexus eft nornen: homo vero comune eft omnibus.
Vnum fiquidem eorum ex natura: aliud veroeörin-
gens ex gratia, vt neq; qui ex propagineoriginis primie naturae
flagellatur,neq; vir qui iam exgratiadifeernitur.Vter-
que tarnen, licet viuens fide, dum pro peccatis affligitur,
nonhabettefta quid contra figulum relpondeat, vel quid
dicat,cur me fecifti fic vel quareita facisPQuod bene intel-
ligens lo b , licet multis excruciatus fuppliafs, in omnibus
iure bene laudatur, quod non peceauit labijs fiiis , neque
ftultum quid contra Deum loclitus eft. Vnde cum aliquis
fide viuens, v t augeatur mentis: neque vir iam gratia difi
cretus a fexu infirm itatis, vt afuispurgetur delidlis: tarnen
pie k Domino corrigitur, non habet quid obijeiat Deo:
quanto magis is qui iure in mafia perditionis connumera-
tus, damnatur? Quorum omnium nec mala nec bona, nifi
iufto Deiiudicio prouenire redte creduntur. Nunc ad N v
literammoralis(quod fempiternum fonat)fenfiis venire
gaudetcuius v t dixi,fecundumHebraicam veritatem, fempiternum,
interprecacio fonat? & fi alius interpres, vnicus,
dixerit aut certe pafcua eorum illud fignificare voluerit,
quod nullaEcclensaliafintpafcua, quam Chriftus, in cuius
fe pafeuis locatum Propheta lastatur,dicens: In locopaf-
cuaibi me codoc auit. Ipfen.nosreficit& pafcic bonis pafeuae
lu x , facramenris ficilicet diuinis, ex hubertace agri cui be-
nedixit Dominus , cuius odor emanat odor fuauitaris,
quafi de nouo florefamfbe refurre<9tionis. D e cuius nimi-
rum pleniradine hubertatis ii\ perfoila patris, & plenitu-
d o(inquit) agri mecumeft.Ex quo profe&olilium nafei-
tur conuallium, ob candorem xternitatis, necnon & rofa
propter fanguinem Dominies paflionis.qux fane pafcua
flint feripturarum jmyftica^acramenta, in quibus mone-
mur admodum, vt vt ferutemur vias nofiras, &quxramus, &
reuenamur ad Dominum. Triafiquidem propofuit; V t ferutemur
quafi ad vnguem, iuxta philofophos.vias noftras:Et
quae ram us certe quid fa&i fumus,aut quidfuimus,aut quid
efie d ebuimus, & cum inuentu m fuerit, quod ad non efle
tetendimus,necef£tate copulfi,reuertamur ad Dominum.
Vbfprincipium liter* nos inuitat,quoniam(vt prxmifi) &
ptincipium interpretatur. Hinc vnicus Patris & Fftius , ait:
Ego principium qui &.loquor v bis. Ex quo liquet literarum in-
terpietatio fenfus.quodab infan tia parUulos elementa He-
brxorum ( quibus *tas puerilis affueuit) vfque ad maturi-
tatem virtiitisexcrpfcere, non informantäd diuinas latenter
& myfticas intelligentias intendere. Vnde & eade Nvn
litera vnicus incerprerari dicitur, qui verum principium ef-
fe creditur, & pafcua ebrum qui reuertuntur ad ipfum,Bona
quidem pafcua funt& feripturarum ftudiia caleftium,in
quibus, quotidiana le6tione, pafeimur, recreamur gratia,
reficimur difeiplinis, dum ea qu* feriptafunt deguftamus,
aut percepta frequentius ruminamus. Bona igitur pafcua
Ghrifti quibusgrexDomini faginattir.Bona etiam,in quibus
vnicus patris principium v its pafei tur inter lilia fpleri-
dore fanftorum; Vnde monet egregiaLeuemus cordanoftra,
cum manibusad Deum in caelum. V b i vera funt gaudia, bona •
funt pafcua, lilia conuallium, verhanfiarofirum. Sedneq;
ad ea rede corda fine manibus leuantur, neque manus fine
puritate cordis:vt&integritas fideinos commender Deo,
^ operatio fidei,qitsper dikdiönem operatur, no minus
nos, quam &nofträrreferat in ccelo,ficque recolentfes pau-
percatem noftram;diCamusDeo:‘Noriniqueegimus,8c vt omnis
integritas confeffionis declaretur’, rtosad iracundiam
(inquit)prcaou«/w«f:Quia profedoaliud eft,quod iniqqe
egimus: & longe aliud, quod hadenus male agend
o , pium iudicem ad iracundiam
prouocamus.
I i
Hahacuc >
lob.t.
F
Pfal.iib
loan, 8.
H
Galat.f.
N v n .
l.Pttr.i. Cantic. i
f f im è
~inïtmenM ionei leremii, o h r t n r Tty
Idcirco (inquit j 'tuifiexorabilisWiH&criahiqde triimt vet-
fitiun intelligentia, omnemferipturarum reddit dodrina,
v t [ferutemur vias noftras,] fcilicet adiones,[dr quaramUs^&
reiierta mur ad Dominum] per lamenta,à quo male difceflî m*
per flagitia.Magnum igitur eft vnumquemqjfeipfum noTTe:
id circo iubemur, vt ferutemur 'vias,fcuicet adidries nofttas
adiones fidei noftr*, vtnofraet cognofcerepoffimus.Vii-
de Moyfes in lege ; Attende tibi (inquir) nefiatverhU n abfion-
ditum tn carde.Tib i inquit attende,& non vtiq;pcçUnix tu*,
non po(fefEonibus,non viribus tuis, fed animo tuo ac mér
ti tù*,vnde omnia confilia&fàda, çogitatiohefq; manant.
Ibi enim te attende,vbi potiorem te nofti. Q u od Apollini
Phitio gentiles aflîgnât, quafi ipfè autor fuerit huius fènte-
t i * , qua dicitur; N o ses t e ip s vm . cura de noftro,vtcredi-
mùs, vfurpata ad fila translata fit : quondam longe anterior
Moyfèsquam hiPhilofophi,quiiftafinxerunt. Hincquoq;
Salomon oraculufècutus diuinum,aitin Canticis: Nijîfcias
te decora inter mulieres. Hoc eft dicere nifi cognofeas te mor-
talem ad imaginera Dei fkdam rationabilem, & nifi tua fe-
tearis prior delida , nifi iniquitates tuas coram te habueris
cognitas vt iuftificeris, nificonuertaris,& prior accules an-
tequam claudatur ianua,antequam dies morris>vt fur veni-
,at; Et hoc eft dicere : [Scrutemurvias nojlras, &qu<aramus,&
reuertamur ad Dominum, ] y t feias éxeonfeffione fateri quid
amiferis,&requirere infoliditatem fidei quæ perdideris;
feias te (inquit, 6pulchra& decora inter mulu res^ôc dicas:
**/#>»,qa peccaui-.fedi/ecorrf.quia diligor ; exfide Abrah*
renata gen9 eledum9fàcerdotm fàndum, alioquin abipbft
veftigiagregu & pafee hoedos tubs, iuxtatabernaçula Ce-
dar.Multum igitur profecit, vir.videns paupertatem fuam,
flagellis eruditus::multumq; conualuit , poftquam venit ad
Z ain litetam, audiens, duc te; multumq; pottquam intjalit
iugutn graue fuper fè ,& fedit folitarius. Inter q u * nimirum
altarilécia plene çognouit,quod h * c fit fàlus noftra,vc fetu-
temur vias noftras, & quærgmus : quialubric* funt & to r-
tuof* v i* iuucnum in adol^centia fua.Quod fi fèro aliquis
tulerit fuperfe iugum,& federit faire fenex foiitarius:quan-
. tum deflendus threnis,quib9 deflentur peccatoEes,qui vias
v it* ,& v ias iuftiti* noluntapprehendere. V ndé peruenire
congruit annosiuuentutiç eprredione congrua, vt dicam9
finguli .Deuspafcitmeatuuentutemea. Et alibi: Nihilmihi deer
it fin locopofiua ibi me collocauit.E th s c funt fiib hac litera.il-
la vero pafcua fèmpiternæ v it*, vbi vnic9 patris pafei tinte^ i lilia:quia donee afpiret dies,& iftclinentur vmbræHocfç^
lum hobis v it* fubfidium eft« vtleuemusad eumcbrda, cfi-
manibusy m c.oelum, & dicamus : Delifta iuuentutts mea, &~.
ignoraniumea,nememineris. Quoniam.grauiorafuntfcne-
dutisiquam iuuentutis vulnera.Nam vnum eorum debili-
• tatis eft remedium: aliudvero roburfaluris.Salutismedici-
na v ulneriquxritur:gratia vero fanitatLldeoque ait : Bonum
ejl viro cu>n port auerit iugutn in iuuentutefua, eo qu o d(& fifè-
nibusremediü eftdefinere peccare) ftimulant eospeccata
ïfiwyexagitat confciéntiamcqnfuetudopeccandi,& longior
^fius erroüsjæpeinftabilem facit.Vndehuicinpericulo res J cft:iuueniaûtin bono.Et nefeio cum fèderitis fingulariter,
j fi facile inueniat æqualem vfta cura vnico patris fiüo folitarius,
inlocopa{cu*locatus,cura&ipfefingularibusdona-
bitur pr*miis,& ditabitur donis. vHinc eft quod quietus &
feriatus ab omiji interpellatione mundanæ folicitudinis,
& voluptatibusjdiuinisvacas oraculis." [ Leuemus (inquit),
cordacum manibusad Dominum in coelum , ] v t fingulariter ea
referamus,qu* cumDeo viiientibusfb'léntfehcius dari,Interim
tamen pro præteritis cureraus Deum cumlachtymis.
& precibusinftantius exorare, & confitcri quod nos fum9,
qui inique egimus, nos qui ad iracundiam prouocàmus.
Idcirco quia præterita abundant, nec pr*fèntia celïànt, dicamus
cum Propheta : Quodmiriexerabilises. E t quia nos
non audit, non eius inexuperabilis bonitas, fèd noftra mail
tia fecit. Vnde re&eSAMEGH litera fëquitur, quæaudiyel
firmamentum fonare videtur:& vt nofter interpres ait, ad-
iutorium interpretatur , quod ipfè textus verfuuminfibperüijii
enmfini^t)infurore^pehüfifti nos:ocÜittfti'»tôc
pepercijlt.OppofwjltnubemtibiMtranfeat oratio. Eradifâtionstii
& indignâttonem pefuifti me in medio pùpulorutn. Quibus pro-
feéfcd verbis,liquer fènfiis liter*, quod adiutbriuin iufte atl-
fbretur ab eis, qui & multa de pr*teritis aggregata n6 plan-
giint : inftiper & nbua Veterib9 addentes ; piutn iudicem ad
iracundiath prbubcarit,& quotidie delinquédo; inèxbrabi-
lémreddunt:&ficutfiiperius idem Propheta fiib eadettl
litera Samech plangit: Abjlulit(inquit) Dominas de tnediomei
omnesfortes meos : (vel vt noftri cbdices habent, magnificos)
vocauit aduerjum me tempus»vt contereret inme elettos meos.Non
enim tune abftulit omnes Iüd*aé fortes Domilius, quando
inBabyloniam regionem Iudæorüm captiuus duâuseft
popufus,fêd quando Chrifti aduenit, & iibertatem anim*
fli* (y nagoga captiua non vidit, nefeiens, grauib. incuruata
peccatis,mentisfu* erigere ceruicem , 8c quxdamiidei
colla,adlucem cogitationis attbllere. Idcirco Chrifti quafi
eradicatio& indignatio pofîtus eft in medio pbpulorum.
Hinc ipfè ait : Egoveni, vi videntes non videant: & qui vtdenu
cacifiant. EtSymeoneumfiifcipiens : Ecce pofitus eft hic in
ruinant, & rejurredionem mu torum in Ifrael, & infigtium cui
contradicetur. Vnde quia abftulit Dominus omnes fortes &
magnificos, meritoab eis fùblatum plangituradiutoriiim,
eo quod adiutorem Deum jinduratq carde, reliquerunt.
Nam & idem Propheta longe iam fupra.vocem Dei prx-
mifit, dicetts: Ecce conftitui te hodie Jüper gentes & fupi r régna,
vt euellas, & deftruas, &/üfsipes,&dtJperdas)&adifices, &plan-
tes. Contra q u * quatuor triftia, duo Ixta oppofiiit : quia nô.
poterant ædificari bona, nifi deftruéta e fient rnâla:nec plâ-
tarioptima, nifi eradicarentur peffima. HicaUfCm éradi-
cationem & indignationem fè plangit pofitum inmedib
populorum: quia omnes, qui à Ghrifto in paflione oberra-
uerunt, eradicati fùnt de terra viuentium, indignatione
perpetuaJdcirco & Prophetaproprereos quatuor inducit,
(cilicet.[Operttiftitnfurore, &percufoiftinos:occidifti, nec peper-
cifti. ] Opérait quidem in furore fuo velamento cæcitaris,
faeiem Iudæorum, ne agnofeeretur Chriftus. Vnde 8c vela
men pofitum erat fuper fàciemMoyfi,quod vfq; hodiole-
gitur. Etpercuffit eo s plagadifperfionk ingentibus,necta-
men fenfilfe eos cemimus. Occidit vero, qiiàndo fpiritum
gratfæ v it* abftulit:quia lex fpiritualis e ft, ne fpiritum v it*
in eademlege perciperent. Nec pepercit, quando & gratia
à teraplo, àle ge , à fo lopa tri*, & ab omnibus expulit fidei
facramentis.Vnde nubes oppofita peccatorum contra nos,
netranfèat oratio eorum, iure plangitur. Q u i nimirum locus,
non minus fùpraperfonam Çnriftiintelligitur, quam
fupèr leremi* interprêtatur: quia Ieremias exceliùs Do mini
dicitur,Dominus autem deftrüxit régna diaboli; q u *
fibiinexcelfo moutis oftenderat,&aduerfârias perdidit
poteflates -,delens chirographuearumin cruce. Aqùibus,
qui membra funthuius corporis, àblatum eft omne adiu-
torium, & ftatutum eft chaos magnum inter eos, qui prx-
feiti & prabdeftinati funt ad vitam, arque inter eos qui præ-
ordinati funt, iufto & vero Dei iudiciô, ad fùpplicium. Vnde
ex Euangelio Abrahamad diuhem-ylnternos & vos, chaos
magnum (incpàx.)firfhatum eft, vt non pofttnt inde hue, neque ex
hinciUuc tranfmeare. Propte^ea re&e à quibufdaminterpre-
tibus huius liter* interpretatio y firmamentum , aut audi
interpretatur.Non enim otiofè dicit,audi, quod commune
eft omnibus, & fùppetit vniuerfis ipfo iure naturæ.Non eft
otiofum i nquam quod dicitur audi etiameum inuiti autali-
ud agentes, fbnumtamen aut vocemaudire fblemus. Sed
quia non eft hoc folura audire,quod fîippetit audire officio
nàturæ fèd illud quod mains e ft, vt audias non Vfu tantum
corporis,quamintelleâiumentis. Ideo diligentius confi-
deraiftius liter* interprerationem,.fèriemqué verfiium,
poft moralem intelligentiam,quid fèquatureos,quorum
in fèmpiternum furor peccandi per feue rat.
Sa m e c h . Vnde [ oppofuifti nubem tibi, ne tranfeat vratioTf
Alia quip pe nubes leuis iegitur, fuper q afeendit Chriftiîs:
alia nubes lucida& Candida: alia vero tenebtofà. Sed nubes
quç oppofita plangitur,de nfi tatem peccator u figuificat. Nâ
4 & coh
ci 4.
Colcjf.i.