fcriptumcftpcrProphetam. It tuBetbleem terraluda: ne~
quaquam minima es itf principibus luda : ex teen'tm exiet dux qui
regatpopulum meumlfrael. Micheas hoc dixit, ac fi diceret
tu Bethleem, qiu es in forte tribus luda, nequaquam mmimaes
inter principales & laudabilesciuitates luda, quia tu protuli-
fti Dauid, qui iftud tegnum nobilitauit & extulit, fèdite-
rumexietexte, qui regat populum meumlfrael, hoc eft,
qui Dominumvidere mente voluerint, quia Ifrael virvidons
dicitür Deum, quiregat populum meumlfrael. At-
tendendum quod di.it populum tneum Iffael, quia qui
Dei populus font, Dei reguntur imperio : 8c ea fàciunt
qua' Dei lun t. Qui au rem ea non façiunt.nonïunt populus
Dei,fed T>iabo\i.[TuncHerodescUm vocatis magis,diligenter
d'idicit obéis tempusjlella,quaapparuit eis.] Clam,id eft occulte.
Occulte cum eis locutus eft, quia timebat ludæos;
në ipfi puerum ei fubiicerent. Nam feiebat quodludæi
cumodio haberent,quia ipfe dealienigenis erac. Hicde-
fieirhiftoria quia non narrat, quid ipfè ad eosdixerit: vel
quod ipli de ftellæ temporerefponderint. Sed exeoquod
Herodes paruulos iufEt oi_cidere, à duqbus annis & infra,
voluntcolligere quod dixerint, quod annus eflètex
quofteUam vidilïèiit, &indea».cepiflet vijumannum, &
alium exfpe&aller in reuerfionem eorum. Quidam autem
dicunt, p i ft annum, Sc duodecim dies'venerunt
adChriftum, &quidamdicunt, quod cum* dromëdisin
duodecim diebus venerunt, poftquam ftellam viderunt.
Eftautem Dromeda genus camelorum, rninoris quidem
ftaturæ, fed velocioris : vnde & nomen habet à velocita
:te. Nam Dromos Grace, curfos & velocitasappellatur.
Vnde Sc naues veloces Dromones-appellant. Centum
enim miliaria & eo amplius, vno die Dromeda currere di-
icitur. [Etmitens lüosmBethleem, dixit.] Quiaaudieratà
fcribisil icnafciopoLterenouum ducem : prpptcrea diri-
git eos , vt. cum vidèrent eumadorare cuftodesinfantis,
pu tarent-, quod fimiliter vellet fkcere Herodes poft reuerfionem
magorum, ‘[he &int. negate diligenter de puer»,
& cu)n mueneritis renunttaie mihi ,vt & ego yemens adorent
cum.'] Afpexit Herodes & intellect quiaiftimagi fideles
eranr iam eius quern quæreb.mt, propterea dicit fe velle
eumadorare, eriam&Iudæisnoluit con/fieri, quiafeje-
bat quod eum odirent, & de filagenteiegem geftirent fo-
re.Sedli larebat homines, non latébàt eum quietit in cor-
porc paruo,quifblushominum cordaagiiofcebat. Nam
quia fideles eranc puerqad Herodèm reuerfi cflent, nifi a
pueroih fomnis prohiBin eflènr. LIteccefteUa quam videront
in oriente. Ifta fteUa non erat in illo ccelo vbi akæftel-
dæ.fedproximiôrterne & dariorquàm reliquat ftellæ, [An-
tectdebat eos, y qui dim vtnïensfloretfupza vbï erat puer.] H$. '
rodes non fuit dignüs viderè ftellam propter raâlitiam
ftwm qu ia Deus infeptator maloriim eft »’'hoc eft, non éft
adiurôpeorum, qüi malèagunt, fed permiflbr malbrum,
quia! fouira pérmictifàgere, qui* contra eiusvoluntatém
cratum.Denique femper fuit vfus apud paganos.SicutSo-
linus narrat^vtquando colligédum erat,mundi pùeri cum
lotis veftib.hot colligèrent. Çftautem arbor Arabiæ quod
ipfum fert immenfâ atq; ramola, leniffimi cortici^, ad ace-
ris qualitatem,m modum amigdalæ, fundens arpmaticum
fuccum album,& cum frangitur refoluiturinpuluerem, &
igniappofitum ardefi.it facile, Sc appellacurapud nos mafi
culus, eo quod fit rotundum,in fimili tudine teftit ulorum.
Iftudeft optimum:reliquum planum & fiabrofùm, & hoc
vilius eft,& diâu m eft à tundendo, id eft percutiendo, eo
quod vbi percuflà arbor fuerit, il>i am pli us exit, h oc & Li-
banum vocaturà monte Arabiæ. vbi Sabæi fum, quia moi
eorum Libanus dicitur vbi thura colliguntur. Myrram de-
derunt, quia moriturum pro mundi lalute cognouerunt.
Fuit enim confuerudo apud multos, & maxime apud lu-
dæos,quirefiirredionem credebant,vtcum àliquis charus
mortuus fuilïet pnobilis.vel potens,vacuareturabintefti-
•nis,& côntûnderetur Mÿrra cum aloe, velaliis pigmentis,
deprimitus iolineretur deBaliamo totum corpus mtro&
éxtra,& poft alpergerecur de ipfo puluere,vt confèruaretur
integrü corpus per fècula, vnde Sc Iofèph attulitad fèpul-
turam Domini mixturam Myrræ & aloes libras centum,
quamuisnô fuerit neceflàriu, etiam ipfâ in Arabia nafiitur,
eomorequodeThusdearborepàrua. Maiorarborcubi-
torum quinqi,fimilis fpinæ.-quam A chantum dicunt cuius
ê1 ttaviridis&amara. VndeaccepitnomenMyrrha,ideft
lara, gutta dus fponte manans pretiofior eft, elicitacor-
ticisvulnere vilior. Nùlla'eftauté pretiouor quam'illa,quæ
d e T roglodita infiilaaffercur.[Er rejpenfo accept o in fomnis ne
redirent ad il erodem.JSicu t folent regës terreni legai ioni b us
refponfa reddere,fimiliter fecit Dominu, noftcrregib qui
adfè adorandum vénérant; ipfèperfè reddiditiefponfiim
etiam in fomnis ^ficut Prophetis &perfedis viris, vt ipfi
erant.Et monuiteosneredirentadHerodero,quiaviaiplb-
rum nô fuerat per eos venire,nifi pro caufis fuperius eom-
prehenfis. A nte enim Bethleem eft venientib u s de oriente,
quam Hierufàlem. ^
r Qui r vt potuimus hiftoricum intelleâum tranfeurri-
mus.-nuncfpiritalcm videamus.
Sicutenira diximusretro, inueniuntur omnesillætres'
Philofbphiæ'Græcorum,etiamin diuinafcriptura. Et om-
nis etiam Philofophia&omnès m odi locution û ante fiie-
rut in fcripturadhiina,quam apud fophiftas fèculares, quia
fi quid habuerunt, de Dei dono babuerunt,ipft>largiente. [Cum nat us effet lefus in Bethleem ] Bethleem ficut diximus,
domuspants interpretatur, & fîgnificat Ecçlefiam in qua ve-
rus panis inuemtür.id eft Chriftus qui dixiv.egofumpanis vi-
utis qui de ceelo defeendi, &fi quu manducauent ex hoc pane, vi-
uetinaternum. ’
Magi très, fignificantgentilempopulum,qui ex tribus
fihis Noe orti funt, fiuc quiainTrinitatemcrëderehabét.
. ; . . . f ^ r s ., - t. ■*. - | Ab oriente venerunt. Siue nrfit: non çam? n adtuuat, fèd Diabolus. ^-^identes autan I ftn,ad diabolum venerunt : fiueq quuiiaa d Oer PieanraSd Difoom pa intruis, nnoo--
fmielaUîumsggaauuidjiifuumnt ghaatblMetoe dméapgenrod.i]t a rSe,o cieunmt reenmim in huoemneirnienst, I ftervocatur,&abipfoacceperunt,vtadeum venirent.quia
quam primo eum'hâBëre espérant... ' [Èiïhtrantes domina
ih<eheruntpüeruinyum Maria matreetus.j Q uia pro puero
vénérant,nomen pueri præpbnitur. [Et incidentes adora-
«^»wtfiiOT.]Adorar^aliqöandftpro/»tß»rfrcponitur,qupd
& ad hominés&ad Dètirricom^uné éÉ '[’Vh.de de Chufi
dicitur. - Adorauit regent pronus in terra. Vérumtarrien non
h^béthre talem ihcelledum, fèd.adorauerunc, vt jÖéuni
&Dorainum 'pro remiffione péccâfprum&pro ajéppb^
nevi&ætemæ. Vhde & inbràtionehôftradicimus./l»-
-fundeêtndibus noßris't quod trium màgàriim ment%us ajpira-
I fit ^Hoc ad b'ratiôbistülia Mardo tfeu aféeufibat a^qra • reÄmän. [ Et apàtis Thefauris, obtul.rur.t et muera.]' Tbe-
: fiturom mecfiurrtèïîiGiæcum'AnèdiUm Latinuin. Thefis7
; Qrsèce dicitur pofitio\ Sc Thelaiiriim pofitio auri. kefte
IqûixBttir vtrum finguli fingula obtulerunt, aut finguli tria.
■ Sed'crèdimus quia quod corde crediderunt :,muneribus
‘oftehdöruririvfiurquifq; maobtulerit; Aurum vt régimuia ‘
j'Btid^eftgloria müridi, ^ reges afubdifis fibi hocexigunc. •
Thfis vtDomino, qiiia ïèmper Sc apfld pagànos 8c apud ;
jDclë^jidèpÿfaentüm dQm!bb%it'bblacùm Sc çÔnCcnemovenitadpatremnijiperfilium,
quiaipfo in corde m ere*
rnentum dan tested Tmus. Stella ems lux fidei eft,qua afpi-
rati fùmusjvt in credere debçremus.
Hierufàlem facra feriptura hic incelligi poreft,per quam
Dominuii) cognofcimus.Herodes quipeütcius dicitur, hoc
edyjùbdotofus, fignificatDiabolum , qui quærit in cordi-
buseleftorum extingucre Chriftum, id eft à memoria eorum
aboleri. Scribæ Sc Pharifsi fêquaces Diaboli & mébra
eius, fiue hsretici qui nobté infinuant Chriftum,quiainfti-
gançibus plerumque hæreticis, deChrifto cognofcimus,
quod nos latcbat:fiue circumimus alias fèftâs,&abundâtia
vitiorum quæin eis deprehendimus, Dominum intelligi-
mus, quia vitia odit & virtu tes diligit, cognofcimus tune,
quia in Bethleem,hoc eft in Ecclefia Catholica quærédum
eft. Si autem aliquis deillis nobis bbna dixcrit,facere debe-
mus,ficut Magi fccerunt, quia feriptum eft: qua dicunt fact-)
te, qua autem faciuntfacere nolite. Cum autemiDiabolo elô-f-
gati fuerimus ftellam vidimus,quia qùanto magisDomino
appropinquamus, eoamplius Dominü cognofcimus,& ab
ipfe re^ômmaccipimus.vtviam qua veuimusnorepetar'
mus:promittimus renm^huuros nos Diabolo, Sc Angelis.
eiu,,
eiu^j quiafi'cut via bonórüm &honaopfera.* ita vit», I
lorum, & vitia:quiapatiianöftraParadifus fijir: Vndè pet
parentem prirn um deceffimus pergulam, iuariciam-j va-
nam glóriam Sc reliqua his fimilia: Siergo ad patria.mho-
ftram cedire cupimüs ] riöftirriiteniür prifiiüm Ada,m, fêd’
feèuiidum,qui prohibitaab èo faciendd difèefGt.Ifie ,viam
vit*tenendo&nóbis hionftrando in ccélum afcéndit ,'&
fèdet nunc a dextris Dèi.
^hyficainteffigentia inhiftdriai nóbis patuit Loi-
cain fpiritali: Ethicaquöqueinuenuipóteft, fi fècundi
8<%'
inquit, pérfeeütÏfufrïnt in cïuitate ißafugite ihaüamAztiszyt-
êmplilm, Vtqöipohdüs perfecütionis fe pofte perferre de-
fperant, non peccant fi ficédantin alium locum : tantum
caput filum, id eft Çhriftuki,ih fiia mente cuftbdiant, Sc eâ
faciàn r q u i ipfe præcepit,quia in omni loco dÖminatiönes
ëius, Ôcipfëybiquëeft, Sc oculi eius iuper iuftos&aures
eius iri prèceâebrom.
Ægyprus ficut.fcitisjpoftquâm îudæi illiç habitauerunt;
fempef fuit dqhieftica Iu^æis, & fèmper Æpyptij Deunl
Hebræorum timuerfirit, &ipfos Hebræos venerati funt.
e^maaSat^itSr,^vrtvsqbuiairbaumnudseryt ^irifreitHal«isttmfitéódrîhtaÉtïi(ôffücurim'pBrueic%h!rèifèmm; I 1C ^^ â| p r«■o p•• tervtlôrephiis&alijreferu- n;taiiaorei.fubPhi-
quod eft verbum D ei, & credéns ih fàhftam Tiinitàtem:
etiam de tribus virtutibus ornatus ante Dotriinnm apph-
reat: hoc eft de fide fpe fccharitàte, quæita eliaré funt régi
fèculorum, Sc Deo creatori cunftoriimdc homini fàfto în
finie fèculorum, qui eft vrius Donirniis-, &.fiipëta!irum'&
thqpafîon eadeleftecur in fidélium fùorum mëntibüs. Si
igitùr cum iftis muneribu? ânteçonfpè&ufàDomjnî femel
vbeonloermim reuus,evritdaemamuru..s nèpbftëaad Herodem-, id eft ad dià-
Quia autem iftud Euangelium in Epiphania legitùr âr
piid nos, dicamus breiiner quam facta ifta diés habeatur.
Namïû-Gtæciain nataliDbmini legitüf hoc Euantgéfifim
&in iftadieEuàngelium de baptifinQèiuslégitur. In prin-
eipiq,aurem in pafchalegîtur, vt fîeut folefinl tâtes fiipéra-
liasfeftiuitates'præclariflîmæ.funt;itâEuangexiapræclarifi
fima io iilpem feftiuitatibus legantur.Nam'in natali eius lé-
gitur de nàtîuitafé carnis : in pafehadénatiuitate'diuiilita-
ds. Ergo quiaconfuetudo eft iftudEuangelium in hac die
lcgfidicamus etiam de miraculis quae in haedie faâia futrt;
Et quidem in.hac die non folum magos/ primitias gentium
fufeepit Dbmitius : verumetiam in hac die baptiïàvi
plâcuit àioanne, in Iordane. De aqua^quoqueviriumfieri
ejegit ? acquè etiam quinque mifià de qixinque panibus fà-
turauft1, no ta then i^yno anno,fèd per reùertétia annorum
curricula. Ho'cnihilominus die, (quem GræciEpiphania',
Latini dicere poflunt apparitionis) hojà tertia puro aC Sète-
nocælbjcirctilus ad fpeciem cæleftis àrcus fblis vrbeniR.6-
ma ambitrit.quafieum vnumacpotiflîmurn,in.hoc mûdo,
folùmque clarifîîmum in orbe monftrarèt natum eflè, qüi
ipfüm fblus jfblemmundùmquë totum feciflet & regereti
Die tur atuerh &ipfëdiesà qu bufdam Theophatifa,i<feft,
Deiappp:itio : quam nospjo tàntis myfteriis tota deuràtiohe
perçplere dèbemus, quiailli magi primitite gefititim fuè-
ruqt,d<ïnOs n Chriftü credituros prætenderunt: propterea
fumma cum deuotione ampleétenda eft ifta dies à nobis.
Poteft autem &ipfà dies quà paftoribus Hebræorum per.
Angelos manjfeftatüs apparuit. ( Quiade eii feriptum eft
venerunt & inuenérunti ficut didum eft ab ipfo.) Epipha-,
niaappellari, fèdiftaproptereanoftraeft, quia nobis pér
ftellam demonftratuS' eft: per eam cceaturam quam ipfâ
gensplutimum colebat,&yènerabatur.
In natale Innocent um.
C A P V T IIL
t~\vliocfeupmh d iYceecr tesp.]ffènt ecce Angélus Domini apparuit inf omnis
.Suntàliqui'qüi volant dicërè, quod in Ægypro magi ad
eum venerint, propterea quia dccifib iufimfumance.ceié-
bràtur,quanjL,Epiphanioruradies, quodhequaquam eflè
potèft, quia infantes poft duSs natiuitatis Chrifti anribs
oceifî funt, lèd Sc magi in Bethléem inuenerunt Dotdii •
num , vt certt magis fiëtent-per Prophèriam Miche» d'è
Chrifto,16c Euangeliumaperte dicit, quia culn illireceffifi ■
fentjAngelusDominimonuit IbfèpK trânsferendum pue-
rüin in Ægyptum. {Surge&accipe puer ton, &matrem eius.]
Attefidendum eft, quodnô dicatiam Cpniugem tuani,fèd
mat et pueri.Puer tribusmodis diçitur, vno^>æcate& puï
ritate;quia puer à puritate dicitur, v tÉfàias de dbrftino puer
natus eft nobis : puer fbhim pro ætatë, Vr infans fèptem annorum.
Puer pro obfèquio Sc obedientia,vtPominusàd
Ierèmiamrpwcr meusestu>nolitimere. Et irijibro tegunj pueri
DauidrfccefecitDominus quodfuispofteaftatéptutus eratyfivos».
ladelpho tege Oiiias Sâcerdos vif bonus Sc iüftiis expul:
fus à ludæâjtempUim in Ægypto ædificauit, & mbrëm ho-
locaüftorum iuftitiiit, vt in ludtéa agebatur. Ôb hanc caü-
fàm pliis plàcuit Deo in Ægyptum ire : quam ad alias ter-
raà,vbi minus cratreligiOnis." ,
■ Ægÿptus aütem à quodâm homine Ægypto nomitie
vocata eft , regio'.coe!i imbribus infueta Sc pluuiis ignara,
foins Nilus eam irrigat fûa inundatione. Vnde&Terax
frugibus, aliis etiam mefeibus valde repleta. [Futurum ell
enim, vt Herodes qp.nrat pueruni.] Futurum,hoceftventu-
rum'venità verbo quod eft fum,Sc non habet pfæfèiis participium,
nifi iftud folum quodeftvidurtis. [.Adperdendunl
eum.] Hoc apparuit in pueris , quos pro jllooccîdlt.
XonfurgenS dccepit puerum & matrem eius.] Quando fogit
fiox memoratut, qiiando reiiertitür nihil talé memotatur.
Rdèrtuf in Eccïefia'ftica hiftofia Eufèbij quod quandd
Iofèph fefèbatjnÆgyptum Dominüm : tranfîefuiitpef
Elio polim ciUltatem & erat in plateis eitis Therèbiiithiis
mifæ màgnitudinis, in quo habitatores lodilliüs diuinâ-
bant. Cufrtquè Iofèph cofii püëro trahfiret : proftrauit fë
arbor obuiam ei in terrara, ôciacuitdonëcpërtfânfîiè, St
itertlm ereÔa,ftetit ficUt ante ftetérat. [Et çürri pefubniflei
ih Ægyptum;jytCQmpleliturquod Prophet! dixerat, ëccè
afcendetfùper rinbeni leuefn, & ingredietùt iri Ægypriini,
Sc IdolæÆgypti córment. Cum trahfiit Iofèph cum puerd
ante tënlplurii: cdrrüerût oriî rfia idola iri terf arii, vt dftédè-
Eetur quiaifdé erat Deus ante ctiiils âtcaiii Dagori proriuS
6c abfcifis manib.6c pedib.iacuerat. [ Vfife ad obttum Ùerodts.]
Içil.vlq; ad, très âijhôs;Ec hoc eft tempus abla&àtiohiii, qud
aritiquifilios fuös abfadtabant, 6c itide fepâratiônisfacie-
bant coriüiumrri,ficüt fecit Abràham,de Ifaâc filio fdd. Ef
quanto ldngidri tempore ablaëtatUS infans vel pëcüs ladle
iriatris fuerit: tantb meliuscrefcit. [Ff admipleretur quod dictum
ell per Prophet am] videlicet Michæârri ? ètiamöc hoe
Balaam diüf,.[fSc Ægjpiit vocaüïfüum ineum,] \t\ó modo in-*
telligitiir, de Ifrael carnalirqui vbcdfUs eft perMoyfen ex
Ægypto-veriUS autem de Do rriind, qui ëft n aturalis filius.
{tûncUerodes videtisquomodo ittufus effet d màgü.] Hoc eft ex-
lpedlatâ vtio aririoiillufus éfti DelUfiis * eft i n eo quod di-
xèfaht fè retreftendds Sc noh fùtit reüerfî. [Et mittens ôcci*
ditomnnes puerits qui étant in Bethleem, & ih dmntbus eius fini-
bus] In amriibus finibus, id ëftirivillis dUæadëiiis comi-
tatumpertinebant, ficUttradurit,eXpemiut,ytÿëriitënt
àdfolemflitàtemqüamillotëmporë celebràbdrit: 6c tune
ëùhiibifüerüht:præcëpitmilitiDUs,ytocciderèrîtëds. [d
bitnatù&infra.] M^tuàaririuà dicitur^ bidub, ideftbisa^
prçpofi tione,ia eft à duo bus arinis.Èt infra,hoc eft qui minus
hâbuerünt Vëîvnün''|fnriufti, vel dirhidiUrii, Vel vridni
nodt ëm.[sécurtdum uniptis,quédexquijierdt À magis. Qiio'irid-
dô f vtdixithüs) 'Vrium arihurti accepit de magorum didlÜ,
quafi anrius qilando venilfet iarriëflet, aliiira éxfpedlauit,
pro reuerfiorieeoruîm [VóxinRdmaaüdita«y?.]Râmâ fiori
putemüsftomçloci ëllè, fèd RamaeXceifumiritefpfetatuf,
quafi dixiftè t. vox longe lateq; audita eft; NamRama quod
in rcgtim legimus, iüxta;Gabaaeft. [ Rachaelplorans fi lias
y«o^.]Quomodo Rachael dtóitur plofaflè illós,qui nori foë-
rtfntdeftiaprogeniefèddé alla? Sed fcïehdurii qUodRa-
chaelfèpultaeftinBethleerri 6c hoc Propheticd ’ittôré agi
dicitur: fiue per rrietonomiatti fpëcièm.per id quöd conti*
neturjidquodcontinetoftendeni, fèuétiâtti qtiiâBeniamin
tribus iunifla ördt tribuiludæ , 6c cümhisfüëfüntdê
Bethléem occifi Öc iam pröpterëa dicitur Rachaelplötafte
filiös filös. [Ftnoluit confolari quid rtorifiwt.] fubàUditürvitra
reuocan di irimündurri, qui borio exieuhabent finitü^
$