7 go
B
Matt.if.
; Pfalm.j8.
I}.
K^ingelomt Stromata _____________________________
ylci(atur.Demetit & pofte riora domus eius» cum jraitato-
les illorum x tern is cr uciatibus damnat. [ Er foctet domum
Baafa ficUtfecit domum Ieroboamfilii Nabath.] cum peccato*
sin iniquitatefuaperfeuerantes, fimul cum diabolo &
„.rgelis eius.inffirni cruciatibu? tradet. Baa<aenim(vtdixi-
mus) cotfufio, velfucïtas interpretatunleroboam vero diiu-
d ican sp o p u lum :& ,N ab ath ,refo n at. Qjii ergo
confuuones errbrura & peccatqrum fequitur, & yirorum
gratiam (piritaiem habere negUgens,in ariditate peçcato7
xnmvfque adfinemvitxperfeuerat, pofteiiora ejusyelut
dïaî>qlidemetuntur,qui propria ypluntat;e fuperbienfip fi-
bi mortem gen prat, Et tunc populum perditorupi velut
diiudicare.videwr, cum nop iudicium xquitaps dam-
nationis in cis exerçere dignofcifjur. Tunc eninv pecç^to-
rum atque omnium ihiquorum pofteiiora;demeteqtur.cu
capitc fiio diabolo j’quando index vjuorum & mortupeum
in fine feculi, diófcqrus eûrjxis qui ad (iniftramxiqs ftahuqt,
Dift édité à me maledtfti in ignem aternum. qui pyspar at us eftftia-
bolo & focus eiu&iibfint himfuppitfium aternum, iuff autem
in vitatp aterram.fQm mortuus (intuit) fuerit de ÜAifaiptm-
tdte, comedent turn canes, c'rquimortuusfueritexeomrtgMne,
comedent eumvolucres cat. ] Quid ell ergo m ortuqm die in
ciuitate , nifiquemlibet fidetenus in ecclefia perfencran-
tem»criminibuscapitalibus obnoxiiim efle? In ciuitate,cr-
go moritur, quiintra ecclefia Dei?-opera prauitati^ exercet.
lUe enim ore canumlaceratur , cum fencenriis (andfcorum
dbàomm^nctepatuE^rguiturjatquedamnktur. £>e quitus
videlicet canibus, in pfalmo/criptum Æ ffî caries cirr
cuibunt ciuitatem. Canes enim à canendo didi funt. Canum
cniib eonfuetudo.eft.illaloca defendere , inquibusfe no-
çÙntalimoniamreperire.Ciuitasautemilbi,quami capesjfti.
circumeunt,Teruiàlera eft,vntuerfeliter per mundura diffu-
fa ; hanc ergocircuifle Paulum, falutares generis hutnapi
te jw tp t epiftolx, qux per vniuerfàs gen tes velut façra di-
uinatonuerunt. 0 canetnifturo beatum,qui populos per-
fcquitur infidèles,fures abigit,&ouilia fandba cuftodit,cu-
iuslatratusper totum mundum quafi grauifona tuba con-
crepuit, [Quin, moritur aitexBaafu in regione»comedenteum valuer
esedi.] IÜi enim ex Baafa,hoc eft, excorpore djaboli,
confufione pleniffima in regione raoriuntur»qui extraec-
clefiamfeparatiidololatrixauthxrefibus ore atque opere
nefario deferuiunt, hos enim volucres cxli cornedunt,
illxvidelicet volucres, de quibus in euangelio dominus
diçit, in parabolas femçntis, (ecus viam femen (parfum, vo-
lucres cxli comediflc. Tunc enim iftæ volucres eos comedunt,
qponiam onuftos pcccatis fecum ad xternum rapifif
ihteritum. [Anno triceftimo primo Aft régis luda , regnauit
Amrifuper lfiael duodecim annis. Injberfa regnaùit fex annis:
Emitque montem Samaria a Somer duobus talntis argents y&
adifeauit turn, &vocauitnomen cmuiùs quam extruxeratnomine
Somer dominimontisSamaria.] Hocquomôdofà&um
fit, IojTephi verba manifeftant, in quibus ita (criptum eft:
.Trieefimoauteraanno régis Aia , Ambri fufcepit impe-
riiira , &tenuit annis duodecim. Quorum fexquidem annis
fecit in Therià, reliquos âutem in ciuitate qux Marccó
appellabatur,a Grxcisautcm Samaria. Hicvero nominauit
cam Samareton aSamato quodam, quieimontem venpn-
dederat,in quoconftituerat ciuitatem. In nlillo autem dif-
ferebat ptioribps regibus,ni(i quod peior erat. [ Etaddidit
Acbabin opere fuo irritant domirntm Deum ifrael ffuper omnts
re get ifrael, quifuerant ante lum.lndiebus eius adifeauit Ahiel
reftaurat, cum quis eorum qui in ecclefia habitum
Virtue 6.
mrecliegmioan_is_ a_fl um.p..f.e. rat, ad agenda fcelera qux ei dorainus
Iefus indiebaptifinatis.condonauerat>redit j.quafqtieipft
anathematizauerat diabolipompas, juxpj:ipfe .viuendo m-
petiKcitro, errorüm dpgmata,vel gentilium,fabufes,veritati
ecclefiaftica? qua imbipus eft quailde Berfiel egrediens mi-
naslericho,relu(citat.Meriroquctaliscoram dominoma-
ledidus,^: primum filiorum in fundatione nefarix .ciuita-
tis,r& nouiflimum inpprtaruni pofitione ^imittit, quiadf
fundaments fidei a quibus; bpna xdificia i^choare,& clauT
lira b^uwe adtipnis qjfibus petfiri debuefai,perdit.
cap.,. x y n .^ !'J- '74*.
EX-dixit Elias Tbeffcitft d^habitatoribus ^^ q d ad Achab;
jrjm d/mrnns- DtnsJj^fff}ntH^iscon^$jtfo^fi erkap-
n is his ros & p uuia , npf tkxta oris tne fyerf/t- fs faflum eft
verbum dpmini ad turn r dicens : ftecede hint contra otb
entem , ir abftondere in torrente Caritb quieft contra lordanem
dr, ibide torrente bibet y co^uifine pracqpi yipaftatyf te tb’. 4-
bitt ergo & fecit iuxtaytrbqn} doniini: Cumqftf.(ftijftt fedit in
tyrrente parish qui eft centra lOrdancm. ■ Corui.^uyquedefy-
rebant ei paneni &. carries mane;: .fimiliter p^netji came,
vejperi , & bibeb.tt de torrente : Poft dus afitemMiquantOsfic■
catus eft tmens, non enimpluerat fuper tenam. Priulquarr
allegorice qui,d ifta fignificêt difieramus,libet inquire^ iu^-
ta mpral,itatem,quid eft quod ait: Viuitdomipus in crns con-
jpeclu^«.Sciendum eft qupd duobus modisin confpedum
dpmini v.enjmusjcum in extremo iudicioapte tribunal ei*
affi.ftimus.Nam quotiesepnditorisnoftri pptétiam adlèn-
fpm reducimns,to;ties in cpi^pe^lu illius ftapïus. V nde re-
rifatcd n inu ncuci upse cr oynifrtmtiïu^fDtoeiEu^dldttm[^w^doinmusDcus if ] hiciuftus inconlpedtu domini ftat
yjtfidelitecyipat , illicytveraciter corpnarp vitx accipiar,
Thesbi igicur vnde EliasThesbiteS dicitur,, cipicas eftCa-
laaditis regionis.Cxtcrutp (piritalicer Elias redius Dei filio
affimulatus eft, f ui &autoritas&.pomcn veri Dpi cjSgfukr
Elias enim dominus Deusinterpretatur, fiue fortis Deus,
qpod nomen (ubftannaUterDeifilip.ineft,aut9ritatem fibi
videlicetfaciepdi quid velfinamraliter vindicans. De quo
per Plalmiftam diciturrFfl^if dominus potes inpralio. Thesbi-
tes autem captiuans fiue conuertens,interpre taturtficut &
de dominoIchptKUCigfcfon^ captiuitatem noftra
Ec ficutMelchiledpc in (cripturis fqui vtique typum gelfit
faluatoris) origo tacetur:ita & Elix,iu illius enim prxfigura-
tione genus minime narraar j cum (ubito nomen illius in-
rroducit, ex qua tribu vel familia prtus (it mipime profe|-
tur.Torrens Cifon qui & Carith, qui interpretatur cogni-
tio,fiueconcifio,veldiuifio,Iudaico populo cogruere cer-
tiflimum eft. Panes vero &Carnes ex quibus Elias miniftrantibus
conus paftus eft , operapietatis&obfequium,
quod eidem dominokfidelibus ex populo Iudxorum cx*
hibirum eft,prxfigura(Te non dubium eft. Siccatio torren-
tis abolitionem fignificat legis, quam aduenien te (aluatore,
in carnalibus«obieruationibus defecifle certum eft. Non-
nulli voluntaUter int^ligUquod nobis diftonum effe vidc-
tur,quibufdamin locis. Abfconditus eft finquiunt) Elias
nofter in tofrente Carith,qui interpretatur caluus,& ibi de
torreme bibit,cum in caluarix loco,vbi abfeondita eft vir-
rus glorix eius, de torrente mortalitatisnoftrx domin9 gu-
ftauit.Corui aüt pafeebant Eliam deferences ei pane Sc car-*
‘d?BetbeijêrkbO'éctè$cjua.] Quod fcriptum eft de tem- 1 nesmane&vefperi, cumgeiitilitasdenigredinepeccatO'’
poribuS regni Achab. [ indiebus eius adificauit Ahiel de Be- | rumvepipns^Cnrifto domj«pfaiocenoftramefiirienti,pathellericho•
In Abiram primogenito fuo fundauiy,earn, & in
Segub nouiftimo fuo pofttitportas eius. ] Pater (enlus, quia
cum prxfatx conditor vrbis fundamenta illius ponerein-
ciperct, primogenitus eius, qui vocabatur Abiram mortuus
eft. Bt cum vrbe xdificaraportas munire tcntarct,
nouiffimum filiorum fuo rum cogiipmento Segub am ifit.
Ouodica futurumlofiiecumcamdeftriidl^m anathemati
traderetj imprecando prxdixit. Maledtttus, inquiens, vir
coram domino, qui 'fufeitauerit, adiftcauerit ciuitatem leri-
cbo. In primogenito (ho fundamenta illius iaciac, & in
nouiftimo lilperorum ponac poms eius. Quia vero Ahiel
H pei;hel deftrudaa lofuc acqueanathem^tizata Ierichq
nsm fidei Sc (pern refurredionis per graffa eius illuminata
oftert Mane videlicet,euangelicxprxdicationis. Ec item
panem-&carqcs veiperifimiliter defcrt,cum eandefidem
vfque ad finem mundi (ci uans i nconcaminatam, cum car-
nis rcfurrciftione venientiiudiciprxfentat.[Poy?//j« autem
aliquantosfiscamefttmensf](^\zcQpC\i{iiztQ curfuprxfen-
tis vitx, abforpta eric mors in vi&oria:ctiam vlcra mors no
erit,neque lutftus,neqj clamor,qux primaabierunr. Hanc
ctenim intclligentiam prudenti ledori relinquimus,fi hie
fibi cligere yolueric, quia.nobis de coruoru refragare vide-
turintellcdu. [ Fattus eft igitur fermo domimadcum dicens:
Surge & vade in Sarepta Sidoniorum & manebis ibi. Pracep t
trim
enim ibi inulieri viâuoe, vt pa fuir te. ] Mittitur Elias pa(cen4us
adalienigenam .viduam, hxc igicur, vidua gentium defig-
nat ecclefiam , qux à fiio diutius conditore deferta, po-
pulum fidei vérx, Sc re&x veritatis riefirinm ', quafi pau-
perem fijiam egena ftipe nutricbat, id eft, verbi ffin^u ex
parte docebat, donee adupniens lê.rmp. prppheticuqui,
exiccato vellercIfraelis(vçpotecl^u(â cçliianua)fame peri-
clitabatutinludxa,pafcereturibi, fimiil £c pa(cpret,.& re-«
ceptus videlicet à cre.dentjbus, & refijeiens ip(e cre<ientes,.
Vnde beoehxc eademvidua,in SareptaSidonix dicitur efi
Te moratp.Sidonia quippe i nutilis yehatjo,Sarepta vero in-
cendium,yel anguftia pani^ interpretatur.quiavbiabunda*
uitpeccatu,m,fiiperabundauii:&gratia. V.bi rebus (uperua-
cuisacquirendis,quafi occupandi cura impendebatur, vbi
dirxfiti&inceiidiumpanifquefpidtalis anted fiebat anguftia,
ibi farina oleumque ore prophetico benedicitur. i Qua
volebat duo ligua colligerepriu rquamrnmeretur. ] Non hic foie
ligni nomine,fed etjam numéro lignorum, fignumcrucis
exprimitur, quo nobis eft panisykx prxparacus xternx.
Benediciturfirina eins & oleum,. hoc eft, gratia corporis
dominici Sc chri(matis vndio, fiue frinftus Sc hilaritascha-
ritatis,qux cum impenditur,nqn defecifle dicitur : Hilarem
enim datprem diligitDcus. Viduaautem ifta quam dominus
nonfrumentiyfed verbi panepafcebac, eadem ip(aeft,de
qua diciturjnpfidm. Viduam eius betiedicensbenedicam, Sc reli-
qua.lllam fcilicet,dc qua&Paulus,ait:Mortuo viro,quibus
volet nuptiis libera eft, quia definente legisliteraf cuius fi-
nisChTiftuseftjadgratix libertatem tranfitumfacieiJpc-
çlefia videlicet adChiiftum,quafividua legis nupfiqPuius
* mine in vafis oleum gratix & benedidtionis farina non deficiten
omnibus feregentibus fame manentc, quarum ci-
, bus vitatefiiriem ac fidei trinitatis inediam, congrue prxfi-
gtiranitilla quondam,trienniofames. [faftum eft autem poft
verba ha,agrotamtflints midi cris marrisfami i erat languor
eiusfortißiimsyita Vf non remanefetin eohalitus. Dixit ergo ad
Eliam: Quid mihißr ttbi vir DeiHngreffuses ad nie, vt remeinoren-
turiniquitatesmea>&inteificeresfilium meumlEtaitadeam. Da
mibifiliumtuum. Tulitqueeum definuillius&portauitin cana-
culum vbiipfe maneb.it r& pofuitfuper letlumfuum.Sc reliqua.}
Hic aâtis Eliæ,de fufeitato mortuo fi lio viduæ,apud quam
hqfpitabacur, & cuius bcnedixitfarinæ &oleo,beneex-
primitaâium redemptorisnoftri, in refiicredtione populi
ad fidem conuei fi. Qux enim hxc vidua melius inteîligi
poteft, quam (ydagoga Iudxorum , qux Moyfimorevi-
duata filium nucriebat paruulum.hoc e(t, populumcarna-
lem Iudxorum. .Hicergo ad ingreflum Elix, hoceft.iâlua-
torisnoftri infirmabatur, quia incumnon credendoied j
fpernendo, valida febre inhdelitatis ægrotamç, Vnde Sc \
mater.ipfa cpnquerendode.infirmitatepueri, adprophe- j ram dicift [.Qgidmihi &ùbiyir Qei ? ingr effuses ad meytreme-
morarentur miquitates mea,& interficeresfilium meumf } Cum j
fynagoga; Iudxorum de aduçntu (àluatoris conqucritur,
quafiiple eflèt caufàinteifeébionis populiludaici.,Hinc
eft,quod Gaiphas cortfpirans denece Chrifti, adturbam
ait : Expedit enim vt vnus homo nioriatur pro populo %. & non tota
gens perear. si dimittimuuunifie, omîtes credent in eum. Et ventent
Romani&toüent noftrum loçum&gentem. Sed ficutpro-
phetaDei,vetbisviduxnon exafiicratus; quinpotiusmi-
ièrtus ait ad earn : f Da mihi, filium tutim : Tulitque eum deftnu
illius&portauit in coenaculUm vbiipfemanebat & pofuit fuper le-
chm fuum & expandit fe^atque -menfus eftfuper puerum tribus
vicibus,clamauitque ad dominum& ait: Domine Deus meusreuer-
umoroanimapuenhuius in vifeera eius. ] Ita&redempror
nofter non cxnfperatur malitia Iudxorum, (èdmifertus
populi credentisjtulit eum definu matris,cûm eum tulit de
carnali obferuantia legis. [ ;dr pofmtfuper ledum fuum ] hoc
eft.demoiïftrauit eivitam habere inmorte lua. [ Expandit-
quifetribusvicibusyatquemenfuseftfupeKpuerum.]\c\im trinitaf
tis fidem illi prxdicando & ifaçiendo infînuabat.Et damans
adpatrem,dixit:Paterignofieillis, quianefeiuntquidfactunt.
Et kcnv.pater(inquk)clarifica filium tuum, vtfilius tuus clari-
ffitcieett tdeeßtie.U uvt idteadmtfattt eeirp noatenfrt.ahtJeamc oetfntanuisi ecamrvniitsa, avtte ormnane» q vutocdo gdéndoift--
c wttefolum Deum v e ru m quem mifîfti lefum Cbriftwn. [ Exaudit
us eft autem Eli,ts,&reuerfa eft anima puer i intra eum &reuixit.
Tuîttque ilium & reddidit mâtrt fua 1 cümclcfrnmtls no; i jrti.e r’ .pu.-..-p.-..u-.-1l.1-ü . mf-i-l-_ u-_-a-_f-l s! c. r.e.d»»en.».t .eim nw., irffi. gyHnaB & JJT mk.%Uï?rlçUcUuUlall ollUrtUeMndlUe“-
batincrcdnlis, vtagnolcerent veraciter ilium viuere, qui
j creditinnomineeius^Etficeüeniet, vtverba mulierisad-
mirantis de fijfcicatq puero, plebsIudaica veritate fiipe-
ratajpræclamet adChriftumacdicat, [ Nuncinifto cogna-
u*fit-‘,.l q uo-niamvir Deiestu , & verbum domini in ore tu o veruYH
fcÀPi X V III.
T yoft dies multos verbum domini factum eft ad, Eliam in ann»
A terù o ,dicens : Vade & oftende te Achab, ytdempluuiawji-pcr
faciejnterra.]Tresannifamis, (cienriam fànâx trinitatis,
populo Iudxorum vel in-töto mundo defiiiflc prefigure
bant.Sex vero menfes ad opus boiium pertinent,quod pe-î;
nitus defîerat ab jllis,de quibus prophet^ diçit : Non eft qui,
faciatbonum non eft vfque advnum. Aodiasprinceps exerci-
tus Ifraef, cuius nomen interpretamrferuus doraini,illos
quodammodo prxfignabar,qui ex prindpibus Iudxorum
crediderant & erant occulti difeipulidominiyvtNicodemus
& cxreri.Nam quod aitad popu\\im{]vfque quo claudi-
catis in duaspartes? |itapoteftintelli.Illienimvtroquepede
daudicant,qui Deo pariter& diabolo obfequium prxftare
! cupiunc[l«d ergo Elsas vt oftendererfeAch ib. Eratautemf. mts
. Vehement in Samaria. Vocauitqtie Achab Abd am diffen'atorem
domus fua. Et reliqua. ] [ Quodauten^Eliascongregamvnmr-
fu,m ifrael,i ontrapropbetasBaal difteptab itytllij^fruftraniten- tibus, ipßaltare domini cur amt quoddejlruäumfiter at, & tulit
duodecim lapides iutetanumerum tribmmf, Horum lacob,ad quem
faclus eft fermo dçmini, di e#s ufraelerit nomen tuunn&idifica-
uit de liipifliius altarein nomine domin'. Fetitque aquaduct um
quafiper duas arattunculas in cipcuitu altar it, er compofuit lig na
qduiuaitfuiotqru ' beypd err;ma se maqLuraa,b o&ufeumn,d&itpcofufupietrf uhpoelrolc:agunfatu,émr a&i‘Mf u»p'pelre Hte-
gna.Rurfumqttedtxit:Etiamfecundo!*pcfa,ite. Qui cumfeciffent
fecundo, ait :Ettamtertio idpfum factteffeceruntque &nrtio.
Etcurrebantaqua circa a hare , &foffa aquaduttus replet a rft.
Etreliqua. ] Quidconuenientms figurare poteft, quam
quod i;edemptor nofter contralnundi principem eiulque
(àtellités .decercansac (hperans , aitarc dominiquodde-
(trudlum fuerac, hoc eft, fidelium fuorum corda ab omni
Jabeiniquitatispurgans.aram Deodecjicat ? Quxexduo-
deciro lapidibus copftiufta efle ipemoratur, quia ex his
qui. prophetical« & apoftolicam fidem feu doiftrinam
fequuntur gratiflima Deo ara cónftruitur,. in qua quoti-
die(acrificium laudjs in.odocèm fuauitatis offercur. Fe-.
cftqueaquxdudumqpafi perduâs aratiunculasin circui-
rualtaris>exconrrito Videlicet corde, &huaiiliato (piritus
flumina producendolachrymarum pro timorégehennx,
defidçrio virx xternx. Ibi &ÆÔpoluit ligna, quia & (in-
Äqru di<5ta& faóta ad exemplura credcntib.cöftituit.Diui-
fi»q; permembra boucm,& p. fuit fuper lignaçum omnes
adt9 lùos ad excmplum ftndorum pst umfideles formare
docujt. Iuflitque fuper holocauftum & fuper ligna femel,
iterum,atque tertio,aquäm infimdere:quia omni tempore
necefle eft rtobis verba, cpgitatus, atque opera noftra,in
puraorationne atque compunâione Jachiymarum mun-
dare,& non prius ceirare,quam foflx aquxduâiis replean-
tur,id eft,donee futprumgjÄidium,prxlenti memorixfiic-
cedens , perfede.çqmpleatur. Sicque erit iuxta id quod fe-
quitur. Ignisdeca otadensad inuocationem Elia, vorauitholo-
cauftum,ligna & lapides, puluerem quoqiie& aqu,m quaeratin
aqua duitn la^bens. Qpod cum vidiijet omnispopulus, eeciditin
faäeni fudm & ait: Dominus ipfe eft Deus, dominusipfe eft Deus.]
Quando dilcrimen (iiperni iudicis , diâa&la&a , àcto-
tam vitam noftram perfedte examinans, probandosnos
ficut igne probacur argentum , immortales ac beatos
(àâos in (ède col locahit perpétua : vt ad inftarvirorum
Iftaelitarum in xternum gratulando canamus : Dominus
ip(è eft Deus, ip(e fecit nos &nonipfi nos. Nos autem
populus ettu & ouespafeua eius. Mundato icaquealtari
domini,&conliimp tis holocauftis,dixit Elias pi ophetaDei
| ad populum : [ Apprehenditeomnesprophetas Bsal, & tievnus
1 quidemfugiat exeis. Quos cumcomprehendiflenr,, duxit
F
Pfal. 99.