quappteftatçh®c fâcjs»fe.d tanturrimodo audisquid ifti
dicum : qucfi dixjflent ifta de D co di<fta luntqn® de te di-
cu tui Dominus aut fictemperauit fuam refiponfiohem;&
vt oftenderetde fehocdiâum: & diâtumeiùs non pateret
reprehéfioni. .Non dixit,ego fum D eusde quo dfeta font
ifta>criin’ho cverume(lli : fed,dixit; Piôp.hetahocpr®?
nunciauite xore infant! itmperfe&uraDeolaudem: vt illi
requirecent de.qup effet intelligendurii. Narri alij Eüangë-
liftædicunt. Aitil|is.;Si ifti tacuerint;: lapides clamàbunr;
Pjferorrim hfetum ,e x fffelmo cepiefimb feptimo decimo
conhrmatur. [_£rrclictisillis abijt foras extra ctuitatem in Be-
tbaniam man fit % ibi JD ieit Marcus quod vlq; ad verperam
ftetetit, &,cirami{pekérfe in QVro 8c exierit. Vnde dàtqr
•inteli’gi qpq4 tant® paiipertatis fu it : vt iri ciuitate tain
grandi qec holpitium inuehprit; .Tamenctedktiusquqci
principes qui maxime & operibuS eiusiiiuidcbaht in hac
vrbe inanebatit : & propteriranîillorum ihetüebant eurri
reciper.e boni, qui adhuc diligebaritglbrjamDei »nagià
quam hpminura..
be ficitàrefaâa.
G A P . X L V I I I .
MAneautemrettïriens itt 'ciuitâtent ^/î»^f.3.Sicü^mnia
quae Dns loqhebàtur plepaerant m jriterijs, uc quæ-
cunq-, faciebat né vacabanc àSacfarnends C y in n. reuer-
terefttrad perfiflam cuiitatém Hietufeleiji deBethàhià vbi
ipfià nbtfte inanferat, efurijt:vel pro vctitdte human® fra-
'gîlitaü-, : quià non fuerat prætenta nd<^e ct^ulatus. Sen
êfiirijt feluté perfid® çiuitatis qiîia & bb Hoc marie reuer-
tebatur ad earn vtpoflec àljqriem con.uertèrd,:j Etvideriifici
arborent vria.] ^icufàfô^n<W.ta^e^it«)f;qùiafeheratib-
: ném omnibarhoribus & in prole & in friiâue^Hibet.Tcr
n. in anho fru&yib ]fq^S,edduoprimim.cHdres? tértiùs
diindefpeAùs-GïiriceS fruiftys eiysdfeünMr,k copia nommât
®. In librô cegumdicitnr: maffias caricarum. [ Venit ergo
ad fifttlneam.] NÔcjuod ign o ra it , qudd fru&u rh n ô ha-
f i habueritisfidem&nonbafitauerkis, non folum de ficulneafa-
fi'tetityfedß tnonti huic dixeritisi tolle te‘& idftare iriiriareßet ?ƒ
Etfecundiim litteram fieri pdtuitderiioriteterrferid, ficut
iegimus de Beato Gregörid Nakianzerio, quiaciim vfellet
Bafilicam idificare, & eflet ex vha parte riijris, exaliamos
quaahguftatet locum, oirauit ad Domiriurir vt'mqntem re-
cedere lorigiusfacerer; Reiierfiii marie, lhu^nit ficritpfSj
catus fuerat. Similiter de fah££ö Benedi&o legimti^,tjüba
fimilia fecerit. Siriiilitei: pbtuifleriralij irii|>efare, fi V<fe
luiiicnt. A liter qudq; monS diafioliis intefli^itiir, aliqn iri
feriptüra.Hö£ riofolutuncfecerurit Apoftvied & tottidid
fijeiurit fendli virijcuiri repeflrint de cördib.Böricfrü &pef-
•rt)ittumeum morari incordibus perfidorum 8c verfini«
fii® mentis in amatis& iri'turbuieHtiS feXertefei 'DS qrio
iri Apocalypfi diciiitr.- Etfecundtii arigehu tuba cecinihtfi ta.n^
quamons magma nnjfus eft in ttiari, igrie ardent. Angelo eänetd
noons in mare mitticni': turn praidicahtibus doftoribui
eledoram cotda deferit diabol'us, 8c ad repröbos iratus
conuertitur. Mbhtem'Pdrilus de loco fiio extülit quandö
de phttonifla in Pßilippaeis fpiritufii malignum eieeit« [£f
omnia quacunque petieritis in eratione, credtniesaccipictts, ltd
pro certo: vt tamenfuum nomen Dominus nonamittat^iA eft le-
fiis. QuiOflefus Oaluator dicitur.Si contra lälutem concef
ferit,iamrion erithöBis Saluator : quod miriime poteft
fieri. Permittit nobis Saldaror frequenter contrafaluterii
noftram, fed tion concedit.
1 béret:,quia nqn éra£ témpust ante pafehd n.érat : fed yt q-
ftenderec quidcüeiiiüriim eflet Ij^ragog® yel ciuitati, qu£
prætèricaaiefletierai. Sicut n.venitadipfepiarboremfd-
lja habentem firuâfl min ime inucnit,fic venir ad fynagogâ
habentem eloquia fegis & Prophetarü. & fru<fttf.m opërfl
lion inuenit. Vnaqueq; h.arbornon de flbrib.&felij?>fed
de ftuétu agnofeitur. Et vnufquisq; homo hpn deæftima-.
■ none ,v pi pompalocurtpuis, fed de vera adlione operiini
•bonus iudicatiit. Prodefe n.bonadieerej fed plus prodeft
jeûm d ifto fa ô a çoncordaré Etfictit ficus rtpii habens frii-
im damnara eft, fie lu dafa habens Veiba fcripcürSrü fine
jpVjrfe|ftio.?epperumdânaraeft8c punita. Non aut omnis
'Jûd^afine ftuiftufuit.qiiiade ipfefiiei'üntApoftob;& pri-j
ÿnitàââ Ecclefia: fed maXiriia eius iri incredülitate perduràr
?uir. iSixjrkiltter feb p^fena ficûifieæ iri alia loquitur Dns de
jlfÿriagoga»de ficulnëaplantatdin vîrieadftd aut ficulriediu-
jxta viairi ftâbaçiqùiâhabébat legem drPrppK.etasifed eum
^qui dixit egdfum via,in dis non infel%eb,aç '• & videbâteu
non agdblcëbàt. Venit ad'eam p^finçabiatidnem fuam
!& nihil in eainuériit riiufplia tanHtm..[if dit illi. $un<jnani
\ex te f i tahu AafcaturinfimpiierhutnJ] Nihil àrbor peccauit,
fed quia ad vfcs hdminem çreata fiierat^dluitpcr arboré
terrere botniriesjriequis habend^vërba mftticE,abfq;ope-
xibus prætêndertdoanereretùtexcidi & in igneni prcâjci.'
Q u ad dicit iriJémpiterritim, ndii perpetuallterfignincat fed
aliquod tempus^onorijri.G,f®cUm,& feculum & lèffipi-
. ternum figriificati C^Vèrddieltürîeonâs.to'hîédridri.infi-
jtiitümfigriificàt, id eu leciila fectiloru: quia de aiûore pôÉ
jiitëlligi,qüod & foliaamennt,tr{ûricUs làluüs reiUanlerit,
guia lddæ in fine per Énoçh & Éliam conuerli,fru6hià
plaCiddsfrUéfcificatura e ftD e o î Siàuterriex totovolumus
intelligerede præfertti plebe^ dicemus q^ipfaeftqclama-
uit Sangüitf einsfupernos& fuperfiltQsitoflros.Dtnique fi fim-
pii'citervolpmusintelligete, Doiftinüs quia proximepaÊ
îûrus eftvolebat fitmare difeipulorum animos: vt ficut fe-
citficulneam arelceie, potviilL t fi koluilfei fuis inirfticis fi-
miliafacere. Ynde&dfeitnri qüiamirabanturquadcori^
tinuoatuitj [Rejpotulensautan lefiu,ait illu. Amen d covobis
interrogate a Sacerdotim Dominus’•
C a p . x l i x .
TT1 T cum venijfet in templum accefferuntadcumprinctpesSacer-
*-adotunh& feniorespopult dicentes.j Sicut temper D e iad a
in taälam partem conuertere loliti erant,fic etiam nunc.
Quandomdicunt in quapotefiate bac facts, At Dei dubitant
poteftate; & fubintelligi volunt diaboli efle quod faciat-Et
qüod addiint; quis tibi dedit hanepoteßatem,filium Dei ilium
riegant: quern putanc no fuis virib.led alienisfigna facere;
T amenipfä die non fuerurit aüfi iftainterrogare. [lefusaut
rejporidensait. Intenogabovosvnum fermonem,quernfidixeritis
m ihi: & ego vobis died in qilapotefiate hac facio.Bdptifrhum loan-
nkvndeejratydeccdo,anexhominibus? ] PotuitDomittuspel
fimplicem dodririarfifubsiriimicos cörifiirart,{ed tonue^
nienseratvtad iriterrogationem refporideret: vt aut fiio
fiientip,aut fiiä fententiacQdertihareritufeficiit&faduin
eft. [At illi cogtiabint. Si dixerimiis de calojdicei nobis, quart non
eredtdifiis ei ? liten.mihi iefiimonium pethibuit: quan’domififtu ad
eunt'Cr db iüo dudiflis, in qua potefiate hac facto. Si dixerimiis ex
h'dtHmibus,hoc efthtmana adinuentione copofitutn: tinunrn turbo.']
Ömnes n.habebant Ioäri.ficut Propfietamiquiain Or*
til eius viderunt miracula fada; [Eirejpodertffit dtccntes.Ne-
fiimus.3 Modo ob veritatem celandam ad flumilicatis viarii
conuerfi fiint ySliceret fe ne/cne. [Ait Hits. Net ego dico vobis
in quapotefidte baefalib.] N on viiltis fatcri q fcitis,nec ego
; died qüöd feio. Vos mentieminii ego veritas fiitn.mentiri
i non poflum i fcio, fed no vobis dico. O b duas aute carilaS
; vefitaS eft reticeridri f diifl is <jfli aüdit non poteft capere
vtDominus ad dilcipiilos dixit. Adhuc niul.a babeo vobis
dicer?: fednori poteftis portare modo. Aijt dim prseuide-
mus quia is pui dicere debemus deterior ex ridftra praedi-
cationefu tutus eft. E t de hoc Dominus inqtiic. V idete nt
mittatis margatitas vefträs ante porcos.
be duobusfilfjs in vmeam mifiis. ,
CAP. L
QVidautemvobisvideiur. Homoquidam habuii duos film ^
Quia Pharifieinoluerunt loanni date bond teftimo-
hiu m,Dns ipfe laudat Ioanriem 8c eos qui eum aUdierünfi
& vitüperatqüi prtefente noli aiidierünt, nec ttiort uo därc
teftintoniurii volu erunc. Horrid ifte DeuS intelligit ur: qui
habui t & b ono$ & mal os filios per toditidiierii de I udxis:
qiiibris pr^cepitpet Moyfen Vc Operarentut ih vinta ftia lea
ipfos in v iaD ti eüftödichdö & aliös inßttltndo; Püeiuht
qui iniiiicioivitcfefu®ad rnalarrf partem fe cönueiretrint .vc
publicani 8c merctrices. Et alij fixtrunt qui dixetünt quöd
d e b e -
deberentlegém Deicuftodirë,vt iftiPhari(®i. Scd tneura
yenit.foann.ôciadnuniciauiteispèccatüm eorum-conuerfi
func de via (ùa mala,& coeperunt bona ardenter fàcere.Ifti
aut Pharifiei qui dicebaiit fe iuftos noluerunt obedire ei:
fed etiam conlenfemnt vt occideretur : & etiam Domino
machinabantur.Et indcDominus proponn: ipfiim parab o-t
larridice ns.[Fenitad vos loannes in viaiufiitiafin abftmentia,in
cafiitate\ & reliquis bonis.Publicani quiprimoper malasartesdi-
xerunt,non f i f t fturospmituerunt. Vos nec tunc fectfiis, nec adhuc
bona eiuspradicare vultis.] Poteft & de duobus populis
intelligi, gentiltiudaico , quia gentilis primitus in initio
mundi recelfit àculturaiDei, fed poftea pcenituit & muta-
uit vicam lud®us qui dixit. Omnia qua pracepit Domine fa-
cieme, nec tunc fedt ucc modo, fed peioteft quam genti-
fis fuit quando idola adorauit.
De vinitoribe 'parabola. ~
S ' i * 1 I C A P - LI* .-
A Liam parabolam audite.] Quja cito erat tranfiturus ab
.eis per mortem, verba vitæ amplius eis ingerebat, &
qipfi ctKB(âbaqtd«: façiebanc, ill fuisparabolis indicabat.
[Homofifc/fyniliqs] Dixi lujperius q? paterfamilias eppb-
fitum nomen eft ex nominatiub & genitiuo antique»: quia
vfesfuit apud an tiquos genitiuü prim® deëlinacionis mo*
regr®qoriun e ii|in asfimre. Et.illç yoçatu,r parçrfemilias,
qui Omni familiæfuæ ficpr®eftvtpàter. Deusautem oém
.mdndum fiçut pij flîmus pater gubernac,omnib. bona tri-
buir,nulli m |lùm* Si autaliquis malû aliquidpatitur,hoc
faqt diabolus,Nqui e.ft paratus ad nocéndü,^& cumvidecq»
Qeus aliquem de-ferir pp feelera fua,ftatim ille apprehédit.
&ni(ï angélus effet bonus qui obfiftac ne tantum noceat
quantum vul^ftatim dflperdit il|û. Paterfamilias ifte Deus
efeqtripiantauit vineam de qua Efeias loquitur, & in fine
dicit: vinea n Domini Sabaoth: dome IfiaeleH. Et inPfelrao: |
Vineam d: Ægypto tranftulifli. [Et fipem circumdeditei] Vel
mür.uinyrbis, v,el angelorü auxilia., Etfodit in ex torculxr.]
AltareDomini. [f.tadificauit turrim.] Hand dubium tem-
p!um:> de quo per Micheam. tu turris nebuïofqfil'taStpn:
£Ef locauit eum agricole. J Quos alibi vine® operarios appel-
lit. xQui conduchfuerunt pro d. nar to diurno^bora prima, tertio,
fexta,&nonqt&peregre profecteeft.] Nbn loeimiicationé,
quia Deustoium mundûinmlet: fed agricolâs dimittertdo
in,proprioarbitrio:,£c</;«rf«r tempefiuftuum appropmquafi
fit .] Benyçemprisfrufeuutndicit non profe6tû,quianullu
perfeâpm fruëtûm-lynagoga protulir, quamuis fbllicite
t iç^ \^ ^ e fiV tU A ^ o U 4ppr^erfisfirmeie: aUum eeçide-
rK«r.2VtîvIofen&Aaron,quosirritaueruiitincaftris.[4-
liumoeciderunt.] VtAchimdiech eum quinquaginta Sacer-
qQtib',[/lfi'i/» lapidauerunt ] V t Naboths Flterutn mifit altos
Zachapam. [Noutfiimé aut mifit ad eos filium fuum dteens: Vf-
rebunturfilium meum.] Q u o d ait quia verebuntur filiiixti
raeüuo,non de ignorantia loquitur : quia nihil eft q> Deus
pate^nelciàr.Se mper ambigere dicitur Dëris: vt libera yd*>
îunfcas hqiuinirefeçuetur. [Agricolaautem videntes filium dï-
xerunt. Hiçeftbares,veniteoccidameeum.] Qu® illi confilia-
banturin fuislatibulis,de quo Dominas palamloqueba-
tur,vtoftenderet fe omnia (cire. Manifefte n. modo dicit?
quod principes.per inuidiam nô per ignoranriam Domi-
numcrucifixilfent. Dicebantenim : sidmittinte eum fie;
oes credent in eum. Hæreditas filij,Ecclefia eft: quam acqui-
filrit fanguine fiio. Hanc tnoliebantur Iudxi hæreditare
cumctuçifigenteseum, & fid q p quam in eo Ecclefia fua
habebat quærebant extinguere pariter eu m Ecclefia * vt
potuilfent fiiam iuliitiaex iegefirmarë cum fuafenagoga.
[Et apprehenfum eumeiecermt extravinea»&occiderunt.]Hoc
erant-tertia die faifturi quo ,hæç loquebatun Et fie futura
quafi præterica loquiturjquia eertiffime nouerat futura, & ■
fivpluiflètpocuiflet declinare paflîonem. Eiecerunt extra
vifeam.quia extra portamHierqlàlem duxerunt aderuci-
, fîgendum. [Cumergo venerit Domine vinea,quid faciet agri-
cplisjfii^fiiuntiüi. Halos, male pexdfU & vine a fuam locabit alij s
agricolü.i] Quampis mali eflèntyde progenie tamenSacer-
dqtutnprop hetarunt veritatem. perdidit illos male,quia
feme qua nihil durius: quæ etiamobfeflbs compulit hu-
__ ^ M
manis carnibus vefcfeillôsperdidit, 8c cômcndault Chri-
ftianis-db&oribus Etdefiam fiiâra. Caueant ergo regfes &
Epifeopi iftanidamnation em agricolarum, ne forte 8c ipfi
fi milia pat ia n t ur. fi bene non eXcoluerint vineam Domini j
omnem tutbam Chriftianorum. [Dicit illisIejûs. Nùnquant
legiftis in feripturis. Lapident quem reprobauerunt adificantes.]
Adhucperfeueratpra'dicendo paflîonem fîiam,&a6lio-
nemludæorum per mecaphoram,deirianimali lapide ad
animalemC hriftum fadam comparationem, hyperbole.
Hoc in Pfelmo centefimo feptimodecimb feriptum eft,
qui totus de Dotriiriiaduentu canitur, & non habemus iu-
x ta literam quicquàm, fed totum allegoria eft. Iudæi eniiri
ædificanteserant, luas dodrinas prædicantes reprobauerunt
Dominum in fiia fidé fundamentu ponere. [Hicfade
eft in caput anguli.] Quia ficut lapis in anguloduos parie-
tes ex diuerlb venientes fufeipit, fie fiifeipit Iudæos Ghri-
ftus,& gentesin fe credere volentes:vnaq-, domus côftrui-
turdelapidibus: fi c Ecclefia Chr ifti dedignishominibus:
Et ficut lapis lapidem portât : fie hi qui præceflèrunt por-
tauerunt nos; & nè&æquo iute portaredebemus poft nos
venientes. Eide vinea 8cde ædificatione land®Ecclefi®
dicit Paulus: Deicultura.Deiadificatio eftis. Qu® vinea,ipfi
lapidçs>&vnus preciofus in fundamento funditus Chri-
ftus,velint nolint Iudæi, & qui agricolimalfiîd eft & ce-
mentarij ,à Domino fûdum eft iftud. Nifi deniqjàDo-
j mino hoc fa âum effet, fides Chrifti &: Ecclefia eius nô im-
pleflèt totum mundum quem o6s principes e^tiriguerë
voluerunt. Etmirabile in oculis noftris : Omnis Domini in-
tdrnatiOitnirabilisfafta eft. Sed 8c hoc lacis mirabilequod à- ^
m nés genres fiiper ipfiim habent fundamentum collüca-
tum,&fidem,fecmfinnamin iploteneregeftiunt. [îdeè
dico volnt>aufiereturd vobû regnam Deï.&dabtturgenti facienti
find as cms.] Ambæ ift® parabül®,& de vinea & de lapide^
I in hocverluaperiuntur: quia agricol® Vineam Dortlini vt
dignû fuit non excoluerunt& Ta^idim angulàrern reprobauerunt.
Ideo ablatum eft ab eis teglium D ei : feientiafe;
lcripturarum : 8c dammeftgeiitibus.-qui yollint excrcere
quod legunti [Ef qui cecideritfupei lapidem iftstrâ confrmgetur.
‘ Super quem veto ceciderit, conter et eumï] Cadit fiiper Doitri-i
num qiiîpeccac: tartien habet Ipem per pceniteritiam re-
fu rgendi? quia fepties cadit iuftHs 8c refiurgit. Gadit vcrÔ
Dominas fiiper iiictedulos, qui nolttac cogriofcerc cfea-
torehi. QmpeccAtcadtt,fedpoteftrefurgere.QiAnénVredit,iam
iudicatus eft, & venir tfuper eum atema per ditto, qua eum fun-
dttus opprimèt.] Et cum aüdiflènt principes Sàcerdotum &
Phai ifiæi parabolas eius, cognducrunt quüd dé ipfis dice-
rer. Quiafciebantquodipii meditabantrir : propterea in-
telligebantfimilitudinesdefedidas. Vndequidâfàpienà.
Conficius ipfe fibfidefiëputat omniadici: E t quærtntcS edi
tenere, timueruntturbas, quia ficutProphetain eum Ka-
bebanc. Turba femper in motu eft: & ficut ad coriuertcn-
dum facilis:fic ad delperandura procliuis.Quem ehim vnà
i die dabitis laudibus vt Deum Cxtuierunt, fextà die Vthb-
* micidàm crucifigipetierunu
béfiïqregé n'uptijs:
C A P ; L l l .
ET rej/jtohderih lefts dixit iter km tri par abolis ets loquèns. ]
Quod dicitur.relpondens, àd cogitationes eoru dicitur
relpondiflè : quia îpfi’^ogitabantnonfolü eum driper-
dere,fied 8C oés qui in eum credebant, ideo rctulit eis parabolam
dicens. [ Similefaftum eft regnum calorum bommi régi,
qui fecit nuptias^//<jyïie*]ChriftoDomino.Et Ecclefia q t am ;
exludæis quam ex gcncibus congregata eft. Gongregacio
iuftorû.règnum coelorum dicitur. Regnum verocoelorü,
Ecclefia eft iuftoru. in hoc pater rex filio n uptias fecit quo
e i per incarnationis myfteriü fiandlam Ecdefiam fbciauit.
‘[Mifit firuos fit os vocare muitates ad nuptias, &nolebant ventre
» ] Serai ifti Prophet® intelliguntur, Dauid cum e®teris,
licet n.êc lex data fiuerit & per Prop he tas Deus nunciatus
fiieii t tri neglexit prope omnis mundus madata Dei.£lrm<
mifit altos firuos dices^ Dicit e tnuitatis,ecce prandium meum pa-
| Tvuri.jlftialij ferai Apoftoliintelliguntur. q nobis adü'ûcia-
uerunt delitias præparatas diligentibus Deü : quanecocule
vidtt, nec auris audiuit. E quibus vnus ea; pfcrfionaDomini
dixitù