ç
93 o Expojitio Chn
lends Deum, quicquid fecit cum D e i roluntate&in no *,
mineX)ni debet fececc. Non dcbecamare.neq; patre neq;
matrem, gemmas aurum,argentu, prædia vel aliquâ crea-
tiiram lub ccéîoplus q Deiim.T une automat Deum, fi fecit
q ipie ptaïcepit. Si aüt iuftitiam deferit pro alia re, tune
amat plus illam rem S Deum, 8c ibi for nicatur anima eius.
Hóe modo debet eflè virgoois EcdefiaChrifti, videlicet
oés Chriftiani, D e talibus virginibus dicit Dfis. ‘Simileeft
régnorum ectloru: hoç eftpræfens Ecclèfia q frequenter ap-
pcllaturregnum coelorum. Reóte per denarium numeru
oranc genui humanum exprimitur : quia denarius numerus
pèrfeóhis & ablolutus eft,&vltraipfiim nullus numerus
nili de ipfo multiplicatus. Et in hac parabola nullus eft
qui hicnÖdefignëcur. In quinq; aüt fenfib. corporis vnuC-
quisq; lubfiftit horab.Cffminatus aütquinarids, denariü
perficit. Etquiacxvcroq; fexü fidelium multitudocolfigi-
tur, fenóta Ecclèfia fimihsCdecem virgib denunciatur.yir-
go enimnomeneftcqmmunisgcneris* & eodem mtfde,
dicitufvitgö fenóta Maria, & virgo.fitn&us Ipannes.££ff<r
accipientes lampadesfuas, exierunt obuiam Jponfo &Jponfi.]
Lampades autem corpora intelliguntur. T une exierunt
obuiam (polo & Iponfe, quando per baptifmum introie-
runr Ecclefiam eivisfQttnqueaüt ex eis erantfatua,&quinq^
prudentes.] Illæfuntfecuæ ffcundü Deum qmundura aut
ea quæ in murido fimt plus diiigunt quam Deum. E t tune
fornicaturanima alicuiuverga Dep, qi^ndoaliquod pre-
’ cium ei plus placet quam Déi,\d eft r>. trib.utio vitae æternæ
profilais fuis [Sedquinquefatua accepte lampadibus, nofiim-
pferunt oleumficunt.] Quia non habuere opera quae Deo e f fent
acepta, fiuequia tualefecerunt, ffuqui fi quid boni
i la fil u t a mm at.
thalamicôpleris fponfihuptijs. [Noiiiftine veniunt & reli-
qua virgmes dicentes. Domine,Domine aperi nobis.] FinftTa tüc
ciamabunt qui illü hic damante për fiia Euangelia Sc iuos
prædicatores audire nbluerunt.lngeriiiriant DoiHi lie.Domine,
Ccd fruftra,quia poenicentiæ tempus nünc erit, quia pce-
nitentia d id turquafîpunietitia. Püniendi tempus erit, led
fpes veniæiam vitra non erit, quia nequaquâ time veniam
inueniet qui modo non vult poeniten tiam agere,vt Dauid
dicit: Quonia non eft in morte qui memor fit tui. Magna erit fe-
ueritas poft iudiciu, quia ante iudiciu ineffebilem miferi-
cordiamprærogauit. [at tlle rejpondensait. Amendicovobit,
nefâo vas.] N e fdo vos,fiibauditur p operation« meos fuif-
fe. Nefeiren.Dei,reprobate ëft. Væfiiperbis,quibus Deus-
iftadiduruseft. [ Vigilateitaque,quianefcitediem neque ho-
ram.]
fèceruntprohumanalaudé fecerunt. [Prudensveroaccepe-
runt oleum m v.afts fuis çum Umpadib.]Quia egerunt pro folo
Dëiamorë &retributionis æternæ. Vala,corda lunt efeófcor
ru.TMor a m a n t f a c i e n t e JHæcmbraadhuc agitur: qa
adhuc non veuit iudiciu. [Dormîtauerunt owaww.]lunrmad
fiint. [Etdormierunt. ; Mortui lunt. Hoc cotddiefitdçfi-
delibus Sc infidelib. fed generaliter in die iudicij fit. \Me~
dia autem node clamor faftus est.] Quia ficutdiximus,media
noótefinem mundi credirausfo re , Sc inlperate. Clamor
fedïus eft ange lorum cum rubis hominum, fujgiirum &
tonitruorum. [Eccejponfus venit J] Veniet manifeftiusSc n ó .
filebit. [Exite obuiam'ei. \ AduocauitCtelum delurfum, Sc
terra deorfum hoc. eft & qui in ccelo funt Sc in terra» [T««c
furrexerunt onmes vrrgtnes HU.] Quia boni Sc, mali re (urgent
cum corporibus. [Ornauêrunt lampades fuas.] Habue-
runt corporarefulcitata. [Fatuoeautem fapientibus dixerunt.
Date nobis de olèo Vèftro, cpt lampades nofira extingunturf] H o e .
eft,aduiuate nos apud De\im.[fteftonderunt prudentes dken-
tes. Ne forte non fujjiciat nobis & vobisl] Non dicunt hoc pro
atraritia^dpro dmqre quiayixboteruntlua pperavnura-
quemq; liberate. Vnufquisqjn.pro operibus luis recipièt
mercedém, neq;poterunt inilla die aliorum virtutes alio-
ru m vitiafiibleuare. Sicut n.tempore cap tiuitatis Babylo-
niæ Hierennas Sc Ezechiel ,Sc Abbacuc, Danie], Ananias,
Mifahelnon potuerunt alios {)berare fic& fan£ti in ilia
die bün poteruntadiuuare alios, nifi quos bona fua opera
adiuuerint. Çum operibus bonis pote’runt adiuuare pre-,.
ceslMt^omm. fltepvtiusMlyendeiiteSij^remitevobis.] Non,
confilium dederunt, (èd crimen improbrauerunt. A c fi
dicanr. Ite ad adulatores.pro quof ïm vanis laudationibus
opera veftra exercuiftis.Venditores namq; olci,adulatores
intWIiguntur.' Q u i n. alicitius opus pro aliquo dono lau-
dat, quaii oleum vendit. De quo Pfalmifta : Oleum autem
peccatoris nontmpmguet caput vmim, [DUm aut irentemere,ve-
nitjponfus ]Quiacum non potuerunt d ie cum Dht$% ele-
(ftis/erunt cum diabblis quos aufcultarunt. \Venitjponfusi]
Peragetur iudiciu m. [£/ qua parata erant, in traiter unt cum eo
ad nuptnu.]U\i qui habuerunt peffeâa opera, recepti fiint,
' vt fint cum Deo & angëlisïui^ hoe .eft in illaccélëftibeati-
’tudine. [Ef claufaeft ianna.] Aditusmi.ericordiæinterchip
s . Nou n.poftliudiciiim paterpreçum apt.meritQ ü:lo7,
eus. Tuncéntclauia ianua omnip. malis exclufis, q modo
cptndie omnib.ex corde poenitèptib.apedtur.(^odfimi
literbeàtusBedainqupda4 th.pl yerficulo ' '^emilçitdi-
cens. Nulla eritfulpitio (àlutis vel remedij, ianua claula
Quîamultoticsipfep fedamauitin hoc feculovigilate,
8c audire dedignadiùnt,clamabütmultipliciter,&nô ex-
audientur. De quo væ præfatus Bedainiam di£to rithmo
profequicùrdicens : O q infoelixanimapriuata hoc conui-
uio,q vitra in mémoriâ nonreucrceturDni. Semper enim
debemus vltimûdiem metuere,qnem nunquépoflîimus
præuidere.QuemDauid metuens dice bat. Notufec mihi
Dnefiné m eu m ,& n um eru m dierum meorü.vt feiam quid
défit mihi. Quia fi quis iter pgere debet, vult accipere viæ
fiimptusfiifficientcr. Vtjciâ quîd délit mihi Timebatne
extingùeretur lapas eius,ideirco d;cebat,vt{ciâ quia défit
mihi. Prçparemus inedfenter fiimptus in via,ne in ilia die
excludamur claula ianua. f&otf homo £ peregre proficiftens.]
Quia Dns citoerattraniiturus de leculo corporaliter. Et
dilcipulide die iudicij interrogauerunt,ipfe aüt noluerat
certu tempus oftendere.Quantum timenda Sc præcauen-
da efletipfe dies multiSparabobs propofitis o ftêdit. Dixip
fùperius de vigilanti & prndenti feruo, atq; de negÜgenri.
Icerum generaliter de omni Ecclefia lua, q Deum feado-
rare prontetur fub ipecie decem virginum. Nunc-iterum
principaliter de Apoftolis & d oâonbus, & cum illis de o-
mnibus hominib.Homp ifte.Dns nofter Iefiis Chtifius. q
pro nobisdîia gratuita pie tate homo fieri dignatus eft curb
Deus effet. [^Peregreproficifcens,]Vetegtc, i.e.longe, venit à
nômine q» eft pereger,inde & peregrinüs,i.e.pergen s lon-
gius.Proncifcens à verboproncifcor deponens verbu,venir
par ticipiü. IplèDnsGhriftus peregre profeiftus eft qn
in coelfi a(cendir,qa licet in coelo diuinicas fu«rit,in ho ille
quem de S. Maria aflumplî t in coelo antea no fuir. [Vocatâi
feruosfuos ] Apoft. ad quos hæc loqbatur, tradidit illis do-
ârrinâ Euangeli câ. \_Et vni dédit quint^ talent a,ali) (tut duo,alij
veto vnum.] Nam ômnes A poft, æqu aliter d o dti recede run t
à Dno,(èdalij plus,alij minus. Minus n.erat (àpiensThom.
qui dixit; Domwe,nefciniusquo vadis>qui Petrus. Item mirïu s
Philippus cui diéhim eft: tanto tempore vobifcum fum & non
cognouiftis me Philippe,cp&m 1 ohannes dixit ; In principio erat
ver bum. Ideoin quinq; calenris diuerfes gratias intelligere
debemus, vel in quinqj talentis donum quinq; fenluum.i.
e.exteriorü icientia exprimitur,Videlicet vlfùs,auditus,gu-
ftus, adoratus, & tadtus. Quia fetis abundeq; honoratur,
qui in bi^quinq; fènfib.vigere permittitur.Induob.talen-
tis,intelleâus &op^ratio defignatur.In vno tâlento intel-
ledtus tantu modo defignatur. Crcdimus tn: quia Apoftoli
eledi & quinq; & duo taléta habuerin t & adhuc in Ecclefia
Chrifti jnulti h abét li militer. [Vnicuiifcfecmdum propria
virtute.] N 5 pro la rgi tate aut parcitate^lteri plus & al te ri
min9tribuens>fed pro accipientiü virib.Quia&in herertio
quamuis feptuaginta duo feréores eodé ipiritu fuerint re-
pleti quo & Moles, nô tn fiç prof u le vc Moles. [Etprofelhts
eftftatim.] Quia tâdiu conuerlàtus eftcudifeipulis quoufq;
vidit eos non indigere prælëntia corporalis înftruâionis,
& poft rec eflit ab eis corporaliter,quoS/tn fpirifaliternün-
quâ delèruit. [Abijt aut g quintf talent a acceperat, & opérants
eft in eis,&lucratus eft alia quinqj. Similiter & d duo acceperat ',
lucratus eft alia duo.] De Apoft.non dubirandum,q> ralenta
quæ iD e o acceperunt, iuxta Dei volunratem duplicàue-
rint. Vnde & f t quaxeorum Paul, habens & quinq; & duo
talenta,dicebat: Vaniihicftjinon Eu ange liguer o quia dtfp en-
fat to mihi crédita eft. Item deexteriotibus ralentis. Adea
quæ n)ihi;opus erant & hisqui mecum funt, miniftrauerunt
Tn M atthäum ËÙarigèliftdrni
tuntmauus ifiæ. Etitem. 'Omnid 'ofteniivofâtiqurnftcoportèt'\
làborarét&fttfcipereinfirmos. IlleexterioraTalencaduplicaty
quideterrènis.offidisvitàm æternam^fibi 'comparât. ■ ' De
vnôqUoquehominéiftaintélligetep‘offuîbus, iriäxime'ra-
men dehis qui locum Âpûftolorürn in Ecelefiatënet,præ-
dièato4b.videlicet diuirti verbi. Poteftquoq; iii duob ta-
lèntiSjinfèîledùs'&chafitasintelligïiqiiiaôpcrâdô'inhb-
miriisàrbîtiiQ eft dubilïà.- Si enirh operatioriem ibi intéllë-
xefrmu s,po te rit funilpi vt dicat quis : ideoflopollè Opeiari
bonüm,quianonacceperit taienrum operatfönis:' ' Scimuü
autem quia Deüs hûminem iri libero ai bitrio habet dimiff;
(üm, vtrum velit fecere mand ata Dei',an non. f Oi« aùrem y-''
mm acceperat,abtênsfdditin terrain, &dbfcoriditpecunïàm Dominifui.
jPeouniam ni terra abicondere,eftàcceptnm ingè-
niumibtertenisaétibusirriplicarë'. Lucnim Ipiritale nôh
qiiærerejCoràterrenisdefideriisnunquamleuare. Vniim
talefttum Iudas intelligentiæaccepit, quia fimilitèr etudi-
ttïsfuità Dômino vc•cæcëti, fed^n terrenoauaritiælifci'o
cuiuftaconuertit, quilocules ma'giftrihabe us qu^ potitit
Jurat u s eft,quoufq; & Dôminumvendidit.Vidëat levnuf-
quifq;,q'.iianullnsëftquiomnësfènfusforporisfanos ha-
beat ivqui polfit quætinon aecèpilïe aüt accipere potuïflè
taléntum.Potuit t nim quia janitate vigébat diffère qua vi J
ü c r e ç& fib i^ aliis prodeffe.Nam nullus ff poterit excüfa-
re’deiguorantia, quia non licet igriorare, quia repleta eft
: terra'Do mi ni feiê ntia ; imo-dé pigritia conderri n abitUr y 8c
deie&iöne taienti. Alius Euàngelifta dicit,quodtaUn:um in
ftdarioligauerit. Ille dodtring pairisfemilisé infîidario ligàt.
qui donum intelligentiæ in luxtUiis , aut comeflàtionibus,
autebrietatib. velaîiishuius ffeuli voluptatibus^ôniier-
; tic. j Poil multum i ero t empor is venit Dotninwferuoriim illorùm,
èîrpofuït rationem cum eis.] Generalis examinatio omnium
hommüm pperiim in die iudic j erif.Séd & éottidie agitur:
dumeledii & repVobi de hocfeculo rapiuntur. Etaccedens
qui quintfotalenta acceperat obtulitalia quinq ue talent a dicèns.]
Nonverbis d icent,ffdopera perfedtambftrabbnturjquia
inilladie v.iiufcuiulque opus manifeftumerit. Etiamin
hoc feculo hoc fit:, cum quis quinq; ffnfiis corporis in bo-
no opéré implicat, & alios fuo çxemplo inftruit & Drus
eam intentionem reéfem perlpicit. Largitusei fciériam et-
iam afn pli prem,quam ei qui natiualiingeniPpollebat.[^if
iüïDieminus eius. Euge feme bone&fidelis. Eugé Græcutn no-
men e ft,& diciturLatine bene,lubaùdituri gaude bone fer-
ue. Sériais, no femper côditione dicitur timoris, fed etiam
obrihèt, fî bbbihrëVceditpro pàupëribus, ptößderitire-
tçbtion'é repürabitur. [llomoduruses.] Iuftitiam Dei mul-
tiffcülarës aufieîaib putànt. ie d licùtvërirasnaturaliter
eftjfic ëtiam iu ïu fti tia naturalitèr, & iniufte non poteft
agéte qui e fférthalitëf bonüs eft. [Mete vbi non femina-
ftil] Quiâ ëtiàmin gentilibmpopulo quicunque bonaftu-
duitbperari, Dë'o accepta füeîunteorüm opéra, vt in Magi
s , quibus nènfüëratntædicatumac reliquis quoruma-
btus noh habemus cottff riptos, [Et colligit vbi non ftarfiftic]
Scil .prædicati onis ver b um .f V nde dattlr i n telligi. Q uia qui
bené opératf funt inrergenres, non habebuntin Tartaro
tam dira rorttientà vt illi qui vtinequius poiuerunt opera-
ti funt. Seu àliolènfii. Quia n'on fol uni illos punis qui co-
gnbuerùn't quid dëbtiiflentfacer'ëjff d & illos qui teîgno-
ràuerùn'r,& qui te non audiferùhr. [Et timens abij, &abjïon-
di talentum in terramî] A c fi dicat.Cum confideraui quia 8c
illos punis per igfiötantiam , 8c îlloS qui perinfihnitatem
fragilitatîs, iKqüôs rëcipisfînëmacUlâ recipis, delpefeui
mëpôffead tuatn gratiam vel ad tuum regnum peruenire,
deideirço totuthmèum ftüdium ih rerrenis collocaui, vtfi
amittërem vita beatam in futuro, vel præffntëm diledio-
nëm non artiitterem. Etiam in præffiitipoteft accipi.qüia
curh quili bet acumé ingenij qüod à Déb accepit rib lêquU
tur,perdit per fijam delidîam quodffirepoterat,&aiflèqui-
tur plctühiq; i s qui h ebeS actrtné habere videbaciir, per al-
fiduitatem 8c p'er luam bonanf voluntaté. [Eçcebabes quoi
tùum eftfELx quo primus parens nofter inParadilbneccans;
iplàs fiias culpas inDomînümfuum voluit reputare dicerts:
Mulièr quam dedifti mihi dédit mihi,& corn edi ex eo. Omnium
hbmihutn gerius culpas fiias in alios geftiiint retorquerei
Vnde & hic ferUiis dicn.Eccehabes quod tuum est. Quaû dice-
refc.Ec fi alios non inftfuxi,meip fiim cuftodiüi,& in meha-
beS làluü talexuum. Q u i enim debuit fimplicicerînerriàm
fuàrri & peccatum confiteri, dicit f f prudenti cofilio egifte1
ne pecunia perderet, qui hoc folürn timere debuit ne fine
lucro ad Deum reportaret. [Reftondèns autem Dominus eius,
dixitifo ei. Serue male &piger.] Sëruus malus appellatus,quia
calumniam fecit Domino, & peccatumfüü in eum voluit
rétotquere:Piger,quianoluit talentum dare ad erogationéi
[Stiebas quod me to vbi nonftmino,&congrego vbi no»ft>arfi.Si&
tUud iuxta team• finten tiam exquiro, quoi ad erdgandutn non de-
di, quare tu feiens voluntatem meam non dediftipecuniammeaaâ
«ewjim?Nurnmularij à nummo dicuntur,quia ipfî èos per-
cutiünt.Et foient mbnecarij accipere argentum ab aliquib.
diledtionis. D e illoaliploCo> Dominus dicit. lamnbndicam 8c Iblefltdenarios formate & poftahnum integrum redde-
Vosftruos.T)eiQlo8chic,ftrÜdbone.Etin&\iöYdcö.Diäte,fäui | reqüodacceperunt, & medieratemde ing’eniofiiofiipef.
inftßesfamtai quoddebüimusf.cerefecimus.Dti^o ergo qaod | acceptum. Quoddiuinalexdeterrcnispecuniisprohibet
ad diledti onem pertinet diciuir ffruo, no timoris fed arao- fieri: qüoniam inirium eft ciipditatis, exigere vellequ« te
ris D eo placendi. [Fide/».]Quiä Dei dona& cliftödiuit in ’ neffias cömodafte.Vnde Plälm. dicit de itifto virö. Pecuma
fe,&in aliis amfliamt.-[Superpaucafuiftifidelis.] Superpau- fiam nodeditadvßtram.De Ipiritali vero,id eft,prxdicatione
ca;iiiper terrena, quia qiiamlibec ih hoc f f cuio terretue res
qu£ no ftuduerit m ultiplicari, exoluet debitaS p:
casleuibiis com para ts,pauca Sc viliafunt. [intraingaudium
Domini tui.~\ Sulcipe qua ocultts non vidit,nec auris audiuit,nec
in cor bomtnisafeendit. [Acceftit autem &qui duo talent a accepe-
rafS> :^Si hie operationem pro talentis aCcipimus dicent
multi. Non accept a Domino talentumvtpoftim operari quaindiuina,
has. [Tolliteabeo talentum, & dateeiqui habet decem talenta.]
Conueniens videbatur, vt cum talentu ab illo tollebamr ei
däretur qui duo quam qui quinq;. Sed fi'vimdidli perpen-
dimus,pfus ille hab uit qui duo,id eft intelligfehtiam 8c cha-
rirarem:quam ille qui quinq; ffniils corporis äccepir, quia
telligo, & pr opter ea non pojfumperficere 0pe9a Dei. Sedffimus ffientiaDei& chantas omnes apud De^præcellunt virtu-
quiaomneshomines liberum habemus arbitiiumvtppe- ! tes.Frequenterergovidemus ilium qui bene exterioribus
remuraut operaDeiautoperaDiaboli. Propterea melius j adminiftrat(ücetnmp!exfrater)habcat maioradonààDeo
eftinteiligcfeintelleâum arque chafitatem. [Ait illi Do- j quam ille qui defiiaftienna f f iaâans alioS dedigtiàfür. Et
minus.eïus.Engefirue bone.] -Yterque feruus fimile gaiidium ifte vnus malus feruus, Iudæorum populus poteft inteliigi,
recepit, &quîde.quinquedetem- & qui de duobus qua-;
tuqr fe,çit> nonconfiderans lucrimagnitudinem, fed ftu-
djj voluntatem , quia Deus intentionem' in vnoquoque
homine confiderat, Vt dixit ipff de vidua quæ duo îiiinu-
tâjnvGaXophylariummifitinquit. DicovbbisVquiavidua-
plùsomnibus diüitibus mïfit. Quid autem màiusdarfpo-
teftfideli feruo, quam elle cùm D e o , 8c videre gauduinî
Domini fui.' '[Accèdent a item & qui vnum talentum acceperat,
ait ; Domine [ftio quia homo duras es : metis vbi nonfiminafti
congregat vbtnonftarfifti. Per.ffruumiftum,omnësmaliui-
tel iguncur.Sine lingulariter vnulquifque malus,quianui-
lus prope poteft inueniri qui non à D eo acceperit talèn-'
cum.quoniam vnicuique rës de qua viuit, pro talenti'ac-
cepcione deputabitur. Etiam& qui locum apud diuitem
qui dodlrinam legis quam acccpit noluit multiplicari in
gentili populo. Cui talentum ablatum eft, ficut ipff alio
loco dicit. Auferetura vobis regnum D e iÄ da bltu r gen-
ti facienu fru&us eius. [Omni habenti dabitur.] Habenti
fidem vel bonamvoluntatem,däbuntiv reliqua bona. [Ö
antem qui non habetfidem vel tynam Muntatem, & quod vide-
tur habere per bjpoCriftn,aufereturab «?.]S i ue teeren« res quas
magis amauic quam viram scernam.
• \_ Aufereturabeo, & tune neutrum habebit. Etinutilem fer~
uum eitciieintenebrastxteriores. ] Superius dixi quiä tene-
bras interiores cscitas mentisappellatur:exteriores tcnc-
brxerunc in infernoivbi neque Deus, neqiie Sol ei luce^it.
Deusluxeft, qui ab illo elongatur, intenebrisconftitui-
tatflbieritflettis &ftridor dentium.] Per fletum &ftridorem