conlùmmationem, vt etiâ ÇKrifti in terris Vicarij appelle
tur.Salue crux,eiu(modi, quæ Sacerdotiü illuminât,digni-
tasjpcr q profanôs & nondum cofècratos, ij, qui myfterijs
prælunt,con(ècrant & initiant,& luce dignos illuftrant,&
ad perfeéiionein gratiæadducunt.Salue crux Diaconorum
miniflrantium expiatio,perte n.minifterium hocadepti
omncm immundam turbam expellunt, lèparantq; à populo
mundo 8c digne. Salue crux Martyrü armatura, qua
debellarunt gr.; uia Diaboli machinamenta, vi&oresq; ef-
fedi (tint, contra tarn potentem hoftcm in acie liantes &
d imicantes. Salue crux,Corona fuperis in oris plexa.pluf-
q u i folis (plendor rutilans.venerâdiscæliuim capitibus in
deem & ornamentum dara-Salue crux Prophetaruritprç-
diclio \ Apo (lolorumq;prædLatio & gloriatio; Tua enim
virtutecumomnes genres docuiflènt, ommes in vnam fi-
dem &concordiam conduxerunt. Salue cruxoraniu pro-
pugnaculum & pirfugium ; per te.enim quifquis fidelis 8c
pius eftjomne damnum effugic.
Sed ô ter beata crux,& ter defidf rida,imo omni modo
appetenda, quan tas côtines & flipped: tasappcllatioùe*&
laudes iis,qui te celebrare inftiruunt ? O lignum (àn&ü & ü(an ëil®iffim ü,quiis twe pÈro mdigmnit at■e la■uda■uer■it &■ de■cantaue-
rit? O radix vit* & yiuifica,quis purifiïma tua dona appre-
hendet?'Quis puris & dignis lab’js tuam attinget (ànâitu-
diné ? Quis fidelis fignabit le te tam grandi fignaculo & fî-
gno,vtfugiatàfacie arcus ? Quis defcribetcbara&erem
tuu in illurainationem emendationem? Quis te tanqliä
veftibulum & propugnaculü domui (ùæpræponet,in cu-
(lodii&propugnadonem& depulfionem omnis damni
& iniuriæ ? Quis ante oém motum & medium digito de-
(cribe t & defignabit cuâfigùram& forma,vt dirigantur ocs
grellùs eius ? O quanta tuapotentia,quantæ nominü tuo-
rum appellationes ? Crux vocaris. Sceptrü nominaris, vir-
ga direélionisvirga regni, fignificatio, fignaculu, (pes, armatura,
gladius, (cutum, hafta, fides,clypeus, romphæa, arcus,
mums, ingrefius ad (ùpernâ ciuitatc m > fi q> aliud vero
nomen tibi tribuitur abillis,qui circa orationis ftudium,&
ea quæ amant, ver/àntur, id eiiam totaes. PerteChriftus
Deus nofter magnum 8c abfconditum my fterium oecono-
miæ & diipeniàtronis fiiæ hominibu s patefecit. Per te co-
gnirionem Trinitatis accepimus, vt credamus in Pattern,
8c Filium,&Spiritum (ànôlum,inPatrçm principio caren-
tem; in filium vero ex Pâtre (geiiitum )& nô carenté principio,
licet & ipfepiincipij temporalis fit expers ; & inSpi-
ritumfimâû eiufdem cum illis potétiæ&æqualis honoris.
facellàt enim ex diuina aula Arius 8c Sabellius, 8c Spiritus
iànûi ad ueriârius Macedonia s, triceps ille draco, im-
pietate& improbitare pares, inrerfeóti iam veritâtis gla-
dio.Sed 8c ((açeilant hinçjpofttemi> n une vero inlànià &
fu, ore prim’i,deinde coriculçati& compreflï.nunc rurfus,
vefut ex.erroris aliquo fpte eb.ullientes,qui pitPehrenome
(ùiriti(unt à propria lua hærefî & inftitutione, diéti Ico-
nomachi 8c Chriftianorü acculàtores, Chnftum inhono-
rare&Chriftianos conuicijs infeólari (bliti, ilium quidem,
propter probra &con tem p tum in vencrandâ eius imaginé;
hos V ero, quafi Id ol i s addiéli dient ; o b hono iem & ado-
rat: onem, quæ apudnos diuinis imaginibus decenter ex-
hibetur. N on enim pars aut (ors eft Ecclefiæ Dei & hui u(-
modi dogmatiftis.nequitiæq; magiftris.
A t nos , 6 plebs j&nda, ad hîidiernum fefttim reuerta-
I m u r,& *pure feftum venerandæ crucis âdoremos hodie;
amorem veto eius,deiïderiiî,& gaudium (èmperin p e â o r
| recircumferamus, rieqj vnquam: à nobis exterroinemus;
Bxpellitur n.perauarititiam & negligentiam jperpigritiâ
&cunôlarionem,per alia indecentia (ludia, quæ crucis
fefto dilplicent.Si ad hune modum conuëniamus 8c fiç fe-
ridmur, verein Chriftocongre|amur, fefiumq; agi tam us,
qui & conlèruet 8c euftodiat nos, &dignos reddat,vtyiui-
ficæ eius paifionis participes fiamus, quo 8c lucifiuæ illius
re(urre<âionis,& præfèn b s & fiituræ confortes çffiçiamur,
vbiîomniuminDomino lætantiu habitatio eitjquia ipliim
& Patremeiusprincipij expertem, & lànélum, bonum 8c
viuificurn eius (pirnum, decet gloria, h onor & ado-
ratio, nu ne & (èmper, 8c in iniînita
(ecùki Amen.- ■
HA L I T G A R . I I
e p i s g o p i
C A M E R A C E N S I S
DE n u i ! t l V 1 A T V T I B V S , E T
or dine Pesnitentium
L i b r i V .a
A d
E B O N E M A R C H I E P I S C O P V M
R h e m x n s e m .
Nutte prim um ex M S.membranisMonaflerij celeberrimi
S. Galli editi, per Henric. Canifium.
DE H A L I T G ARI O
'É T E B B O N E ,
HENK . C A N I S 1 r s . .
B e l l a r m i r
a it lib ro d
lc rip t. Eci
H a l i t g a t i i
vixifle an
*30. temp
leLudoui
P
^ E Halitgario hæc Epitome Biblioth.Gefiie..Jf4-
à) lit gary Epifcopt qtanque Itbrt poenitenttalesad Ebonem
U rpifiopum manufiriptiexftant in Bibliotheca Tiguri-
na. Nos operis huius exemplar nadti fiimus ex
Bibliotheca S.Galli, beneficio & côceflu Reuerendillimi
Pattis 8c Illufttifs.Principis B e r n a r d i Monafterij S.
Galli Abbatis doéliffi m i ; non fine opera & Audio R.P.Io-
doci Metzleri, eiufdé Monafterij Profèfli,& SS, Canonû
Do âo r is . Fuit Halitgarius Epiicopus Camçracéfis,floruit
fiib Ludouico Pio Impèratore,de quo hæc incert9 Au cl or
editu s à^Pithço in vita eiuldéJmperatori- : Ipfo tempore Halitgar
tus Cameracenfis Epifiopus, & Auffridus Nouantula Monafterij
Abbot i à traufmarinis partibus redeuntes, humanifiime fi
fitfteptos à Michacle retulerunt. Cum Ebone, (èù vt alij fcri-
bunt, Ebbone, Archiepifcopo Rh.emenfi in Daniam gentiü
illarum conucrfioni operam nauaturus conceflît. Teflis
AdamusBremenfisiniuo Chronicohis verbis^: ln dïebus
illis (Anno Domini 823.)ficribitur, quod Ebo Rhemenfis, cum
defailliegen tiü religionisßudio ferneret,légat ionem ad get es cüm
Halitgario füfcepït à PafeàliPapa, quantpoftea nofter Ansgarius,
diuinaopitulantegratia, féliciterperegit : Etquidem (oius, fi
fi d es haben da Krantzio lib.i. Me tropole os cap. 27. Cum
Ebo faculi rebus implicitus, in Francia difiriâtis teneretur. Ipfum
tarnen Ebonem in Daniam quoq;peruen£flè, muholque
Danorum Chtiftianæ fidei prarceptis imbuilTè apudAi-
moinum proditum eft: cum enim agit A u â o rd e hlio: um !**?•
Godefredi ad Ludouicum Imperatorem aduétu, & in pa-
ptfcoptis,triam regrelTu,qui confilio fic ßribit:Imperatoris C uni quibus Ebbo Rhemorum Archie-
& auâoritatc Romani Pontiftcis
pradicandigratia ad ter minds Danorum acccjferat aftate prdteri-
ta,&muho, exits ad fidei n venït ntesbaptityuerat, regrejfus efy
' Hanc Ebonis in (ùicepto munere inconftantia notât quo-
■ dartu que Acamusin eftei fua hiftoria.lnadiutortumettaPradicationis
(Anfgario) Ebo Rhetnenfis Archiepïfcopus > de quo &
anteadiximus. Hic feufatigatïone itineris,feu cor paru debilitate
impedittufttuepoütu oc cut-in onefiecuii deleäatusjvicarium profi
dédit Anfgano nepote Gaudbertum. Quem ipfi ambo coiifecrantes
Epifcoporum vocauerum cum Simonem, eumçfcdiuinoe gratia co
mendatum jn Sueoniam miferunt. 32. Eademfere ijfdem verbis
H
Kramzius in Metropoli cap.Ex his certo liquet Ebbo-
nem,cui Halitgarius (ù os libros inlcripfît, fuifle Archiepi-
feopum Rhemenlèmj ideoq; & nos in citul'o R.hemçnfçm
nominauimm:cum codex o4 m.(.’tantum Archiepifcopu Jine
additamc to voeet. Q ü mon er e volui,ne quis falfb ima- I
ginaretur fibi hic Ebbonem.Atchiepifgopü Senpuenièm,
quem & Elbonc m nominat Trithemius,& hæc de illo haw
cto bet: tlbo ArchiepifcopusSenonenfispoïïbeatu Guericum^uifan- Vulftammoifucçefsit,,virfan£tifsima conuerfationis, multis & Bcne<iuft.ord.Jiai-s*
vita &po8 mortem claruitvirtutibus : qui or battis parentibus, P ^ '
mônafteriofanitiPetri à quibus bar éditai emamplifsimam relictam fiii coutemnens in
Senonis Monachus faftus eil. Cuius loci
poftmodum Abbasfa£tu$,inde ad Pomiftcatum eleftus eS. Claruit
anno Domini 740« HæcTrithem.
P L V R A
P L V R A DE EBO
■ NE AR C H I E P I S e O P O
R H E M E N S I, C V I V S R O G A T Y
H O S Q V IN Q V E L I B R O S H A L I T G A -
R1VS COXSGRJPSIT, EIDEMQVE
dcdicauit. ,
N v s ex præçipuis Auéloribus fuit j quorum
faélione Ludouicus Imperator d t Imperio
deiedlus eft Anno Domini 8 Jj. de quö plura
Theganus,quem con fuie, filubet. Ludouico
in Imperium reftituto Epifcopatu ceflit Anno
Domini 835, fiue'volenslîue norens; nonenimimmërito
metuebat fibi à Ludouico, in cuius offenjàm adeo grauiter
ceciderat. Q u o autdm Epifcopatu(uqpriuatus (e(e contu-
leritjdccipe ex Krantzio lib,i.Metrop.cap.3o.Eèé/>ri</m Ar-
thiepifeopui Rhemenfis in Gajliis ,curn effet confpirationis in Imperatorem
Ludouicum non ignarus, repofttufque effet inplenam pote
f t atem adminifirandi imperij & regni Lud ouicus, quod male fibi
timer et ab Imperatore-,non pütauit exjpeftandïtfed peruenit ad D.
Anfgarium in Ecclefiam Hamburgenfem, cum quo(ibipridemfuif-
f i t delegatum legattonisin gentes Danorum mmfterium. Ample-
xtu eftvirumprmarïum An(garius,quod magno culminedeieäum
videret,miferatus eilperegrinationem eius,&prouenit,vt Ecclefia
HildefemenftsiliatempeftateviduatacareretEpiftopo. Patiente
Imperati re, qui turn inprimis adßatuendos Epifcopos er at implo-
randusjn Ecclefiam iUam eftaffitmptus or dine quart tu. Longe iliumfibïejfe
voluit Imperator, & po tu it fink inuidia in gent e nouella
magno fuopertculo fiuftinere, fimul vt legdtiofii fibi créditapropior
effet, tranfiturus ex conflit ut0 ad pradicandum in BorealibusChri- ■
■ fit Euangeliunryquod vttum opéré impleuerit cum Ànfgano>velfi-
ne illoperegrinatus, annales non commemoranr.fed Epifcopum effi
faâumHildefèmenfemfinteromnesconfiât ; inquafèdeduodecim'
illeannos pefmanfit, fufiinente ac defendent e Ludouico R ege Imperatorisfilio,
qui à pâtre regnuni Germania fufeepit. Magna fuit
inter Anfgarium & Ebonem ex antiquo familiarisas, quoddono
Ebonis deEcclefia Rhemenfi venerandas Reliquiàs fànftorum Six-
ti&Simnitij Epiftoporum acceperit, quas in Hamlturgum con-
tulit : & pofl in de à Danisfugatus, tranfportauit fiecum in Ram-
folam vitra Àlbim : locum quidem Yerdmfisparochia, fed q ut et-
iam propter mtmoriam Diui Anfgarij ibiditt commorantis, Brème
f i Üioecefi reputatur, ibiqtie feruanturinhodiernum. Hæc
Krantzitis. ' • •
Cæterum, qualis qtialis derrttim Ebbo in Lutîoaiciuti
Imperatorerïrfuerit,- gregis (ui &, (acerdotalis dignitatis,
ho.néftatifqüe amantem fuiïïè Àntiftitem, velEpiftola eius
ad Halirgarium abunde d p c ç t,q u a ram enixe poftulat, vt
poenitentiærationem & ordinem exfimélis Patribus,Con-
ciljis & Canonibus in Icripta référât, bonoqne publico
diuulget.Quod Halitgarius (ègniüs non præ(litit,quam il-
leimperauit; nee mala methodo ; cum enim poenitentia a-
gendafit prôpter commiira crimina , rëéle libro ptimo de
p d o præçipuis & càpitalibns vitiis, eorümqiie remediis:
Secundo autem libro'de virtiitibus diflerit. Terrrôpoeni-
tétium ordinem 8c rationem gèneracim exfequicur. Quarto
demum & quinto de poenitentia Laicorüm& Clerico-
^rum agit. Exftant'eiu(âemàrgurnentialiaopu(cula1vtPar-
nitentiale Romanum : De remediis pceatorum venerabilis Beda
PresbjteriiPeenitentium liber Rabani Mauri Moguntinenfis Archi-
epiftopi.Qznones poenitentiales Aftenfis f& a lia , quæ noôs
illuftrata, ôc invnum volumen colligata, in publicum de-
dit iam dudum celebërrimus ille & eruditi(Iimus Archiepifcopus
Tarraconènfis Antonius Auguftinus. EV quibus
riollro Halitgario non patum lucisaccedet,fi
quis ilia cum his Halitgarianis ftudio(è
conferre volet.
IN NOMINE DOMINI ,
R EV E R E N D IS S IM O IN C H R I S T O
F R A T R I F I L IO H A L I T G A R I O E P I -
SC OP O , E b 'Ô • iN D l è 'N V S EPI * ,
feopus fitiutem.
■ Ondubito tuæ notum eflecharitati.quantanobis
Eçclëfiafticæ di(ciplinæ, quantilque noftro-
rum neceflitatibus ‘fubditorum, 8c inlùper mun-
dialium oppreflionibus, quibus quotiaie agita-
mur.çura çonftrin gax.Idc ireo,vt tecum coDtuli,ex Patr um
di<5tis,Canonum quoque (èntentiisj ad opusçonkeerdo-
tum noilrorum excerpere posnitentialcm minime valui,
q uia animus,dum diuiditur per multa fitminor ad fingula.
Ethoc eft,quod hoc in rc , me valde folieitat,quoditaconfit
(alun t iudicia pcenitentium in presbyterorum noftro-
rum opufeulis, arque itadiuer(à,& inter (è diferepantia, 8c
nùllius audlpritate (u(Fulta, vt v ix propter diflonantiâ pof-
fint di(cerni. Vndefit, vtconcurrentesad remedium poe-
nicentiæ, tara pro librorum confufione, quam etiampro
ingeoij tarditate.nullatenus eis valeâtfiibuenire-Quapro-
ptelscharifiime frater,nolifeiplùm nobis negare,qui (em-
p er i n diuinis ardentianimo dilciplinis, ac (ôlerci cura (cri-
pturarum meditationibus,perfedli(fimo otio floruifti. Ar-
ripe quæ(b fine excu(àtionis verbo huius (àrcinæpondus,à
me quidem tibi i mpofi tu m,fed à Domino, cuius onus le-
11 c cftjeuigandum. Nolitimere, nequeformides huius
operis magnitudinem,(èdfidentet accede, quia aderitribij
qui d ixic : Aperi os tuum, & ego adimplebo illud,Seis enim optime,
paruis patua fùflicere. Nec ad menfammagnatorum,pauperism
turbampoffe accederé. Noli tuæ deuotionis nobis fiib»
. tra here feien tiam. Noli accenfâm in te (ùb modio ponere
lucernam,(èd præcelfo earn fuperponere catldelabro,vt lu-
ceatomnibus,quiindomoDeifuntfratnbüstilis,&pro-
fer nobis veluti feriba dodlus, quod accepiftià Domino,
aderittibi huiuslaboris itinere illiusgeatia, qui duob.difi
cipulis euntibus, teitium (è foci um addidit in via, &ape-
ruit illis (ënfum.vtlàn&as intelligerent feripturas. Spiritus
paraclitus, omni veritâtis do^lrina, 8c perfeéla chiritatis
(cientia tua refplendear pedlora efaariflime frater. Yale.
DOMINO, ET VENERABlL
l P A T R l IN C H R I S T O EBO.
N I A R C H I E P I S C O P O , H A L I T G A .
rius minimus Chrifti famulus
- (âlùtemi
Oftquam verietandèf’afèr, direâàs beàtitii^iriîà
veftræ accepi litteras, quibus me hortâridignari
eft is, ne mentis acùmen iiierti, torpen tique otio
lubmitteremifed cognitioniac medita'tioni quo-
tidie (àcræ Scripturæ me vigilantër traderem:&in(iiper, ex
(ànélorum Patrum, can on um que (èrttëntiis, pcenitentia-
lem in vno volu mine aggregatemiDùrum quippe mihi 8c
valdedifticile, trëmendumque hoc quoq; fuit imperium,
Vt hancfiiicipérem (àrcinam, quam àprudentibiis coguo-
feo relidlam. Multumque renifus (um voluntati veftræ,
non vëlut procaciter dums,(c€ propriæ infirtnitatis admo-
nituS. Hacetenimcurafolicitusneceflàriumduxi, vtali-
quandiu m e à feribendi temeritace (ufperidërem. Sedquia
fie ut perpen di, iniunéli operis difficul tatem i ità & initin-
gentis au6lori tatem ;n ec volui, needebui vfqueqùaqj refi -
ftère:certus,quia imbecillitatetn meam multo amplius ve-
ftra adiuuaret præcipientis dignitas,quam aggrauaret meç
ignorantiæ dimcultas.Vale te.
INCIPIT PRÆFATIO DE
P O E N I T E N T I S V T lL I T A T Ë .
a Vamuis originaliain Baptlfmatis munere, gratia
mediatoriscunélaaboleriveracitercredâturpec-
catà,quia fufficitilla(bla(piritalis regeneratio.At-
ramen cum ventum fuerit ad ætatem, quæ præce-
ptum iam çapir,& (ubdi poteft legis imperio : (uicipiçdum
A a 4 oft
E
P
Mate. li.jc
Pfal.Sa.il
M*H. j. IJ.
tiüttfi). ij.
î 1-
Lttc.x 4.13.
g
FuitRcinî-
üi Atchlef;
H